Plant als medicijnpot
Greenpeace veroordeelt
vloot boomkorvissers
Eco-teams willen
de aarde redden
Over leven
GEBIOLOGEERD
Bedrijfsleven meldt
weinig over milieu
Overlevingstocht eendekuikens
[OENSDAG 17 NOVEMBER 1993
CHEF WILLEM SPIERDIJK 071-356439 PLV -CHEF MEINDERT VAN OER K
Meer groene potplanten in tuincentra
reiden Tuincentra verkopen dit jaar meer groene potplanten
dan in 1992. Het assortiment wordt steeds groter. In de toe
komst zullen vooral meer varens en palmen worden afgezet. Dit
blijkt uit onderzoek van het Produktschap voor Siergewassen
Onder Nederlandse tuincentra. Volgens de centra worden grote,
poene potplanten de trend. Vooral areca, dracaena en ficus
paan het beter doen. Voor dieffenbachia en croton slinkt de be
langstelling. Nieuwe ontwikkelingen pikken de tuincentra op in
[node-, vak- en interieurbladen. Ook de eigen klanten vormen
pen bron van informatie. De groene potplanten worden inge
kocht in Nederland en Denemarken.
(Duurzame samenleving in discussie
den haag Er kan pas sprake zijn van een duurzame samenle-
Jting, wanneer consumptie en produktie niet langer een te zware
'belasting vormen voor de aarde. Deskundigen zijn het erover
5Éens dat de duurzame samenleving alleen is te verwezenlijken
jÖoor de huidige consumptie- en produktiepatronen te verande
ren. Het Instituut voor Consumentenonderzoek SWOKA organi
seert op 18 november een internationale conferentie over dit
pnderwerp in Den Haag. Uitgenodigd zijn vertegenwoordigers
'tan overheid, bedrijfsleven en onderzoeksbureaus. De sprekers
rLijn onder meer staatssecretaris van economische zaken mw
7. van Rooy, filosoof prof H. Achterhuis, socioloog profT. Bec-
iers en psycholoog prof W. van Raaij.
iGroene Keuken toert langer door
boxtel De Groene Keuken van de Kleine Aarde blijft langer
gloor Nederland toeren. Deze mobiele expositie over milieuspa-
-rend huishouden heeft inmiddels meer dan 300 gemeenten aan
gedaan. De belangstelling voor een bezoek is nog steeds groot
pn de reacties zijn zeer positief. De Groene Keuken geeft infor-
;ltiatie over het milieubewust omgaan met voedsel, afval, energie
nn water. De begrippen duurzaamheid en het sluiten van kring
lopen vormen hierbij de rode draad. Naast particulieren tonen
jpok veel gemeenten, woningbouwverenigingen en bedrijven be-
angstelling. Het milieucentrum De Kleine Aarde in Boxtel heeft
dit project opgezet in samenwerking met de vakgroep huis-
noudstudies van de Landbouwuniversiteit en de Nederlandse
Vereniging van Huisvrouwen.
Milieu-informatie in EG openbaar
tiden Milieu-informatie uit EG-landen is sinds begin dit jaar
'hiet langer geheim. De stichting Natuur en Milieu wil bevorde
ren dat deze informatie door particulieren of groeperingen die
'üat wensen effectief gebruikt wordt. Daarvoor is een Engelstalige
bandleiding opgesteld getiteld 'Freedom of access to informa
tion on the environment'. Ieder kan met deze handleiding infor
matie over milieunormen opvragen van autoriteiten in andere
"EG-landen. Dat is praktisch voor een milieugroep die zich bij
voorbeeld inzet voor de bestrijding van watervervuiling die
"vanuit België Nederland binnenstroomt.
leiden/streek Tal van vrijwilligers
deze regio vanaf volgende week weer aan de
slag met de typisch Hollandse knotbomen.
Daar waar de overheid en eigenaren niets
doen aan het knotten van bomen organiseert
de stichting Natuur- en Landschapsbeheer
Zuid-Holland groepen die het noodzakelijk
onderhoud alsnog verrichten. De groepen be
staan veelal uit 'harde kernen' van 10 a 15
werkers die de hele winterperiode in hun vrije
tijd de zaag hanteren bij essen, populieren,
iepen, eiken en wilgen.
