Carré is weer toonaangevend
'Eva Besnyö, 'n halve eeuw werk'
Cultuur Kunst
Druk programma op til
Twee exposities eren
Willem de Kooning
Tegenpolen in
temperament
Cocktail van cabaret
en zwaar relatieleed
JlL
Spiegelwanden
Spiegels op maat
Spiegels met lijst
Glazen meubelen
Vitrines
Tafels volgens model
Motlefstralen
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 21 80 55
Amsterdam* Van de uit Hongarije afkomstige fo
tografe Eva Besnyö is dit zelfportret In zogenaam
de 'vintage print'. Dat is een foto die is afgedrukt
door of onder supervisie van de fotograaf zelf. De
ze afdrukken onderscheiden zich in het algemeen
sterk van latere afdrukken en geven de kijker de
kans het werk op een zo authentiek mogelijke wij
ze te ervaren. De vintage prints van Besnyö zijn tot
en met 30 januari te zien in het Amsterdams His
torisch Museum. De fotografe woonde vanaf 1932
In Nederland en verkeerde hier In het gezelschap
van Charley Toorop, Joris Ivens, de fotograaf Carel
Blazer en de architecten Rietveld en Bodon. Na
1936 kreeg ze opdrachten voor het maken van
grote fotowanden, In haar na-oorlogse werk staat
de mens voorop. foto eva besnyö
f ZAYERDAG 13 NOVEMBER 1993
Theater Carré in Amsterdam
heeft voor de komende
maanden een programma
waarmee het theater zichzelf
als vanouds karakteriseert.
Volgende week dinsdag,
woensdag en donderdag
brengt de Amsterdammer Re-
né Froger daar zijn nieuwe
show 'The power of passion'.
Op 19 en 20 november is daar
de Spaanse balletvoorstelling
'Carmen Flamenco' te zien en
21 en 22 november zijn er
concerten van het duo David
Sylvian en Robert Fripp.
Opera behoort tot de oude
tradities van Carré. Met de
voorstelling Don Carlos' van
Verdi door de nationale opera
van Litouwen wordt die tradi
tie in ere gehouden. Het nieu
we vergrote toneel moet op
23 november alle ruimte bie
den voor de honderdvijftig
medewerkers.
Het Londen Chamber Or
chestra speelt een dag later
een programma met repertoi
re van Bach, Vivaldi, Mozart,
Tsjaikovski, Britten, Peter Ga
briel en Philip Glass. Van 25
tot en met 28 november staat
de Nederlandse versie van 'A
Chorusline' in Carré.
Carré heeft op 29 november
een Amsterdamse avond. Met
de opbrengst moet een stand
beeld worden gefinancierd
voor de 'moeder' van het Am
sterdamse lied: Tante Leen. Er
wordt opgetreden door André
Hazes, Gordon, Het Haven
koor. Dries Roelvink, Imca
Marina, Renée de Haan. Eddy
Christiani, de Daylight Super-
band en Sugar Lee Hooper.
Op 4 december is er een
concert van de Franse chan
sonnier Gilbert Bécaud en
daarna maakt Carré zich op
voor de taak waarvoor het
meer dan honderd jaar gele
den werd gebouwd. Want:
van 16 december tot en met 2
januari brengt Carré het We
reld Kerstcircus.
Ook deze keer presenteert
Fredy Knie jr een programma
met nummers van intemati-
aal niveau. Samen met zijn
vrouw is hij te zien in klassie
ke hogeschool: paarden dus.
Daarnaast wordt opgetreden
door de mimende clowns uit
het even befaamde als poëti
sche circus Roncalli. Aan de
trapeze hangen Les Perez Vo-
ny en ook wordt de piste vrij
gemaakt voor een groot roof
dierennummer. Verder biedt
het programma tal van echte
circusacts uit alle hoeken van
de wereld.
De oude Oscar Carré mag tevreden zijn. Het circusthea
ter dat hij in 1887 opende aan de Amstel, heeft zijn toon-
aangevende plaats in het Nederlandse amusement weer
helemaal terug. Na een ingijpende verbouwing gaat het
koninklijk theater volgende week, 'groter en intiemer',
dan voorheen.weer open.
beeld bij ons eeuwfeest 'Cats'
gespeeld omdat je die voorstel
ling in de piste kunt brengen.
