Rechter veegt Inspectiedienst mantel uit
Leiden houdt vast aan academisch ritueel
Meestal gaat het niet om één enkel trauma
Chirurgen onderschatten
gevaar van besmet bloed
Randstad
Remmen vrachtwagens
werken vaak niet goed
DONDERDAG 11 NOVEMBER 1993
Lezing over ontwikkelingslanden
leiden De Amerikaan Milton Esman is tot half november gast
hoogleraar aan de Leidse universiteit op het gebied van be
stuurskunde en ontwikkelingslanden. Esman spreekt vrijdag
middag 12 november op een studiemiddag over het bestuur van
ontwikkelingslanden. Esman is in Leiden op uitnodiging van het
Centrum voor Niet-Westerse Studies en werkt nu op het Van
Vollenhoven Instituut voor Recht en Bestuur in Niet-Westerse
Landen. De studiemiddag wordt gehouden in het Academiege
bouw, Rapenburg 73, vanaf 14.00 uur.
'De beste stellingen komen van IKEA
Prijs voor beste
studie naar
mensenrechten
monica wesseling
vervolg v
Bijna tien procent van de
vrachtwagens is technisch niet
in orde. In de meeste gevallen
functioneren de remmen niet
goed. Dat bleek gisteren tijdens
de milieucontrole-actie 'Milieu
onderweg'. De wagens werden
niet alleen op inhoud, maar ook
op technische staat gecontro
leerd. Eén wagen werd direct
van de weg gehaald: de oplegger
had geen remmen en het ge
vaarte was een gevaar op de
weg.
Éen chauffeur reed met een
vervalst diploma: hiernaar
wordt nog nader onderzoek ge
daan.
Noord- en Zuid-Holland en
Utrecht stonden gisteren in het
teken van een grote interprovin
ciale milieucontrole. De milieu
actie was in deze provincie ge
concentreerd in Hendrik-Ido-
Ambacht en Reeuwijk. Motor
agenten haalden daar 40 vracht
wagens van de weg. Ook op an
dere plaatsen werden vrachtwa
gens van de weg gehaald en ge
controleerd.
Het is de eerste keer dat de
politie zo grootscheeps contro
leert op afvaltransporten.
Chauffeurs moeten papieren en
vergunningen bij zich hebben
als zij buiten de eigen provincie
rijden.
Omdat de Verordening Be-
drijfsafvalstoffen (VBA) nieuw
is, werd bij overtredingen een
gele kaart uitgedeeld. De kaar
ten zijn eenmalig. ,,De volgende
keer dat er gecontroleerd wordt,
betekent het ontbreken van pa
pieren onvermijdelijk een pro
ces-verbaal", aldus J. Stoute van
het milieubureau van de politie
regio Hóllands Midden.
De politie van Hollands Mid
den is uiterst tevreden over de
actie. ,,Het liep gesmeerd. Af
gaand op het aantal gele kaar
ten was de actie zeker niet over
bodig."
In Noord-Holland werd in de
loop van de dag tegen drie ver
voerders proces-verbaal opge
maakt wegens overtreding van
de milieuwetgeving. In één ge
val gaat het om een bedrijf dat
na herhaalde waarschuwingen
opnieuw de vergunning-eisen
aan zijn laars lapte.
Daarnaast werden nog zeven
processen-verbaal gegeven. Het
betrof onder meer een transport
van meststoffen dat niet aan de
regels voldeed en het vervoer
van gevaarlijke stoffen waarbij
de hand werd gelicht met veilig
heidsvoorschriften. Transport
Logistiek Nederland - de over
koepelende organisatie voor
wegvervoerders - vraagt begrip
voor de transporteurs. „De Ver
ordening Bedrijfsafvalstoffen,
die strengere regels behelst,
geldt pas sinds begin dit jaar.
Simpel toepasbaar zijn die re
gels niet. Daar klagen veel
transporteurs over", aldus
woordvoerster Brands. Zij ver
wijt de overheid onvoldoende
voorlichting te geven
Op keurige velletjes papier die
los in de boeken liggen staat het
volgende: 'De ontzuiling is pas
een feit als er een Prins Carna
val in alle dorpen en steden van
Nederland wordt gekozen'; 'De
minste last van tegenwind heeft
hij die flink doorloopt'; 'De
darm is het op een na slimste
orgaan'; 'De beste stellingen ko
men van IKEA'.
Ze zijn interessant, grappig,
leuk, flauw of een open deur,
maar in elk geval tot nadenken
stemmend, deze stellingen. Het
zijn beweringen van Leidse we
tenschappers die na jaren noes
te arbeid op een proefschrift
hopen te promoveren tot 'doc
tor'. De stellingen zijn in Leiden
verplicht: ze zijn op een apart
inleg-vel gevoegd bij het proef
schrift, helemaal volgens de
academische traditie van 's
lands oudste Rijksuniversiteit.
