Cultuur Kunst
'Ik ben mijn
eigen roddelblad'
ewondering
Hoe meer u
zaterdag* wappert,
hoe meer
korting u krijgt.
Kwetsbare 'Ramirez' is zeer de moeite waard
Minister weet weinig
van verval cultuurgoed
Toonder: 'Venema, een fanaat'
i DONDERDAG 4 NOVEMBER 1993
941
19
Exposities in de regio
regio» Fn bibliotheek De Aarlezer, aan het Beukenpad 1 in Ter
Aar, is de hele maand november een fototentoonstelling te zien
van Ed v.d. Vuurst. Veel van zijn foto's zijn gemaakt tijdens rei
zen naar Zaïre en Marokko. In het gemeentehuis van Leider
dorp exposeert Lidie Bossen tot en met 9 december haar acryl
op papier. Van 6 november t/m 10 december toont Dabaruch
zijn schilderijen in het koetshuis en het kasteel op het landgoed
Oud-Poelgeest, aan de Poelgeesterweg 1 in OegstgeesL In de bi
bliotheek van Voorschoten, aan de Wijngaardenlaan 4, toont
Coby Bus t/m 15 december monoprints die tot stand komen
door laag over laag met textielverf gescheurde of gesneden pa
pieren sjablonen te drukken. De expositie van schilderijen van
Paul Stikkelorum, in de showroom van Demmenie, aan de Riet
schans 68 in Leiderdorp, is verlengd tot 3 december. Werk van
deze Leidenaar is tot 8 november ook te zien in Pulchri Studio
aan de Lange Voorhout 15 te Den Haag.
Expositie portretten van filosofen
leiden Bij het Leidse antiquariaat Burgersdijk Niermans, aan
de Nieuwsteeg 1 in Leiden, wordt tot en met 31 december een
kleine verkooptentoonstelling gehouden van portretten van be
roemde filosofen. Tentoongesteld worden onder meer portret
ten van Descartes, Spinoza, Kierkegaard, De Beauvoir, Foucault
en Wittgenstein. De zwart-wit etsen zijn gemaakt door de
Utrechtse portretschilder en graficus Chris Buursen.
Expositie Rembrandt verlengd
Amsterdam De expositie 'Rembrandt in nieuw licht' in het
Rijksmuseum in Amsterdam is verlengd tot en met 5 december.
De tentoonstelling gaat in op de restauratie van zeven schilderij
en van Rembrandt waaronder het vorig jaar aangekochte portret
van Johannes Uyttenbogaert.
Discussie Raddatz-Mulisch
Amsterdam Op dinsdag 9 november vindt in het Goethe-lnstitut
in Amsterdam een discussie plaats tussen Fritz Raddatz en Har
ry Mulisch, twee exponenten van de hedendaagse Europese cul
tuur. 'Raddatz begegnet Mulisch' begint om 20.00 uur.
Kees van Kooten schrijft openhartig over zichzelf en zijn relaties
Hij heeft een drang om te amuseren, zegt hij zelf. Men
sen aan het lachen maken, dat vindt hij prachtig. Samen
met Wim de Bie verschijnt Kees van Kooten tegenwoor
dig als 'krasse knar' op tv, want hij is tenslotte 'al' 52.
„We zijn nu halve tv-makers en halve schrijvers, omdat
we nog steeds niet één van de twee dingen definitief heb
ben moeten kiezen." Van Kooten zorgt wel steeds voor
een van de best verkopende boeken van Nederland, zoals
nu met 'Verplaatsingen' waarmee hij al weer wekenlang
bovenin de boekenlijstjes staat.
onverbiddelijk is. Dan mag ie
mand zich wel eens verspreken
of niet direct op het goede
woord -komen, dat geeft niet.
Maar bij schrijven telt dat wel.
Dan moet het er goed staan.
Dus het produceren van een
stukje kost veel meer tijd dan
het vervaardigen van een mo
noloogtekstje voor tv. Boven
dien schrijven we daar niet zo
veel voor. Als we de zaak goed
hebben doorgesproken dan is
het hoofdzakelijk improviseren,
zo wordt alles het meest natu
rel, en dat is nu eenmaal onze
stijl geworden."
Eigen straatje
Als hij met zijn boeken bij een
genre zou moeten worden inge
deeld, dan z
Schrijven, zegt hij, is voor hem
een tweede natuur geworden,
maar nog steeds geen simpele
zaak. „Ik zie een prachtig beeld
en dan moet ik het ook op
schrijven. Fantasie heb ik niet,
ik moet echt zoveel mogelijk
dingen meemaken en die dan
een beetje over- en onderdrij
ven. Ik kan niet goed iets ver
zinnen. Schrijven betekent voor
mij ook meestal blijven zitten
tot er wat staat en bij twijfel:
schrappen. Soms moet er ont
zettend gepeuterd worden om
de indruk te wekken dat het er
zo is uitgeschoten."
