Van Miert is dwarsliggerij zat
Nieuw Jeruzalem zonder Koliek
Feiten &Meningen
Ervaring verdwijnt door politieke schoonmaak
VRIJDAG 5 NOVEMBER 1993
EG-commissaris vreest chaos in staalindustrie
Er dreigt een onhoudbare toestand te ontstaan als de Eu
ropese ministerraad op 18 november opnieuw niet tot
harde afspraken komt over sanering van de VVesteuroper
se staalindustrie. Sanering is nodig omdat er veel te veel
produktiecapaciteit is. De Belgische EG-commissaris Ka-
rel van Miert (mededingingszaken) vreest dat Italië zijn
vetorecht zal gebruiken om de eigen staalindustrie finan
cieel te kunnen blijven steunen. En Duitsland doet mis
schien hetzelfde.
Was Van Miert ruim een maand
geleden nog „redelijk optimis
tisch", twee weken voor de zo
belangrijke vergadering van de
EG-ministerraad zit het staal-
overleg ineens weer muurvast.
De zo noodzakelijke sanering
dreigt volgens Van Miert op een
fiasco uit te draaien. „In dat ge
val zijn de gevolgen niet te over
zien. Dan is er pas echt sprake
van een staalcrisis."
De barometer op de achtste eta
ge van het gebouw van de Eu
ropese Commissie in Brussel
staat op 'onbestendig' en dreigt
door te slaan naar 'storm'. De
voornaamste dwarsligger, Italië,
weigert volgens Van Miert nog
steeds fabrieken te sluiten die
bedrijfseconomisch gezien al
lang failliet zijn maar met over
heidsgeld draaiende worden ge
houden. En over het Duitse
standpunt omtrent met belas
tinggeld opbouwen van Eko-
Stahl in de voormalige DDR
heeft hij nog steeds geen duide
lijkheid.
Een maand geleden zag het er
lang zo somber niet uit. Spanje
besloot zich niet langer te ver
zetten tegen de Europese Com
missie. De regering in Madrid
beloofde staalfabrieken te zul
len sluiten en te stoppen met
het financieren van nieuwe pro
duktiecapaciteit. Verder gaf de
Italiaanse regering, na jaren van
hardnekkig ontkennen, einde
lijk toe de eigen staalindustrie te
subsidiëren.
Maar sindsdien ging het weer
mis. De schuld van de Italiaanse
staalindustrie aan de staat be
draagt volgens Van Miert 4 tot
4,5 miljard ECU, bijna 10 mil
jard gulden. Rome heeft plan
nen om staats-staalbedrijven te
privatiseren. De opbrengst kan
wat Van Miert betreft van die
schuld worden afgetrokken.
Maar ook dan blijft sanering
noodzakelijk. Van Miert: „Er
zullen gewoon fabrieken dicht
moeten en dat lijkt een onover
komelijk bezwaar."
Iets soortgelijks speelt in Duits
land. In de voormalige DDR wil
de overheid Eko-Stahl nieuw le
ven inblazen en daarvoor 1,9
miljard mark uittrekken. Maar
dat betekent een uitbreiding
van de produktiecapaciteit met
865.000 ton warmgewalst staal
per jaar, dus heeft de Europese
Commissie het Duitse plan af
gekeurd. Dit tot groot ongenoe
gen van Bonn.
Van Miert kan zich de wrevel
wel voorstellen. „Tot voor enke
le jaren werkten er nog 11.000
mensen bij Eko-Stahl. Dat is nu
al geslonken tot 3.500 en dat zal
verder dalen tot beneden de
2.000. Er tekent zich daar een
groot sociaal drama af. Maar we
kunnen toch niet toestaan, dat
we enerzijds aandringen op vrij
willige vermindering van de ca
paciteit in Europa, terwijl er el
ders met overheidssteun nieu
we capaciteit wordt gecreëerd?