Die stellige uitspraken zijn voor
leken maar ook voor kenners
vaak het eerste - en het enige -
dat wordt gelezen in het weten
schappelijke boekwerk van een
kersverse'doctor'.
Toch staan de stellingen ter
discussie, bijvoorbeeld aan de
Universiteit Twente. Het niveau
zou onder de maat zijn. Onder
zoekers zouden er gewoon te
weinig tijd voor hebben: want
een fatsoenlijke stelling kost al
gauw zes maanden denktijd, en
die tijd hebben de meesten niet,
suggereren sommigen. Afschaf
fen dan maar, net zoals de uni
versiteiten van Nijmegen, Til
burg, Utrecht en Amsterdam
hun stelling-verplichting al ja
ren eerder schrapten.
De stelling is niet alleen een
academisch ritueel maar zij
heeft ook een duidelijke functie,
zo vindt rector magnificus prof.
dr. L. Leertouwer. „Een stelling
heeft als doel: het aanscherpen
van de conclusies in het proef
schrift. Het dwingt de promo
vendus tot een glasheldere for
mulering en dat kan steun bie-
JS'SS
v.
K< \W
vV\x- 4
Si\\
"Ss.
den bij de verdediging van het
proefschrift."
In Leiden zijn promovendi
verplicht minimaal zes stellin
gen te maken: het hoort bij de
academische traditie die Leiden
als oudste universiteit hoog
heeft te houden. Vier van die
uitspraken gaan over het onder
zoek zelf en twee mogen betrek
king hebben op heel andere
dingen: daarin is de weten
schapper volkomen vrij. Leer
touwer: „Het komt ook voor dat
promovendi 25 stellingen ma
ken, maar de begeleiders van
het onderzoek - de promotoren
- zijn daarin vaak enigszins te
rughoudend. De stellingen kun
nen ter sprake komen bij de
verdediging van het proef
schrift: tijdens de promotie
plechtigheid."
Een stelling heeft behalve een
grappige ook een serieuze kant,
vindt Leertouwer. „We leiden
academici op en geen vakidio
ten: je moet ook in staat zijn
een verdedigbare en verstandi
ge mening op te stellen over
een onderwerp dat buiten je ei
gen vakgebied ligt. Daar heb je
voor geleerd. 'God bestaat niet'
is bijvoorbeeld een slechte stel
ling: dat kun je immers niet we
tenschappelijk vaststellen. Zelf
had ik bij mijn proefschrift des
tijds de volgende uitspraak op-
Volgens rector magnificus prof.
dr. L. Leertouwer zijn de stellingen
bij een proefschrift behalve 'leuk
om te lezen' ook functioneel.
ARCHIEFFOTO LOEK ZUYDERDUIN
genomen: „De EO vormt een
gevaar voor de geestelijke volks
gezondheid": die stelling kon ik
wel verdedigen toen ik er tij
dens mijn promotie op werd
aangevallen."
In Leiden blijft de traditie van
stellingen voorlopig bestaan als
het aan de rector, magnificus
ligt. „Leiden hecht zeer aan zijn
tradities: 's lands oudste univer
siteit moet die ook handhaven."
Voor de beste studie naar de
oorzaken van schendingen van
de mensenrechten krijgt de
Amerikaanse hoogleraar Robert
Melson vrijdag 10 december
aan de Leidse universiteit de
PIOOM Award. De Stichting
Programma Interdisciplinair
Onderzoek naar de Oorzaken
Mensenrechtschendingen
(PIOOM) reikt deze prijs om het
jaar uit op Mensenrechtendag.
Melson ontvangt de prijs voor
zijn boek: 'Revolutions and ge
nocide; on the origins of the Ar
menian genocide and the holo
caust'. Prof. dr. A. Dorresteijn
en oud-ministers M. Gardeniers
spreken vanaf 18.30 uur in het
Academiegebouw. Prof. dr. A.
Kobben houdt een lezing met
als titel 'Wat is het menselijk le
ven waard?' (uit het Engels ver
taald). Plaats: Academiege
bouw, Rapenburg 73 in Leiden.
Symposium voor
afgestudeerden
De Leidse Rijksuniversiteit wil
haar band met afgestudeerden,
de zogeheten 'alumni', verster
ken. Daartoe houdt ze dinsdag
16 november een symposium.
