Meesterlijke bronzen van Sri Lanka
H
Cultuur Kunst
'Toonkunst' ver boven
gemiddelde niveau
K&G begint derde orkest Brahms als warme damp uit de neusgaten van zwarte paarden
Jekkers een
sympathieke
kletskous
Residentie Orkest woedt als
een Californische vuurstorm
Aangrijpend beeld van een gebroken leven
I ZATERDAG 6 NOVEMBER 1993
CHEF ANNEMIEK RUYGROK.C
Schilder van Juliana vermoord
jakarta» De Indonesische schilder Basuki Abdullah (78), portret
tist van (toen nog) koningin Juliana en prins Bernhard, is giste
ren dood aangetroffen in zijn woning in de Indonesische hoofd
stad Jakarta. De politie vermoedt dat hij is vermoord.
Jazz, pop en koralen
regio» Rob Hoeke Boogie Blues Band speelt zondag 7 novem
ber op Jazz on Sunday in café Cheers in de Doelensteeg 11 in
Leiden. Het optreden begint om 15.30 uur. De plaatselijke rock
groep Tush en de hardrockers van The Replacements zijn zater
dag 6 november te horen in Ut Sloepie in het Meerpunt in War
mond. De coverbands zijn vanaf 22.00 uur te horen aan de He
renweg 45. Toon Hagen geeft op zondag 7 november vanaf 19.15
uur een concert in de Dorpskerk in Wassenaar.
Stadsgezichten en houtdraaien
regio» Hoe Leiden er in de 17de eeuw uitzag is te zien op een
kalender plus een tentoonstelling bij Begeman Fine Arts aan de
Papengracht 38. De kalender is voor 10 gulden te koop bij de
boekhandel. Houtdraaier Otto Koedijk exposeert tot half decem
ber in Leeuwenhorst te Noordwijkerhout De bibliotheek in
Sassenheim toont van 9 november tot 2 december werk van
Bobby van Venetië en Margreet Maas.
D'Ancona bij opening met Sinterklaassurprise
De officiële opening van de tentoonstelling 'De glorie van
Sri Lanka' in het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Lei
den werd gistermiddag dan wel verricht door de
Srilankaanse minister van onderwijs en cultuur W. Loku-
bandara, maar zijn Nederlandse collega zorgde voor de
Sinterklaassurprise. Minister d'Ancona van wvc liet zich
niet louter vertegenwoordigen door haar directeur-gene
raal J. Riezenkamp, maar kwam zelf eveneensnaar Lei
den om het museum blij te maken met een presentje van
15,5 miljoen gulden. Dat mag het museum gebruiken
voor de hoognodige verbouwing.
recensie li dy van der spek
Concert- Toonkunstkoor Leiden en Om
streken, dirigent Hans van der Toorn, met
werken van Telemann, Bach en Carissimi
Met medewerking van Wieke Ubels. so
praan, Nico van der Meel, tenor, Sytse
;ke- Hans van der Toom dirigeert
[or een omvangrijk oratoriumkoor
eoria met het bekende wél en wee:
an enerzijds het grote enthousias-
P" me, anderzijds het eeuwige
ango mannentekort, geen interessant
et nieuws dus! Wél interessant is
Dlt de muzikaliteit en de lichtvoe-
,re~ tigheid van 'Toonkunst' die ver
at boven het gemiddeld haalbare
torent.
Ag" Verrassend mooi en uitge-
a3" sproken 'verheffend' weerklonk
het 'Meine Seele erhebt den
1Jj 'Pterrn' uit het beeldende
eerSi Magnificat van Telemann. Ook
het 'Er übet Gewalt mit seinem
Arm und zerstreut' werd per
fect, dansend, prachtig gescan
deerd gezongen. Dit hele
Magnificat ademde kracht,
overtuiging en blijdschap uit,
zowel bij koor als bij het uitste
kende Kamerorkest Continuo,
en dat voor een openingsstuk.
