Afstandelijk en veelvoudig talent
rG
Cultuur Kunst
Zee- en strandgezichten
in Katwijkse galerie
Ibsens werk als confronterend tribunaal
'Verloren' debuut
Reve al uitverkocht
'Wij maken plattelandsmuziek'
Deep Purple: het oude liedje
CHEF ANNEMIEK RUYGROK. 071 -356472. PLV -CHEF JAN RIJSDAM, 071-3>o472
Jan Blokker in Wassenaar
wassenaar Journalist en columnist Jan Blokker zal op dinsdag 9
januari, in de Dorpskerk te Wassenaar, de jaarlijkse Comenius
Lezing houden. Drs. Aad Nuis, bekend als schrijver, dichter, lite
rair criticus en kamerlid voor D66, zal als co-referent een bijdra
ge aan de discussie leveren. De lezing draagt als titel 'Het beeld
van Nederland' en wordt muzikaal omlijst door het Haagse Da-
litrio. Het programma begint om 20.00 uur.
Verhalen uit kleurrijk Nederland
leiden» Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland geven 18.000
gulden subsidie voor het project 'Verhalen uit een kleurrijk Ne
derland' van de Stichting Steunfunctie Kunstzinnige Vorming
(SSKV) uit deze provincie. Op vijf nog uit te kiezen Zuidholland
se scholen zal de stichting extra aandacht besteden aan de ver
telcultuur die in multiraciaal Nederland voorkomt. In totaal zul
len zo'n 80 leerkrachten en 2.000 leerlingen bij het project be
trokken zijn. De docenten worden getraind door een professio
nele allochtone verteller en er komen onder meer vertelvoorstel
lingen.
Bijna 14 miljoen dollar voor Matisse
new york» Een collage van Henri Matisse, 'la vis' uit 1951 en ge
schat op 10 miljoen dollar, heeft bij het veilinghuis Sotheby's in
New York 13,75 miljoen dollar opgebracht. De collage van ge
verfd papier met een hoogte van 1,8 meter werd gekocht door
een Amerikaan die anoniem wil blijven. Het bedrag is het hoog
ste dat ooit is neergelegd voor een collage van de kunstenaar.
Het afgelopen jaar werden wel twee keer eerder bedragen van
ruim 14 miljoen betaald voor schilderijen van Matisse.
Letterkundig Museum belicht leven en werk van Kouwenaar en Haasse:
'Zee, duin en de veilige haven'
is de titel van een verkoopten
toonstelling die van 6 november
tot en met 15 januari te zien is
in galerie 'De Witte Duif in Kat
wijk aan Zee. Een grote collectie
schilderijen van overwegend
Nederlandse kunstenaars beeldt
onze kuststreek aan het eind
van de vorige- en begin deze
eeuw uit.
Eén van de bekendste zee
schilders is Meeuwis van Buren.
Deze in 1902 geboren Rotter
dammer toont het water in zijn
werken zo levendig, dat het lijkt
alsof de golven zo van het doek
komen rollen. Zijn plaatsgenoot
Johan Briedé (1885) was vooral
illustrator en graficus, wiens
zeeën meer getekend zijn. Ro
mantische, ondergaande zon
nen boven de waterplas komen
van de hand van L. Hopman.
Het duinlandschap kende ook
haar liefhebbers. Zo was daar
Sam Schellink (1876-1958), pla
teelschilder bij de Porceleyne
Fles, die tevens aardig overweg
kon met olieverf. Van hem is in
'De Witte Duif een oud 'Duin
gezicht' te zien.
Niek van der Plas (Leiden
1954) kent het Katwijkse strand
leven van jongs af aan en heeft
het vaak geschilderd. De Hage
naar Louis Soonius (1883-1956)
kon het strandleven uitbundig
weergeven. Een mooie tekening
van hem ontbreekt niet in de
galerie.
Bekende havenschilders in
Nederland zijn de Rotterdam
mer Willem Bos (1906) en Evert
Moll (1878-1955). Ook met hun
werk kan men kennis maken in
'De Witte Duif. De kunstenaars
P.J.A. Wagemans (1879-1955)
en J.C. van der Heijden (Leiden
1911) leken even van hun geloof
af te stappen. De één gerenom
meerd stadsschilder en de an
der vooral landschapsschilder
schilderden zowaar wat havens
op het linnen, die ook in Kat
wijk te bewonderen zijn.