„Voor televisie kun je sneller
werken, omdat het - hoe
vreemd het ook klinkt - minder
i Kees v
Kooten
graag in het vakje zitten met
werk uit de jaren vijftig: God
fried Bomans, Simon Carmig-
gelt, Henri Knap, Mr. Elias, De
Mallemolen, fantastisch. Die
humor, een reactie op de oor
log, is nu toch verdwenen. Mis
schien omdat we columnisten
hebben gekregen, die per defi
nitie actueel en geëngageerd
schrijven, dus niet echt op de
lach uit zijn. Alleen Remco
Campert houdt dat nog vol. De
tijd is ook harder geworden.
Men komt op voor een eigen
straatje, een eigen mening, of
men klaagt aan. Dat is ook terug
te zien in onze tv-shows. Daar
bij maken we ons af en toe op
recht kwaad. We zitten ons eer
lijk te ergeren en dat zeggen we
dan ook."
„In mijn hele werk heb ik ei
genlijk de jaren '70 en '80 een
beetje verslagen aan de hand
van wat mijn gezin overkwam,
hoe mijn vader heeft geleefd en
is gestorven, hoe mijn hond
was, de kinderen, de liefde, de
drank, de drugs en alles wat in
die jaren opkwam. Dat vind ik
toch wel een prettige rol ach
teraf en ik ben blij dat de men
sen dat hebben willen volgen en
daar tevreden mee zijn ge-
Kees van Kooten: „Ik heb verteld dat ik overspelig ben geweest, dat ik coke heb gesnoven, dat ik hash e
weed gebruikte en ook schreef ik c
„Ik presenteer me graag als
anti-held. Het is een slechte
menselijke eigenschap, maar
mislukken vinden we leuk.
Denk maar aan Laurel en Har
dy, Buster Keaton, Chaplin.
Lukken is gewoon niet leuk. Nu
hebben humoristen, als ik me
zelf zo mag noemen, daar ook
een soort magneet voor. We
worden in dat soort situaties ge
trokken. Kijk maar naar Cam
pert en Carmiggelt."
Voor de televisie werkt het
anders, legt Kees van Kooten
uit. „Daar nemen we bepaalde
maatschappelijke zaken op de
korrel met typetjes die meer
dwarsdoorsneden van de bevol
king zijn. We vinden het nog al
rmijn prostatitis."
tijd ons grootste compliment
wanneer iemand zegt: dat is
nou precies zo'n man als bij ons
in de straat. Het zijn grootste
gemene delers, cartooneske cli
chéfiguren waar dan soms won
derlijke dingen mee gebeuren."
„Het is heel moeilijk om een
aardige naam te bedenken, die
niet te komisch is. Ik haal ze
vaak uit mijn Haagse voetbal
verleden, zoals Clavan, Akker
mans. Dan onstaan wel eens ra
re situaties. Die Akkermans bij
voorbeeld bleek te bestaan en
ook nog P. te heten. Die werd er
een beetje paranoïde van. Hij
scheen precies op de figuur te
lijken en dacht dat wij het
steeds over hem hadden. Hij
wordt nu rector magnificus van
FOTO DIN AND B
de Erasmus Universiteit in Rot
terdam. Dat zijn toch wel heel
rare toevalligheden."
Kees van Kooten is in zijn
boeken vaak opvallend open
hartig en heel persoonlijk. „Dan
ben ik eigenlijk mijn eigen rod
delblad. Die bladen vallen me
dan ook nooit lastig. Ik heb ver
teld dat ik overspelig ben ge
weest, dat ik coke heb ge
snoven, dat ik hash en weed ge
bruikte en ook schreef ik over
mijn prostatitis. Hoeveel man
nen toentertijd niet dankbaar
naar mij toekwamen dat het
prostatitis-probleem nu eens
een keer was opgeschreven...
Kijk, dan heeft het ook een
functie."
Minister d'Ancona (wvc) weet
veel te weinig over het verval
van het Nederlands cultuur
goed. Daarmee hangt een suc
cesvolle reddingsoperatie in het
luchtledige. Dit stelt de Algeme
ne Rekenkamer, onafhankelijk
controleur van rijksuitgaven, in
het vanmorgen uitgekomen
rapport Cultuurbehoud.
