Moslims veroveren Vares op Kroaten
Buitenland
Varesstad van dodendronkaards en geestelijk gestoorden
Duitse regering raadt AIDS-test aan
Winst Republikeinen pijnlijk
voor Amerikaanse president Italië treft ook president
Boeing 747 gaat kopje onder
Militaire doctrine Rusland breuk met verleden
6 DONDERDAG 4 NOVEMBER 1993
7
VN: Unita bereid zich terug te trekken
new york De rechtse Angolese guerrillagroep Unita heeft er
mee ingestemd haar troepen terug te trekken uit de door haar
veroverde gebieden. Dat hebben de Verenigde Naties gisteren
bekendgemaakt. Een woordvoerder van de VN zei in New York
dat de Angolese regering na de terugtrekking bereid is tot een
staakt-het-vuren en vredesbesprekingen.
Postzegels geveild voor zes miljoen
zürich Een enveloppe met twee postzegels die bekendstaan als
de 'kroonjuwelen van de filatelie' hebben gisteren op een veilig
vijf miljoen Zwitserse franc opgebracht, ruim zes miljoen gul
den. De enveloppe met een rode en een blauwe zegel werd in
1847 verstuurd van Mauritius naar Bordeaux.
Evert leider Griekse conservatieven
athene De Griekse oppositie Nea Demokratia (ND) heeft giste
ren Miltiades Evert gekozen tot nieuwe leider van de partij. De
54-jarige politicus met de bijnaam 'Bulldozer' is opvolger van
ex-premier Konstantinos Mitsotakis, die terugtrad na de verplet
terende nederlaag van zijn partij bij de parlementsverkiezingen
begin oktober.
Vuurgevecht bij grens Irak-Kuwayt
kuwayt Kuwaytse arbeiders hebben dinsdag het vuur geopend
op twee Iraakse politieagenten die hen probeerden aan te hou
den in de gedemilitariseerde zone tussen Irak en Kuwayt. Een
van de twee agenten overleed later in een ziekenhuis, de ander
raakte niet ernstig gewond. Irak erkent de door de VN uitgestip
pelde nieuwe grens met Kuwayt niet.
Bescherming in Nederlandse ambassade
yaoundé De Camerounse oppositieleider John Fru Ndi is giste
ren gevlucht naar de Nederlandse ambassade in de hoofdstad
Yaoundé. Eerder op de dag werd Fru Ndi's auto voor het kantoor
van de premier in het centrum van Yaoundé geramd.
Onderzoek chemische wapens Irak
new york Wapendeskundigen van de Verenigde Naties onder
zoeken berichten van de naar Iran gevluchte Iraki's, dat Irak
chemische wapens heeft ingezet om shi'itische moslims te ver
drijven uit de moerasgebieden in het zuiden van het land. Als de
beschuldigingen kloppen betekent dat een schending van de
VN-resoluties over Irak.
Indianen Ecuador klagen Texaco aan
new york Indianen uit het Amazonegebied in Ecuador hebben
een proces aangespannen tegen de oliemaatschappij Texaco om
schadevergoeding te eisen voor de olievervuiling in hun woon
gebied. Olielekken hebben de watervoorziening onbruikbaar ge
maakt en kanker veroorzaakt onder de ongeveer 30.000 india
nen die verdeeld over 20 stammen in het gebied wonen. De in
dianen eisen een bedrag van 1,5 miljard dollar om de rommel
op te ruimen.
Broer van premier Bhutto opgepakt
Karachi De Pakistaanse politie heeft gisteren Murtaza Bhutto,
de jongere broer van premier Benazir Bhutto, gearresteerd toen
hij na zestien jaar zelfverkozen ballingschap terugkeerde in Ka
rachi. Hij werd gezocht op beschuldigingen van terrorisme. Bij
de verkiezingen van vorige maand was Murtaza, bij afwezigheid,
gekozen in het parlement van de provincie Sind. Indien hij niet
voor zondag wordt beëdigd, verliest hij zijn zetel.