De Leidse schilders Frans de
Nocker (1884'-1955) en W.J. Pas
man naakten een combinatie
van alle kustelementen: 'Door
kijkje tussen duinen naar strand
en zee'. Het thema van de expo
sitie wordt het beste weergege
ven op het oudste schilderij
(1860) in de galerie: 'Zittend in
de duinen vertelt een oude zee
man aan zijn kleinkinderen
over het leven op zee' door
H.W. Last (Amsterdam 1811-
Haarlem 1873).
'De Witte Duif, aan de Ko
ninginneweg 12a te Katwijk aan
Zee is uitsluitend op zaterdagen
geopend van 11.00 tot 13.00 uur
en van 14.00 tot 17.00 uur.
Geen losse briefjes met in
vallen of verworpen versies
vol doorhalingen. Aan niets
is te zien of en hoe Gerrit
Kouwenaar worstelt met
taal op de tentoonstelling
in het Letterkundig Muse
um in Den Haag. Ter ere
van de zeventigste verjaar
dag van de dichter tonen
de vitrines alleen het eind
resultaat. Gisteren, tijdens
de opening van de ten
toonstelling, kwamen daar
nog eens twee werken bij.
Kouwenaar kreeg als ver
jaarscadeau het ongebun
delde gedicht Er is geen el
ders waar het anders is
(Querido) met foto's van
Pier Pennings en Zomerge
dicht (De Uitvreter).
den haag letty stam
De dichter verkeert in ver
trouwd gezelschap. Vanaf de
muren kijken de personages op
de schilderijen van Lucebert uit
over zijn oeuvre. Met hem
treedt Kouwenaar in 1948 toe
de Hollandse Experimentele
Groep, onderdeel van de Cobra
beweging. Hij maakt zijn eerste
experimentele gedichten. Aan
het loslaten van tradities en zijn
geheel eigen wijze van schrij
ven, heeft Kouwenaar zijn faam
te danken. Hij werd vele malen
literair bekroond.
Het tentoonstelling is samen
gesteld uit het privé-bezit van
de dichter en de eigen collectie
van het Letterkundig Museum.
Op het arrestatiebevel van de
Duitsers na laat hij nauwelijks
iets van zichzelf zien. Wel wordt
duidelijk dat hij niet alleen dicht
maar ook romans, novelles en
essays heeft geschreven. Na
1951 wijdt hij zich aan de poë
zie en het vertalen van onder
meer Berthold Brecht en Harold
Pinter. Hij pakte ook een Perry
Mason-avontuur aan van Erie
Stanley Gardner in een Bezige
Bij-serie met de prachtige naam
'Schrik in plastic'.
Foto's en tekeningen van de
schrijver wisselen de geschriften
af. Zo is te zien dat Kouwenaar
ooit snorloos was. Op een teke
ning van zijn broer David heeft
hij een dun streepje onder de
neus dat op latere foto's uit
groeit tot de huidige versie met
gekrulde punten. De ogen bo
ven die snor kijken de bezoeker
meestal vorsend soms zelfs
ronduit afwerend aan. Kouwe
naar houdt afstand. Jammer,
Haasse signeert Oeroeg, haar romandebuut uit 1948.
want nu is de tentoonstelling
niet meer dan een uitstalkast
van zijn werk terwijl het de wa
gen over het leven van deze in
vloedrijke dichter niet beant
woordt. Een nieuwsgierigheid
die Kouwenaar bovendien nog
eens aanwakkert met zijn afwe
rende blik. Hélène Serafia Haas
se is minder afstandelijk. Ze is
in februari 75 jaar geworden en
heeft voor de tentoonstelling
over haar leven en werk het no
dige afgestaan aan het Letter
kundig Museum. Zo blijkt dat
Haasse op meerdere gebieden
getalenteerd is. Ze tekende een
heel knap zelfportret als 15-jari-
ge. Ook schreef Haasse gedich
ten, toneelstukken en vertalin
gen. En er hangen prachtige fo
to's van haar rol als Mariken
van Nieumeghen. De schrijfster
studeerde in 1943 af aan de to
neelschool in Amsterdam.
