heer
hulieu!
AZL gebruikt geen
buitenlands bloed
hinder
Studenten houden
referendum over
voorstellen Ritzen
Leiden laat inwoners niet
betalen per kilo huisvuil
Project voor verbetering
thuiszorg kankerpatiënten
Randstad
Excuus aan de lezers Ziekenhuis heeft omstreden medicijn wel
Gemeenten:
referendum
in grondwet
Meer vroeggeboren kinderen bij
vrouwen met lage sociale status
'Ontdekker oudste Java-mens is oplichter' Emeritus hoogleraar biochemie geëerd
VRIJDAG 5 NOVEMBER 1993
Op de pagina 'Over Lev
richt over het gebruik
artikel is ten onrechte i
september was geplaat;
voor deze fout.
n' van afgelopen woensdag stond een be-
in verboden middelen door tuinders. Dit
de krant verschenen, omdat het al op 7
De redactie biedt de lezers
Klassiek symposium universiteit
leiden Het Leidse klassiek dispuut MF houdt zaterdag een sym
posium over de beoefening van de klassieke wetenschappen in
de 17de en 18de eeuw, getiteld 'Miro Fervore'. Vijf wetenschap
pers houden van 10.00 lot 17.00 uur lezingen over de studie van
Grieks, Latijn, archeologie, oude geschiedenis en klassieke wijs
begeerte in deze periode aan de Leidse universiteit. Sprekers
zijn: prof.dr. M. Fresco, dr. R. de Kind, dr. L. Janssen, prof.dr. A.
Leeman en prof.dr. H. Sancisi-Weerdenburg. Dispuut MF pre
senteert tijdens het symposium bovendien een boekje - 'Bataafs
Athene' - met gedichten die Leidse hoogleraren vanaf 1600 in
het Grieks hebben geschreven. Plaats: het Academiegebouw, Ra
penburg 73 in Leiden.
NZH biedt Brabanders bussen aan
leiden De NZH heeft vanmorgen in alle vroegte de getroffen
collega's in Brabant bussen aangeboden. Door een brand in de
remise van de BBA zijn ruim 40 bussen van het Brabantse stads
en streekvervoer uitgevallen. De NZH heeft aangeboden 18 bus
sen voor langere tijd uit te lenen. De BBA heeft nog niet gerea
geerd. Het uitlenen van de bussen heeft geen gevolgen voor het
vervoer in deze regio. De NZH heeft nog een aantal oude bussen
staan die nog goed rijden. Deze worden uitgeleend. Er blijven
nog reservebussen in Leiden achter.
Het Leidse Academisch Ziekenhuis (AZL) heeft het om
streden geneesmiddel Cytotect-Biotest wel in huis maar
aan geen enkele patiënt verstrekt. Rond dit medicijn is
commotie ontstaan omdat de Duitse producent heeft
toegegeven zijn produkten niet voldoende te hebben ge
controleerd op besmetting met het HIV-virus. In Leiden
wordt ook geen buitenlands bloed gebruikt bij operaties
en transfusies, aldus AZL-woordvoerder D. Ketting.
tect wordt gebruikt bij behan
deling van kankerpatiënten en
bij mensen die een beenmerg
transplantatie krijgen, om de
weerstand te verhogen tegen
een bepaald virus. Volgens AZL-
woordvoerder Ketting is er geen
reden tot paniek in Leiden. „We
hebben het geneesmiddel niet
aan patiënten verstrekt. Boven
dien is de kans op besmetting
minimaal omdat het genees
middel alleen een klein compo
nentje van het bloed bevat.''
De kans dat patiënten uit de
Het geneesmiddel Cytotect-Bio
test is samengesteld uit een
bloedprodukt van de omstreden
Duitse Firma UB-Plasma in Ko
blenz. Het HIV-virus, waarop de
produkten niet voldoende zijn
gecontroleerd, kan leiden tot de
dodelijke ziekte aids. In Duits
land is veel onrust ontstaan
over dit aids-schandaal: drie
mensen zouden besmet zijn
met het HIV-virus.
Het omstreden middel Cyto-
Leidse regio bloed krijgen af
komstig van UB-Plasma in Ko
blenz is uitgesloten. „Ons bloed
wordt geleverd door de Rode
Kruis Bloedbanken. Het AZL be
trekt het bloed van de Bloed
bank Leiden-Den Haag. Dit
bloed voldoet aan strenge eisen
en wordt gecontroleerd op HIV
en andere infectieziekten."
