'Ik stimuleer me een ongeluk'
'We willen perfecte rocksong maken'
Regisseurs Toneelfabriek tonen vindingrijkheid
Cultuur Kunst
Fraaie bespiegelingen
lin Nacht manoeuvre in x
Saaie 'Oom Wanja' van Grzegorzewski
Boerhaave neemt Zeeman-collectie op
Voor het zestiende VARA
Leids Cabaretfestival is aan
melding in de maanden no
vember, december en janu
ari schriftelijk mogelijk bij:
Leids Cabaret Festival.
Postbus 246, 2300 AE Lei
den. Telefonisch op num
mer: 071-133985.
Het festival heeft plaats in
de Leidse schouwburg. De
voorronden zijn op maan
dag 14 en dinsdag 15 febru
ari. op donderdag 17 febru
ari is de halve finale en za
terdag 19 februari is de fi
nale.
Niet iederen die zich aan
meldt kan aan het festival
meedoen. In de voorronden
is plaats voor (maximaal)
tien groepen. Voorafgaande
aan de voorronden worden
audities gehouden, waaruit
de uiteindelijke kandidaten
worden gekozen. Op 5 en 6
februari is er een workshop
voor de geselecteerde kan
didaten.
20 NOVEMBER 1993
—Klucht toneelvereniging Maskerade
rupwetering Hectische ontwikkelingen rond een vrijstaand
landhuis, dat voor zeer weinig geld gekocht is. Zal goedkoop
jduurkoop blijken te zijn? Toneelvereniging Maskerade speelt
vandaag en zaterdag 27 november de lducht 'Eigen schuld is
'goud waard' in het dorpshuis van Rijpwetering. Bovendien is er
morgen om 14.00 uur een aparte voorstelling voor alle senioren
[uit Alkemade. De twee andere uitvoeringen beginnen om 20.00
uur.
ind
Dokter Beenhakker in Boerhaave
leiden De theatervoorstelling 'Beenhakker' is morgen weer in
Museum Boerhaave. Voor de ogen van het publiek voert de chi-
!rurg Beenhakker een alledaagse operatie uit. Het humoristische
en informatieve optreden is speciaal ontwikkeld bij de tentoon-
1 stelling 'Van piskijkers en heelmeesters, Genezen in de Gouden
Eeuw'. Er zijn er drie gratis uitvoeringen: om 14.00, 15.00 en
16.00 uur. Er gelden wel toegangsprijzen voor het museum, dat
geopend is van dinsdag tot en met zaterdag, 10.00-17.00 uur,
zon- en feestdagen 12.00-17.00 uur.
Weekeinde vol muziek in regio
leiden/regio Het octet Otti Strotti is morgen in het kader van
Leiden Klassiek te horen in Jazzcafé The Duke. Het optreden be-
gint om 15.00 uur. Het Noordwijkse Grand Café De Jongejuffer
brengt dezelfde dag vanaf 15.30 tot 18.30 uur het Bob Rigter
Kwartet, met lichte jazz. De Amerikaanse zangeres/componiste
Faith Pillow zet morgenavond om zeven uur het Leidse Café Sus
Antigoon op zijn kop met haar mengeling van gospel, jazz, blues
en folk. Verder is er voor jazz-liefhebbers in Warmond ook nog
wat te genieten in de Elephant Club bij partycentrum Dekker,
waar Jaap Dekkers' Boogie Set speelt vanaf 15.00 uur. Kaarten a
fl0,= zijn tot uiterlijk zondag 14.00 uur verkrijgbaar bij de recep
tie, daarna gaat de prijs omhoog met f2,50,=.
