Goede
bedoelingen
die geen vrede
brachten
ZATERDAG 13 NOVEMBER 1993
4
In 1978 verbleef een
groep van veertig
jongeren uit Belfast
drie weken in
Hazerswoude. Ze
kwamen uit twee van
de ergste buurten van
de stad: de katholieke
New Lodge en de
protestantse Tigers
Bay: Drie weken deden
de protestantse en
katholieke jongeren
iets waartoe zij thuis
nooit in staat waren:
min of meer normaal
met elkaar omgaan.
Terug in Belfast ging
dat niet meer. Ook nu,
vijftien jaar later, durft
niemand zó maar van
de ene naar de andere
buurt te lopen.
Een reportage uiteen
stad waar de muren
van geen wijken weten.
Rood-wit-blauwe stoepranden en muurschilderingen in Belfast die niets aan duidelijkheid te
wensen laten: niemand zal ontgaan dat hij in de protestantse wijk Tigers Bay is.
In Glengormly is het rustig. Hier, in de
ze gemengde buitenwijk van Belfast,
hoef je je geen zorgen te maken, wordt
verteld. Goed, een jaar geleden is het politie
bureau opgeblazen en vorige week nog zijn
er drie mensen doodgeschoten. „De 82-jarige
man hier direct achter werd gedood. Ze kwa
men bij hem aan de deur en schoten hem
neer." Maar normaal merk je hier echt niets
van de burgeroorlog die in de afgelopen 25
jaar aan meer dan 3000 mensen het loven
heeft gekost. „Hoe moet ik je dat nou uitleg
gen?"
Een wijk waar je je wèl zorgen moet maken
is New Lodge. De oude katholieke buurt ligt
in het gebied dat in Belfast bekend staat als
murder mile. Nergens in Noord-lerland wer
den de afgelopen jaren meer mensen ver
moord dan in de vierkante mijl waarin New
Lodge ligt. Bij de laatste peiling stond de
Lodge nog nummer twee op de lijst van
Belfastse buurten met veel werklozen en veel
geweld. Een katholiek getto van de bovenste
plank.
Als we hier 's avonds tegen negenen ergens
aanbellen, gaat de deur na veel heen en weer
gepraat uiteindelijk op een kier. De heer des
huizes staat klaar met een ijzeren pijp in zijn
handen, de hond zit in de houding om zijn
tanden in een mogelijke belager te zetten.
We zijn op zoek naar mensen die vijftien jaar
geleden in Hazerswoude waren op uitnodi
ging van de Vredesgroep Hulp Noord-Ierland.
Veertig jongeren die toen zo'n vijftien jaar
oud waren uit de katholieke New Lodge en
de protestantse Tigers Bay vormden de eerste
groep jongeren die naar Hazerswoude wer
den gehaald om drie weken lang met elkaar
op te trekken.
Sean verzorgde in die tijd tijdens de zo
mervakantie activiteiten in het meest noor
delijke - en meest gevaarlijke - deel van de
Lodge. De helft van de katholieke jongeren
werd door hem zo'n beetje van de straat ge
plukt en op het vliegtuig gezet.
Hoe kijken de 15-jarigen van toen terug op
hun trip naar Nederland en hoe maken ze
het nu? De opzet van de bezoeken aan Ne
derland - die doorgaan tot op de dag van
vandaag - was een bijdrage te leveren aan de
verzoening van protestanten en katholieken
in deze verscheurde uithoek van het Vere
nigd Koninkrijk. Dat de goede bedoelingen
geen vrede hebben kunnen brengen is wel
duidelijk. Anderhalve week geleden vloog een
viswinkel aan de Shankill Road door een
IRA-bom de lucht in. Sindsdien bestaat het
lokale nieuws afwisselend uit moorden en
begrafenissen.
Gematigd
Dankzij de hulp van Sean lukt het om zonder
al te veel moeite vijf katholieke deelnemers
aan de Hazerswoude-trip van 1978 op te spo
ren. Relatief veel katholieken wonen nog al
tijd in of vlak bij hun oude wijk. Vijf zijn er
uiteindelijk bereid te praten;. Jim, Maria,
Mary, Louis en John.
Prote^antse deelnemers vallen heel wa;
moeilijker te traceren. In het buurtcentrum
in Tigers Bay herkent één van de aanwezige
dames haar echtgenoot Jackie op een vijftien
jaar oude groepsfoto. Zij gaat meteén naar
huis om hem te halen. Hij is de enige van de
twintig protestantse deelnemers die nog in
de Bay woont. Jackie weet te vertellen waar
Elisabeth en Harry zitten: verhuisd naar rus
tiger delen van Belfast.