Grote opera's, balletten en re
vues konden toen al eigenlijk
niet meer uit de voeten. De to
neelopening was te klein. Klei
ner zelfs dan die van sommige
theaters in de provincie."
Zestien maanden duurde de
operatie die Carré weer toon
aangevend moet maken. Be
gonnen werd met een budget
van 15 miljoen gulden, maar al
snel bleek dat niet genoeg te
zijn. Uiteindelijk ging het om 20
miljoen, geld dat onder meer
amsterdam hans visser
Wie de oude staat van het thea
ter vergelijkt met die van nu,
hoeft niet lang na te denken
over de vraag of de verbouwing
nodig was. Volgens directeur
Bob van der Linden vroeg me
nigeen zich enkele jaren gele
den echter nog af wat het nut
van een dergelijke miljoenen
vergende operatie mocht zijn.
„Het toneel was te klein. Al
zo'n twintig jaar geleden bleek
dat de steeds groeiende produk-
ties bij ons niet meer terecht
konden. Zo hebben we bij voor-
Kunst in de regio
regio* Margreet Maas en Bobby van Venetië exposeren schilde
rijen, assemblages en raku-keramiek in de Openbare Biblio
theek, kerklaan 42, in Sassenheim. Hun werk is daar tijdens de
openingsuren tot 2 december te zien. Tot en rnet 12 december
exposeren vijf fijnschilders en een beeldhouwer bij de Vereni
ging van Wassenaarse Beeldende Kunstenaars in Bianca in 't
Klooster aan de Kerkstraat 32 in Wassenaar. In het ontmoetings
centrum aan de Gevelinkstraat 38 in Nieuw Vennep is t/m 23
werk te zien van Thea Lüdeke. Lottie van der Vliet exposeert tot
en met 15 december haar olieverf- en pastelkrijtwerken in het
Diaconessenhuis in Lêiden. Tot half december toont Marga Lin
nenbrink haar werk in Leeuwenhorst Congres Centrum aan de
Langelaan 3 in Noordwijkerhout
Concert Meatloaf in Ahoy'
Rotterdam* De Amerikaanse zanger Meatloaf, via de hitsingle
Tdo anything for love' weer helemaal terug van weggeweest,
geeft op dinsdag 5 april een concert in Ahoy'. De voorverkoop
van dit optreden begint op zaterdag 27 november bij de beken
de adressen.
washington hans de bruun
Sommigen noemen hem 'mis
schien wel de grootste nog le
vende Amerikaanse schilder'.
Anderen hebben het zonder
meer over 'de grootste Ameri
kaanse kunstenaar van de 20e
eeuw'. Amerikanen plegen in
hun bewondering voor be
roemdheden nogal eens te
overdrijven, maar het staat bui
ten kijf dat Willem de Kooning
een der meest vooraanstaande
Amerikaanse schilders van de
eeuw is.
Hoewel, Amerikaanse? De
Kooning is immers een geboren
Rotterdammer en misschien
straalt ook een beetje van die
wereldfaam op ons land af. In
april wordt De Kooning 90 jaar
en dat is voor de Amerikanen
aanleiding voor twee over
zichtstentoonstellingen van zijn
werk. Een begon onlangs in het
Hirshhorn Museum, de andere
volgt begin mei in de National
Gallery of Art, beide in Was
hington.
Van alle lof die de komende
maanden over hem wordt uit
gestrooid zal De Kooning zelf
overigens niets merken. Hij
heeft de ziekte van Alzheimer
en leeft teruggetrolcken in zijn
huis in East Hampton op Long
Island bij New York.
Daardoor is ook de coirtmotie
aan hem voorbijgégaan, die en
kele jaren geleden ontstond
door het proces dat de beeld
houwer Philip Pavia tegen de
beheerders van De Koonings
bezit aanspande. Pavia beweer
de dat een deel van De Koon
ings beeldhouwwerken niet
door de kunstenaar zelf zijn ge
maakt, maar in diens opdracht
en op diens aanwijzingen door
Pavia. Die wilde daarvoor ge
compenseerd worden.