De landelijke aanplant-estafette 'knokken
voor knotten' doet aanstaande zaterdag Zuid-
Holland en Utrecht aan, waar op de provin
ciegrens 200 nieuwe knotwilgen worden ge
plant. Dat gebeurt tussen Schoonhoven en
Lopik aan de Tiendweg.
ARCHIEFFOTO WIM DIJKMAN
Overheid en industrie investeren miljoenen in 'nieuwe' gewassen
j'e Inca's in het Andesgebergte dekten hun begraven
^rdappelen af met dille- of karwijbladeren. Zo was er
-in uitschieters minder gauw sprake. Wonderdokters uit
foeger tijden schreven bij hoofdpijn een drankje met
■ftrysantenbladeren voor. De hoofdpijn verdween. En
erwoudtovenaars gebruikten bij pijntjes de bol van de
erfsttijloos. Naar nu blijkt een remmend middel bij kan-
?rtherapieën. De natuur is zo gek nog niet. Overheid en
idustrie investeren miljoenen guldens om de plant als
hemische fabriek te herontdekken.
verbouwen als grondstof voor
de kledingindustrie (linnen)
mislukte. ,,We dachten dat het
kon. Plotseling stortte de markt
in elkaar," aldus René Koster
van het LEI.
iskia van westhreenen
je Nederlandse akkers worden
hgzaamaan (weer) beplant
jlet koolzaad, vingerhoeds-
fuid, crambe, olifantsgras, ci-
'iorei en vlas. Natuurlijke ge-
iassen die prima vervangers le-
ïren voor chemisch ontwikkel-
e stofjes. Duwde de chemische
'idustrie tientallen jaren gele
en talloze agrarische produk-
Gn van de akkers, nu lijkt het
'igenovergestelde het geval.
Voor het gebruik van produk-
LJn uit de natuur voor niet-
pedseldoeleinden is tegen-
oordig een deftig, in de Dikke
|ln Dale nog onbekend, woord
«dacht: agrificatie. Het minis-
irie van landbouw draagt sa-
len met het ministerie van
tonomische zaken van 1990
')t 1995 zo'n tachtig miljoen
plden bij aan onderzoek naar
"grificatie.
Het Landbouw Economisch
Istituut (LEI) gebruikte een
Eel van het geld om te onder-
Deken of er (weer) een markt
Dor vlasteelt aanwezig is. Een
roef om vlas weer massaal te
Linnen
De oorzaak? Mode-opvattingen
van de moderne Hollander.
Koster: „Linnen is 'uit'. Boven
dien: linnen kreukt. In Italië
mag dat, daar wordt vlas ook op
grote schaal verbouwd. Hier
mag je niet met een gekreukt
overhemd de straat op." Onge
bleekt linnen wordt alleen ge
bruikt in het interieur als gor-
dijnstof of grand foulard. Het
streven om 5000 ton vlas te ver
bouwen op de Nederlandse ak
kers is snel geschrapt.
Een ander voorbeeld van agri
ficatie is de verbouw van hen
nep (cannabis-vrij) en stro voor
verpakkingsprodukten. Immers:
het gebruik van vezels is beter
dan het omkappen van bossen.
Vier jaar lang wordt 10 miljoen
gulden uitgegeven aan onder
zoek naar de hennepplant.
Hennep- en vlasvezels blijken
even sterk te zijn als glasvezel.
Ze kunnen binnenkort onder
meer worden gebruikt in deur
platen. Na een forse verbou
wing in het huis kan de oude
deur zo de composthoop op.
Toch komt de omwenteling
voor natuurvriendelijke verpak
kingsprodukten moeizaam tot
stand. Koster: „Voor de consu
ment komen deze produkten
niet herkenbaar terug. Probeer
hem dan maar te overtuigen
een paar kwartjes meer te beta-
Een typerend voorbeeld: de
luier van chloorvrij papier. Per
pak kosten de Juiers vijf gulden
meer. Ze worden door het win
kelend publiek massaal gene
geerd. Koster: „De consument
moet bewuster worden gemaakt
van het feit dat hij wel degelijk
kan kiezen uit produkten die
meer of minder schadelijk zijn
voor het milieu. Dan dwing je
fabrieken tegelijkertijd te luiste
ren naar de markt."