De Rode Kruis Bloedbanken
zijn niet commercieel: geen en
kele bloeddonor krijgt een fi
nanciële vergoeding. Dit in te
genstelling tot de werkwijze in
Duitsland waar donoren wel be
taald krijgen voor het afstaan
van bloed. Dit kan risicogroe
pen zoals junks aantrekken: zij
zijn relatief vaak met aids be
smet. „Door de strenge kwali
teitscontrole van een niet-com-
merciële instelling in Nederland
is de kans op aids-besmetting
praktisch uitgesloten", aldus
het AZL.
leiden monica wesseling
De Leidse studentenverenigin
gen houden een referendum
onder studenten over het beleid
van onderwijsminister J. Ritzen
en diens begroting. Volgende
week wordt alle Leidse studen
ten gevraagd een stembiljet in
te vullen. De verenigingen in
andere studentensteden doen
dit ook en op 16 november
wordt de uitslag van het refe
rendum aan Ritzen aangebo
den.
De studenten zijn fel gekant
tegen het Hoger Onderwijs- en
Onderzoeksplan (HOOP) van
Ritzen. Het plan voorziet in een
verkorting van de studieduur en
een verlaging van de basisbeurs.
De studentenverenigingen wij
zen deze voorstellen af. Ook het
schrappen van de mogelijkheid
om een jaar de studie stop te
zetten om die later weer op te
pakken is in het verkeerde keel
gat geschoten.
Hester Los van de Leidse stu
dentenvereniging Augustinus
voorziet nog meer problemen
als de plannen van Ritzen be
waarheid worden. „Als je bin
nen vijf jaar je studie moet
afronden, is er geen tijd meer
om in het bestuur van een stu
dentenvereniging te gaan zitten.
Dit plan is de doodsteek voor de
verenigingen."
Los denkt dat veel studenten
niet voldoende op de hoogte
zijn van de plannen van Ritzen
en de gevolgen die die hebben.
Onder het motto 'Hoop doet
Leiden' worden de Leidse stu
denten volgende week ingelicht.
„De hele week zijn we met een
groepje mensen in de stad om
de studenten informatie te ver
strekken. Dan krijgen ze meteen
het stembiljet om voor of tegen
het beleid van Ritzen te stem
men." De studenten met stem
biljetten zwerven door de hele
stad.
Van de actie zal nauwelijks
iets te merken zijn. Er komen
geen spandoeken, geen toeters
of bellen, maar alleen rustige
tweegesprekken. Ook de aan
bieding van de uitslag van het
referendum op 16 november, de
dag waarop de begroting door
de Tweede Kamer wordt behan
deld, zal 'geruisloos' gebeuren.
Gemeente bang voor afvaltoerisme
leiden/den haag
Als het aan minister Alders ligt, betalen men
sen in de toekomst geen vast bedrag meer
voor het ophalen van huisvuil. In plaats daar
van moet per kilo worden afgerekend. De ge
meente Leiden voelt daar echter weinig voor.
Volgens een woordvoerder van de reiniging is
het zeker in de binnenstad, waar nog met zak
ken wordt gewerkt, heel moeilijk na te gaan
wie het vuil daadwerkelijk heeft neergezet.
De Leidse reiniging voorziet nog meer pro
blemen. „Er zal afvaltoerisme ontstaan. Men
sen zetten hun huisvuil bij hun buren, in een
andere wijk langs de straat of zelfs in een
buurgemeente. Alders kan wel zeggen dat je
dat met controle kunt voorkomen, maar vol
gens hem kun je alles controleren. Dat lijkt
ons niet haalbaar."
Gezinnen
Leiden heeft sinds begin dit jaar wel een rege
ling dat eenpersoonshuishoudens minder be
talen dan gezinnen. „Dat valt te controleren
via de bevolkingsgegevens. Die zijn misschien
ook niet waterdicht, maar wij denken wel dat
de controle voldoende is."
De woordvoerder van de reiniging illu
streert zijn stellingname aan de hand van ex
perimenten in onder andere Oostzaan met ki
lo-tarieven. „Mensen zijn zich daar rotge-
schrokken van wat ze feitelijk wegzetten en
wat dat kost. Daar is ook daadwerkelijk afval
toerisme ontstaan.
Tot nog toe stond de wettelijke regeling
voor de afvalstoffenheffing het gemeenten
niet toe de ophaalkosten per kilo te bereke
nen. Die wettelijke belemmeringen worden
nu opgeheven. Een aantal gemeenten, waar
onder Oostzaan en Nootdorp, experimenteer
de hier al mee. Volgens minister Alders is het
grote voordeel van kilotarieven dat die tot
minder aanbod van afval leiden.
Watermeter
De Tweede Kamer wil dat ook het rioolrecht
en de waterheffing meer op het daadwerkelijk
gebruik worden toegespitst. Alders kondigde
aan met de gemeenten hierover te overleggen.
