Musical met een maatschappelijk nootje
Cultuur&Kunst
De Vroomen op z'n
best in druktechniek
Macht en erotiek centraal
in Leidse Galerie Cellini
Gerard van
den Berg
in Leiden
VRIJDAG 19 NOVEMBER 1993
CHEF ANNEMIEK RUYGROK. 071-356472. PLV -CHEF JAN RIJSDAM 071-356472
Koopavond concerten in AJphen
alphen aan den run» De Streeksmuziekschool Alphen aan den
Rijn, aan het Burg. Visserpark 30, brengt in de wintermaanden
een aantal zogeheten koopavondconcerten. Vanavond wordt het
openingsconcert verzorgd door de organist Henk Gijzen in sa
menspel met blokfluitiste Helma van der Hoek en fluitiste Vero
nica Steinbach. Het concert begint om 19.30 uur en duurt onge
veer drie kwartier. Op 21 januari is het volgende concert van
Marjola Bakker (hobo) en Inge Westra (orgel).
Extra concert Phil Collins
utrecht Phil Collins geeft een extra concert in Nederland. De
belangstelling voor het eerste optreden op 9 april is zo groot dat
besloten is er een tweede concert aan vast te plakken. Dat vindt
plaats op 10 april in de Prins van Oranjehal te Utrecht. Kaarten
zijn vanaf morgen verkrijgbaar op de bekende voorverkoop
adressen.
Muziekfestijn in Alphen
alphen aan den rijn» De Stichting Alphen Muziek (STAM) houdt
komend weekeinde in samenwerking met de Streekmuziek-
school een muziekfestijn, met als hoogtepunt een optreden van
Daniël Wayenberg en Louis van Dijk, zondag om 14.30 uur, in
de Oudhoornse kerk. Verder is er een pianofestival in de mu
ziekschool, waarbij amateurs van jong tot oud ten overstaan van
een professional mogen spelen en kunnen rekenen op vakkun
dig advies. Zondag is er een openbare les door Daniël Wayen
berg in de Oudhoornse kerk vanaf 12.30 uur. Kaarten voor het
concert en de openbare les zijn zijn verkrijgbaar aan de zaal.
Galerie Wit opent expositieruimte
wassenaar Galerie Wit opent morgen haar expositieruimte in
Wassenaar. Eigenaresse Sonja Wit en Wil Schipper tonen in hun
kleine, hagelwitte ruimte vooral fotografie en grafisch werk van
nieuw talent. Alles is mogelijk bij Galerie Wit: kopen, lenen, spa
ren en zelfs in opdracht laten vervaardigen. De galerie is geves
tigd aan de Langstraat 24. Openingstijden: vrijdag van 19.00-
21.00 uur, zaterdag van 10.00-16.00 uur en op afspraak.
W. Breuker winnaar Boy Edgarprijs
Amsterdam De VPRO/Boy Edgarprijs 1993 is toegekend aan de
componist, klarinettist, saxofonist en orkestleider Willem Breu
ker. Breuker krijgt de prijs, een door de VPRO beschikbaar ge
steld bedrag van 25.000 gulden en een plastiek van Jan Wolkers,
vanwege zijn liefde voor „mooie mensenmuziek". Hij laat, zo
schrijft de jury, deze liefde in ieder opzicht uit zijn eigen compo
sities en vertolkingen alsmede in zijn sociaal gedrag weerklin
ken. Volgens de jury heeft Breuker „zich meer dan enige andere
Nederlandse musicus een organisator, stimulator en integrator
getoond."
Met gratis bus naar Sleeping Beauty
leiden Het Nationale Ballet van Litouwen is op woensdag 8 de
cember te zien in het AT&T Danstheater aan 't Spui in Den Haag
met het wereldberoemde, romantische ballet 'The Sleeping Be
auty'. Toegangskaarten, en reserveringen voor het gratis busver-
naar Den Haag, zijn tot 1 december verkrijgbaar bij het Uit
bureau van K&O, aan de Oude Vest 45 in Leiden.
The Sleeping Beauty, het wereldberoemde ballet op muziek van Pjotr
lljitsj T sjaikovski. foto marek kalinowski
beeldende kunst
recensie irene van beveren
Expositie collages en assemblages van
Pim de Vroomen, tot 6/12, do t/m zo 13-
18 uur, in Galleria Propitia, Nieuwe Rijn
93, Leiden.