Indrukwekkend!
De Lutherse Mis in G van J.S.
Bach was hierna een kleine de
ceptie. Vanaf de fletse inzet van
de mannen in het 'kyrie eleison'
tot het 'cum sancto Spiritu' toe,
brak niet die Power en zelfver
zekerdheid door, zo prominent
aanwezig in het Magnificat.
De emotionele, declamatori
sche stijl van de Italiaanse vroe
ge barok is direct terug te vin
den in Carissimi's meesterwerk,
het Latijnse oratorium Jephtë
met zijn dramatische recitatie
ven vol muzikale stijlfiguren.
Nico van der Meel toonde zich
hier weer de grootmeester. Wie
ke Ubels zong haar partijen in
teger- en beslist zorgvuldig,
maar echte passie ontbrak in
het bewogen 'Plorate colles, do-
lete montes'.
leiden annemiek ruygrok
Een deel van de collectie van 53
bronzen die op de tentoonstel
ling 'De glorie van Sri Lanka' te
zien is, was nog maar net uit de
Srilankaanse bodem opgegra
ven, of ze werden al in kratten
verpakt om in musea op andere
continenten te pronken. Alvo
rens de tentoonstelling in Lei
den kwam, was zij te zien in Pa
rijs, Zürich en Washington.
„Maar", aldus prof.dr. P. L. Pre-
matilleke, emeritus hoogleraar
archeologie op Sri Lanka en
mede-samensteller van de bij
de expositie behorende catalo
gus, „het is voor het eerst dat
deze collectie niet louter als
kunstcollectie wordt geëxpo
seerd, maar in de context van
de cultuur en religie van het ei
land is geplaatst." Prematilleke
toont zich verheugd over de
goede samenwerking met het
Leidse museum en de wijze
waarop de collectie aan de man
wordt gebracht.
Boeddhisme en hindoeïsme
zijn eeuwenlang een inspiratie
bron geweest voor het leven op
Sri Lanka. Hoewel het nabijge
legen India de geloofsovertui
ging en de cultuur van het ei
land mede heeft bepaald, heeft
de religie op Sri Lanka een ge
heel eigen karakter. Twee vor
men van boeddhisme bestaan
er naast elkaar, het Mahayana
en het Theravada. Een minder
heid van de bevolking is hindoe.
De boeddhistische voorwer
pen op de tentoonstelling date
ren uit de eerste tot de veertien
de eeuw na Christus: de hin
doe-objecten stammen uit de
elfde tot de dertiende eeuw.
Het publiek wordt langs me
diterende, onderwijzende,
staande en zittende boeddha's
geleid en kan zich vergapen aan
de kunstzinnige ontwerpen van
de kunstenaars uit vroeger tij
den. Veel beelden werden aan
getroffen in de buurt van tem
pels en kloosters, zoals Sri
Lanka er zovelen kent. Sommi
ge bij toeval. Zoals het beeld dat
de voorkant van de catalogus
siert: de Bodhisattva Avalokites-
hvara, een meesterwerkje van
Srilankaanse bronsgietkunst.
Volgens Prematilleke was een
monnik in Veheragala bezig een
tempeltje te bouwen. Toen hij
ging graven om een fundering
te maken, stuitte hij op een me
talen voorwerp. Onmiddellijk
begon hij voorzichtig het zand
weg te halen en daar kwam het
massief gegoten, verguld bron
zen beeldje tevoorschijn. Verder
zoeken resulteerde in nog eens
vier beelden die eveneens op de
tentoonstelling te zien zijn.
Verhelderend bij de opzet van
de tentoonstelling is de wijze
waarop de samenstellers de
voorwerpen in hun context
hebben geplaatst. Niet alleen
vertellen de bijschriften over de
religie en de betekenis van de
objecten, op de foto's die er
hangen ziet de bezoeker ook de
monumentale overblijfselen
van tempels, dagoba's en ande
re aan de goden gewijde heilig
dommen. Want Sri lanka heeft,
net als Griekenland, Rome en
Egypte, een rijke monumentale
historie. De dagoba's zijn even
goed wonderen van bouwkunst
als de pyramiden in Egypte en
de tempels doen niet onder
voor die van Rome en Athene.