Hoe erg de situatie in'Oost-
Duitsland ook is, dat valt niet
goed te praten. Bijna alle staal
bedrijven draaien met enorme
verliezen. Overal vallen ontsla
gen. We moeten proberen de
industrie weer gezond te ma
ken. Dat kan alleen als er bedrij
ven of delen van bedrijven wor
den gesloten en de overheden
stoppen met het financieel
steunen van de eigen indu-
Hoe redelijk dat ook klinkt, de
Belgische EG-commissaris
vreest dat Rome en Bonn de
zaak zullen traineren en zullen
proberen alsnog het onderste
uit de kan te halen. „Ik ben
bang dat ér straks een of ander
verwaterd compromis uit de
bus komt. Daar hebben we
niets aan. De crisis in de staalin
dustrie kan alleen maar opge
lost worden als de lidstaten be
reid zijn tot harde maatrege
len."
Komen die er niet, dan voorziet
Van Miert het ergste. „Om te
beginnen zullen dan ook bedrij
ven die nu geen staatssteun
krijgen bij hun regering
aankloppen. In Frankrijk is het
al bijna zover en de anderen
zullen snel volgen. Dan is er
geen vrije markt meer en ben je
elke controle kwijt. De prijzen
zullen opnieuw onder druk ko
men en de vraag om steun zal
alleen nog maar verder toene
men. Je komt in een kunstmati
ge situatie terecht, waarin de
bedrijven die de meeste finan
ciële steun krijgen, kunnen
overleven ten koste van mis
schien wel hele goede bedrijven
die geen steun krijgen. Dat is nu
precies wat we willen voorko-
Overigens is sanering van be
drijven die met staatssteun
overeind worden gehouden niet
voldoende om de staalsector
weer gezond te maken. „Ook
andere bedrijven zullen een bij
drage moeten leveren. Ik ben
niet hoopvol gestemd. We heb
ben gemerkt dat er onderling
geen objectieve criteria worden
gebruikt. Men speelt elkaar de
zwartepiet toe. De een verwacht
van de ander dat deze zijn fa
brieken sluit."
Van Miert ziet ook geen andere
uitweg dan een stevige sane
ring. „Ik weiger weer met quota
en'dat soort toestanden te gaan
werken. Dat werkt hooguit als
tijdelijke verdoving, maar het is
geen oplossing. Quota zijn nu
nog minder te beheersen dan
twaalf jaar geleden. Toen ge
beurde er ook van alles onder
tafel. De een wilde niet meespe
len en de ander moest sancties
ondergaan. Ik weet dat sommi
gen daar op speculeren, maar ik
begin er niet aan. Het invoeren
van quota leidt alleen maar tot
een geweldig bureaucratisch
systeem."
Het geduld van de EG-commis-
saris begint langzamerhand op
te raken. „De industrie en de
lidstaten kunnen het zich niet
veroorloven om de zaken op
hun beloop te laten. De proble
men zijn zwaar onderschat.
Aanvankelijk spraken we nog
van het verlies van 50.000 ar
beidsplaatsen, maar er worden
nu al ramingen gemaakt van
80.000 tot 90.000 arbeidsplaat
sen minder, en wie weet waar
we over een jaar op uit komen."
TOM JANSSEN
DEN HAAG CAREL GOSELING
De coalitie zelf is tevreden over haar beleid.
CDA en PvdA willen het tot inzet maken bij
de kamerverkiezingen van mei 1994. De
overheidsfinanciën zijn op orde gebracht.
Er is fors gesnoeid in de subsidies. De fi
nanciële sanering in de sectoren volkshuis
vesting en openbaar vervoer is rond of bijna
rond. De sociale zekerheid is van franje ont
daan.