De Koonings dochter Lisa en
haar advocaten bereikten enke
le weken geleden een schikldng
met Pavia. Vastgesteld werd dat
een aantal van de omstreden
werken wel degelijk van De
Kooning zijn, maar dat andere
slechts vervaardigd zijn 'in de
studio van Willem de Kooning'.
Men zag af van het plan om De
Koonings vingerafdrukken te
nemen teneinde die te vergelij
ken met die op zijn beeldhouw
werken.
Pavia werd 'afgekocht' met
een bedrag dat volgens The
New York Times ongeveer een
miljoen dollar zou zijn. Een
peuleschil overigens voor de fa
milie van De Kooning, wiens to
tale werk op een waarde van
tussen 50 en 150 miljoen dollar
wordt geschat. Willem de Koon
ing heeft overigens maar een
dertigtal beeldhouwwerken ge
maakt, nadat hij zich pas in de
jaren zestig daaraan is gaan wij
den.
Enkele van die beelden staan
nu op de tentoonstelling in het
Hirshhorn Museum. Verder
hangen daar vijftig werken uit
de privé-verzameling van wijlen
Joseph Hirshhorn, de schatrijke
mecenas die een van De Koon
ings beste vrienden was. De
Hirshhorn-collectie, die 75 wer
ken omvat, is de grootste van
het werk van De Kooning. De
National Gallery of Art, die er
maar één heeft, zal er ook uit
moeten lenen.
met steun van het bedrijfsleven
en acties onder het publiek bij
elkaar is gebracht.
Daardoor kan nu binnenkort
het Ballet van Vlaanderen de
produktie 'Giselle' brengen en is
straks een grote Amerikaanse
produktie van 'Porgy and Bess'
te zien. En toch, wie de zaal
binnenkomt, ziet op het eerste
gezicht niets nieuws. De archi
tecten Onno Greiner en Martien
van Goor hadden als opdracht
het karakter van het gebouw
niet aan te tasten. Dat de to
neelopening is verbreed van
ruim tien naar veertien meter,
valt dan ook niet op. De pilaren
aan weerskanten van het podi
um en de brede boog daarbo
ven zijn gebleven, zo lijkt het.
Maar in werkelijkheid zijn deze
decoraties, met vele andere,
weggehaald en wat verderop
vervangen door nieuwe. De
beeldende kunst
recensie martine ballast
Expositie: Schilderijen van Joop Jordans en
beeldhouwwerken van Jos Dirix Te zien
t/m 24 november, di t/m vr van 10-18
uur en za van 11-17 uur, Galerie 27/de
Greef de Greef, Schoolstraat 27, Wasse-
Schilderijen van Joop Jordans
en beelden van Jos Dirix. Ze
hebben weinig gemeen. De
schilderijen van Jordans zijn ab
stract en het kleurgebruik is ge
temperd. Als ze al een emotie
losmaken bij de beschouwer is
het verwarring en iets kouds. De
beelden van Jos Dirix zijn daar
entegen brokken van energie,
temperament en expressie. Ze
zijn overdonderend in hun
kracht en emotie.
Joop Jordans schildert tegen
woordig, na een periode van
symbolisch realisme en aquarel,
met acrylverf op doek, paneel
en papier. Hij schildert abstract.
Al werkend ontstaan vormen en
composities. Niet alleen de vor
men zijn voor hem belangrijk,
ook de verfhuid speelt een rol in
zijn uitingen. Op een veelal
egaal en in één kleur uitgevoer
de achtergrond, brengt hij zijn
vormen als een extra, dikkere,
laag aan. Die vormen doen geo
metrisch aan en zijn met pot
lood omlijnd. De kleuren zijn
daarin aangebracht. Het resul
taat is behoorlijk saai.
Het werk van Jos Dirix is de
absolute tegenpool van het
werk van Joop Jordans. Niets is
bestudeerd. De emotie wordt
onmiddelijk, zonder voorstu
dies, geuit in het werk. Zo blij
ven vreugde, doodsangst en
kracht hun indringendheid be
houden.
De vormentaal die Dirix hier
bij gebruikt is traditioneel. Niets
is gestyleerd, de vormen zijn
zoals ze in het echt ook zijn. De
oppervlakten van zijn bronzen
beelden zijn ook ruw gelaten.