Ze zijn nu allemaal rond de dertig en op
John na, allemaal getrouwd, vaders en moe
ders van twee tot vier kinderen. Behalve
Jackie hebben ze allemaal een baan, of zijn
ze getrouwd met een werkende man. Zonder
uitzondering blijken ze redelijk gematigd ten
aanzien van de andere religie; een flink deel
heeft vrienden 'aan de andere kant'. Maar ze
ker op dit moment is er niemand uit de Bay
die zich in de Lodge waagt, en niemand uit
de Lodge die een voet in de Bay durft te zet
ten. De twee aangrenzende wijken worden
van elkaar gescheiden door grote hekken
waarvan de poorten 's nachts op slot gaan;
overdag staan ze open.
Alle acht vinden ze dat er nu eindelijk een
eind aan het geweld moet komen. Maar de
meningen verschillen over de waag wie de
eerste stap dient te zetten: de IRA of de Britse
regering. De moorden door de beide strijden
de partijen worden veroordeeld.
Sommige deelnemers aan de Hazerswou-
de-trip van 1978 weten zich het verblijf in
den weemde nog heel gedetailleerd te herin
neren. Maria vertelt trots dat ze de pluche
Snoopy die zij op de Hazerswoudse jaar
markt won, nog altijd heeft. „Maar hij is nu
wel behoorlijk versleten. Snoopy ging van
kind naar kind." Maria, een stevige dame
met grote ringen aan zeven vingers, is moe
der van drie kinderen, van wie de oudste 11
jaar. Nummer vier wordt over drie maanden
verwacht.
De vakantie in Hazerswoude was zinvol,
daar is iedereen het over eens. Nuttig immers
om kennis te maken met 'de andere kant'.
Maar de meesten voegen daar meteen aan
toe dat het voor hen eigenlijk niet zo nodig
was: zij hadden eerder al contact met men
sen van de andere religie. De contacten die
vijftien jaar geleden in Nederland werden op
gebouwd zijn op een enkele uitzondering na
verwaterd. Maar dat geldt zowel voor de an
dere als voor de eigen kant.
Troosteloos
New Lodge is een zeldzaam deprimerende
wijk. De buurt biedt een troosteloze aanblik.
Tot in het kleinste hoekje is de bodem aange
smeerd met asfalt en beton. 'Voor gras
sprietjes bleef er zelfs geen kiertje tussen de
tegels om zich door naar boven te wringen.
Kleine voortuintjes worden begrensd door
stenen muurtjes. Ook de tuintjes zijn volge
stort met beton. De natuur beperkt zich
noodgedwongen tot een verkreukelde pot
plant op een enkel muurtje.
Tigers Bay is van hetzelfde laken een pak.
Het enige verschil: in deze protestantse buurt
zijn in hele straten de ramen en deuren
dichtgemetseld. Voor de deuren van de wei
nige bewoonde huizen hangen zware ijzeren
platen. De vreemdeling die zich gewapend
fototoestel door de n-ijk begeeft
'Maar de trip naar Hazerswoude was zinvol'
wordt van achter de vitrage nauwlettend in
de gaten gehouden. Are ye from the Bay? roe
pen kinderen van veilige afstand.
Jim (katholiek) is 30 jaar, vader van drie
kinderen en vuilnisman van beroep. Hij was
ook in Hazerswoude. Hij vertelt hoe ze bij de
gemeentereiniging proberen aanslagen te
voorkomen. De katholieken werken er over
het algemeen gescheiden van de protestan
ten. Als katholiek doet Jim zijn job uitsluitend
in katholieke wijken en in gemengd gebied.
De katholieken en de protestanten gebruiken
echter wel dezelfde kantine; om beurten,
nooit tegelijkertijd. De kantine is daardoor
geen duidelijk doel voor terroristen. Die in de
katholieke wijk Falls was dat wel. Bij één van
de vele vergeldingsacties na de Shankill-bom
verloren hier twee van Jims collega's het le-
Jim woont in het uiterste zuid-oosten van
de Lodge. We lopen terug naar Seans huis in
het noord-westen. Halverwege vertelt hij dat
er in de straat waar we op dat moment lopen
de afgelopen 20 jaar al 25 mensen zijn dood
geschoten. In de rest van Noord-lerland
schijnen de straten op dit moment na zons
ondergang uitgestorven te zijn. Maar hier, in
het hol van de leeuw, spelen de kinderen nu
ook om tien uur 's avonds pog gewoon op
De volgende dag komt Maria langs bij
Sean. Zij woont tegenwoordig net buiten de
Lodge. Maria heeft de schrik flink te pakken.