Extra verlof voor behoud arbeidsplaatsen
bonn De Duitse minister Rexrodt (economische zaken) vindt
dat een langere vakantieperiode van bijvoorbeeld drie maanden
(onbetaald verlof) kan bijdragen tot instandhouding van ar
beidsplaatsen. Rexrodt sprak zich tegen Bild uit tegen looncom-
pensatie. ,,Wie minder werkt verdient ook minder en wie meer
werkt verdient meer". Rexrodt zei ervan overtuigd te zijn dat het
benutten van alle mogelijkheden van flexibele arbeidstijden de
redding betekent van honderdduizenden arbeidsplaatsen.
VN staken onderzoek massagraven in Oost-Kroatië
Bosnische regeringstroepen zijn er gisteren in gcomagu
de stad Vares te veroveren op de Kroatische verdedigers.
Daarbij zijn duizenden burgers op de vlucht geslagen. De
Kroatische president Franjo Tudjman heeft zijn Bosni
sche collega Alija Izetbegovic opgeroepen de aanvallers
een halt toe te roepen.
zetshaarden van het Kroatische
leger (HVO) in het centrum van
de stad, maar het overgrote deel
van Vares is in handen van de
regeringstroepen", aldus een
VN-woordvoerder. Ongeveer
2.500 Kroatische bewoners be
vinden zich nog in de stad.
De VN-organisatie voor
Volgens woordvoerder van de
Verenigde Naties houden onge
veer 5.000 vluchtelingen zich
schuil in een steengroeve. Naar
schatting 10.000 anderen dolen
door de omliggende bossen. „Er
zijn nog enkele geïsoleerde ver-
vluchtelingen (Unhcr) sprak van
een 'totale chaos'. De Bosnische
troepen hebben dorpen
rondom de stad in brand gesto
ken. Volgens Radio Zagreb be
gingen de Bosniërs wandaden
tegen de dorpelingen, maar gaf
geen nadere bijzonderheden. In
Vares staan gebouwen in brand.
Dikke rookwolken hangen bo
ven de stad.
Moslims in Vares zeiden dat
ze slachtoffers zijn geweest van
terreuracties door de Kroaten
die zich schuldig hebben ge
maakt aan moord, verkrachting
en beroving. Zweedse blauw
helmen bevrijdden eerder deze
week 250 moslims die door het
FIVO in schoolgebouwen wer
den vastgehouden.
De Kroatische president Tudj
man heeft zijn Bosnische ambt
genoot Izetbegovic opgeroepen
de Bosnische troepen te beve
len de aanval te staken. „In deze
dramatische uren wil ik u vra
gen uw autoriteit te gebruiken
en te bevelen het offensief tegen
Vares en ander Kroatische ge
bieden te beëindigen", schreef
Tudjman in een brief aan Izet
begovic.
VN-bemiddelaar Stoltenberg
zei gisteren niet te verwachten
dat de vredesonderhandelingen
over Bosnië nog dit jaar worden
hervat. De geheime onderhan
delingen tussen Serviërs uit
Krajina en de Kroatische rege
ring die begin deze week in het
Noorse Oslo begonnen, werden
gisteren afgebroken. De Serviërs
verwijten de Kroatische presi
dent het overleg te hebben on
dermijnd. Tudjman lanceerde
een plan waarin het door de
Serviërs tot autonome republiek
uitgeroepen Krajina deel blijft
uitmaken van de Kroatië.