Ze dragen bij aan het expressie
ve van het geheel.
Dirix heeft een duidelijke
voorliefde voor het verbeelaen
van beesten. Paarden en stieren
hebben daarbij zijn duidelijke
voorkeur. Daarnaast zijn, op de
ze expositie, ook nog enkele
torso's te zien.
Maar het zijn vooral die stie
ren en paarden die emoties los
maken. Zo is daar het vrij kleine
bronzen beeld (45 cm hoog)
van een dansende IJslander.
Het paard lijkt een gracieuze pi
rouette te maken op één been.
De andere benen zijn naar vo
ren en achteren gestoken en de
nek met kop wordt koket naar
achteren geworpen. Energiek en
aandoenlijk. Werkelijk prachtig.
nieuwe, bredere boog draagt nu
zelfs de koningskroon die ook
aan de gevel zit.
Aan de foyers is eveneens het
nodige verbeterd, met als meest
opvallende ingreep de inrich
ting van het restaurant bij de
bovenste galerij. De ooit dicht
gespijkerde ramen zijn nu open
en bieden uitzicht op de Amstel.
Nieuw is ook dat het podium
niet meer schuin afloopt naar
de zaal en dat er allerlei moge
lijkheden zijn om in de vloer
een schat aan theatereffecten te
verwerken.
Circus
De stallen, ooit de trots van het
oude circusgebouw, zijn ver
dwenen. De levende have van
het Wereld Kerstcircus dat in
december optreedt, wordt ge
huisvest onder het toneel. Via
liften zullen ze van hun onder
komen onder het toneel naar de
piste worden gebracht.
Carré heeft nu ook enkele
goed uitgeruste repetitieruim
ten. Het ligt in de bedoeling die
niet alleen te gebruiken voor het
instuderen van voorstellingen.
De grootste kan ook worden in
gezet als klein theater waarin
jong talent zich kan presenteren
voor een publiek van tachtig
personen.
Intussen staan veel artiesten
en gezelschappen zowat in de
rij om in het vernieuwde theater
te kunnen spelen. Hubert Atjak
is daar blij mee, maar hij waakt
ervoor op alles in te gaan. „Car
ré moet blijven wat het is: een
theater met een zo breed moge
lijk aanbod".
Hij is voornemens om weer
boksavonden in Carré te orga
niseren. Lang is dat niet ge
beurd bij gebrek aan geschikte
programma's. „Het mogen in
elk geval geen demonstratie
wedstrijden worden.
Menig cabaretier ziet optre
den in Carré als een bekroning
van een carrière. Ook die klein-
kunsttraditie blijft het koninklijk
theater trouw. Herman Finkers
gaat er twee weken optreden en
Herman van Veen wordt ver
wacht. Freek de Jonge kan na
een lange tijd van 'ontrouw' de
verleiding blijkbaar niet weer
staan en heeft Carré toch weer
in zijn agenda staan.
Maar de grootste verrassing is
zonder twijfel de komst van
Youp van 't Hek. In 1995 verlaat
ook hij de Kleine Komedie, en
kele honderden meters verder
op aan de Amstel, in de hoop te
kunnen ervaren hoe het is om
ook Carré aan zijn voeten te
krijgen.
Marcel Möring
in Literair café
alphen aan den run»
De schrijver Marcel Möring
komt donderdag 18 november
naar het Literair Café in de bio
scoopzaal van Expressie '70. Hij
wordt geïnterviewd door Sjaan
van Halteren, maar belangstel
lenden kunnen op deze avond
ook schriftelijk vragen indienen.
Het programma begint om
20.30 uur.
theater
recensie dirk willem rosie
'Cocktail' van Gerardjan Rijnders. Gezel
schap Toneelgroep Amsterdam Regie
Titus Muizelaar, Spel Marjon Brandsma,
Olga Zuiderhoek, Hajo Bruins, Fred Goes-
sens, Kees Hulst, Hugo Koolschijn, Chris
Nietvelt en Lineke Rljxman. Te zien onder
meer in Amsterdam (t/m 13/11), Gouda
(17/11), Rotterdam (19 t/m 21/11), Am
sterdam (25 t/m 28/11), Utrecht (8 en
9/12), Den Haag (10 en 11/12), Amster
dam (15 t/m 18/12), en Amsterdam (12
t/m 15/1).