Al spoedig schreef ze teksten
voor het Tingel-tangelcabaret
van Wim Sonneveld. En volgens
een theatertijdschift zong Lia
Dorana Haasses' liedjes met
'frissche stem'. Uit die tijd stamt
ook een grappige showfoto met
de schrijfster als glamourdame.
Een rol die haar duidelijk niet
ligt want het portret toont een
lief, wat verlegen meisje. Haar
boek De tuinen van Bomarzo
inspireerde Carel Willink tot
zijn 'Onnodige getuigen', ook te
zien op de tentoonstelling. An
dere schilderijen hebben de his
torische Figuren uit haar romans
als onderwerp. Een eerste aan
zet voor een boek in dit genre
schreef ze al zeer jong. Als 12-
jarige voltooide ze drie hoofd
stukken over de strijd tussen de
rekkelijken en preciezen.
Manuscript
Met Oeroeg het boekenweekge
schenk in 1948, werd ze op slag
bekend. Haasse schreef de no
velle op uitnodiging van de
Commissie voor de Propaganda
van het Nederlandse Boek. Zo
dwong ze zichzelf om na de
dood van haar dochtertje weer
te leren leven. Op de tentoon-
stelling is de eerste pagina te
zien van het handgeschreven
manuscript compleet met door
halingen. Na Oeroeg schiet haar
produktie omhoog. Bijna jaar
lijks verschijnt er werk van
Haasse ondanks het feit dat ze
inmiddels twee dochters heeft.
De tentoonstelling geeft een
indrukwekkend beeld van de zo
getalenteerde auteur. De catalo
gus, verschenen als Schrij
versprentenboek 35, diept dat
nog eens uit. Kees Snoek gaat in
op Haasses band met haar ge
boorteland Indonesië. Doesch-
ka Meijsing verhaalt over de fic
tieve romans. Rudie van der
Paardt beschrijft de vroege his
torische romans terwijl Nelleke
Noordervliet een bijdrage levert
over haar latere historische ro
mans. De catalogus is rijk geïl
lustreerd en al even ruim voor
zien van uitgebreide onder
schriften. Wie het zicht op de
vele uitgaven van Haasse kwijt
is geraakt, vindt steun in de bio-
/bibliografie achterin.
De tentoonstelling over Gerrit
Kouwenaar is te zien tot 3 janu
ari en de Hella S. Haasse-expo-
sitie duurt tot 25 april in het
Letterkundig Museum aan het
Prinses Irenepad 10 in Den
Haag. Hier en in de boekhandel
is ook Ik maak kenbaar wat be
stond. Leven en werk van Hella
S. Haasse, Schrijversprenten
boek 35 te koop voor 39,50.
'Gerrit Kouwenaar leest over
Brecht', een schilderij gemaakt
door Hendrik Valk in 1964.
FOTO PR
Hella Haasse wint
Publieksprijs 1993
amsterdam gpd
In het Betty Asfaltcomplex in
Amsterdam toonde Hella Haas
se zich gisteren zichtbaar ver
guld met de toekenning van de
Publieksprijs 1993 voor haar
'Heren van de Thee'. „Ik vind
het een grote eer dat zoveel le
zers voor mijn boek de drempel
van een boekwinkel overstapten
en ook nog eens een stembiljet
invulden", aldus Haasse in haar
dankwoord. Ze kreeg 9.6 pro
cent van de stemmen van in to
taal 13.177 deelnemers.
De stemming rond de Pu
blieksprijs voor het Boek van
het Jaar wordt georganiseerd
door de Stichting Collectieve
Propaganda van het Nederland
se Boek (CPNB) en had voor de
zevende keer plaats. CPNB-di-
recteur Henk Kraima maakte
donderdag bekend dat het aan
tal deelnemers dit jaar met 10
procent is gestegen. Verspreid
door het hele land konden ze de
afgelopen weken in bijna 1000
bibliotheken en boekwinkels
een stembiljet invullen.