Een VN-team van deskundi
gen staakt voorlopig haar po
gingen om in Ovcara bij Vuko-
var in Oost-Kroatië een massa
graf bloot te leggen. Het besluit
komt nadat plaatselijke Servi
sche autoriteiten de VN-des-
kundigen hebben belet hun
werkzaamheden in Ovcara te
beginnen. Aangenomen wordt
dat in het massagraf de licha
men van 200 Kroatische slacht
offers van een massa-executie
begraven liggen. Het VN-team
bestaat uit zestig specialisten,
onder wie 33 Nederlandse mili-
Kolommen zwarte rook stijgen
op van de branden die nog al
tijd ongecontroleerd woeden in
de stad, waar koeien en geiten
verloren ronddwalen. Verlaten
auto's, sommigen met hun deu
ren open en lichten aan, zijn
her en der achtergelaten. Som
mige winkels zijn geplunderd,
van anderen zijn de ramen eruit
geschoten.
Alleen de doden, de dronkaards
en de geestelijk gestoorden zijn
gisteren achtergebleven in Va
res, in het centrale deel van
Bosnië, toen Kroatische troepen
en burgers de strategische berg-
stad ontvluchtten. Door de val
van Vares is een gevaarlijke mi
litaire situatie ontstaan.
In het flatgebouw waar de 56-
jarige Branko Babic woont,
staan twee woningen in lichter
laaie. Uit de flat onder hem golft
de rook naar buiten. Even later
staat Babic op straat, met zijn
jasje en schoenen aan, een gi
taar en een kleine leren koffer in
zijn hand. „Ik ga naar bevrijd
gebied", kondigt hij aan. „Waar
kan ik vervoer vinden?" Babic,
van gemengd Servisch en
Kroatisch bloed, verdwijnt uit
het zicht, de heuvel oplopend,
gitaar in de hand.
Zweedse soldaten van de VN-
vredesmacht sprinten door de
brandende ruïnes om twee be
jaarde moslim-vrouwen te red
den uit een ander deel van het
gebouw. „Unprofor, Unprofor",
schreeuwen zij in een poging de
twee vrouwen te bewegen de
deur open te doen. Als de solda
ten zeggen dat het pand in
brand staat, vraagt de 80-jarige
Radilja Paric, kijkend door een
kier: „Wie gaat de brand blus
sen?" „Niemand, er is niemand
Zweedse blauwhelmen beschermen de moslims die zij eerder hadden bevrijd uit
sche strijders.
meer om het tegen te houden",
is het antwoord.
Haar één jaar oudere zuster Aji-
sa laat de soldaten zien hoe
haar deur is ingetrapt door
Kroatische militieleden, die elf
dagen lang een golf van terreur
ontketenden in Vares voordat
zij zich terugtrokken. „Zij kwa
men hier zes keer, ze bedreig
den me en stalen alles", zegt zij
te midden van haar schamele
persoonlijke bezittingen. De
zusters Paric, oud en verward,
worden voorzichtig weggeleid
door de Zweden.
Vares, een smoezelige mijn- en
houtstad gelegen aan een be
langrijke doorgaande weg, was
grotendeels gespaard gebleven
tijdens de burgeroorlog die al 19
maanden woedt in Bosnië. De
gematigde Kroatische leiders
van Vares tolereerden de mos
lim-minderheid.
Daaraan kwam op 23 oktober
een einde toen extremistische
Kroaten een coup pleegden. D
nieuwe machthebbers, voor h(
merendeel afkomstig van bui
ten Vares, pakten de burge
meester, het hoofd van politie
i de t
en de militaire
commandant op.
Vervolgens werd
de jacht op mos
lim-mannen in
gezet.
De plotselinge
terugtrekking
van de Kroaten
in de nacht van
dinsdag op
woensdag heeft
een militar va
cuüm geschapen
dat niet lang zal
kunnen voortbe
staan. Het rege-
ringslegervan
Bosnië heeft Va
res nodig om de
verbinding in
stand te houden
tussen de mos
lim-bolwerken
Zenicaen Tuzla.
De Servische
troepen in het
gebied, die dank
zij hun grote
overmacht aan
zware wapens
het sterkst zijn.
hebben echter
de beste papie-
handen te krij-
negeweren neer
daalt vanuit de
heuvels speuren
de Zweedse VN-
militairen naar
hun benarde
worden bevrijd,
e ziekenhuizen
is verlaten aangetroffen. Twee
dode soldaten liggen op bran
cards. Maaltijden staan onaan
geroerd op tafel.