In het tweede deel van de jaren
'80 schreef Gerardjan Rijnders
de trilogie 'Silicone', 'Pick-up',
'TulpenVulpen'. Onder de mi
croscoop van de kleine zaal gin
gen deze klein bezette stukken
over relaties. Wat moeten (ex-)
geliefden in vredesnaam van el
kaar? Hun natuurlijke afhanke
lijkheid ontwikkelt zich tot we
derzijdse ketening. De relaties
van Rijnders produceren vuil en
venijn en alleen eenzaamheid
geeft soelaas. Een beperkt pu
bliek kreeg het hele proces van
onttakeling en onthechting te
zien.
Titus Muizelaar was er van
begin af aan bij. Hij vroeg Rijn
ders een stuk te maken op basis
van een doktersroman, aange
vuld met persoonlijke verhalen.
Rijnders ging bij het schrijven
van de trilogie uit van gesprek
ken met de acteurs. Muizelaar
speelde een rol in alle drie voor
stellingen.
Het was wederom Muizelaar
die Rijnders ertoe aanzette om
de thematiek van de relatie-
trilogie door te trelcken naar de
grote zaal. Ditmaal fungeerde
'The cocktail party' van Thomas
Stearns Eliot als doktersroman.
Van het oorspronkelijke stuk
leende Rijnders de personages
en (gedeeltelijk) de verhaallijn.
De taal en de dramaturgie van
'Cocktail' is echter zéér herken
baar van Rijnders zelf. zodat
sprake is van een totaal nieuw
toneelstuk.
Mannen en vrouwen blijven
bij elkaar. Of niet. Dat is zo'n
beetje wat er in 'Cocktail' ge
beurt. Maar daarmee is niet al
les gezegd. 'Cocktail' bevat weer
heel veel taal. Rijnders legt
rookgordijnen en mijnenvelden
met woorden. Kleine misver
standen en grote veldslagen
vecht hij ermee uit.
Net als de trilogie wordt
'Cocktail' op twee niveaus be
grepen. Bij directe beluistering
levert de taal niet veel meer dan
een serie woordgrappen op. Het
cabaret van Rijnders stoelt
voornamelijk op het misver
stand, het onvermogen van de
mens om verstaanbaar te zijn
voor de ander. Om dat te illu
streren is de taal van Rijnders
bij eerste beluistering tamelijk
onbegrijpelijk.
Dankzij de subtekst is de
voorstelling toch te pruimen.
De spelers blinken uit door wei
nig te doen. Er wordt niet toneel
gespeeld in dat mooie, abstracte
decor van draaispots en door
zichtig wit doek. Wat er gebeurt
is echt.
'Cocktail' bevat heel veel li
chaamstaal en ook met intona
tie en zinsmelodie brengen dfl
spelers ragfijne nuances aan.
Helemaal aan het eind vallen de
stukjes van de relatiepuzzel zo'n
beetje als een kubistische af
beelding in elkaar. Maar dat
neemt niet weg dat ik ben blij
ven zitten met een aantal vra
gen over Jane, die als een deus
ex machina terugkeert bij
Edward. En over Carla, dt rela
tie-goeroe die in deze drie
hoeksverhouding alleen over
blijft.
Theater na verbouwing groter èn intiemer
De toneelopening van Carré is vier meter breder geworden. In het Amsterdamse theater wordt op het mo
ment 24 uur achter elkaar doorgewerkt om maandag weer open te kunnen. foto anp
De nieuwe achterkant van Carré. De stallen zijn verdwenen en hebben plaats gemaakt voor een optimaal to
neelhuis. De levende have van het Kerst Circus dat hier in december komt, wordt nu onder het toneel onder
gebracht. foto anp
'{wvan (jerneiv
^Te/iers
Meestergoudsmid - Horioger - Diamantair
In- en verkoop - Taxaties - Ontwerp en reparatie in eigen atelier
Centrum Lelden, Maarsmansteeg 21, naast V&D
Baume Mercier
GENEVE
MAlTRES HORLOGERS DEPUIS 1830
JL