theater
1 recensie •conny van der zande
Toneelstuk: Nacht manoeuvre. Door Ec
centric Steady Stand. Tekst en regie Frank
Berbee, muziek Tno Heyne, licht Kees van
.eeuwen Spel o.a. Jaap Metzlar, Rene
Wernars, Wilco Maas, Miranda van 't
Wout, Kim van der Heijden, Pleun
Schuurman, Astrid Valsman Gezien cul-
>k tureel centrum X Leiden 19-11 Aldaar
nog te zien 20-11
Repetitie en miniscule variatie,
dat zijn volgens een van de per
sonages uit het stuk Nacht de
thema's waar het leven om
draait. En deze zienswijze lijkt
tevens de motivatie van ESS om
het stuk Nacht voor de tweede
keer op te voeren. Dit stuk,
waarin een overlevende de
j|rslachtoffers van een auto-onge
luk in het hiernamaals opzoekt,
bracht de experimentele thea
tergroep eerder dit jaar in het
Lak.
De ruimte in het X-theater is
kleiner en dat zou de voorstel
ling krachtiger kunnen maken.
De spelers staan nu dichter bij
elkaar. Maar van dit voordeel
wordt slechts beperkt gebruik
gemaakt. De acteurs bewegen
zich namelijk niet echt vrij door
het gebruik van microfoons op
standaards. Iedere speler staat
achter zijn microfoon en af en
toe verplaatst iemand zich, ze
lijken op eilandjes te leven.
En misschien is dat juist de
bedoeling van de regisseur,
maar een stuk waarin zo moei
lijk een lijn of een kern te vin
den is omdat de teksten zo ab
stract zijn, kan wel een binden
de factor gebruiken.
En hoe onduidelijk het verhaal
ook mag zijn, toch heb ik af en
toe prachtige stukken tekst ge
hoord, levensbespiegelingen die
je haast zou willen opschrijven.
Ik vraag me dan ook af of de
tekst van Nacht zich niet beter
leent om gelezen dan om ge
speeld te worden. Want door
het gebrek aan relativering en
humor, die in de eerdere versie
van Nacht wel aanwezig was, is
het onmogelijk om de hele
voorstelling te volgen. Eén boek
kun je nog eens wegleggen, om
daarna verder te gaan. Bij de
voorstelling Nacht raakt de toe
schouwer al snel de draad kwijt.
'GoeroeLeids cabaretfestival Harry Kies:
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Oom Wanja' van Anton Tsjechov Spel:
Lou Steenbergen, Metta Gramberg. Bar
bara Pouwels, Nelly Frijda, Gees Linne-
bank, René van Asten, Rob van Houten
en Georgette Rejewski. Regie, bewerking
en theatrale vormgeving: Jerzy Grzegor
zewski. Gezien: 19/11, schouwburg Lei
den. Aldaar nog te zien: vanavond.
j niet eerder vertoond: in het
programmaboekje zit een mooi
wit zakdoekje gevouwen, vast
en zeker met de bedoeling om
bij de desillusies van 'Oom
Wanja' esthetisch verantwoord
te kunnen snotteren. Een aardig
aar, maar het doekje blijft
ongerept, de aandrang tot geeu
wen namelijk is aanmerkelijk
groter.
Ter toelichting bij het werk van
de Poolse theaterregisseur Jerzy
Grzegorzewski staat er -in het
programmaboekje te lezen:
„Het publiek moet de droom
achtige sfeer in zijn theater on
dergaan zoals bij muziek en
dans." Maar alle loftuitingen
aan het adres van 'theatertove
naar' Grzegorzewski ten spijt,
de door hem geregisseerde pro-
duktie van 'Oom Wanja' gaat
aan artistiek ingeklede saaiheid
ten onder.
De acteurs lopen doelloos rond
op het podium dat met omge
vallen karkassen van oude vleu
gelpiano's is opgesierd. Ze lij
ken moeite te hebben met de
wat wazige opzet van dit mis
lukte regieconcept. Er straalt in
elk geval weinig bezieling van
hen af. Om nog maar te zwijgen
van bijvoorbeeld Nelly Frijda en
Rob van Houten, want het lijkt
alsof zij in het verkeerde theater
terecht zijn gekomen.