Hoewel arm, is er Sri Lanka
veel aan gelegen zijn cultureel
erfgoed te conserveren. Het
land werd ooit door Portugezen,
Hollanders en Engelsen bezet.
Al in de jaren veertig besloot het
de talloze fortificaties die de Ne
derlandse kolonialisten er
bouwden te behoeden tegen de
tand des tijds. En zo kan het ge
beuren dat Sri Lanka meer ge
conserveerde forten kent dan
Nederland zelf.
Hoewel vanwege het klimaat
conservering van de oude tem
pels een bijna ondoenlijke zaak
is, is het land er met behulp van
Unesco in geslaagd veel rijk
dommen te bewaren en zelfs te
restauren. Zo worden de monu
menten van Polonnarua, Anu-
radhapura, Kandy, Dambulla en
Sigirya en in veel andere plaat
sen van Sri Lanka tegen het
steeds loerende verval be
schermd. Dat het de moeite
waard is, toont 'De glorie van
Sri Lanka', de collectie bronzen
beelden die tot de belangrijkste
ter wereld behoren.
'De glorie van Sri Lanka';
boeddhistische en hindoeïsti
sche bronzen uit Sri Lanka's
nationale collecties; t/m 6
maart in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde, Steenstraat
1, Leiden: openingstijden: di
t/m vr 10-17 uur, za, zo en
feestdagen 12-17 uur. De bij de
expositie behorende catalogus
bevat onder meer afbeeldingen
in kleur van alle tentoongestel
de voorwerpen. Hij is voor 40
gulden in het museum te koop.
iSAtilii
Tara. Deze godin is weergegeven met ec
uit de 9e-10e eeuw en werd gevonden ii
i handhouding als teken v
Talampitiya, Sri Lanka.
i meditatie. Het verzilverde b
Harrie Jekkers neemt maandag de Scheveningen cabaretprijs in ontvangst.
soloprogramma van en door Harry
Jekkers Met bijdragen van Koos Meind-
erts en Jeroen van Merwijk Gezien 5/11
schouwburg Leiden. Daar nog te zien:
,,Als je d'r een kwartje in gooit,
lult—ie voor een knaak." Aldus
Harry Jekkers in zijn nieuwe
programma over zijn oom Jan.
Het zou ook op hem zelf kun
nen slaan, want kletsen (om
geen sterkere uitdrukkingen te
gebruiken) gaat hem moeite
loos af.
Het is alsof je nog steeds kunt
merken dat Harry Jekkers per
toeval cabaretier is geworden.
Nog altijd lijkt hij aangenaam
verrast over zijn succes. De zan
ger van Het Klein Orkest is
steeds meer tussen de liedjes
door gaan praten. En nu in zijn
derde theaterprogramma is de
verhouding omgekeerd: de ver
halen worden door een enkel
liedje afgewisseld. Jekkers cre
ëert daarbij met het grootste ge
mak een ongedwongen sfeertje,
waarin hij vaak in overvalst
plat-Haags honderduit vertelt.
Zijn verhalen gaan over fases
uit zijn eigen leven. Verschillen
de ikken van negen jaar, van
twintig, dertig en van veertig
jaar komen aan het woord. Het
FOTO HARALD BERKOUT
gaat om de dromen, illusies, te
leurstellingen en sterke verha
len van de ikken uit die levens
stadia. Een enkele keer wordt
hij dan iets beschouwelijker,
wat vrijwel altijd in een liedje
tot uitdrukking komt.