Hij wees erop dat in de steden Amsterdam en
Rotterdam (twintig procent van de huishou
dens) vrijwel geen enkele woning een water
meter heeft. Aanleg daarvan zou 800 miljoen
gulden kosten.
De bekende cartoonist Opland heeft een affiche ontworpen voor de
Vereniging Milieudefensie. De tekening zal door de vereniging
worden gebruikt in de strijd tegen een groeiend Schiphol.
leiden/amsterdam
De grondwet moet zodani] E
worden herzien dat gemeentel E
de mogelijkheid krijgen binden 11
de lokale referenda te houden n
Dat blijkt uit een brief van di d
Amsterdamse wethouder voo k
de Bestuurlijke Betrekkingen C
Bakker aan de vaste kamercom d
missie voor Binnenlandse Za h
ken. Deze commissie buigt zielt;
momenteel over een advies vai v
de commissie De Koning ove n
de volksraadpleging. 11
De brief is geschreven na v
mens de colleges van B en M
van vijftien gemeenten: Amster
dam, De Bildt, Castricum, Eem 1
nes, Dordrecht, Groningenc
Haarlem, Hellevoetsluis, Laren j-
Leeuwarden, Leiden, Maassluis
Ouder-Amstel, Vlaardingen eis
Zoetermeer. Al deze gemeentelr
hebben in de afgelopen jareic
een eigen referendum-verorde c
ning opgesteld of zullen dac
binnenkort doen. r
De gemeenten kunnen zielv
vinden in het advies van d<(
commissie De Koning, om zo
wel op nationaal als lokaal ni
veau het bindend correctief re 1
ferendum in te voeren. Ook he
standpunt dat voor lokale refe j
renda uniforme regels moeter
gelden, wordt in de brief onder
schreven. De gemeenten pleiter
er voor de besluitvorming ove 1
het landelijk referendum los t<
koppelen van die over de lokair
raadpleging. Het zou goed zijr
om nu al te beginnen met lokair
referenda, die kunnen gelder
als proeftuin voor een landelijkr
regeling. Het gaat er volgen;
Bakker om dat het parlement dr
grondwettelijke blokkades weg
neemt.
Bij vrouwen met een lage sociaal-economische
status komt een zwangerschap die korter duurt
dan 32 weken veel vaker voor dan bij vrouwen uit
andere sociale groepen. De te vroeg geboren kin
deren van deze vrouwen hebben gemiddeld ook
vaker handicaps: 23 procent tegen 15 procent.
Dat is een van de belangrijkste resultaten van een
onderzoek dat het Nederlands Instituut voor Pre
ventieve Gezondheidszorg TNO in Leiden heeft
uitgevoerd in opdracht van WVC.
Ook de leeftijd en het feit of de vrouwen reeds
eerder een kind hebben gebaard spelen een rol bij
te vroege geboorte. Maar ongeacht de leeftijd
komt een te vroege bevalling van het eerste kind
bij vrouwen uit de lage sociaal-economische klas
se vaker voor dan bij vrouwen uit de middenklas
se. Als vrouwen uit de lagere klasse een eerste
kind pas op latere leeftijd krijgen, is dat eerder
een gevolg van vruchtbaarheidsproblemen dan
van bewust uitstel.
Vrouwen uit de hoge sociaal-economische klas
se hebben overigens ook meer kans op een vroe
ge bevalling dan vrouwen uit de middengroep
maar het verschil neemt duidelijk af bij t
van leeftijd. De onderzoekers geven hiervoor al
verklaring dat bij jonge vrouwen uit de hogeri
groep het krijgen van een kind relatief vaker r
is gepland. Deze vrouwen hechten vaak belani
aan een maatschappelijke carrière. Krijgen
toch een kind, dan zijn de omstandigheden waar
schijnlijk minder gunstig. Het krijgen
kind op latere leeftijd is voor deze
een bewuste keuze.
Ook kinderen van moeders i
aal-economische status die niet te vroeg geborei
zijn hebben volgens de onderzoekers i
meen vaker problemen met de gezondheid, zoal
aandoeningen van de luchtwegen. Dergelijke kin
deren bezoeken veel geregelder de huisarts e
aantal ziekenhuisopnamen ligt hoger.
Uit een algemene steekproef bleek verder da
ruim tachtig procent van de moeders r
ge sociaal-economische status borstvoeding ge
ven. Bij moeders met een lage status is dit zestij
procent.
leiden herman joustra
Een patiënt met kanker is in een
moeilijke fase van zijn bestaan
aangeland. Zeker als dat de ter
minale fase is, een kwetsbare fa
se, dicht bij het einde. Zo ie
mand zoekt geborgenheid en
wil de laatste dagen maanden
van zijn leven doorgaans het
liefst in huiselijke kring slijten.