Voorloper
Cebeco Handelsraad is, net als
het Agro-technologisch onder
zoekscentrum in Wageningen.
een van de voorlopers van agri-
ficatieprojecten. Zo heeft zij
handcrèmes en aftersunmilk
ontwikkeld met extracten uit
pepermunt, rozemarijn, akker-
moerasbloem, kamille, gouds
bloem en teunisbloem. Ook
heeft Cebeco een proefveldje
aangelegd met dille en een met
karwij. De plantjes produceren
een olie waarin de stof carvon
aanwezig is; een kiemremmend
middel voor bewaring van aard
appelen. De Inca's wisten dat
'Ware moordpartij op schollen
Volgens milieu-orga
nisatie Greenpeace
heeft de vloot boom
korvissers (over het
algemeen schepen
met een groot motor
vermogen) flink huis
gehouden in de zoge
naamde scholbox.
Deze broedplaats
voor schol - waar veel
jonge vis voorkomt -
werd begin oktober
opengesteld voor de
visserij. Greenpeace
pleit er al jaren voor
de scholbox alleen
open te stellen voor
schepen tot 300 pk.
Om dat streven
kracht bij te zetten,
blokkeerde de milieu
organisatie op 4 okto
ber de haven van
Harlingen.
Aanvoercijfers van
de visafslagen van
Den Helder, Harlin
gen en Urk in de eer
ste drie weken van
oktober tonen vol
gens Greenpeace aan
dat de afgelopen we
ken flink wat jonge
schol is weggevist. In
totaal werd op de af
slagen 4.491.664 kilo
schol aangevoerd;
2.433.323 kilo be
stond uit 'Schol 4', de
sortering kleinste vis
sen. „Dat wijst er op
dat ook een grote
hoeveelheid onder-
maatste vis is opge
vist", aldus een
woordvoerder. Hij
schat dat tot mogelijk
90 procent van de
vangsten zo weer
overboord gezet kon
worden. „Die vis gaat
sowieso dood."
Kleinschalige vis
sers uit Den Oever
zouden volgens hem
bovendien vorige
weck hebben gecon
stateerd dat in de
Scholbox opmerkelijk
veel zeesterren voor
komen. Deze 'lijken-
opruimers' voeden
zich met dode vis.
„De Nederlandse
boomkorvloot staat
de laatste drie jaar te
popelen om op 1 ok
tober de zware netten
uit te werpen in de
Scholbox". aldus
Greenpeace. „Echter
het gebied kan het in
tensief ploegen van
de grote boomkorkot-
ters met zware vistui
gen nauwelijks aan.
Er heeft een ware
moordpartij plaats
onder het jonge
scholbestand. Boven
dien heeft de bodem
het zo zwaar te ver
duren dat op den
duur in grote gebie
den van de scholbox
alleen nog maar
zeesterren voorko-
duizenden jaren geleden al.
„Bij toeval ontdekte men dat
de olie uit de zaadjes heel
bruikbaar is," vertelt H. Tour-
nois, afdelingshoofd van het
Wageningse onderzoekscen
trum ATO-DLO. In Wageningen
verwachten de onderzoekers
nog veel meer heil van het dille-
en karwijzaad. Tournois: „Het is
misschien veel breder inzet
baar, als schimmelwerende stof
bijvoorbeeld."
Natuurvolkeren
Omdat vriend en vijand het er
over eens is dat de natuurvolke
ren zo gek nog niet zijn, reizen
onderzoekers de hele wereld af
- op zoek naar plantjes die in
het Westen onbekend zijn maar
door primitieve volken als me
dicijn worden gebruikt. Zo
wordt door onderzoekers Nepal
bezocht en ook de Mediterrane
landen. Vooral gebieden met
'extreme milieus', zoals Tour
nois het noemt; heel zout, of
heel droog. Ook regenwouden
en bergachtige gebieden. Het
zijn die plaatsen waar een groot
deel van de flora nog niet is ont
dekt.
Tournois noemt het geliefde
voorbeeld van de ontdekking
van de aspirine: eeuwenlang
kauwden hoofdpijnpatiënten
op een stuk berkenschors. Naar
nu blijkt zit daarin een stof die
heilzaam werkt tegen hoofd
pijn. Het is daarom, naast de
petrochemische industrie, voor
al de farmaceutische industrie
die keer op keer voor grote ver
rassingen komt te staan.
Nederland is
geschikt voor
zonne-energie
In Nederland kan zonne-ener
gie in de plaats komen van
energie die opgewekt wordt
door gasgestookte centrales,
teneinde de uitstoot van vervui
lende stoffen zoals C02 te ver
minderen. Daarvoor dienen op
grote schaal zonnecelsystemen
geïnstalleerd te worden.