Hoeveel verschillende voorstel
lingen kun je krijgen, als je drie
mallen ten opzichte van elkaar
in verschillende posities en
volgorde afdrukt. De oplossing
van deze som luidt: een onein
dig aantal. Nu gaat het hier niet
om denksport, maar om de
zeefdrukken van Pim de
Vroomen die worden verkocht
bij Propitia. De Vroomen heeft
het hierboven genoemde procé
dé beproefd, maar zich beperkt
tot vier van het onbegrensde
aantal mogelijkheden.
Het is aardig om te zien wat
voor verschillende prenten dat
heeft opgeleverd. Vier abstrac-
ten die op elkaar lijken, maar
toch anders zijn. Terecht een
'Spel in perspectief zoals de se
rie is genoemd. De zeefdrukken
hangen in de hal van Propitia
en zijn een veelbelovend begin
van de expositie. Maar dat valt
te^en. Op een paar goede geab-
Paul van Ewijk schetst de geschiedenis van 'De Jantjestot 'Cyrano
straheerde composities van
fotostroken na, zoals de ontwer
pen voor een kamerschenn, be
staat de tentoonstelling uit fan
tasieloos, maar keurig plak- en
knipwerk.
Neem de drie vakantiekiekjes
van Schiermonnikoog, waarvan
er twee op de zijkant zijn ge
plakt en één op de kop. Als het
een poging is geweest om de
werkelijkheid anders weer te ge
ven, dan is De Vroomen daar
niet in geslaagd. Voor mij blij
ven het drie slechte foto's die
lastig zijn te bekijken. Een ander
voorbeeld is 'Kikkerkoning'. De
ze fotocollage laat een gouden
bal met daarop een kikker zien.
Het is een weinig verrassende
invulling van het gelijknamige
sprookje.
De vis in de zilverkleurige ring
is wat dat betreft meer geslaagd.
Er is een oosters sprookje, waar
in de ring juist in de vis gaat. De
Vroomen heeft beide voorwer
pen gemonteerd in een houten
kistje. Hij heeft nog een aantal
van dergelijke assemblages ge
maakt. Maar een emotie roepen
die niet op. De Vroomen doet er
beter aan om de weg verder in
te slaan van de druktechniek.
Komt het boek te vroeg of juist op tijd? Moeilijke vraag
voor Paul van Ewijk. Deze maand verscheen zijn boek
'Met zang en dans, de geschiedenis van de musical in
Nederland', terwijl met 'Cyrano' de eerste grote Neder
landse produktie in het theatermekka Broadway wordt
neergezet. Het boek verschijnt dus te vroeg om te vertel
len hoe dat avontuur afloopt. „Misschien is dat iets voor
de tweede druk", oppert de auteur hoopvol.
rika zijn ze trots op de musical."
„Musical is typisch Ameri
kaans. Ze hebben daar altijd de
Europese theatervormen iets ei
gens willen geven. Dat mondde
in 1927 uit in 'Showboat'. De
eerste show met een echt, goed
verhaal waarin het ook over
maatschappelijke verschijnse
len gaat, zoals alcoholisme en
de tegenstelling blank en
zwart."
„Cole Porter en de gebroeders
Gershwin hebben later het no
dige op hoog niveau bijgedra
gen. Ook qua inhoud. Maar de
teksten werden lange tijd on
dergeschikt gevonden aan de
muziek. Pas Stephen Sondheim,
schrijver van onder meer de
West Side Story' en 'Sweeney
Todd', heeft de musical echte
meerwaarde gegeven."
„Het is trouwens grappig dat
de Amerikanen als reactie op de
Europese Broadway-opera's als
'Les Misérables', 'Miss Saigon'
en 'The Phantom' nu zelf terug
grijpen op de oude tradities. Ze
brengen nu 'Showboat', 'Me
and my girl' en 'Crazy for you'.
Stokoude beestjes, waar ze weer
prachtige jonge hindes van we
ten te maken."
Zou het in Nederland moge
lijk zijn dat bij voorbeeld 'De
Jantjes' nog eens in een nieuwe
grootse produktie wordt uitge
bracht? De gedachte doet Van
Ewijk zichtbaar verschieten. „O
nee. 'De Jantjes' moet je spelen
in een decor van bordkarton,
daarin schuilt nu juist de oude
charme."
Van Ewijk stelt vast dat het
moeilijk is om iets echt nieuws
te ontwikkelen. „Een Andrew
amsterdam hans visser
De Amsterdammer Paul van
Ewijk is een theatermens. Musi
cal was zijn specialisatie bij de
studie theaterwetenschap. Hij
was nauw betrokken bij diverse
produkties van Jos Brink en
Frank Sanders en volgende
maand gaat in Leiden zijn eer
ste eigen muzikale toneelstuk in
première: 'Dietrich'. Een pro
duktie voor een pianist, een da
me en vier heren, onder wie
Barrie Stevens.