De afgelopen nacht om vijf uur huilde haar
dochter. Maria stond op om haar haar medi
cijnen te geven. „Maar ik durfde geen licht
aan te doen. Zo bang ben je om de aandacht
te trekken." Maria heeft inmiddels besloten
een zwaardere voordeur in haar huis te zet
ten. In de oude zit te veel glas, daar kijk en
schiet je te gemakkelijk doorheen.
Al voordat de Shankill-bom af ging was de
situatie hier gespann vn. Drie dagen voor die
mislukte aanslag op de top van de protes
tantse terreurorganisatie Ulster Freedom
Fighters (UFF) werd er in de Lodge een man
doodgeschoten. Niet alleen in de Lodge maar
ook in de Bay zaaide die moord angst. De ge
bruikelijke reactie op een moord in de Lodge
vergelding in de Bay.
Leerzaam
Sean heeft nog een videoband van de bezoe
ken aan Hazerswoude in 1978 en 1980. Hij
geeft een exemplaar mee voor Louis. Hij is
sinds acht jaar getrouwd met Theresa. Ze ko
men beiden uit de Lodge, woonden twee
straten bij elkaar vandaan. Beiden waren in
dertijd enthousiaste bezoekers van de Artil
lery youth club aan de zuidkant van de Lod
ge. „De jeugdclub was fantastisch; altijd wat
te doen. We woonden er gewoon. Uit school
móesten we naar de jeugdclub", vertelt
Louis. De twee wonen tegenwoordig net bui
ten de Lodge. Beiden werken: hij als vorkhef-
truckchaufïeur, zij als tandartsassistente. Ze
hebben twee kinderen.
Hij is de eerste die toegeeft dat hij voor de
reis naar Nederland geen contact had met
protestanten. „De trips zijn heel goed, want
je leert dat de andere kant geen hoorns
heeft", vult zij hem aan.
Louis vertelt over de gemengde scholen in
Belfast. Er zijn zelfs mensen uit het midden
van de Lodge die hun kinderen naar een ge
mengde school ergens ver buiten de eigen
wijk sturen, weet hij. Het lijkt de ultieme ma
nier te zijn om kinderen van verschillende re
ligies structureel met elkaar in contact te
brengen. Maar Theresa heeft haar bedenkin
gen. „Het is natuurlijk fantastisch, maar ik
zou het toch niet doen. Op zo'n school moe
ten zeker op dit moment erg veel spanningen
zijn."
urschilderingen gedenken de bewoners v
de strijd tegen de Engelsen.
samenleven. Zelfs niet als de oorlog over is."
Theresa wijst op haar kinderen van anderhalf
en zes jaar. „Zelfs zij zullen zoiets niet meer
meemaken. Misschien hun kinderen." Ze
vertelt hoe ze aan die pessimistische toe
komstverwachting komt. „Ik voed mijn kin
deren niet op om de Britse soldaten te haten.
Ik zou ze vermoorden als ze een soldaat uit
zouden schelden. Maar wij werden ook al zo
opgevoed en toch scholden we op soldaten
en gooiden we stenen naar ze. Het is de
straat die dat met je doet."
Gerry Adams, de leider van Sinn Fein - de
politieke tak van de IRA - is de laatste dagen
regelmatig op de Britse televisie te zien.
Adams geeft commentaar op de afwijzing
van het vredesplan dat hij samen met SDLP-
leider David Hume heeft opgesteld. Hij
draagt de IRA-man die bij de bomaanslag op
de Shankill Road om het leven kwam naar
zijn laatste rustplaats. Adams, voor de pro
testanten niets minder dan de rechterhand
van de duivel, mag onder de Britse censuur-
wetgeving op de televisie verschijnen. Maar
diezelfde wet verbiedt dat de woorden van de
Sinn Fein-leider de ether in worden geslin
gerd. De BBC lost dat eenvoudig op door
Adams na te synchroniseren.
Logica
Jackie is de enige van de groep van 1978 die
nog in de Tigers Bay woont. Waarom bleef hij
hangen in de buurt vol geweld en verval?
„Vanwege de dorpsatmosfeer, iedereen kent
hier iedereen", zegt hij. Bovendien is het bij
zonder handig dat een groot deel van zijn fa
milie op loopafstand woont.
Jackie is werkloos. „Ik heb geen tijd om te
werken, ik heb te veel kinderen", verklaart hij
zijn situatie. Hij is de vader van vier zoons,
van wie de oudste twaalf jaar. Zijn uitkering
ligt te laag om er een gezin van zes personen
van te onderhouden. Zo af en toe vindt Jackie
tijd om wat zwart bij te klussen.