Bonn wil ongerustheid door bloedschandaal snel wegnemen
berlijn hans hoogenduk
correspondent
Alle patiënten die in Duitsland
sinds 1982 een operatie heb
ben ondergaan waarbij ze
bloed of bloedvervangende
stoffen hebben ontvangen,
doen er goed aan een AIDS-
test te ondergaan. Dit is de
snelste en meest effectieve weg
om duidelijkheid te krijgen.
Ook de partners van ex-patiën-
ten zouden zich moeten laten
testen.
I Dat verklaarden gisteren de
Duitse minister Seehofer (volks
gezondheid) en de regeringen
van verscheidene deelstaten. De
maatregel is vooral preventief
bedoeld en dient ertoe de on
rust onder de bevolking weg te
Rusland bereidt
landingsoperatie
Georgië voor
De Russische marine heeft gis
teren voorbereidingen getroffen
voor een landingsoperatie bij de
Georgische havenstad Poti. Ook
de havenstad Batoemi zou op
het programma staan. Het is de
grootste Russische operatie tot
dusver om de de Georgische
president Sjevardnadze te hel
pen.
Rusland, dat officieel neutraal
is in de burgeroorlog in de voor
malige Sovjet-republiek, zette
eerder eenheden in ter bescher
ming van de spoorverbinding
tussen Poti en de hoofdstad
Tbilisi. De spoorlijn is van groot
belang voor de aanvoer van
goederen naar de hoofdstad en
andere delen van Georgië.
De strijd tussen het Georgi
sche regeringsleger en troepen
die trouw zijn aan de verdreven
president Gamsachoerdia gaat
ondertussen gewoon door. Bei
de partijen meldden successen
in de westelijke provincie Min-
grelië. Over eventuele slachtof
fers is niets bekend.
Aanleiding voor de oproep
vormen de mogelijk met het
HIV-virus besmette plasma's en
andere bloedprodukten van de
Firm UB Plasma in Koblenz en
bedrijven in Beieren en Saksen-
Anhalt die materiaal van UB
Plasma verwerkten.
De ziekenfondsen betalen de
kosten van de tests. Woordvoer
ders zeiden dat er niet van
wordt uitgegaan dat een derge
lijk onderzoek tot een wezenlij
ke stijging van het aantal HIV-
patiënten zal leiden. De Beierse
minister Glück (volksgezond
heid) verklaarde gisteren dat het
gevaar om door een transfusie
besmet te raken, niet verhoogd
is door de misdadige praktijken
van UB Plasma. Volgens hem is
het risico nog steeds één op een
miljoen.
Seehofer zei dat de bevolking
er niet op voorhand van uit kan
gaan dat ziekenhuizen en art
sen de patiënten over mogelijke
risico's informeren, omdat het
nakijken van de miljoenen dos
siers veel tijd vergt. Hij voegde
daaraan toe dat in de zieken
huizen wel de bloedtransfusies
zijn geregistreerd, maar veelal
niet de naam van de producent.
Artsen en ziekenhuizen melden
intussen een stormloop van on
geruste ex-patiënten. De vraag
naar AIDS-tests is duidelijk ge
stegen.
De officier van justitie in Ko
blenz.zei dat UB Plasma sinds
1986 willens en wetens besmet
bloed heeft verkocht. Dat heeft
een werkneemster verklaard.
Het bedrijf verkeerde in grote fi
nanciële moeilijkheden.
washington hans de bruun
correspondent
Precies een jaar geleden vierden
de Democraten hun overwin
ning bij de Amerikaanse verkie
zingen. Gisteren waren de Re
publikeinen aan de beurt. „Dit
is een zware, zware nederlaag
voor het Witte Huis", zei de te
vreden Republikeinse opposi
tieleider senator Robert Dole
gisteren, na de uitstekende uit
slagen voor zijn partij in de lo
kale verkiezingen een dag eer
der.