„Het maken van een musical
over Mariene Dietrich is al vaak
mislukt. Maar ik denk er een
aardige vorm voor te hebben
gevonden. Ze werkte ooit mee
aan een documentaire, waarin
je alleen haar stem hoort. Dat
leek mij een leuk uitgangspunt.
Natuurlijk heb ik 'Dietrich' ook
even genoemd in het hoofdstuk
over de toekomst. O ijdelheid
derijdelheden."
Volkstoneel
De Nederlandse musicaltraditie
is nog jong. Maar Van Ewijk
aarzelt niet om zijn verhaal al
ver voor de oorlog te beginnen
bij 'De Jantjes', befaamd volks
toneel van Herman Bouber met
onsterfelijke liedjes van Louis
Davids en Margie Morris. To
neel met... zangen dans.
„Musical is bij ons lang een
ondergeschoven kindje is ge
weest. Het waren natuurlijk al
tijd ongesubsidieerde voorstel
lingen, dus werd er al gauw ge
zegd: 'Ze zullen er wel rijk van
worden'. Bovendien leven we
hier in Europa, het continent
van Shakespeare. Maar in Ame-
Paul van Ewijk: „Musical is in Nederland lang een ondergeschoven kindje geweest."
Lloyd Webber vertikt het om
iets anders dan een soort opera
te maken. Jammer, omdat in
dergelijke produkties het acte
ren in scènes en het dansen niet
meer aan bod komen."
Doorbraak
In de Nederlandse musical staat
vooral de tekst centraal. „Dat
komt door het cabaretverleden
van de mensen die musicals
maken: Annie M.G. Schmidt.
Seth Gaaikema, Jos Brink. Het
ensemble-cabaret is opgegaan
in deze nieuwe vorm waarin de
zelfde maatschappelijke noten
worden gekraakt. Kijk maar
naar 'Wat een planeet' en 'Fox
trot'."
„Daarom is 'Cyrano' voor het
musical-maken in Nederland
een doorbraak, met 'Ik Jan Cre-
mer' als voorloper. Joop van
den Ende heeft daarnaast als
producent met ongelooflijk veel
durf hier grote buitenlandse
produkties gebracht, die nu
hand in hand gaan met het ei
gen Nederlandse produkt. Het
is echt verbazingwekkend wat
er nu op de Nederlandse musi-
calmarkt gebeurt. Er komen
zo'n vier produkties per jaar en
die leveren een ware slag om
het publiek, dat ondanks alles
blijft komen."
Van Ewijk schreef bepaald
geen 'louter-goed-nieuws-
boek'. Het duurde immers lang
voordat de buitenlandse musi
cal in Nederland aansloeg. Van
af, 1987 met 'Cats' in Carré, was
Nederland echt rijp voor de
groots gemonteerde shows.
Daarna volgde 'Bamum', 'Caba
ret' en Funny Girl'. En nu
'Cyrano' als eerste Nederlandse
produktie op dat formaat. Maar
daarnaast hadden Jos Brink en
Frank Sanders al zo'n zeven
Akkoord Kunsthal
rotterdam anp
De Rotterdamse Kunsthal krijgt
van de gemeente jaarlijks
750.000 gulden extra voor de ex
ploitatie. Het geld komt boven
op de bestaande 1,5 miljoen
subsidie per jaar. Volgens
Kunsthal-directeur Wim van
Krimpen is het bedrag toerei
kend om de Kunsthal naar wens
te kunnen exploiteren.
Boymans heft
Macht en erotiek zijn de lei
draad van een tentoonstelling
in Galerie Cellini, aan de Hooi
gracht 50 in Leiden. De Amster
dammer Willem Schilder is één
van de kunstenaars, die hier tot
15 december zijn werk expo
seert. Op olieverf en linnen por
tretteert hij de machtsymbolen
van weleer: koningen en herto
gen. Verder schildert hij op
blaaspoppen, die tegenwoordig
symbool zijn van de macht van
seks. Hoe reageerde het publiek
vroeger op de praal van de vor
sten? Hoe reageren de mensen
nu op het imago van de seks?
Bij Cellini mag een ieder zijn
mening hierover opschrijven,
zodat Schilder zijn werk daarop
kan afstemmen.
De Gelderse beeldhouwer Os
car Goedhart richt zich meer op
intimiteit en tederheid. Zijn
sculptuur 'ontmoeting' bestaat
uit twee mensachtige gedaan
ten. Ze hebben een ruwe zijde,
het brons zoals het onbewerkt
uit de gietvorm komt, en een
gepolijste zijde, spiegelend en
blinkend.