Alumni worden steeds belang
rijker, zo stelt de universiteit:
hun netwerken en hun maat
schappelijke ervaring kunnen
het onderwijs en onderzoek on
dersteunen. Daarnaast kunnen
afgestudeerden bemiddelen bij
het verkrijgen van onderzoeks
opdrachten, fondsenwerving en
kunnen ze zelf deelnemen aan
adviescommissies.
Het symposium begint om
10.30 en duurt tot het eind van
de middag. Plaats: Academiege
bouw, Rapenburg 73 in Leiden.
AID stapt zonder huiszoekingsbevel bij Stolwijkse boer binnen
Leiderdorp - Winkelcentrum Winkelhof
Amersfoort Beverwijk Rotterdam Utrecht Veenendaal Zeist Zwolle
SPECIALISTEN IN NACHTRUST
De in Alphen gevestigde Afdeling
West van de Algemene Inspectie
Dienst van het ministerie van
landbouw is gisteren flink de
mantel uitgeveegd over een huis
zoeking bij een boer in Stolwijk.
Volgens de Rotterdamse politie
rechter A. van Breukelen kon het
optreden van de dienst absoluut
niet door de beugel.
De huiszoeking werd begin vorig jaar
gehouden na tips dat de betrokkene de
superheffing op melk zou ontduiken.
Hij zou melk niet inleveren bij de fa-
1 briek, maar er zelf kaas van maken en
dat niet aanmelden. De AID i;
onderzoek te doen bij boeren door
stallen en kantoren binnen te gaan. Als
de dienst echt wil spitten, bijvoorbeeld
in computergegevens, is een huiszoe
kingsbevel nodig. In Stolwijk werd in
eerste instantie niets gevonden. Toen
de tipgever volhield dat er echt iets
loos was, kwam de dienst een dag later
terug. Toen werd alsnog, in een
'verborgen ruimte' 1300 kilo kaas en
stremsel gevonden. Later die dag
kwam de AID terug. Toen werden ad
ministratie en computergegevens in
beslag genomen. Dat gebeurde tegen
de regels in zonder, huiszoekingsbevel.
De rechter wilde gisteren deze gege
vens dan ook niet in haar overwegin
gen betrekken. Zij veroordeelde de
boer uiteindelijk tot 501 gulden boete,
dat bedrag biedt hem de mogelijkheid
in hoger beroep te gaan. De opbrengst
van de kaas - 7800 gulden na verkoop
door de AID aan een poederkaasfa-
briek - werd verbeurd verklaard.
Bij de strafbepaling hield de Rotter
damse politierechter niet alleen reke
ning met het onrechtmatig optreden
van de AID, maar ook met alle 'verve
lende publiciteit' die de zaak indertijd
kreeg. Radio, televisie en kranten be
steedden aandacht aan de Stolwijkse
kaaszaak. Officier van justitie C. de Be
aufort had een aanzienlijk hogere straf
geeist dan de 501 gulden boete die de
rechter oplegde. Hij eiste een boete
van 9000 gulden, waarvan 4000 gulden
voorwaardelijk. Ook de aanklager had
zijn twijfels bij de rechtmatigheid van
de derde actie van de AID, maar hij
vond dat er wel voldoende rechtmatig
bewijs was om de boer volledig schul
dig te verklaren.
De Stolwijkse boer zei op de zitting
weinig sympathie te kunnen opbren
gen voor de AID. „De drang bij de AID
om mij te vernietigen is te sterk aan
wezig. Ik hoop dat het op den duur
normaliseert, maar nu nog ga ik snel
over de rooie als ik ze zie."
Hij hield vol dat het kaasmaken
voornamelijk is voortgekomen uit een
hobby en dat hij er niet op de eerste
plaats op uit was illegale winst te beha
len. Hij kon weliswaar inderdaad meer
melk afleveren bij de melkfabriek om
dat zijn quotum minder snel vol was,
maar anderzijds vermeldde hij de op
brengst van de kaas wel steeds in de
boekhouding.
Overigens is de kans groot dat de
boer nog een na-superheffing krijgt
opgelegd. De AID heeft berekend hoe
veel melk de boer bij de fabriek zou
hebben afgeleverd als hij geen kaas
had gemaakt.
Toen in januari vorig jaar de Stol
wijkse boer door de AID werd bezocht,
zijn ook kaasmakers en -handelaren
uit Woerden, Tienhoven, Lopik en Bo
degraven door de AID bezocht. Bij hen
werd ook 'zwarte' kaas in beslag geno
men. De Rotterdamse officier van justi
tie wist gisteren niet wat er met deze
boeren is gebeurd. Woerden, Tienho- I
ven en Lopik vallen namelijk onder
verantwóórdelijkheid van het arrondis
sement Utrecht van Justitie en Bode- 1
graven onder Den Haag.