'Oom Wanja' gaat over mislukte
kansen, ongrijpbare liefdes en
perspectiefloze toekomstver
wachtingen. Die stemmingen
wil de regisseur hoofdzakelijk
via associatieve beelden duide
lijk maken. Jammer genoeg
mislukt dat. Mogelijkerwijze
hebben de acteurs tijdens de re
petitieperiode met deze ook
voor hen onwennige vorm van
theater te weinig echte affiniteit
kunnen ontwikkelen. Zelfs rou
tiniers als Gees Linnenbank en
Lou Steenbergen komen niet
verder dan het neerzetten van
gekwelde tobbers, die het zich
zelf niet bepaald gemakkelijk
maken. Voor wie niet door de
beoogde dromerige en poëti
sche sfeer wordt geraakt, blijft
de allesoverheersende ontgoo
cheling in het stuk in trage saai
heid steken.
THEATER
RECENSIE conny van der ZANDE
'Goed sluiten, dfoog en koel bewaren' en
'Rustig aan moeder' Twee eenakters van
Megan Terry door de Toneelfabriek Re
gie Amanda Wolzak en Harm van Mar
wijk. Spel o.a Loek Janssen. Jaap van de
Zwan, Johanna Blankensteyn Gezien 18-
11-93 Microtheater Impenum, Leiden Al
daar nog te zien 20. 25. 26 en 27 novem
ber Matinee 28 november
Gebrek aan vindingrijkheid kun
je de beide regisseurs van de
Toneelfabriek niet verwijten. En
die vindingrijkheid is nodig om
de moeilijk toegankelijke tek
sten van Megan Terry te laten
werken op het toneel.
Amanda Wolzak regisseerde
'Goed sluiten, droog bewaren',
een stuk over drie mannen fn
de gevangenis die door hun ge
vangenschap elkaar en zichzelf
kwellen met levens- en gewe
tensvragen. Wolzak houdt van
soberheid.
Zo wordt er iemand gewurgd
zonder dat de acteurs elkaar
aanraken. De suggestie van de
ene man met koord en de ande
re met een wanhopige blik zegt
genoeg. Als de suggestie zo'n
belangrijke rol speelt is ijzer-
sterk samenspel vereist. De
vrouwen in de tweede eenakter
'Rustig aan moeder' spelen zo
goed samen dat ze wel een drie
eenheid lijken. Dit stuk gaat
over de keuzes die vrouwen in
hun leven moeten maken. On
danks het fragmentarische ka
rakter is het stuk door sterke re
gievondsten tot een afgerond
geheel geworden. Overgangen
van de ene scene naar de vol
gende lopen soepel.
Het is jammer dat de eerste
eenakter wat minde! overtuigt,
maar dat ligt niet aan het spel,
maar vooral aan het stuk zelf.
De overgangen tussen de sce
nes zijn namelijk zo vreemd dat
de spanning in het spel in een
klap teniet wordt gedaan. Zo
houdt het liedje Don't fence
me in' dat wordt gezongen na
de marteling van een gevange
ne de boel nodeloos op. De
spanning is weg en mocht ie op
het puntje van je stoel hebben
gezeten, dan is door zo'n ver
storing de nieuwsgierigheid
naar het verdere verloop van de
voorstelling meteen voorbij.
„Geld hebben interesseert me niet. Het naar je zin heb
ben, dat is belangrijk. Dingen doen die je leuk vindt. Ik
veroordeel mensen tot drie jaar armoe en ze kiezen er
dolgraag voor. Omdat ze dan iets doen waarin ze gelo
ven, wat ze fijn vindenn." De zestiende aflevering van het
VARA Leids Cabaret Festival staat voor de deur. 'Cabaret-
goeroe' Harry Kies er al druk mee. Voor het eerst niet
meer in het bedrijfsverzamelgebouw aan de Evertsen-
straat, maar in een indrukwekkend grachtenpand aan
hetSteenschuur.