Dit blijkt uit onderzoek dat in
opdracht van het ministerie van
economische zaken is uitge
voerd door de rijksuniversiteit
Utrecht. De onderzoekers ma
ken daarbij de kanttekening dat
de kosten van zonnecellen op
dit moment nog vrij hoog zijn.
Volgens een optimistisch sce
nario is het mogelijk om in het
jaar 2020 acht procent van het
Nederlandse elektriciteitsver
bruik met zonnecelsystemen te
realiseren. Dat betekent een
vermindering van de C02-uit-
stoot met 2500 k/Ton. een hoe
veelheid die gelijk is aan vijf
procent van de totale uitsoot
van de centrales.
Rapportage in buitenland veel beter
amstelveen
Grote ondernemingen beste
den steeds meer aandacht aan
het milieu, zo blijkt uit een in
ternationaal onderzoek van
accountantsfirma KPMG. Bij
na zestig procent van alle on
dernemingen besteedt er op
de een of andere manier aan
dacht aan in het jaarverslag,
terwijl 15 procent een apart
milieujaarverslag maakt. In
Nederland doet maar vijf pro
cent van de bedrijven dat.
KPMG onderzocht 690 fir
ma's uit alle sectoren van het
bedrijfsleven uit tien landen:
de Verenigde Staten, Canada,
Groot-Brittannië, Duitsland,
Frankrijk, België, Ierland, De
nemarken, Nederland en Por
tugal. In Nederland onder
zocht KPMG de honderd
grootste beursgenoteerde be
drijven, waaronder vliegtuig
bouwer Fokker (Schiphol).
Bols uit Nieuw vennep. Hoog
ovens uit IJmuiden en de
KLM.
In 41 procent van alle jaar
verslagen zijn milieubeleids
verklaringen opgenomen. En
gelse bedrijven zijn daarmee
koploper met een score van
ongeveer 70 procent. Voor Ne
derland is het percentage 29,
terwijl Amerikaanse bedrijven
de rij sluiten: slechts 18 pro
cent vermeldt iets over het
milieu.
Naast de betrekkelijk vrijblij
vende verklaring, geeft tachtig
procent van de bedrijven daar
bij aan welke concrete maatre
gelen het wil nemen. De
meeste betreffen de beperking
van de uitstoot van schadelijke
stoffen, vermindering van het
energieverbruik en beter nale
ven van bestaande regels.
Eerder dit jaar onderzocht
KPMG hoe Nederlandse be
drijven en instellingen met
milieu-verslaggeving omsprin
gen. Daaruit bleek dat steeds
meer organisaties vrijwillig
aparte milieu-jaarverslagen
publiceren.
Bijna hliilend van wanhoop
kwam Zeeman bij Loerakker
binnen. „De deadline is nabij!
En ik weet nog niks voor het
volgende stukje in de krant!"
Loerakker keek onverstoord op
van zijn werk, dat zoals altijd
het tekenen van simpele poppe
tjes behelsde.
„Je kunt het toch over die car-
poolstrook van May-Weggen
hebben?" zei hij.
„Daar heeft IEDEREEN het al
over gehad!"
„De afgang van Braks als kandi
daat-voorzitter van het FAO?"
„Idem."
„Betuwelijn? Alle soorten van
gegarandeerde toekomstige
mislukkingen? Met een LINK -
knipoog - naar de Kanaaltun
nel?"
„Daar zijn al hele krantekaterns
over volgeschreven.
„Goed, het broeikaseffect dan.
De afbraak van de ozonlaag.
Uitstervende diersoorten. Tro
pisch regenwoud dat ver
dwijnt." Loerakker noemde elk
onderwerp dat hem te binnen
schoot, maar Zeeman staarde
met doffe ogen somber uit het
raam.
„Suïcidale grienden! Rechter
verbiedt verdrinken muizen in
rode wijn live op TV! Een ge
meente die de kerstman de toe
gang verbiedt tot sinterklaas
vertrokken is! Hamsters die
dank zij Chinese kruiden alco
holist-af worden! Raak jij daar
dan soms niet door Gebiolo
geerd?"
„Jawel," mompelde Zeeman,
„maar wat kun je aan al die lan
ge wetenschappelijke stukken
nog toevoegen? Soms denk ik:
ik ben door m'n onderwerpen
heen. Geef toe, we hebben over
alles gekankerd wat een beetje
met het milieu te maken heeft.
