'Zulke dingen gaan er in als koek'
Beroemde musicals in Congresgebouw
Cultuur Kunst
Hedendaags realisme op
Dag van de Kunstuitleen
Italië bewijst
laatste eer
aan Fellini
Uzlyau: ongekunsteld
maar niet perfect
Drama en humor hand in hand in 'Sweeney Todd'
Bugatti: functionele auto op
afscheidsexpositie Wim Crouwel
De Bugatti 35B uit 1928. ei
gendom van Pink Floyd-toet
senist Nick Mason, is de grote
blikvanger op de afscheids-
tentoonstellingvan Boymans-
directeur Wim Crouwel. De
popmuzikant racet in Enge
land nog regelmatig met de
hemelsblauwe zescilinder, die
ruim 200 kilometer per uur
haalt. Maar nu dient de bij
zondere auto ter illustratie
van het functionalisme uit de
jaren twintig als stroming in
de vormgeving. „Want Bugat
ti was ontwerper en kunste
naar. Beroemde vormgevers
als Mart Stam. Marcel Breuer
en Le Corbusier verwezen
vaak naar de logica van de
auto-ontwerpen van Bugatti."
aldus Crouwel.
De museumdirecteur wordt
deze maand 65 en hij heeft
voor de tentoonstelling be
roemde ontwerpen uit zijn
geboortejaar 1928 verzameld
om er zijn liefde voor het
functionalisme mee te tonen.
De Rotterdamse fabriek van
Van Nelle. de buisstoelen van
Breuer. Rietveld en Le Cor
busier. glazen vazen van Co-
pier, lampen, drukwerk, let
ters. De letter Futura. door
Crouwel tot dé Boymans-let
ter' verkozen, is een ontwerp
uit 1928.
Crouwel: „Ik ben altijd ge
ïnspireerd geweest door de
vormgeving uit het functiona
lisme. Ik heb pas nog plak
boeken gevonden uit mijn
studententijd. Ik knipte toen
alles wat er op betrekking had
uit de kranten. Ik was toen
dus al bezig met mijn grote
liefde. Ik vind nog steeds het
functionalisme de belangrijk
ste stroming van de laatste
twee eeuwen."
'Schoonheid en transpa
rantie, logica en vernuft'.
Museum Boymans-van Beu-
ningen, 31 oktober t/m 9 ja
nuari.
den haag De legendarische musical 'Hair'
stond model voor de levensidealen van veel
jongeren uit de jaren zestig. Het Nederlands
Congresgebouw in Den Haag wordt zondag
14 november overspoeld met 'love en peace',
tijdens een hedendaagse uitvoering van dit
theaterstuk. De liefhebbers zullen alleen even
moeten wachten, want woensdag 10 novem
ber is eerst een andere tijdloze uitvoering aan
de beurt: 'A Chorus Line'. Dit is de langst lo
pende produktie (15 jaar achtereen op Broad
way), die in de loop der jaren vrijwel alle gro
te prijzen in de wacht sleepte, waaronder 9
Tony Awards. Bij het uitbureau van K O,
aan de Oude Vest 45 in Leiden, zijn kaarten
te koop voor de musicals. Dagelijks van 9-17
uur en op zaterdag van 9-12 uur. Telefoon,
071-141141. foto roy beusker
WOENSDAG 3 NOVEMBER 1993
Wim Crouwel, een estheet voor wie zelfs de plakjes kaas geometrisch verantwoord moeten zijn
leiden
Het Centrum Beeldende Kunst
(CBK) in Leiden en SBK Rijn
streek/Kunstuitleen voor Al
phen en omstreken doen zater
dag 6 november mee aan de na
tionale 'Dag van de Kunstuit
leen'. Op deze dag houden 53
centra, met in totaal 79 uitleen-
punten, open huis van 10 tot 17
uur. Als thema is gekozen voor
'hedendaags realisme'. Hiermee
hopen de organisatoren het pu
bliek beter te informeren over
deze kunststroming.
In Leiden schildert kunste
naar Henry Verboket tijdens de
openingsuren 'live' portretten
van bezoekers. Er is een presen
tatie te zien van de speciaal
voor deze gelegenheid uitge
brachte grafiekmap 'De Vreem
de Wereld'. De deelnemende
kunstenaars zijn: Kinke Kooi,
Helma Pantus, Leslie Browne.
Nour-Eddine Jarram. Rommert
Boonstra en Carolein Smit. Ten
slotte is in de tentoonstellings
ruimte van het gebouw grafiek
van Ton van Summeren te be
zichtigen (t/m 29 november).
Voor geïteresseerden zijn er en
kele aanbiedingen, die alleen
gelden op 6 november: elke
nieuwe abonnee krijgt een
kunstboekje, onder hen worden
zes prenten uit de grafiekmap
Pianist Moravec
in Meesterserie
leiden
Het Residentie Orkest verzorgt
op vrijdag 5 november een con
cert uit de Meesterserie in de
Stadsgehoorzaal te Leiden. De
pianist Ivan Moravec zal hier
aan solistische medewerking
verlenen. Onder leiding van de
Amerikaanse dirigent Gerard
Schwarz brengt het orkest uit
voeringen van de Ouverture
'Der Schauspieldirektor', het
Pianoconcert K.V. 503 van Mo
zart en de Serenade nr. 1 van
Brahms. Schwarz is bekend als
Music Director' van het Seattle
Symphony Orchestra en het
New York Chamber Symphony
Orchestra. Jarenlang voerde hij
het kamerorkest van Los Ange
les aan. Hiermee maakte hij te
vens talloze plaatopnamen. Ook
de solist Moravec is meerdere
malen op het vinyl geperst, on
der meer met opnamen van de
pianoconcerten van Brahms en
de balladen van Chopin. Het
grote publiek kent hem door
zijn spel in de wereldberoemde
film 'Amadeus'. Het concert be
gint om 20.15 uur. Toegangs
kaarten zijn dagelijks te verkrij
gen tussen 9 en 17 uur bij het
uit bureau van K&O in Leiden,
tel. 071-141141.