In een vertrouwde omgeving,
goed verzorgd en omringd door
zijn naasten: familie en vrien
den. Maar in de praktijk moeten
vaak de nodige hindernissen
worden overwonnen voordat
dat mogelijk is.
„Soms wordt ontslag uit het
ziekenhuis vertraagd omdat de
wijkverpleging onvoldoende is
ingesteld op de verpleging van
een bepaalde patiënt", zegt Do-
rie van Hooff. „Dat geldt bij
voorbeeld voor patiënten met
een maagsonde of een infuus-
systecm, of met zogeheten pijn-
pompjes - soms kan een patiënt
daardoor helemaal niet naar
huis. De patiënt en zijn familie
moeten de zorg thuis boven
dien aankunnen."
Van Hooff, van huis uit een
verpleegkundige voor kanker
patiënten, is coördinatrice van
het project 'Transmurale ver
pleegkundige zorgverlening aan
oncologische patiënten', een sa
menwerkingsverband van het
Diaconessenhuis Leiden, de
stichtingen Thuiszorg en Ver
pleging Rijn en Duin en Thuis
zorg Groot Rijnland, zorgverze
keraar Zorg en Zekerheid en het
Kontaktorgaan Landelijke Orga
nisaties van Ziektekostenverze
keraars (KLOZ). Het project is
bedoeld om de zorg voor kan
kerpatiënten te verbeteren.
Dat de wijkverpleging niet al
tijd is ingesteld op de bepaald
niet eenvoudige verzorging van
een kankerpatiënt vormde ech
ter niet de enige reden om het
project, dat thans twee maan
den loopt, op poten te zetten.
De organisatorische scheiding
tussen de instellingen die be
trokken zijn bij de verzorging en
begeleiding van kankerpatiën
ten, de daarmee gepaard gaan
de administratieve rompslomp
en het vele overleg dat nodig is
vormen ook dikwijls een belem
mering voor een goede thuis
zorg. „Thuiszorg wordt door de
patiënt als plezierig
maar dan moet het wel goed ge
beuren", zegt Van Hooff.
Het is de bedoeling dat zij de
verpleegkundigen binnen het
ziekenhuis en de mensen van
de thuiszorgorganisaties bij
schoolt. Verder fungeert Van
Hooff, die opereert vanuit het
Diaconessenhuis, in het project
als aanspreekpunt voor alle be
trokkenen: patiënten, familie en
kennissen van de patiënten,
specialisten, verpleegkundigen
binnen het ziekenhuis, het
kruiswerken de huisartsen.
Van Hooff: „Het gaat eigenlijk
om drie dingen: het verbeteren
van de samenwerking met het
kruiswerk, de coördinatie rond
het ontslag van de patiënt uit
het ziekenhuis en het bevorde
ren van de deskundigheid van
de diverse verpleegkundigen.
Op de voortgang van het pro
ject, dat twee jaar moet gaan
duren, zegt Van Hooff op dit
moment nog geen zicht te heb
ben. „De eerste tijd is natuurlijk
nodig om de functie bekend te
maken. Bij het kruiswerk, spe
cialisten en verpleegkundigen.
Alle betrokkenen moeten weten
dat erop deze manier gewerkt
kan worden. Dat kost tijd."
Kwart minder
middelbare
scholen
door fusies
den haag
mkuys
„Thuiszorg wordt door de patiënt als plezierig ervaren, maar dan moet het wel goed gebeuren", zegt
FOTO JAN HOLVAST
utrecht anp
Waar wetenschappers in Leiden de profes
sor D. Tyler het voordeel van de twijfel ge
ven, is bij experts van andere universiteiten
in het land grote ergenis ontstaan over de
handelswijze van de Amerikaan. Tyler, die
in juli van dit jaar in Leiden.de vondst van
een schedel van de oudste lavamens be
kendmaakte, zou het fossiel van een hande
laar hebben gekocht. Hij is inmiddels door
de Indonesische politie verhoord en in staat
van beschuldiging gesteld.