En de halve wereld schrijft er al
„De zelfmoord van Adriaan Ve-
nema!" opperde Loerakker met
de moed der wanhoop.
„Da s een heel ander milieu!"
zei Zeeman. „En daar schrijft de
andere helft van de wereld al
over. Nee, ik ben bang dat ik er
mee moet stoppen. Ook al wa
ren de inkomsten welkom. Met
name omdat mijn kat dringend
eens onderzocht moet worden,
want hij geeft geregeld over op
de vaste vloerbedekkingen
Verder kwam hij niet, want
Loerakker had hem razend van
woede bij de keel gegrepen.
„Regel een tot en met honderd
voor stukjesschrijvers: klets
nooit over je kat!" gromde hij.
„Dat is al zo vaak gedaan dat
niemand met enig gevoel voor
zelfrespect er in de krant nog
over durft te beginnen!"
„O-okee," gorgelde Zeeman.
„H-hee, ik heb twee huisjeslak
ken in m'n douchecel. Is dat
misschien wat voor een volgend
stukje?"
piet zeeman en co loerakker
Global Action Plan for the Earth
den haag»
Bodemvervuiling, ontbossing,
aantasting van de ozonlaag en
slinkende energievoorraden. De
dagelijkse confrontatie met de
ze aftakeling van moeder Aarde
slaat de meeste mensen murw
en nodigt niet uit tot enige acti
viteit om daar zelf verandering
in te brengen. Een internationa
le actie voor het behoud van de
aarde wil mensen aanzetten om
althans zelf een milieuvriende
lijker leven te gaan leiden.
Global Action Plan for the
Earth (GAP) biedt een prakti
sche handleiding voor huishou
dens om minder afval te produ
ceren, lager verbruik van gas,
elektriciteit en water te realise
ren, te kiezen voor energiezui
nig vervoer en aankoop van
duurzame goederen.
GAP ziet meer heil in geza
menlijke acties van huishou
dens dan in individuele pogin
gen om een milieuvriendelijker
leven te leiden. Huishoudens
zouden eco-teams moeten vor
men, die elkaar aan de hand
van werkboeken kunnen stimu
leren tot een andere, minder
verspillende levenswijze.
De suggestie is dat een zelf
samen te stellen eco-tcam van
een klein aantal huishoudens
een keer per maand de resulta
ten bespreekt en ervaringen en
ideeën uitwisselt. Via de GAP-
organisatie wisselen eco-teams
eikaars ervaringen uit.
Door geregeld het verbruik
van water, gas en elektriciteit te
meten, de hoeveelheid afval te
wegen en autokilometers bij te
houden komt een eco-team aan
een gemiddelde dat met andere
teams te vergelijken is. GAP ver
zamelt de gegevens van alle
aangesloten eco-teams en ver
taalt ze in zichtbare effecten op
het milieu.
Inmiddels zijn er eco-teams
actief in Nederland, Duitsland,
Engeland, Zweden, Noorwegen,
Finland, Canada en Amerika.
Via een nieuwsbrief blijven de
teams van eikaars vorderingen
op de hoogte.
Global Action Plan for the
Earth is een initiatief van een
aantal internationaal bekende
milieudeskundigen en gedrags
wetenschappers onder voorzit
terschap van David Gershon.
GAP heeft als doelstelling, dat
de aangesloten eco-teams in
het jaar 2000 via energiever
bruik en autorijden zorgen voor
vermindering met 1/5 van het
'broeikasgas' C02, 1/3 minder
drinkwatergebruik en 3/4 min
der afval.
De kosten van deelname be
dragen voor een eco-team 25
gulden, de prijs van de werk
boeken. Aanmeldingen zijn wel
kom bij de stichting GAP Ne
derland in Den Haag, tel.070-
3466995.
V
leiden Laat eendekroost in het kroos van de
Meerburgerkade in Leiden. Het is niet heel
bijzonder volgens de Vogelbescherming dat
er in deze tijd van het jaar een tweede broed
sel ontstaat van een tamme eend. Vooral als
de temperaturen met name in de stad wat ho
ger blijven dan normaal is er kans op een
tweede nest. De overlevingskansen voor de
eendekuikens zijn echter klein. Het duurt zo'n
vier weken voordat de kleintjes de bescher
ming van een verenpak hebben die hen vol
doende bescherming geeft tegen vorst.
t( <!n. Hlll' Hlirth'