Kortom: wij zijn klaar voor de volgende vier
jaar. CDA en PvdA willen ook, zo valt uit de
mond van prominente christen- en sociaal
democraten te vernemen, met elkaar door
gaan. De sfeer in de huidige ministerraad is
toch ook goed. De collegialiteit is boven alle
twijfel verheven. Akkoord, de start was wat
moeizaam, maar nu de PvdA ook aan rege
ren gewend is, loopt het lekker
Deze sfeer is echter niet te rijmen met de
grote schoonmaak die zowel CDA als PvdA
binnen de eigen gelederen heeft aangekon
digd. Allereerst binnen het kabinet. Van de
dertien CDA-bewindslieden vertrekken er
zeker vijf (Lubbers, De Vries, Van Amels-
voort, De Graaff-Nauta en Frinking), moge
lijk acht. De twijfelgevallen zijn dan Maij-
Weggen (kan kiezen tussen Europees parle
ment en Den Haag), Andriessen en Kooij-
Van de twaalf PvdA'ers in het kabinet ver
trekken er zeker drie (D'Ancona. Simons en
Cohen). Een aantal dat mogelijk nog wordt
uitgebreid met Dankert en Pronk (kan naar
de VN om topman van het UNDP, de VN-
ontwikkelingsorganisatie). Al met al kan zo
de helft van het CDA-PvdA-kabinet wegval
len.
En dan de fracties. Het CDA heeft de lijst
voor de kamerverkiezingen maandag be
kend gemaakt. Van de 54 kamerleden moe
ten er zestien verdwijnen. Mogelijk worden
dat er zelfs twintig als de christen-democra
ten bij de kamerverkiezingen behoorlijk
verliezen. De verwachting is dat het CDA
tussen vijf en t ien kamerzetels kwijtraakt.
De situatie bij de PvdA is veel nijpender. Na
het vertrek van mevrouw Ockels hebben de
sociaal-democraten nog 48 mensen in de
Kamer. Dat aantal daalt volgens de laatste
peilingen tot minimaal dertig, wellicht
meer. Er moeten dus minstens achttien ka
merleden uit. Als ook nog wat bewindslie
den op de lijst moeten, kan dat aantal tot
boven de twintig stijgen.
Nu lijkt vernieuwing in de politiek geboden.
Maar of het zo rigoreus moet is de vraag. Er
verdwijnt immers door alle vernieuwing
ook nogal wat ervaring. Zeker als er een
nieuw kabinet gevormd moet worden waar
CDA en PvdA in deelnemen.
Een blik op de CDA-lijst leert dat daar nu
negen mensen opstaan die ervaring hebben
als bewindspersoon. Lijsttrekker Brinkman
(minister WVC 1982-1989), Hirsch Ballin,
Van Rooy, Deetman (minister onderwijs
1982-1989), Bukman, Heerma, Van der Lin
den (staatssecretaris buitenlandse zaken
1986-1988), Gabor en Van Rooijen
(staatssecretaris financiën 1973-1977). Bij
de PvdA zal de lijst alle acht bewindslieden
die wilen blijven, bevatten behalve minister
Ritzen van onderwijs. Die wil niet in de Ka-
Dat is op het eerste gezicht misschien wel
genoeg om een goed kabinet mee te vor
men. Maar de spoeling wordt dun als be
dacht wordt dat ook de kamerfracties nog
enige 'body' moeten hebben. Zij kunnen
niet alleen uit onervaren nieuwkomers be-
Wat dat betreft lijkt het CDA in een slechte
re positie te zitten dan coalitiegenoot PvdA.
Bij de sociaal-democraten blijven veel meer
oud-bewindslieden beschikbaar. Bovendien
hebben zij allemaal ervaring opgedaan in
de laatste vier jaar. In de fractie zullen de
twintig besten, die allemaal al jaren in Den
Haag rondlopen, blijven. Kwaliteit genoeg
dus.
Bij het CDA vertrekken niet alleen meer be
windspersonen, degenen die wel beschik
baar zijn hebben deels ervaring in een ver
verleden opgedaan. Dat kan een handicap
zijn gezien de snelle beleidsontwikkelingen.
Ook in de fractie leidt de sterke verjonging
tot verlies aan ervaring en kwaliteit.
Blijft de vraag of de problemen mogelijk
nog te ondervangen zijn door het betrekken
van D66 of WD bij een te vormen kabinet.