De bloemen van Freek de Jonge
en andere coryfeeën staan nog
fris op het bureau. Harry Kies,
directeur van Steek-produkties
en tegenwoordig ook van de
Vereniging van Theater- en Te
levisieproducenten (VTP), maar
bijna nog meer bekend als de
grondlegger van het Leids Ca
baret Festival, is blij dat de ver
huizing achter de rug is. ,,We
waren er aan de Evertsenstraat
uitgegroeid. Sinds februari heb
ben we naar een ander pand
uitgekeken. Uiteindelijk is dit
het geworden."
Begonnen als goedwillende
amateur - 'minder zelfs nog' -
die het zoveelste lustrum van
jongerenvereniging Augustinus
met een cabaretfestival wilde
opfleuren, is hij nu de trotse
'bezitter' van een uitgebreide
cabaretstal, waarin raspaarden
als Jack Spijkerman, Waarden-
berg en de Jong, Bavo Galema,
Verreck en Pleijsier, Lebbis en
Jansen en Erik van Muiswinkel
onderdak vinden. Om er slechts
enkele te noemen.
„Het is allemaal gekomen
toen ik constateerde dat er zo
weinig geëngageerd cabaret
was. Ivo de Wijs was ermee ge
stopt, Don Quishocking was het
ik-tijdperk ingegleden en Bram
en Freek waren ook andere we
gen ingeslagen. Het was een
volkomen onzakelijke manier
van doen, een sprong in het
duister om in 1979 weer een ca
baret-festival te organiseren. We
mochten een oproep doen in
het jongerenprogramma van
Koos Zwart. Daarop meldden
zich vijftien kandidaten. De fi
nale mochten we van de toen
malige directeur, Hans van
Dam, in de Leidse schouwburg
houden. 'Latent talent' won.
Ach dat talent is wel zeer latent
gebleven."
Spijkerman
Maar het jaar daarop was het
raak. Kies wist Jack Spijkerman,
toen nog onderwijzer en hobby
end met zijn 'Dubbel en dwars'
het podium op te praten. „Dat
was de start. Ik kreeg van alle
kanten telefoontjes om 'Dubbel
en Dwars' te boeken. Die speel
de ik door naar Jack. Maar het
werden er zoveel, dat hij het
naast zijn baan er niet bij kon
doen. Toen heb ik aangeboden
om voor hem de boekingen te
doen."
Dat werd het begin van Steek-
produkties, waarbij Steek staat
voor Stichting Engagement En
Kuituur. Het balletje ging verder
aan het rollen toen foes in een
Sittardse kroeg een goed ge
sprek had met Martin van
Waardenberg. Daar werd de
kiem voor Waardenberg en De
Jong gelegd. Een jaar daarop zat
'Zak en As' (met Justus van Oei
en Erik van Muiswinkel) in de
finale. En Kies, vlak voor zijn
doctoraal sociologie, heeft
sindsdien de universiteit nooit
meer van binnen gezien.
Een plaats in de finale van het
cabaretfestival is geen waarborg
om te worden opgenomen in de
Steek-stal. De keus van Kies is
altijd eigenzinnig. „Maar de
mensen die aan het festival
meedoen, weten wel dat ze erna
kunnen rekenen op veel optre
dens. Ik schop ze voor drie jaar
de armoe in en ze zijn er nog
blij mee ook."
„Ik stimuleer me een onge
luk", aldus Harry Kies over de
begeleiding van het talent. Ook
de gevestigde orde kan rekenen
op zijn bijstand. „Toen Justus
van Oei zei met 'Zak As te wil
len stoppen,.heb ik erg m'n best
De keus van Harry Kies is altijd eigenzinnig. foto hielco kuipers
gedaan die keuze te relativeren.
Om de optie naar de toekomst
open te houden. Maar ik heb
hem niet gedwongen een thea
terprogramma te maken. Ik
vind het mijn taak mensen in
hun eigen wensen te stimule
ren. En Justus en ik hebben
plannen tot en met 1998, grote
plannen."