De Rekenkamer heeft onder
zoek gedaan bij 16 rijksmusea,
de rijksarchiefdienst, de rijks
dienst voor monumentenzorg
en de rijksdienst voor het oud
heidkundig bodemonderzoek.
Bekeken werd of er inzicht be
stond in de achterstanden bij
Uit het onderzoek bleek da
alleen de rijksmusea een goec
beeld hebben van de achter
standen en die ook planmatig
aanpakken. De andere rijks
diensten hebben dat beeld
Zij werken met schattingen. Een
planmatige aanpak van de ge
constateerde gebreken i
niet. d'Ancona heeft de kritiek
van de Rekenkamer inmiddels
afgewezen. Volgens haar
er praktisch gewerkt worden
Het maken van een plan i
mogelijk omdat er niet genoeg
informatie is voor het opstellen
van concrete beleidsdoelstellin
gen.
i 'Eternal Curse on the Reader of These
Pages' van Manuel Puig. Spel: Gernt Timmers en
Marc Warning Regie Mirjam Koen. Gezien: 3/11,
LAKtheater Leiden Aldaar nog te zien: vanavond.
Titelfiguur Ramirez kan zich niets meer
herinneren van zijn leven in Argentinië.
Mondjesmaat geeft de voorstelling infor
matie over wat deze voormalige politiek
gevangene is overkomen. Via gesprekken
met de jonge Larry probeert hij in een
kliniek in New York vat te krijgen op het
bestaan dat hem als oude zieke man nog
rest. Deze Larry heeft politieke geschie
denis gestudeerd. Omdat hij werkloos is,
heeft hij zich door Ramirez laten inhu
ren om af en toe met hem te gaan wan
delen. Terwijl Ramirez niet weet wat hij
met zijn onbekende verleden aan moet
is Larry besluiteloos over zijn toekomst.
Tijdens hun wandelingen spreken zij
over tal van onderwerpen. Meestal dient
Larry over zijn vroegere leven te vertel
len. Met een verward ja, ja-gestamel, dat
regelmatig terugkeert, probeert Ramirez
dan de woorden van Larry tot zich door
te laten dringen. Gerrit Timmers van het
Onafhankelijk Toneel maakt daarbij de
kwetsbaarheid van deze Ramirez zeer
aannemelijk.
Soms is zijn spel bijna doorleefd 'echt',
maar steeds blijft er een duidelijke af
stand van de acteur tot het door hem te
spelen personage. Een soortgelijke ambi
valentie zit er in het spel van Marc War
ning als Larry, want het is nu eenmaal
duidelijk niet de bedoeling van deze pro-
duktie om zo 'naturel' mogelijk te spe
len.
Naast de twee acteurs loopt er een re-
quisiteur rond die geregeld de volgende
scène opbouwt. Zo wordt de voorstelling
als het ware een onderkoelde weergave
van hetgeen de makers in de roman van
Manuel Puig heeft aangesproken. Hun
belangstelling voor de intrigerende dia
logen van deze romanpersonages weten
de spelers over te brengen.
Al dat gepraat is wel eens taai, maar
nooit echt saai. Misschien had men het
aantal licht vervreemdende vorm-
vondsten iets kunnen doseren. Afgezien
daarvan is deze bijna twee uur durende
voorstelling over de mislukkende toena
dering van twee individuen zeker de
moeite waard.
Tango in LVC
Het Leidse Vrijetijds Cen
trum (LVC) staat aanstaande
zaterdag (21.00 uur) in het
teken van de Argentijnse
Tango. Het trio Tipico Tango
opent de avond, met meren
deels authentieke, traditione
le tango's. Hoofdact is Sexte-
to Canyengue die karakteris
tieke en sterk ritmische tan
go's ten gehore brengt. Beide
bands behoren tot de (inter
nationale top. Verder is er
onder meer een tango-de
monstratie en de film 'Tan
go, een Geschiedenis'.
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die hetzij direct
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Leidenaar
Fer Hakkaart, schilder en
docent bij Ars Aemula
Naturae, zijn bewondering
uit voor de schilden van de
Asmat, een
koppensnellersstam uit
Irian Jaya. „Soms is het
zelfs jammer als je dingen
weet."
Ik ben geboren in
Leiden. Als kind ging
je op bezoek bij alle
musea in de stad.
Volkenkunde
fascineerde me al op
de lagere school. Ongelooflijk,
die mensen die nog in het
stenen tijdperk leefden. En ik
kwam vaak bij een vriendje
thuis waar kunst uit Indonesië
hing. Ik dacht dan altijd: dat wil
ik later ook als ik groot ben. Dus
in de loop der jaren heb ik een
aantal dingen gekocht of geruild
tegen mijn eigen werk.