Het antwoord moet 'nee' zijn. Bij D66 heeft
alleen lijsttrekker Van Mierlo ervaring als
minister. Van defensie in 1981-1982. Bij de
WD zijn er drie mensen op de lijst met er
varing als bewindspersoon. Lijsttrekker Bol-
kestein (staatssecretaris economische zaken
1982-1986, minister van defensie 1988-
1989), De Korte (minister economische za
ken 1986-1989) en Dees (staatssecretaris
volksgezondheid 1986-1989).
Al met al ontstaat het beeld van een leeglo
pend CDA-PvdA-kabinet gecombineerd
met het vervangen van ongeveer de helft
van de huidige kamerleden. De kans op po
litieke ongelukken neemt daardoor alleen
toe. Een gevaar waar beide partijen wat
meer aandacht aan zouden mogen schen
ken. Zeker als zij nog vier jaar stabiliteit na
streven. Zo niet, dan zou na de kamerver
kiezingen wel eens een hele turbulente po
litieke periode kunnen aanbreken.
Man van formaat geveld door religieuze blok
THE INDEPENDENT
Het was een onwaardige ne
derlaag voor een man van het
formaat van Teddy Koliek. De
verkiezingscampagne werd
gekenmerkt door gesmijt met
modder. In de laatste koorts
achtige uren voor de verkie
zing zag het kamp van Koliek
zich dinsdag zelfs gedwongen
steun te zoeken bij de Palestij-
nen. Het stuitte echter op Ara
bische apathie.
De eminente oude man wan
kelde en werd uiteindelijk ge
veld door zijn oude vijand, het
ultra-orthodoxe religieuze
blok, dat een verbond sloot
met de zegevierende kandi
daat Ehud Olmert. In ruil voor
de stemmen van de orthodoxe
joden deed Ehud Olmert van
de rechts-nationalistische Li
kud partij de toezegging dat de
religieuze lobby meer bestuur
lijke invloed zou krijgen in de
stad.
Na 28 jaar burgemeesterschap
heeft de 82-jarige Koliek de
verkiezingen niet door zijn po
litieke beleid verloren, maar
omdat hij te oud is. Het besef
van deze vernedering was dui
delijk op Kolleks gezicht te le
zen, toen hij dinsdagavond
zijn verlies erkende. Jeruzalem
is in hart en nieren eigenlijk
altijd een Likud-stad geweest.
Maar de joodse inwoners van
Jeruzalem hebben altijd voor
'Teddy' gekozen, gewoon om
dat hij 'Teddy' was. Een burge
meester met visie, de man die
dingen gedaan kreeg, die de
vele onlusten in de stad wist te
sussen en die op kalme toon
over 'Arabisch-joodse coëxis
tentie' sprak zonder ooit af
stand te doen van de Israëli
sche aanspraak op soevereini
teit over de hele stad.
Koliek werd altijd gerespec
teerd, maar de laatste tijd had
hij zijn eigen positie in de
ogen van de kiezers te vaak
ondermijnd. „Ik zou nooit op
iemand stemmen die zo oud is
als ik", zei Koliek eerder dit
jaar, voordat hij van gedachte
veranderde en zich alsnog her
kiesbaar stelde. „Ik blijf vast
van plan om binnenkort te
stoppen. Ik kan het gewoon
niet meer aan." En dinsdag
werd de kiezers voor het eerst
in lange tijd een alternatief ge
boden in de vorm van een ge
loofwaardige Likud-kandidaat.
Het vertrek van Koliek, die
heeft verzuimd een opvolger
uit zijn eigen partij klaar te
stomen, heeft verstrekkende
gevolgen voor Jeruzalem, voor
de Arbeid-regering van Yit
zhak Rabin en voor het vre
desproces. Rabin profiteert mo
menteel van het succes van zijn
vredesakkoord met de Palestij-
nen, maar dit succes is deels te
danken aan het feit dat het
heetste hangijzer, de toekomsti
ge status van Jeruzalem, nog
niet aan de orde is. De Palestij-
nen willen dat Arabisch ooste
lijk Jeruzalem de hoofdstad
wordt van hun toekomstige
staat. Israël wil dat de stad, die
sinds 1967 weer is herenigd,
voor altijd ongedeeld onder Is
raëlische soevereiniteit blijft.