De reactie van president Bill
Clinton was even voorspelbaar:
„Deze verkiezingsuitslag is geen
verwerping van mijn beleid."
Clinton zag er, als enige, zelfs
een bevestiging in: „Dit bewijst
dat de kiezers verandering wil
len." Die gedachtengang had
hem vorig jaar per slot van reke
ning aan de macht gebracht.
Als de Democratische kandida
ten voor het burgemeester
schap van New York en de gou
verneursposten in New Jersey
en Virginia wel hadden gewon
nen, dan zou het Witte Huis dat
ongetwijfeld hebben uitgelegd
als steun voor de president. Zo
gaat dat nu eenmaal. Daarom
deden top-Democraten gisteren
alle moeite de afstand tussen
Clinton en de verliezers zo groot
mogelijk te houden.
Volgens de Democratische par
tijvoorzitter David Wilhelm wa
ren het dan ook „lokale verkie
zingen over lokale thema's".
Maar die thema's zijn univer
seel voor de VS: de roep om
hardere aanpak van de crimina
liteit, lagere belastingen, meer
banen, beter onderwijs, hogere
sociale uitkeringen. Zaken waar
Clinton meer invloed op heeft
dan een burgemeester of een
gouverneur.
Volgend jaar november worden
weer verkiezingen gehouden,
die pas écht een tussentijds oor
deel over de president inhou
den. Dan moeten het volledige
door de Democraten gedomi
neerde Huis van Afgevaardig
den, 34 zetels in de Senaat en 36
gouverneursposten worden ge
kozen. Als de tendens van dins
dag zich doorzet, loopt Clinton
het gevaar zijn Democratische
meerderheid kwijt te raken.
Tijdens het Reagan-tijdperk
slaagden Republikeinse afge
vaardigden er vaak in te worden
gekozen door zich met hun po
pulaire president te identifice
ren. Zij wonnen 'op zijn jaspan
den', zoals de Amerikanen dat
zeggen. Maar van een 'Clinton-
effect' is nu geen sprake.
rome eelco van der unpen
correspondent
Het schandaal rond de 'zwarte
fondsen' van de Italiaanse civie
le veiligheidsdienst Sisde heeft
president Scalfaro in een kwaad
daglicht gesteld. De dinsdag ge
arresteerde Sisde-functionaris
Galati bevestigde dat alle minis
ters van binnenlandse zaken
vanaf 1982 tot heden, inclusief
Scalfaro dus, maandelijks een
bedrag van 120.000 gulden ont
vingen.
Scalfaro reageerde gister
avond in een toespraak op de
Italiaanse TV woedend op de
beschuldigingen. „Eerst hebben
ze het met bommen gepro
beerd. nu proberen ze het met
schandalige verdachtmakin
gen", aldus Scalfaro.
De president riep het volk op
„niet passief toe te kijken naar
de langzame vernietiging van
de staat". Zowel Sisde als de
militaire geheime dienst Sisme
zijn beschuldigd van het leggen
van bommen, het meewerken
aan de voorbereiding van een
staatsgreep en het op grote
schaal plegen van corruptie.
De toespraak van de presi
dent volgde op een spoedover
leg dat deze had met premier
Ciampi en de voorzitters van
beide kamers van het parle
ment. De voorzitter van de Ka
mer van Afgevaardigden. Napo-
litano, had eerder geruchten
over een aftreden van Scalfaro
krachtig tegengesproken. De
president ontving gisteravond
steunbetuigingen van zowel de
grote politieke partijen als indi
viduele burgers.