Strop dreigt voor
Congresgebouw
en Danstheater
den haag«anp
Het Nederlands Congresge
bouw, het Danstheater in Den
Haag, het North Sea Jazz-festi
val en tal van andere culturele
instellingen hangt een strop van
zeker 700.000 gulden boven het
hoofd door het dreigende faillis
sement van de Nationale Reser-
veringslijn. Dit heeft de advo
caat van de Reserveringslijn,
mr. P. Garretsen, gisteren be
vestigd.
De schuldeisers hebben vol
gens Garretsen een schikkings
voorstel afgewezen, zodat een
faillissement bijna onafwend
baar is. De Landelijke Reserve
ringslijn houdt zich sinds enige
jaren bezig met het bespreken
van plaatsen bij theaters en fes
tivals. De schuld aan de culture
le instellingen bestaat uit niet of
niet volledig gepleegde afdrach
ten van reeds gehouden voor
stellingen en reserveringen van
kaarten voor de periode decem
ber 1993-juni 1994. Volgens
Garretsen hebben de eigenares
sen van de reserveringslijn ge
woon pech gehad met het za
ken doen is er niet onoirbaars
met het geld gebeurd. De kos
ten van een nieuw opgezet ma
gazine vielen te hoog uit en er
waren problemen met een
nieuw compu terprogramma.
theater
CONGRESGEBOUW
Den Haag
wo 10 nov. - 20.15 uur
Kassa 070-354 80 00
Bespr.bur.Haagsche Crt 070 - 365 68 06
recensie wunand zeilstra
'Een vijand van het volk' van Henrik Ibsen
in de bewerking van Arthur Miller door
het Theater van het Oosten Regie- Koos
Terpstra. Spel: Willem Kwakkelstein, Geert
Lageveen, Veerle van Overloop, Esgo
Heil, Arjan Kindermans, Victor Löw, Leo
Janssen, Henriëtte Stroet en Cees Geel.
Gezien: 4/11 schouwburg. Leiden.
In de enscenering van Koos
Terpstra is 'Een vijand van het
volk' van Henrik Ibsen tot een
confronterend tribunaal gewor
den. De toeschouwer wordt als
het ware uitgedaagd om mee te
denken met de argumenten die
over en weer vliegen. Ook al
duurt dat zonder pauze twee
uur lang, het verloop van het
debat is spannend genoeg om
het met aandacht te blijven vol
gen. In een wirwar van schijn
heiligheid en ongrijpbare
machtsmechanismen zie je het
wanhopige gevecht van iemand
die gelijk hééft en toch op aller
lei manieren wordt belemmerd
om dat gelijk aan zijn kant te
krijgen.
Een zekere dokter Stockmann
namelijk heeft ontdekt dat het
water van het te ontwikkelen
kuuroord in zijn stad ernstig is
verontreinigd. Zijn broer, die als
burgemeester zitting heeft in
het bestuur van dat kuuroord,
zet alles in het werk om te voor
komen dat dit nieuws wereld
kundig wordt gemaakt. Het zou
immers desastreus zijn voor de
veelbelovende economische
ontwikkeling van het stadje.
Decor is er nauwelijks. Plaats
van handeling en het tijdsver
loop zijn hier irrelevant gewor
den. Door deze strakke ensce
nering verdwijnt de handeling
van het stuk naar de achter
grond. Resteert een debat over
principiële kwesties, waar niet
aan te ontkomen valt, want er
wordt vrijwel uitsluitend ge
speeld aan de rand van het po
dium met het gezicht richting
toeschouwers. Die aanpak
werkt goed, zo goed zelfs, dat
het opvallend matige acteren
van sommige spelers erdoor
wordt gecompenseerd. Alleen
de rijk geschakeerde rol van
Victor Löw als dokter Stock
mann staat als een huis. De an
deren zijn öf grijze muizen öf
benaderen de eendimensionale
slechterikken zoals die vroeger
in de zwart/wit-schema's van
politiek theater voorkwamen.
Een tuin als
een plaatje?
de Tuinen
Ruud Aanhane
Wassenaarsewcg 71
Telefoon (01718) 7 56 27
Telefax (01718) 7 56 27
Tussen Katwijk
en Wassenaar.