Hoe langer een confrontatie
over deze kwestie kan worden
uitgesteld, hóe beter, wat betreft
Rabin en zijn bondgenoot Kol
iek. Uit Israëlisch oogpunt is de
grootste bijdrage die Koliek aan
het vredesproces heeft geleverd,
dat hij er door zijn fenomenale
pr-vaardigheden in is geslaagd
Jeruzalem van de politieke
agenda te houden, terwijl hij te
gelijkertijd de joodse aanspra
ken op de stad wist te verstevi
gen door zijn aanmoedigings-
beleid voor joodse vestiging in
oostelijk Jeruzalem.
Nu is zijn plaats ingenomen
door een jonge, ambitieuze Li-
kud-burgemeester die zijn nieu
we machtspositie ongetwijfeld
zal gebruiken om Jeruzalem tot
een nieuw centrum van opposi
tie tegen Rabins vredesakkoord
te maken. De spanningen over
de controle over de stad zullen
op de spits worden gedreven en
de kwestie Jeruzalem zal niet
langer op een zijspoor kunnen
worden gezet.
Toch hoeft het feit dat Jeruza
lem nu een Likud-burgemeester
heeft, de Palestijnse zaak niet te
schaden. Vooraanstaande figu
ren binnen de Palestijnse ge
meenschap verheugen zich hei
melijk over het verkiezingsre
sultaat, net als Israëlische libe
ralen, die hopen dat het debat
over Jeruzalem nu eindelijk op
gang zal komen.
Wat betreft het beleid omtrent
de status van Jeruzalem, lijkt er
weinig verschil te bestaan tus
sen Koliek en Olmert. Beiden
willen de joodse soevereiniteit
over de stad afdwingen door de
bouw van nieuwe joodse wij
ken. Rabin heeft Koliek ooit „de
grootste bouwer sinds Herodes"
genoemd. Vanaf de bovenste
verdieping van het imposante
nieuwe gemeentehuis zijn wol
ken wit stof te zien van de
bulldozers die nieuwe bouw
grond voorbereiden in oostelijk
Jeruzalem.
Onder het burgemeesterschap
van Koliek heeft de stad een in
grijpende demografische veran
dering ondergaan. De totale be
volking bedraagt 570.000, onder
wie 155.000 Palestijnen die in
het oostelijk deel van de stad
wonen. Dit jaar is het aantal
joodse iqvvoners van Oost-Jeru-
zalem met 160.000 zielen voor
het eerst groter dan het aantal
Arabieren.
Toch heeft Koliek internationale
kritiek op zijn woonbeleid altijd
weten af te wentelen. Hij heeft
zelfs lof geoogst omdat hij zich
heeft uitgesproken tegen de
meest agressieve joodse overna
mes van Arabische huizen en
grondgebied, bijvoorbeeld in de
Oude Stad. Hij is er tevens in
geslaagd het concept van een
„mozaïek van joodse en Arabi
sche wijken" aan de man te
brengen. Hij verbood joodse
vestiging binnen de Arqbische
enclaves, maar bouwde er ge
woon omheen.
Zolang de 'liberale' Koliek over
Jeruzalem regeerde, konden
Israëlische regeringen het zich
veroorloven de kwestie Jeruza
lem op de lange baan te schui
ven. Paradoxaal genoeg zal het
burgemeesterschap van Ol
mert alle partijen ertoe dwin
gen een oplossing te zoeken
voor de soevereiniteitskwestie.
Jeruzalem is de natuurlijké
economische, sociale en cultu
rele 'hoofdstad' van de weste
lijke Jordaanoever en pogin
gen om de stad van haar ach
terland af te snijden, zijn niet
realistisch. In academische
kringen wint het idee van 'ge
deelde soevereiniteit' weer ter-
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Hoogovens in IJmuiden.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER RON PICHEL