De volkse wijsheden van oom
Jan worden bij dit alles regel
matig geciteerd. Net als die
oom namelijk doet Jekkers zich
voor als een praatjesmaker,
maar dan wel van het sympa
thieke soort. Hij bestelt niet ge
woon een biertje, maar roept
vol bluf:Ach; trek voor mij nog
een keertje aan de prethaak."
In rap tempo maakt hij bijna
tweeënhalf uur vol. De volledig
uitverkochte schouwburg hangt
aan zijn lippen. Dat is knap,
juist omdat het allemaal zo ge
makkelijk lijkt.
leiden peter te lintel hekkert
De Christelijke Muziekvereni
ging Kunst en Genoegen (K&G)
uit Leiden krijgt per 1 januari
1994 een derde orkest. Het be
stuur van de vereninging is ak
koord gegaan met een door de
commissie 'Derde orkest K&G'
samengestelde formule.
Het orkest is de opvolger van
de recentelijk opgeheven Stage
band. Daarin zaten voorname
lijk leden die niet meer bij het
seniorenkorps van K&G wilden
of konden spelen. Hierdoor
kreeg de band een wat twee
slachtig karakter: aan de ene
kant ambitieus, maar aan de
andere kant vooral voor de lol.
Niet iedereen toonde de opti
male inzet, die volgens de lei
ding nodig was. De daaropvol
gende discussie leidde tot op
heffing.
Nu wil K&G terugkomen met
een nieuw orkest, 'waarbij de
kwaliteit', volgens voorzitter K.
van Groeningen, 'voorop moet
staan.' Om dit te bereiken is er
een auditie-commissie in het
leven geroepen, die aanmelders
aan een aantal vastgestelde nor
men toetst. Zo moeten de kan
didaten feilloos noten kunnen
lezen en een goed gevoel voor
ritmiek hebben. Verder is een
perfecte instrumentbeheersing
nodig. „De eisen aan de kwali
teit zijn misschien hoog, maar
de spelers moeten gewoon heel
wat in hun mars hebben", aldus
Van Groeningen.
De band zal bestaan uit 5
trompettisten, 3 trombonisten,
3 baritonisten, 2 bassisten, 5
saxofonisten, 3 slagwerkers en
mogelijk 3 of 5 fluitisten. Even
tueel komep hier nog een slag
gitarist, een basgitarist en een
toetsenist bij. Het gezelschap
van ongeveer dertig muzikan
ten gaat een uiteenlopend re
pertoire spelen van populaire
muziek, filmmuziek, tot num
mers uit musicals en mogelijk
licht klassieke muziek. De groep
gaat haar kunsten vertonen op
feestjes, maar ook bijvoorbeeld
tijdens evenementen in de
Groenoordhallen.
Conservatorium
De muzikale leiding komt in
handen van René Leckie. Deze
19-jarige conservatoriumstu
dent zit al jaren bij K&G en is
snel in opmars volgens Van
Groeningen. „Hij schrijft zelf al
muziek. Door hem voor het or
kest te zetten, willen we hem
een kans geven zich beter te
ontwikkelen. En op die manier
kunnen we dit talent ook aan
onze club binden."
De muziekvereniging bestaat
momenteel uit een junioren
korps (8-16 jaar) en een senio
renkorps (16+), dat dit jaar
kampioen werd op het Wereld
Muziekconcours in Kerkrade.
Als binnen K&G niet genoeg
goede spelers beschikbaar zijn
voor de derde band, wil het be
stuur eventueel mensen van
buiten de club aantrekken. Er is
overigens nog geen naam ge
vonden, maar volgens Van
Groeningen komt dat wel goed
voor 1 januari. Hij voegt daar
aan toe dat het officiële begin
niet gepaard gaat met feestelijk
heden. „Het orkest moet zich
eerst maar eens bewijzen, dan
kunnen we altijd nog feestvie-
recensie wilfred simons
Concert: Residentie Orkest o.l.v Gerard
Schwarz M m v Ivan Moravec. piano.