hong kong Een Taiwanese Boeing 747 van China Airlines is vanmorgen van de landingsbaan van het vlieg
veld Kai Tak geraakt en in de haven van Hong Kong terechtgekomen. Op dat moment regende het en stond
er een sterke wind. Het vliegveld had een storm waarschuwing uitgegeven. Het toestel had 296 mensen aan
boord. De romp van het vliegtuig bleef intact en dreef op het water, zodat reddingswerkers een menselijke
keten konden vormen om de passagiers in veiligheid te brengen. Er zijn ongeveer twintig gewonden. Inge
klemd tussen de bergen en de kust is Kai Tak een van de drukste luchthavens ter wereld. Landingen op Kai
Tak zijn volgens de meeste piloten een uitdaging. Vorige week werden nieuwe regels van kracht voor de ver
keersbewegingen op Kai Tak, nadat uit onderzoek was gebleken dat zich gevaarlijke situaties voordeden.
FOTO REUTER MIK
ACHTERGROND
MOSKOU HANS GELEUNSE CORRESPONDENT
Sovjet-partijleider Brezjnjev zei in 1982 dat
zijn land nooit als eerste kernwapens zou
gebruiken. Die belofte werd van NAVO-zijde
als louter propaganda beschouwd, omdat
het westerse bondgenootschap het als eerste
gebruiken van kernwapens niet wilde
uitsluiten.
De verandering valt af te leiden uit Gratsjovs
toelichting op de nucleaire hoofdstelling uit
de doctrine, namelijk dat Rusland geen
kernwapens zal inzetten tegen niet-
nucleaire landen die het Verdrag tegen
Verspreiding van Kernwapens hebben
ondertekend. „Over de kemwapenstaten
zegt de nieuwe doctrine echter niets",
voegde hij er aan toe.
Hij noemde meteen twee uitzonderingen op
de regel van geen kemwapeninzet. De eerste
is wanneer een staat die een
defensieovereenkomst heeft met een
nucleaire mogendheid een aanval op
Rusland uitvoert. De tweede wanneer dit
gebeurt door een bondgenootschap van
Ruslands nieuwe militaire doctrine maakt
het als eerste gebruiken van kernwapens
tegen andere staten mogelijk. Dat blijkt
uit een toelichting die de Russische defen
sieminister Gratsjov gisteren gaf op de
nieuwe defensiedoctrine, die een dag eer
der door de Nationale Veiligheidsraad was
aangenomen. Moskou breekt op dit punt
met beloften uit het Sovjet-verleden.
niet-nucleaire en kemwapenstaten.
Volgens Gratsjov zal een besluit tot
eventuele inzet van kernwapens in Rusland
niet dooréén man genomen worden, maar
door het collectief van het generale
opperbevel. President Jeltsin is
opperbevelhebber van de strijdkrachten.
Gratsjov maakte ook duidelijk dat inzet van
het leger bij binnenlandse spanningen
voortaan mogelijk zal blijven. Hij refereerde
daarbij aan de hulp die legereenheden
hebben geboden bij de gewelddadige
ontruiming van het parlementsgebouw,
begin vorige maand. Volgens Gratsjov is het
nu nog de president die daarover een besluit
neemt. Na de parlementsverkiezingen van
12 december valt deze bevoegdheid echter
toe aan het nieuwe parlement, aldus
Gratsjov.
Andere opvallende punten uit de doctrine
zijn. dat Rusland met instemming van
andere landen troepen op buitenlands
grondgebied kan stationeren. Dit slaat
vooral op voormalige Sovjet-republieken die
de hulp van Moskou inroepen, zoals nu in
Tadzjikistan en Georgië het geval is. Een van
de belangrijkste taken wordt het opzetten
van snel inzetbare eenheden ter bestrijding
van regionale conflicten. Volgens Gratsjov
zijn regionale conflicten de belangrijkste
bedreiging voor de wereldvrede.
Het nieuwe parlement krijgt over de
doctrine niets te zeggen. Volgens Gratsjov is
de defensielijn met de bekrachtiging door de
Veiligheidsraad meteen tot 1996 vastgelegd.