En als de stal van Joop van
den Ende lokt? „Dan houd ik ze
niet tegen. Je moet je ergens
thuisvoelen. Commercieel èn
artistiek. Als iemand zich bij
Van den Ende thuisvoelt, dan
betekent "het dat wij samen wei
nig binding voelen."
Commercie
Als directeur van de Vereniging
van Theater- en Televisieprodu
centen stelt hij vast dat het Ne
derlandse theater in rap tempo
verandert. „De commercie doet
zijn intrede, alles wordt ratione
ler. Dat heeft een verschraling
van artistieke experimenten tot
gevolg. Een voorstelling moet
nu vooral verkopen. Daarom
worden zoveel televisie-coryfee
ën naar het theater gehaald."
Hoe ziet Kies de toekomst van
zijn bedrijf? Is er over vijf jaar
opnieuw sprake van uitbrei
ding? „Het is in dit vak hollen of
stilstaan. Maar mijn bedrijfsfilo
sofie is het om niet te hollen. Ik
streef naar een geleidelijke
groei. En Steek-produkties le
vert amusement, wat het pu
bliek wil: cabaret en goede, ta
lentvolle programma's. Geld in
teresseert me geen zier. Als ik
maar leuk kan werken."
Buffalo Tom met nieuw album en concert
leiden
Het Museum Boerhaave in Leiden heeft er een
nieuwe opstelling bij. Hierin zijn delen van de ap
paratuur, waarmee Nobelprijswinnaar Pieter Zee
man (1865-1943) werkte, opgenomen. In twee tij
delijke minipresentaties is verder aandacht be
steed aan enkele stukken uit het verloren gewaan
de archief van deze fysicus. De hoogleraar staat
de komende drie maanden centraal, omdat hij dit
jaar vijftig jaar geleden is overleden.
De nieuwe vitrine is een aanvulling op de al in
het museum aanwezige collectie van Zeeman, die
in 1902 de Nobelprijs voor fysica ontving. De oor
konde en de medaille, die daarbij hoorden staan
ook opgesteld. Tevens is er een dagboek te zien,
waarin aantekeningen staan over de beroemde
ontdekking van het Zeeman-effect. Dat verschijn
sel toont de wisselwerking tussen licht en magne
tisme aan en werd een belangrijk hulpmiddel om
de structuur van atomen en moleculen te onder
zoeken.
Het historisch archief bleek een schat aan gege
vens te bevatten over Zeemans leven en werk.
Voor de 'gelukkige vinder' was het wel even
schrikken, toen hij het materiaal in grote wanorde
aantrof. In de laatste woning van de natuurkundi
ge, aan de Stadhouderskade in Amsterdam, sta
ken de spullen letterlijk uit alle hoeken en gaten.
Eenmaal verzameld en geordend is het grootste
deel van de verzameling naar het Rijksarchief
Noord-Holland in Haarlem gegaan. Het Museum
Boerhaave maakte hiervan een selectie en vulde
die aan met materiaal uit haar eigen depot. De
minitentoonstelling duurt tot februari.
Het museum is geopend: van dinsdag tot en
met zaterdag, 10.00-17.00 uur en zon- en feestda
gen: 12.00-17.00 uur.
De mooiste single van 1992?
Geen twijfel mogelijk: dat was
'Taillights Fade' van het Ameri
kaanse rocktrio Buffalo Tom. En
laten we nu niet met flauwe te
genwerpingen komen, dat dat
een kwestie van smaak zou zijn.
Zo is alles te relativeren en te
nivelleren. In elk geval speelde
Buffalo Tom zich vorig jaar met
het melancholieke liedje de hit
lijst in en liet als bonus ook nog
eens nadrukkelijk van zich ho
ren tijdens Pinkpop.