Cellini toont verder onder
meer werk in brons en keramiek
van Heieen Levano, werk van de
internationaal bekende Linda
Verkaaik, dat in het teken staat
van sierlijke verfijning en
machtspersoonlijkheden en
werk van Gerard Cieraad die in
zijn zilveren sieraden mini-
sculpturen verwerkt.
Galerie Cellini is geopend op
donderdag t/m zaterdag van
14.00-17.00 uur en op de don
derdagse koopavond.
foto cpd/emiel van lint
succesvolle grote produkties
uitgebracht. Op het boekomslag
staat een foto van Brink en San
ders. „Een scène uit 'Revue, re
vue' met de inhuldiging van ko
ningin Juliana. En dat is precies
waar het boek over gaat: mo
dern theater in een oer-Hol-
landse sfeer, ofwel musical in
Nederland."
Met zang en dans, de geschie
denis van de musical in Neder
land', door Paul van Ewijk. Uit
geverij Kok Lyra, Kampen. Prijs:
f49,50.
Studentenorkest
met spannend
programma
recensie dick hermsen
Concert Coll'Arte Musica. Kian Pin Hiu,
dirigent, llona Sie Dhian Ho. vioolsoliste
Gezien 18/11. LAKtheater. Leiden
upujiiuun «ui T-v mi 1» i J 1
dependance op De poezie ligt in Leiden op straat
rotterdam anp
Het Museum Boymans van
Beuningen in Rotterdam sluit
de dependance in het kantoor
van verzekeringsmaatschappij
Nationale Nederlanden naast
het centraal station. Het muse
um huurde de ruimte met de
bedoeling de bezoekers van het
pand via de dependance te inte
resseren voor het museum zelf.
Er kwamen echter maar mond
jesmaat bezoekers op af.
De Nederlandse meubelontwer
per Gerard van den Berg zal
morgen een korte lezing hou
den bij Licht Interieur aan de
Breestraat 139 in Leiden.
Aanleiding is de stijgende be
langstelling voor het Neder
landse meubelontwerp. Onder
aanvoering van topontwerpers
als Gerard van den Berg en Jan
des Bouvrie neemt het Neder
landse moderne meubel, ook
internationaal, een steeds be
langrijker plaats in. Een ontwik
keling die met argusogen wordt
gevolgd door Italiaanse fabri
kanten die enkele jaren terug
nog, schijnbaar onaantastbaar,
te trend wisten te zetten.
Gerard van den Berg wordt
gerekend lot een van de belang
rijkste Nederlandse ontwerpers.
Hij richtte samen met zijn broer
de zitmeubelfabriek Montis op.
Zijn ontwerpen trokken al snel
nationaal en internationaal de
aandacht door de frisse aanpak,
originaliteit en 'brutaalheid' van
vorm gepaard aan praktisch in
zicht. Een en ander leverde hem
diverse prijzen en eervolle ver
meldingen op.
Licht en interieur presenteert
zaterdag een compleet nieuwe
collectie die Gerard van den
Berg ontwierp voor LABEL/Bre
da. Van den Berg zal de presen
tatie zelf openen en een korte
lezing houden met als titel 'Van
idee tot produkt'. Een en ander
begint om 13.30 uur.
leiden. incrid appels
De argeloze wandelaar loopt in
Leiden tegenwoordig de kans
een spontane poëtische erva
ring te krijgen: op het moment
dat hij in gedachten zijn bood
schappenlijstje nog eens door
neemt, kan hij plots oog in oog
komen te staan met een ge
dicht: geschilderd op een muur,
en alleen al vanwege het for
maat indringend.
Het idee om gedichten op
muren te schrijven werd in 1992
geboren. Inmiddels zijn op ini
tiatief van vooral Ben Walen
kamp, Jan Willem Bruins en
Hetty Leydekkers dertien muren
verrijkt met gedichten. Iedere
maand komt er eentje bij, tot
hel er uiteindelijk - in het jaar
2000 - honderd zullen zijn.
De gedichten zijn afkomstig
uit de hele wereld, en worden
geschilderd in hun oorspronke
lijke taal. Zo kunnen mensen in
de Leidse straten kennis maken
met Russische, Engelse en Itali
aanse poëzie. Omdat niet iedere
passant Russisch of Italiaans
spreekt, verschijnen overal ver
talingen bij. De inhoud van een
gedicht kan nog meer zeggings
kracht krijgen als de vormge
ving daar bij aansluit. Daarom
wordt bij ieder gedicht een pas
sende locatie, lettertype en
kleur gezocht.