Psycholoog promoveert op hulpverlening aan vluchtelingen
Geestelijke hulpverlening aan
politieke vluchtelingen met psy
chische problemen vereist een
andere aanpak dan hulpverle
ning aan Nederlanders. „Com
pleet nieuwe technieken zijn
niet nodig, maar een hulpverle
ner/therapeut moet zich wel
aanpassen: hij moet flexibeler
en creatiever zijn. De proble
men van vluchtelingen zijn nu
eenmaal anders dan die van
Nederlanders: een vluchteling
wordt in Nederland vaak gecon
fronteerd met nieuwe traumati
sche ervaringen. Mensen kun
nen met uitzetting worden be
dreigd en velen kampen met
aanpassingsproblemen. 'Nor
male' cliënten van een Riagg
maken dat niet mee."
De psycholoog Guus van der
Veer onderzocht psychische
problemen van vluchtelingen
en de mogelijkheid deze men
sen hulp te bieden door middel
van psychotherapie. Hij is gis
termiddag op zijn onderzoek,
het eerste over dit onderwerp in
Nederland, gepromoveerd aan
de Leidse Rijkuniversiteit. Van
der Veer is als psychotherapeut
verbonden aan de Riagg in Am
sterdam: hij werkt als hulpverle
ner bij de Sociaal Psychiatrische
Dienst (SPD) voor Vluchtelin
gen en heeft zijn ervaringen in
zijn proefschrift verwerkt.
Het werkterrein van Van der
Veer is psychotherapie: deze
methode kan mensen met psy
chische problemen of stoornis
sen helpen genezen. Vaak ge
beurt dat door vertrouwelijke
gesprekken waarbij iemand zijn
ervaringen en gevoelens kwijt
kan bij een psycholoog of psy
chiater.
„Hulpverleners moeten zich
goed bewust zijn van de cultu
rele verschillen: ze moeten
daarmee leren omgaan. Het ge
drag van hulpverleners moet in
teresse, gastvrijheid en respect
uitdrukken. In geval van nood
moet de hulpverlener altijd een
plekje in zijn agenda vrij kun
nen maken. Hij moet mensen
met uiteenlopende culturele
achtergronden bovendien
steeds duidelijk uitleggen wat
de oorzaak is van hun ldachten
en wat hij eraan kan doen. Ook
de bespreking van politieke en
maatschappelijke onderwerpen
is zinvol."
Nachtmerries
Van der Veer onderscheidt een
aantal specifieke problemen
van politieke vluchtelingen: „Ze
lijden onder politieke onder
drukking, ernstige traumatische
ervaringen en ballingschap met
vaak nieuwe problemen. Dat
betekent dat ze vaak nachtmer
ries hebben en steeds terugke
rende, indringende herinnerin
gen aan hun trauma's."
„Daarbij komt dat vluchtelin
gen niet een enkel trauma heb
ben maar vaak een hele ge
schiedenis van traumatische er
varingen, die bovendien vaak
doorgaan tijdens de balling
schap in Nederland. Vluchtelin
gen hebben bovendien aanpas
singsproblemen. Dat alles bete
kent dat de hulpverlener/thera
peut zijn behandeling moet af
stemmen op hetgeen de vluch
teling kan verdragen. Die draag
kracht kan van dag tot dag ver
Veel ongelukjes met vuile injectienaalden niet gemeld
leiden hoesje om de gebruikte naald te doen en prikt
carine neefjes zichzelf in de vingers. Die vuile dingen horen
thuis in een container. Op de operatiezaal komt
het dagelijks voor dat chirurgen tijdens het hech
ten van een wond zich in de vingers prikken. Zij
melden zo'n ongeval doorgaans niet en vinden
dat dit risico bij het vak hoort. Verpleegkundigen
komen na een besmetting veel eerder naar
Vluchtelingen worden in Nederland vaak geconfronteerd met nieuwe traumatische ervaringen: ze kunnen met
uitzetting worden bedreigd en velen kampen met aanpassingsproblemen. Daarom is aangepaste hulpverle
ning nodig. ARCHIEFFOTO BERT VERHOEFF
schillen."
„Gastvrijheid van de hulpver
leners is ook belangrijk", aldus
Van der Veer. „Bij de receptie
bijvoorbeeld: leg een paar bui
tenlandse tijdschriften neer en
zorg voor een receptioniste die
kan omgaan met buitenlanders.