Tyler heeft volgens de Indonesische auto
riteiten de wet ter bescherming van culture
le voorwerpen overtreden. Erger nog dan de
overtreding van de Indonesische wetgeving
vindt de paleontoloog prof. dr. P. Sondaar
van de Rijksuniversiteit in Utrecht de scha
de die Tyler aan de wetenschap heeft toege
bracht door grofweg te liegen. „Het is tegen
alle regels van de wetenschap in te beweren
zelf iets gevonden te hebben, terwijl dit van
een ander is verkregen. Het is een erecode
in deze tak van wetenschap nooit fossielen
te kopen. Tyler heeft de geloofwaardigheid
van ons vak aangetast. Bovendien zal het
door deze affaire voor ons moeilijker wor
den in Indonesië te werken."
De antropoloog zou het fossiel gekocht
hebben van de 27-jarige Indonesiër Subur,
die dikwijls behulpzaam is bij het werk van
onderzoekers. De 33-jarige analfabete vo
gelvanger Sugimin zou de schedel hebben
gevonden bij het egaliseren van de grond
achter het huis van zijn vader. Hij bracht de
schedel naar het huis van Subur en kreeg
daar 425.000 roepiah (bijna 400 gulden)
Professor Sondaar begrijpt niets van de
werkwijze van Tyler. „Wellicht heeft hij snel
naam willen maken, maar hij doet daarmee
oneer aan het werk van de Nederlandse on
derzoeker Eugène Dubois, die in 1937 de
eerste en oudste schedel van de prehistori
sche Java-man vond."
caroline van overbeeke
De 86-jarige professor dr. H.
Veldstra is vanmiddag aan de
Leidse Rijksuniversiteit geëerd
met een speciaal voor hem ge
slagen penning. Veldstra was
van 1953 tot 1972 werkzaam bij
de Leidse vakgroep Biochemie.
Hij is de grondlegger van deze
studierichting waarbij biologen
en scheikundigen met elkaar
samenwerken.
Gorlaeuslab waarbij planten in
laboratoria genetisch worden
veranderd. Het doel van dit on
derzoek is verbouwde gewassen
minder vatbaar te maken voor
allerlei virussen. De combinatie
van biochemie en plantenon-
derzoek is uniek voor Leiden.
Veldstra is sinds 1972 met
emeritaat en verblijft in een
rusthuis in Lunteren. Zijn doch
ter, L. Goyarts-Veldstra, neemt
de penning vanmiddag namens
haar vader in ontvangst. Op de
penning is een portret van Veld
stra afgebeeld en staat een La
tijnse spreuk van Horatius die
betekent: 'Zo heeft het een de
hulp van het ander nodig en
werken beiden vriendschappe
lijk samen'. Gedoeld wordt op
de samenwerking van biologie
en scheikunde. De penning is
ontworpen door de Oegstgees-
ter kunstenaar J.P. Kruimel.
De Veldstra-penning wordt in
de toekomst ook uitgereikt aan
onderzoekers die binnen de
vakgroep promoveren, jubilaris
sen en aan wetenschappers die
zich verdienstelijk hebben ge
maakt voor de vakgroep Bio
chemie.
Het streven van onderwijsi
nister Ritzen om te komen tot
meer brede scholengemeen
schappen lijkt te slagen. Deze
ontwikkeling heeft nauwelijks
nad.elige gevolgen voor de be
reikbaarheid van de scholen, zo
blijkt uit een evaluatie-onder
zoek van een ministeriële werk
groep. Wel is door deze gang
van zaken landelijk gezien het
aantal scholen voor voortgezet
onderwijs tussen 1987 en 1992
met 25 procent gedaald.
De provincie Zuid-Holland
loopt precies in de pas met de
landelijke ontwikkelingen. Dit
is, aldus de uitgebrachte rap
portage, mede te danken aan de
stimulerende rol die de provin
cie heeft gespeeld in het proces
van fusies van scholen. Vanuit
het Prov-projekt, waarin provin
cie en regionale besturenorga
nisaties samenwerken, zijn
knelpunten bij de vorming van
brede scholengemeenschappen
aangepakt. Voorts zijn regionale
spreidingsplannen opgesteld en
is directe ondersteuning ver
leend bij fusiebesprekingen.
Deze aanpak heeft blijkens
het rapport vooral buiten de
grote steden Rotterdam en Den
Haag goed gewerkt. Het gevolg
daarvan is dat in sommige re
gio's (Rijnland en Drechtstreek)
vrijwel het totale scholenbe
stand zal bestaan uit brede
scholengemeenschappen.
Volgens het Sociaal en Cultu
reel Planbureau zijn er in 1995
over het hele land nog ongeveer
1000 scholen (tegenover onge
veer 2000 in 1987), waarvan on
geveer een-derde zal bestaan
uit brede scholengemeenschap
pen. De belangrijkste aanleiding
voor fusies vormt de verhoogde
opheffingsnorm, waardoor
scholen nu minimaal 240 leer
lingen moeten hebben.