Deze schilden zijn gemaakt
door de Asmat, een stam van
koppensnellers uit Irian Jaya. Ik
vind het fascinerend dat juist zij
zulke schitterende kunst
maakten. Hoe meer geweld
mensen gebruiken des te beter
hun kunst is. Merkwaardig. Op
het lieflijke Bali maken ze een
heel ander soort kunst. Alle
tekens op deze schilden hebben
een betekenis, een achtergrond.
En alles is heel gestileerd. Je
hebt niet het drukke wat
Indonesië heeft.
Ik heb boekjes die al die al
tekens verklaren. Dan nog is het
moeilijk om alles te begrijpen.
Misschien wel voor een
antropoloog maar niet voor mij.
Want een omschrijving als
'symbool voor een geheim,
Marten Toonder had de overle
den schrijver Adriaan Venema
graag zijn lezing gegeven van de
geschiedenis van de Toonder
Studio's in de oorlogsjaren.
„Het spijt me ontzettend dat hij
dit niet heeft kunnen lezen", zei
Toonder (81) gistermiddag in
Amsterdam bij de presentatie
van zijn boek 'Het geluid van
bloemen'.
De publicist Adriaan Venema,
die vorige week dood werd aan
getroffen nadat hij meermalen
zijn zelfmoord had aangekon
digd, verweet Marten Toonder
en diens onlangs overleden
broer Jan Gerhard met de Duit
se bezetter te hebben gecolla
boreerd.
Het tweede deel van de Toon
der autobiografie is geheel ge
wijd aan de periode 1939-1945.
De grootvader van het Neder
landse beeldverhaal gaat in het
boek uitgebreid in op het legale
èn het illegale werk dat door
Toonder en zijn medewerkers
werd verricht. Ook het soms be
kritiseerde tekenfilmwerk voor
Duitse opdrachtgevers komt ter
sprake. Het Verzetsmuseum
Amsterdam houdt volgend jaar
een expositie over 'Marien
Toonder, tekenaar in oorlogs
tijd'.
„Hij is lelijk behandeld door
Venema zei Toonder gisteren
over zijn broer aan wie hij 'Het
geluid van bloemen' heeft op
gedragen, ',ik vind de hele
naam Venema een ironie. Wie
is dat? Een fanaat", sprak Toon
der bitter.
Marien Toonder verklaarde
gisteren nog twee delen van zijn
autobiografie te willen schrij
ven. Hij ontving gisteren bij uit
geverij De Bezige Bij overigens
niet alleen het eerste exemplaar
van zijn eigen biografie, maar
ook een kersverse heruitgave
van een boek van zijn vader,
Marien Toonder sr.
krachtig teken' helpt je ook niet
veel verder. Ik hoef ook niet
alles te begrijpen. Soms is het
zelfs jammer als je dingen weet.
Bij deze schilden gaat het me
voornamelijk om de kunst.
Ik weet niet of er met deze
schilden is gevochten. Soms
werden ze alleen voor het
mooie gebruikt en ook wel om
'af te schrikken. Ik heb een keer
een film gezien over hun
manier van vechten. Als het hier
knokken is, dan gaan ze op
elkaar af en slaan ze op elkaar
in. Daar blijven ze op een
afstand van de tegenstander.
Soms vliegt er eens een speer
voorbij. Dan gebeurt er weer
De schilden zijn ingesmeerd
met witte, zwarte en oranje klei.
Dat zijn pure aardekleuren. Die
kwastachtige dingen zijn
gewoon franje, gemaakt van
gedroogd gras. De vormen vind
ik heel spannend. Ik snap er
niets van maar ik vind het
prachtig. De manier van
snijden, het kracht zetten om
juist op die r
kunnen maken. Net als over
mijn eigen werk vind ik het heel
moeilijk om over die schilden te
praten en te vertellen waarom
ze me zo fascineren^
Als je de primitieve kunst niet
kent, mis je een hoop. Vooral
als je schildert. Het leuke is dat
ik nu in mijn eigen werk
primitieve kunst toelaat. Ik ben
bezig met een thema van een
zendeling die in een wereld
terecht komt die hij niet
begrijpt. Misschien zit er toch
wel wat in, dat hoe agressiever
je bent des te beter je werk is.
Schilderen doe je niet met je
handen in je zalcken. Als y
lief bent, niet kunt vli
kun je geen goed sch
maken.
tekst letty stam
foto loek zuyderduin
C 1 Kortingen tot 15%.
*6 November
Eurocard Kortingdag
in Leiden.