The Prodigal Sons volgende week in De Schuit in Katwijk
zwolle theo hakkert
Vroeger was hij wel eens lange
re tijd zoek. Dan had hij „een
bepaalde kronkel in de kop,"
zoals hij dat noemt. „Het is me
nigmaal voorgekomen dat ik tij
den van huis was en mijn moe
der niet wist waar ik was. En als
ik dan belde, zei ze altijd: 'Hé,
verloren zoon'." Daarom ook
heet de popgroep waar Erwin
Nijhoff (21) nu in speelt The
Prodigal Sons. En niet alleen
omdat Nijhoff die ervaringen
heeft. „We zijn allemaal stuk
voor stuk door onze eigen moe
ders wel eens verloren zoons
genoemd. Daarom voelen we
ons ook zo verbonden met die
naam."
The Prodigal Sons dus. Twee
jaar geleden speelden ze in de
Finale van de Grote Prijs van
Nederland. De respons was wei
nig opbeurend. Maar wat is de
wraak zoet. De eerste cd van
The Prodigal Sons snoert alle
sceptici en critici de mond. De
melodieuze gitaarrock op 'Wine
of Life' is van exportkwaliteit.
Vergelijkingen werden al ge
trokken met The Black Crowes
en Lynyrd Skynyrd. „Southern
rock," knikt Erwin Nijhoff.
Origineel? Welnee, maar wie
maalt daar om? Wie is nog ori
gineel tegenwoordig?
„Ik denk dat wij oude muziek
op een eigen manier brengen.
De oude invloeden zijn goed te
horen. Daar ontkom je toch niet
aan. Muziek die je ooit hebt ge
hoord komt op een bepaalde
manier weer naar buiten als je
zelf muziek maakt. Dat is bij ie
dereen zo. Ook bij de Rolling
Stones. Die hebben vroeger
toch ook naar Muddy Waters
geluisterd en al die oude blues
jongens. Bij ons hoor je de Sto-
nes-invloeden, Led Zeppelin,
misschien Elvis."
Want voor Erwin Nijhoff be
gon de muziek met Elvis. Zijn
vader draaide die oude
singletjes grijs. „Dan kom je
daarna vanzelf bij de Stones en
de Beatles. Je hoort later van al
les, maar die eerste muziek is
toch wat je het beste bijblijft."
En dat hoor je gewoon aan The
Prodigal Sons. Bepaald niet iets
om je voor te schamen, meent
Nijhoff. „Als je nu nog claimt
iets nieuws te brengen, dan pies
je jezelf in de laars."
Zo verbonden als de 'verloren
zonen' zich voelen met de
naam van hun band, zo verbon
den voelt Erwin Nijhoff zich ook
met zijn geboortestreek: de
Noord-Sallandse streek rond
Zwolle. „Ik ben er heel erg trots
op waar ik vandaan kom. En dat
hoor je aan de roots-rock van
The Prodigal Sons. Ik vind dat
we plattelandsmuziek maken,
tamelijk directe muziek, geen
gepiel."
Het is alleen jammer dat er in
zijn geboortestreek zo weinig
groepen zijn waar Nijhoff zich
aan op kan trekken. „In het
westen zit de boel dichter bij el
kaar en dat werkt inspirerend.
De ene Amsterdamse band ziet
de andere 'groot' worden. Daar
door kweek je een bepaalde
mentaliteit aan. Dat is hier min
der. Ik word maar door weinig
bands hier uit de buurt geprik
keld."
Verantwoordelijk voor het
dampende geluid van 'Wine of
Life' is, naast Nijhoff, ook een
onbekende producer. Hij ver
schuilt zich achter de naam Di-
Maestro. Nijhoff wil de identi
teit niet onthullen. „Daar praten
we niet over. Die persoon vond
het beter voor ons niet met hem
geassocieerd te worden. Laat de
muziek het werk doen, niet de
naam."
En de muziek doet haar werk.
De single 'You still think' haalde
net niet de hitparade, maar het
album loopt goed en er staat
een enorme tournee op stapel
waarbij ook België en Duitsland
worden aangedaan. Next stop
Amerika? Nijhoff, heel nuchter:
„Graag.-Maar misschien klinken
we wel te Amerikaans voor
Amerika. Ik heb wel eens ge
hoord dat Europees klinkende
bands voor Amerikanen interes
santer zijn."