Jackie komt uit een onvervalst loyalistisch
nest. Zijn vader was betrokken bij een protes
tantse terreurorganisatie, tot hij drie jaar ge
leden door de IRA uit de weg werd geruimd.
Als geen ander begrijpt Jackie de logica van
de geweldsspiraal in zijn stad. „Om tot vrede
te komen moet de IRA een staakt-het-vuren
afkondigen. De loyalisten zullen dan meteen
volgen. Maar als de IRA nu een staakt het vu
ren afkondigt dan gaan ze af. Ze moeten wel
doorgaan." In vergeldingsacties voor de
Shankill-bom zijn op dat moment zestien ka
tholieke burgers om het leven gekomen.
De organisatie waarvoor zijn vader zijn le
ven heeft gegeven kan bij Jackie niet op veel
sympathie rekenen. „Ze zien zichzelf als onze
beschermers, maar ze zijn het niet. Het zijn
gangsters." Ook de IRA is wat hem betreft
zinloos bezig. „Men vocht voor gelijke rech
ten voor katholieken. En dat werd bereikt. De
hoogste tijd nu dat er een eind komt aan het
geweld. Iedereen is het' gewoon hartstikke
Peter McKee is voorzitter van Connection
Europe, de organisatie die in Noord-lerland
de gemengde trips naar Nederland en Zwe
den coördineert. Hij waarschuwt voor te ho
ge verwachtingen. Niet iedereen komt be
keerd terug. De IRA-man die aan de Shankill
Road zichzelf en negen bezoekers van de vis
winkel doodde, was een paar jaar geleden
met een soortgelijke trip naar de Verenigde
Staten mee geweest....
Desondanks gelooft McKee heilig in het
nut van de reizen. „Ik denk dal het belangrijk
is om jongeren ervaringen op te laten doen
buiten hun eigen gebied. We zijn hier altijd
heel erg met onze eigen problemen bezig.
Goed om te zien dat er ook mensen zijn die
anders leven." Soms blijven na een bezoek
aan het buitenland de ouders uit de verschil
lende wijken elkaar bezoeken, of nemen de
kinderen zelf het initiatief. Daarnaast ver
zorgt Connection Europe voor en na dc trip
naar het buitenland het één en ander om de
groep bij elkaar te houden.
Bijdrage
„We zijn er niet op uit om de politieke situa
tie in Noord-lerland te veranderen",-verze
kert McKee. „Dat kunnen we niet. Maar het
is wèl mogelijk om onze bijdrage leveren aan
een eventuele oplossing. Als mensen maar
contact hebben met elkaar, dan komt daar
door wellicht een oplossing dichterbij."
£larry woont met vrouw en drie kinderen
op anderhalve kilometer van de Lodge. Op
loopafstand van zijn moeder, maar wel in
een wijk die een stuk veiliger is dan de buurt
waarin hij 29 jaar geleden werd geboren. Een
paar maanden geleden werd een straat ver
derop een gevangenisbewaarder in zijn huis
vermoord. Afgezien daarvan is het hier al
twee jaar rustig.
Harry herinnert zich nog heel goed hoe hij
als kleine jongen op de grens met de Lodge
de katholieken bestreed. „Je gooide stenen,
maar je wist niet waarom. Als mijn vader het
had geweten zou hij me een pak slaag heb
ben gegeven. Hij zat bij de marine en zei al
tijd: als je wilt vechten moet je in het leger
gaan."
Kort na zijn terugkeer uit Nederland kwam
Harry te werken in het bedrijf van de vader
van één van de katholieke jongens die mee
waren naar Hazerswoude. De twee werden
goede vrienden. „We gingen regelmatig sa
men'in de stad iets drinken. Maar we kwa
men niet in eikaars wijk. Je stapt toch ook
niet uit de auto midden in een safaripark....?!
Eén keer trok hij wel de katholieke buurt
in; toen zijn baas, de vader van zijn vriend,
was overleden. Hij ging condoleren en kreeg
een bidprentje mee naar huis. Het ontroerde
Harry. „Dat bidprentje betekent heel veel
voor me. Protestanten doen zoiets niet. We
bewaren het in onze familiebijbel."
Het verblijf in Nederland heeft volgens
hem wel degelijk bijgedragen aan de accep
tatie van het andere geloof. En nog maar een
paar jaar geleden kwam de reis hem nog heel
goed van pas. „Ik stond voor een kroeg maar
kon er niet in. Toen zei ineens de uitsmijter
tegen me: hé, ken ik jou nitt van Holland?!
Het was een katholieke jongen die in 1978
ook mee ging. Hij liet me binnen en we heb
ben samen een pint gepakt en wat gepraat.
Zonder het bezoek aan Nederland was ik die
kroeg nooit binnen gekomen...."