W A Mozart, Ouverture 'Der Schauspiel-
direktor', W A Mozart, Concert voor pia
no en orkest in C gr tKV 503, J Brahms,
Serenade 1 in D gr topus 11 Gehoord:
Stadsgehoorzaal, 5/11Leiden
Ivan Moravec is een matig
mens. Hij speelde het Piano
concert'm C groot. KV 503 (beter
bekend als het vijfentwintigste)
van Mozart gisteravond in de
Stadsgehoorzaal fel waar het
moest, maar vooral ingetogen
waar het kon. Het was een pret
tige, rustige benadering die heel
goed overeenkwam met de ma
nier waarop het Residentie Or
kest Mozart wil brengen.
Moravec is een z
solist die voor een mopje Mo
zart zijn hand niet lijkt om te
draaien. Zijn souplesse en routi
ne spraken uit iedere frase. Zijn
adagio was gisteravond: geen
experimenten, maar recht voor
z'n raap. Vanaf de eerste inzet
was zijn optreden gedegen, ge
voelig en in volmaakte harmo
nie met orkest en dirigent, die
dezelfde Mozart-opvatting le
ken toegedaan. Vooral de ti
ming van Moravec was perfect;
hij 'sprak' echt met het orkest.
Moravec' optreden was
exemplarisch voor de hele
avond: geen 'authentieke' expe
rimenten, geen rauwe of ge
durfde benadering, geen over
dreven hoog tempo (wat een
verademing was). Met deze Mo
zart zat het publiek op zijde. De
muziek klonk vertrouwd, haast
als op de plaat. Geen uitvoering
om bij op het puntje van je stoel
te gaan zitten, maar wel een
warm, heerlijk bad in overbe
kende composities.
Was het 'Mozartgedeelte'
zonder meer goed te noemen,
met de Serenade Nr. 1 van
Brahms kreeg de avond iets ma
gisch. Begrijpelijk. Brahms heeft
deze muziek geschreven voor
de klank en de bezetting van
een ensemble als Het Residen
tie Orkest. Soms musiceerden
de musici op de rand van de af
grond; in het allegro mol to en
het scherzo allegro liet dirigent
Gerard Schwarz het orkest woe
den en zieden als een Californi
sche vuurstorm. Waaiers, nee
baaierds van klanken produ
ceerden de violen en de celli.
Sommige passages in het scher
zo: allegro ma non troppo had ik
nog niet eerder op die manier
begrepen.
Het orkest liet het program
matische karakter van de Seren
ade goed uitkomen. Brahms, in
Hamburg geboren, geldt vaak
als een 'componist van het
noorden'. Voor iemand met ook
maar een greintje inbeeldings
vermogen betekent dat Wad-
denstranden, grauwe golven,
•staalblauwe hemels en warme
damp uit de neusgaten van
zwarte paarden. Het was echt
een uitvoering om eens diep in
weg te duiken en bij te dromen.
Voor je het weet. hoor je ap
plaus en denk je: hè? Is het afge
lopen? Nu al?
recensie maarten baanders
Voorstelling: 'ROSE R., a brief awakening'
door Margot Nies. Gezien: 5/11 Parkthea
ter Alphen aan den Rijn
Een lang vervlogen jeugd is als
een etalage waarin je speelgoed
ligt, glashelder zichtbaar, maar
je kunt er niet bij. Dit is een er
varing die iedereen op hogere
leeftijd kan hebben, maar in de
solovoorstelling 'ROSE R., a
brief awakening' van Margot
Nies komt dit beeld extra wrang
en indringend op je af. Achter
op het toneel staat een hobbel
paard uit de jaren '10, bleek be
licht in een omlijsting. Het is
kenmerkend dat de vrouw wier
leven hier verbeeld wordt töch
nu en dan op dat paard terug
keert. De voorstelling gaat over
Rose R„ een vrouw die in 1926
in coma raakte en er pas in 1969
uit ontwaakte. Ze hield het le
ven daarna niet lang vol. Dit ge
val wordt beschreven in het
boek Awakenings' van de neu
roloog Oliver Sacks, bekend van
de VPRO-serie 'Een schitterend
ongeluk'.