Donderdag 11 november
staan The Prodigal Sons op de
planken van sociëteit De Schuit
aan de Voorstraat 57-59 in Kat
wijk.
leiden annemiek ruygrok
Vijfhonderd exemplaren van het
echte debuut van Gerard Reve
had Piet van Winden van het
Leidse antiquariaat Aioloz gis
terochtend tot zijn beschikking.
Vandaag is de door Reve in ei
gen beheer en getekende oplage
uitverkocht.
Gold 'De Avonden' als het
vermeende debuut van de
volksschrijver, in feite debuteer
de hij op 16-jarige leeftijd met
'De Terugkeer', een 16 pagina's
tellend boekje, dat 11 gedichten
van zijn hand bevat. Hij stencil
de het in 1940 eigenhandig in
Amsterdam waarop het in een
oplage van 50 exemplaren ver
scheen. 'De terugkeer' wordt
slechts genoemd in het in 1981
verschenen 'Archief Reve'.
Daarin zijn 9 van de 11 gedich
ten opgenomen.
De Leidse antiquaar Piet van
Winden stuitte een paar jaar ge
leden bij toeval op foto's van
het bundeltje en nam contact
op met Gerard Reve. Dat lever
de toen niets op. Maar begin dit
jaar meldde de auteur zich bij
het Leidse antiquariaat met de
mededeling dat hij een origineel
van het bundeltje te pakken had
gekregen en dat hij het aan de
vooravond van zijn 70ste ver
jaardag opnieuw in eigen be
heer wilde uitgeven.
Het boekje werd gefotogra
feerd en, voorzien van de hand
tekening van de auteur, in een
oplage van 500 uitgegeven.
Voor 35 gulden was het sinds
gisterochtend bij Aioloz te koop.
„Vanaf half acht stond de tele
foon niet meer stil. De exempla
ren vlogen de deur uit. Geen
wonder, want normaal gespro
ken moet voor zo'n bibliofiele
uitgave 150 tot 1500 gulden
worden neergeteld", aldus Van
Winden.
The Prodigal Sons: origineel? Welnee, maar wie maalt daar om.
Van het nieuwe elan, dat dit
voorjaar resulteerde in het 22-
ste album The Battle Rages
On', bleek in het Rotterdamse
sportpaleis weinig over. In
plaats van eens een ferme frisse
wind te laten waaien in de oren
van de 10.000 fans, greep het
pionierskwintet toch weer veel
vuldig terug op de overbekende
klassiekers. De prominente in
breng van Gillan was daarbij
natuurlijk een duidelijke meer
waarde ten opzichte van het
concert van twee jaar geleden.
Voorts getuigde ook de nieuwe
laser- en diashow van het ge
wenste raffinement. 'La werd
het feest der herkenning rond
'Child In Time' leep opgeluis
terd door het befaamde
'rotsportret' van de albumhoes
van 'Deep Purple In Rock'. Bij
het zoeken naar evenwicht in
'etalageruimte' tussen snaren-
ridder Ritchie Blackmore en
toetsenacrobaat Jon I-ord ging
laatstgenoemde weer eens in de
fout door zich te vergrijpen aan
brokjes Beethoven en Mozart.
recensie louis du moulin
Concert Deep Purple Gehoord 3/11,
Ahoy' Rotterdam
Deep Purple wenste in het uit
verkochte Ahoy' alleen te wor
den gefotografeerd op tientallen
meters afstand. Niet zozeer we
gens de groeven op de gezich
ten van deze krasse hardrock-
knarren, maar om te voorko
men dat er kiekjes in omloop
komen die er op duiden dat de
heren het goed met elkaar kun
nen vinden. De reünie in de
meest succesvolle bezetting ter
gelegenheid van het zilveren ju
bileum van dit Britse betonin-
stituut berust niet op hervon
den vriendschap maar is vooral
ingegeven door het (zakelijk)
verstand. Op het persoonlijke
vlak kunnen we elkaar wel
schieten, maar muzikaal heb
ben we het altijd goed kunnen
vinden, luidt kort samengevat
Gillan's verklaring voor de her
eniging.