Een hulpverlener moet ook be
reid zijn met een tolk te werken,
ook al kost dat extra tijd. De
therapeut moet zijn behande
ling kunnen aanpassen: bijvoor
beeld als de vluchteling iets
schokkends is overkomen waar
over hij overstuur is en wil pra
ten. De hulpverlener moet reke
ning houden met de maat
schappelijke instabiele situatie
waarin de vluchteling zich be
vindt."
Ministerie
De hulpverlening gaat soms
verder dan gesprekken met de
vluchteling alleen, aldus Van
der Veer: „De therapeut moet
bereid zijn in noodgevallen
contact op te nemen met in
stanties zoals het ministerie van
justitie als blijkt dat bepaalde
maatregelen de behandeling
onmogelijk maken. De hulpver
lener moet in dat geval duidelijk
maken dat de geestelijke ge
zondheid van de vluchteling
ernstig wordt bedreigd."
„Problemen zijn er genoeg",
concludeert de psycholoog.
„Mensen zijn niet voor niks ge
vlucht. Maar het is de vraag of
vluchtelingen de weg naar
Riaggs weten te vinden, dat zal
sterk afhangen van de hulpver
leners."
Per jaar raakt één op de twintig werknemers in
ziekenhuizen besmet met bloed van een patiënt.
Het medisch personeel maakt echter nauwelijks
melding van deze bedrijfsongevallen. Vooral chi
rurgen, die zich in operatiekamers bijna dagelijks
met besmette naalden prikken, vinden het over
dreven om zo'n ongeval te melden bij de Ge
meenschappelijke Bedrijfsgezondheidsdienst
(GBGD). Volgens drs. J. Maasen, hoofd van de
GBGD van het Academisch Ziekenhuis (AZL) en
de Rijksuniversiteit in Leiden, onderschatten art
sen die gewend zijn met bloed om te gaan, het
gevaar van bloed.
„Als het bloed van een arts besmet raakt met
het bloed van een patiënt die hef Hepatitis B-vi
rus draagt, is er dertig procent kans dat de arts
zelf ook deze ziekte krijgt. De lever raakt aange
tast en bij complicaties kan er een chronische le
verontsteking ontstaan. Dat vergroot weer de
kans op leverkanker."
Bij de GBGD in Leiden worden jaarlijks 150 be
drijfsongevallen gemeld waarbij een werknemer
besmet is geraakt met het bloed van een patiënt.
Bij de GBGD in Utrecht kwamen het afgelopen
jaar 250 meldingen binnen. Dit is echter het topje
van de ijsberg. Volgens een schatting van J. Val
kenburg, secretaris van de Bedrijfsartsen Instel
lingen Gezondheidszorg (BIG) in Utrecht, ver
wondt jaarlijks één op de twintig werknemers in
ziekenhuizen zich aan een besmette naald, mes
of spuit.
Maasen van de Leidse GBGD meent dat deze
bedrijfsongevallen worden veroorzaakt door slor
dig werken. „Een naald met bloed wordt ergens
neergelegd, en iemand anders grijpt er in. Een
arts die met een injectienaald in de weer is, krijgt
per ongeluk een duwtje van een collega en het
ongeluk is geschied. Of iemand probeert een
toe.
De artsen hebben Hepatitis B lange tijd be
schouwd als een beroepsziekte. Het vaccin tegen
de aandoening is pas tien jaar geleden ontwik
keld. Als een arts zich na de besmetting binnen 24
uur meldt bij de bedrijfsgezondheidsdienst, kan
de ziekte door middel van een vaccin met s
worden behandeld.
Om besmetting te voorkomen, kunnen artsen
en verpleegkundigen zich laten inenten tegen het
Hepatitis B-virus. Maar daar is weinig belangstel
ling voor. In Leiden is maar eenderde van het
personeel dat veel met bloed in contact komt, in
geënt tegen de ziekte. Valkenburg: „De vaccinatie
is nogal omslachtig. Een arts moet drie keer een
prik halen en nog een keer terugkomen voor con
trole."
Aids
De afgelopen dertien jaar zijn er bij de GBGD in
Utrecht drie werknemers besmet geraakt met He-
patitis-B-virus. Een van hen is er slecht aan toe.
Maasen kent enkele personeelsleden in Leiden
die - toen het vaccin nog niet beschikbaar we
arbeidsongeschikt zijn geworden. Ook is het t
enkele keer voorgekomen dat het bloed van t
arts in aanraking kwam met het bloed van t
aids-patiënt. De betrokken medicus raakte niet
besmet met het HIV-virus dat aids kan veroorza
ken.
Het is onbekend hoeveel artsen en verpleeg
kundigen de afgelopen jaren door bloed-bloed-
contact met een patiënt, besmet zijn geraakt met
het Hepatitis B-vi