Rose R. werd op 64-jarige
leeftijd wakker in een wereld die
in geen enkel opzicht aansloot
op haar beleving. Met dans, mi
me, tekst en muziek zet Margot
Nies dit drama zeer aangrijpend
neer. Alleen al het licht aandoen
is schrikaanjagend voor haar. Ze
is een vrouw met een stram li
chaam, maar met het gezicht,
de energie en de opstandigheid
van een 21-jarige. Ze bevindt
zich in een grote ruimte waar
niemand is. Elke uithoek is al
leen met haar aanwezigheid ge
vuld. Nies brengt dit fantastisch
tot stand door de totale manier
waarop ze in haar personage
.opgaat. Af en toe wordt haar
vertwijfelde gevecht doorsne
den door de stem van de dokter.
Een stem, meer niet: 'Kunt u
zeggen waaraan u hebt gedacht
al die tijd?' Aan niets. Of aan
zichzelf, maar dat komt op het
zelfde neer. Telkens keert ze te
rug naar de tijd vóór haar coma,
de wilde jaren '20, waarin ze de
charleston danste. Ze zet de ra
dio aan, maar daar komt eenJiit
van Jimi Hendrix uit. De char
leston gaat niet meer en Nies
ontwikkelt uit die dans een an
dere dans met fel zwaaiende
armbewegingen en trieste im
passes. Aan het eind geeft ze
een prachtige mime-act bij een
pathéfoon met muziek uit de ja
ren '20. Ze beweegt als op een
komische stomme film uit die
tijd, maar raakt uiteindelijk in
de greep van haar slaapziekte.
Juist deze combinatie van een
zeer komische uitbeelding en
de tragische afloop brengt het
drama van dit leven zeer aan
grijpend over.
'ROSE R., a brief awakening'
is geen vrolijke voorstelling,
maar is knap gemaakt en ver
diende zeker een groter publiek
dan in het Parktheater in Al
phen aanwezig was.
Vier keer NDT
leiden/den haag
Voor vier voorstellingen van het
Nederlands Dans Theater zijn
de komende tijd kaarten bij het
Uitbureau van K O te koop.
De entréebewijzen zijn telkens
tot ongeveer een week voor de
voorstelling verkrijgbaar. K O
zorgt ook voor gratis busvervoer
naar het AT T Danstheater in
Den Haag.
NDT 1 is met 'Sporen van de
natuurvolken' (werktitel) op
vrijdag 19 november en woens
dag 1 december te zien. In dit
programma zijn de balletten
'Stepping Stones' en 'Wherea
bouts Unknown' van Jiri Kilian
opgenomen.
De balletten 'Them'. 'Diffe
rent Partners', 'The Garden of
Villandry' en 'No Sleep till
Dawn of Day' worden op vrij
dag 26 november gedanst. Dit
programma is speciaal samen
gesteld voor NDT 3. De choreo
grafen zijn respectievelijk Caro
lyn Carlson, Hans van Maanen,
Martha Clarke en Jiri Kilian.
Nederlands Dans Theater 2
danst op vrijdag 3 december het
programma 'Arrivés en Nou-
'No Sleep till Dawn of Day* van Jiri Kylian is op vrijdag 26 november te
Haag.
veautés. Dit omvat dansen var
Kilian. Lightfoot en een wereld
première van de jonge choreo
graaf Gideon Obarzanek.
Het Uitbureau is telefonisch
bereikbaar op werkdagen van 9-
>n in het AT T danstheater in Den
FOTO JORIS JAN BOS
17 uur en op zaterdag van 9-12
uur onder telefoonnummer
071-141141.