Inmiddels zijn we een jaar
verder en is er ook weer een
nieuwe plaat. „Die plotselinge
doorbraak met 'Taillights Fade'
vond alleen in Nederland
plaats," vertelt zanger/gitarist
Bill Janovitz. „In de rest van de
wereld gaat het met kleinere
stapjes en doet elke nieuwe
plaat het weer wat beter dan de
vorige," vult bassist Chris Col-
bourn aan. Op elke plaat gaat
Buffalo Tom weer wat meer als
Buffalo Tom klinken.
Dat was ooit anders. De eer
ste vier jaar van hun groepsbe
staan moesten Janovitz, Col-
bourn en drummer Tom Mag-
gins, die elkaar aan de universi
teit hadden leren kennen,
voortdurend vergelijkingen met
destijds trendsettende gitaar
bands als Hüsker Dü en Dino-
sour Jr. aanhoren. Logisch, want
opperdinosouriër J. Mascus be
hoorde tot hetzelfde studenten -
vriendenclubje.
De ommekeer kwam vorig
jaar, met het album 'Let me co-
me over' en het al genoemde
'Taillights Fade'. De muziek van
de Buffalo's klonk opeens 'ope
ner', het gitaargeluid minder
'moerassig'. Helderder. En die
trend zet zich op het nieuwe
'Big Red letter Day' alleen maar
voort. Nog wat minder zwaar
het accent op de gitaar en meer
op de zang. Meer koortjes. En
vooral nadruk op 'de liedjes'.
Wat opvalt als je alle vier de
platen van het trio op rij draait,
is dat dat gouden 'Taillights Fa
de' van vorig jaar niet uit de
lucht is komen vallen. Op de
eerste plaat zijn al liedjes te ho
ren die als een soort voorstudies
te beschouwen zijn. En het
nieuwe album kent een paar
songs die regelrecht in het ver
lengde liggen van het prijsnum-
mer.
„Logisch," zegt Chris Col-
bourn. „Deze plaat is door de
zelfde drie jongens gemaakt. En
met dezelfde uitgangspunten.
We hebben niet de pretentie
om met een 'nieuwe' sound te
experimenteren. We zijn ook
technisch niet zulke begaafde
musici. Onze middelen zijn be
perkt. Maar met die beperkte
middelen proberen we naar de
perfecte rocksong te werken.
We zijn eigenlijk een heel tradi
tionele rockband."
Waar het verhaal van 'Tail
lights Fade' ook over mag gaan,
het is in elk geval een weemoe
dig verhaal. Zoals de meeste -
en zeker de meest geslaagde -
songs van Buffalo Tom wee
moedige songs zijn. 'Big Red
Letter Day' is een weemoedige
Met elke plaat gaat Buffalo Tom w<
plaat. Bill Janovitz zingt ge
kweld. Hij heeft geen mooie
zangstem, maar misschien zingt
hij juist daarom wel zo mooi.
Uitdaging
Iets dergelijks geldt voor de
concerten van de groep. Op de
plaat worden zowel elektrische
als akoestische gitaren gebruikt.
En soms zelfs een piano. Op het
podium zijn alleen bas, drums
en elektrische gitaar beschik-
ir wat meer als Buffalo Tom klinken.
baar. „We zouden natuurlijk
best een paar extra instrumen
talisten mee op tournee kunnen
nemen," zegt Janovitz. „Dan
klinken we misschien live pre
cies zo als op de plaat. Maar dit
is een veel grotere uitdaging. Ik
ben niet geïnteresseerd in het
naspelen van onze songs. Ik wil
ze elke keer weer opnieuw in
terpreteren. Zoals mensen als
Bob Dylan en Neil Young dat
ook kunnen. Als dat je lukt, dan
FOTO GPD/LEX VAN ROSSEN
leer je ook weer iets nieuws over
de song."
Buffalo Tom jaagt niet op die
ene megahit, zegt Chris Col-
bourn. Niet op het snelle geld.
Ze willen muziek maken. Hun
eigen muziek, zonder consen-
sies.
Komende maandag, 22 no
vember, geeft de groep een
éénmalig Nederlands concert
in het Amsterdamse Paradiso.