De belangstelling voor het
project is groot. Met graagte
staan bewoners hun lege muur
af. Toeristen treffen vol verras
sing een gedicht in hun moe
dertaal aan, wat soms resulteert
in stukjes in buitenlandse kran
ten.
In de Lucas van l.eydenschool
aan de Vliet leidde het aldaar
aangebrachte gedicht tot een
schoolproject. Het gedicht werd
in 24 talen vertaald, evenveel ta
len als er nationaliteiten onder
de schoolkinderen aanwezig
bleken te zijn. leder kind kent
'zijn' gedicht ('Lobelia', van
Theo van Doesburg) in min
stens e'e'n taal uit het hoofd.
Hiermee komt op een mooie
manier de uiteindelijke intentie
van de initiatiefnemers naar vo
ren: taal verbindt en overstijgt
culturen. De universele kracht
van taal komt ook terug in de
AA /ster/o
CPor que estoy vivo
y cl vaso llenó do agua
y la pupiia cerrada
y el Cielo igual que ayot
y los pajaros dorados
y mi lengua mojada
y mis libros en orden?
jPor qué estoy muerto
y el vaso igual que ay er
y la puerta dorada
y el cielo lleno de aqua
y los pajaros en orden
y mi lengua cerrada
y mis libros mojados?
Jortot EDUARDO EtUSOK dOZM
Met graagte staan bewoners hun lege muur af voor een gedicht van formaat.
foto loek zuyderduin
straat. In de Pelikaanstraat.
Nieuwe Rijn, Burchtsteeg, Ra- zegt: „De poëzie loopt op straat
penburg en op nog veel meer en de dichters zoeken haar in
plaatsen. Een mooie stimulans de wolken. Gelukkig is hij die
om tot een sfeer te komen waar haar vindt waar ze is: in de
inhoud van de gekozen gedich
ten: in ieder gedicht wordt ge
rept over de reden om te dich
ten. In de poëzie vindt men el
kaar, in honderd varianten.
De poëzie ligt in Leiden op Alphonse de Lamartine over waarheid en overal."
In haar tweede muzikale pro
gramma heeft het nog jonge ka
merorkest Coll'Arte Musica ge
kozen voor een wel zeer boei
end programma: twintigste-
eeuwse componisten die ver
worvenheden uit het verleden
mengen met eigen muziek.
Voor veel toondichters van na
1900 is het verleden een belang
rijke inspiratiebron geweest.
Soms is het een flirt met Bach,
dan weer een knipoog naar Mo
zart. Dat deze combinatie wan
stijlen bijzondere klankresulta
ten kan opleveren, was gister
avond hoorbaar in het LAKthea
ter.
Het ensemble, op projectba
sis samengesteld, bestaat uit le
den van Collegium Musicum en
andere studentenorkesten. Voor
amateur-ensembles is het uit-
voeren van twintigste-eeuwse
muziek altijd een hachelijke
zaak. Het idioom is onbekender
dan dat van de klassieke mees
ters. Er wordt een beroep ge
daan op andere vaardigheden
dan in het doorsnee repertoire.
Dumbarton Oaks' van Igor
Stravinsky is zo'n stuk waarop
Coll'Arte zich lelijk heeft verke
ken. De moeilijkheidsgraad van
dit stuk ligt hoog. De leden van
het orkest moesten dan ook alle
zeilen bijzetten om alleen al de
juiste noten te spelen. Meestal
blijft er inhoudelijk in zo'n geval
nog maar weinig over. Muzikaal
was de uitvoering inderdaad erg
vlak. Partijen liepen ongelijk en
de zuiverheid liet te wensen
over.
Naarmate de avond vorderde,
groeide het orkest. Dmitri Kaba-
levski klonk al ecu heel ttuk
aannemelijker. Niet in de
laatste plaats door het razend
knappe spel van de pas 23-jari
ge vioolsoliste, llona Sie Dhian
Ho. Op muzikale en zeer virtuo
se wijze, nam zij de solopartij
voor haar rekening.
Na de pauze kwam het orkest,
onder leiding van de prima diri
gerende Kian Pin Hiu. goed op
dreef. Ottorno Respighi, een
meester in het orkestreren,
kreeg de eer die hij verdiende.
De uitvoering was spannend.
Vooral de meer gedragen frag
menten werden schitterend
neergezet. Dit stuk vormde mu
zikaal het hoogtepunt van de
avond.
Het concert werd succesvol
afgesloten met de vertolking
van Maurice Ravels Tombeau
de Couperin'. Met wat extra
aandacht voor zuiverheid en ti
ming kan het ensemble in deze
bezetting tot interessante uit
voeringen komen.