Kunstestafette verloot en voor f
12,50 is het boekje 'Hedendaags
realisme' verkrijgbaar.
Het programma van Alphen
begint al op vrijdagavond om
18.30 uur. Susan Schildkamp
exposeert de originele tekenin
gen die zij maakte bij Ignace
Schretlens' kinderboek, 'Waar is
de beer van Boukje?'. Leerlingen
van verschillende Alphense ba
sisscholen hebben een kunst
werk gemaakt, gebaseerd op dit
verhaal. Schildkamp beloont de
winnende groep met een abon
nement op de Kunstuitleen en
een exemplaar van het boekje.
De zaterdag is tussen 10 en 16
uur volgestopt met activiteiten.
Een kleine greep: v.o.f. BeeVee
Multilied treedt op. In een vari-
été-achtige voorstelling geven
de kunstenaars Hans Peelers
Innemée en tekstdichter/com
ponist Tom America een leven
dige cursus kunstbeschouwing.
En kunstenares Ellen van Toor
laat zien hoe ze collages samen
stelt en haar handgemaakte
boekjes voorziet van kleine
kunstwerkjes.
Wie in de periode van 6 no
vember tot 2 december een
werk van een Alphense kunste
naar koopt bij de STAA-galerie,
Hofman en Van der Zee of de
Kunstuitleen, krijgt 20 procent
korting op de aankoopprijs.
rome AP
Regisseurs, duizenden filmlief
hebbers en de Italiaanse pre
mier hebben gisteren Federico
Fellini de laatste eer bewezen in
de studio waar hij lag opge
baard en waar hij een groot deel
van zijn oeuvre opnam.
Terwijl fans en vips afscheid
namen van de met Oscars on
derscheiden regisseur klonk op
de achtergrond muziek van Ni
no Rota, de componist die veel
van de muziek voor Fellini's 20
bioscoopfilms schreef. IU;n be
droefde Lina Wertmuller, een
regisseuse die met Fellini werk
te aan 8 1/2', verklaarde dat
Studio 5 eigenlijk „altijd Felli-
ni's koninkrijk, zijn werkelijke
thuis" was.
De studio was voor de gele
genheid aangekleed in het de
cor van de laatste scene in Felli-
ni's 'The Interview', een auto
biografisch werk. Achter de kist
stond een enorm doek waarop
een blauwe hemel met wolken
was geschilderd.
muziek
recensie dick hermsen
Concert: Ensemble 'Uzlyau' Traditionele
muziek en keelzang uit Baskirië (Oeral,
Rusland) Gezien: 2/11, Cultureel Cen
trum de X, Leiden.
Neem een muziekgezelschap
uit het kleinste dorp van Baski
rië. Bij voorkeur het ensemble
dat het altijd zo goed doet op
het jaarlijkse dorpsfeest in het
lokaal van de plaatselijke kroeg.
Zet ze vooral goed in de kleder
dracht van de streek. En organi
seer vervolgens met deze groep
een tour door Nederland.
Nogal onwennig stond en
semble 'Uzlyau' gisteravond in
Cultureel Centrum de X op de
planken: zes muzikanten, voor
wie het nog niet geheel duide
lijk was dat een presentatie op
een podium meer is dan alleen
maar aardig een instrument
kunnen bespelen. Een gedetail
leerde beschrijving van de man
doline is interessant, tenzij Het
verteld wordt in defRussische
taal. De oude vrouw van het ge
zelschap, ogenschijnlijk dik in
de honderd, kon goed liederen
vertolken. Toen ze werd aange
spoord de mandoline ter hand
te nemen, natuurlijk wilde ze
graag iets spelen, krulden de te
nen tot ver onder de rood
pluche bioscoopstoelen van het
theater. Had ze het instrument
voor het eerst in handen?
Er werd vals gezongen en on
ritmisch gedanst. Maar ondanks
al deze oneffenheden, of mis
schien juist hierdoor, was het
concert toch heel aantrekkelijk
om naar te kijken en luisteren.
Niets gekunsteld, geen streven
naar perfectie. Gewoon eerlijk
muziek maken zoals we dat
thuis gewend zijn. Moet dat dan
anders als je op een podium
staat?
Het programma bestond uit
veel korte stukken, soms gezon
gen, dan weer gespeeld. Hierbij
werden verschillende, uit het
gebied afkomstige, instrumen
ten gebruikt. De kuraï is een
soort herdersfluit. Bijzonder
wordt het, wanneer bij het be
spelen ervan de eigen stem
meeklinkt. Hierdoor ontstaat
een speciaal soort tweestem
migheid.
Vooral heel mooi klonk de ku
raï bij de begeleiding van liede
ren. Het fenomeen 'keelzang' is
iets dat in het westen nauwe
lijks bekend is. Bij deze zang
techniek wordt één toon steeds
herhaald. Door een speciale
keeltechniek ontstaat er een
tweede toon, op den duur een
derde, vierde, enzovoort. Het op
deze manier opbouwen van zo
genaamde boventonen is eigen
aan de Baskirische cultuur.
Vooral de meditatieve werking
ervan is belangrijk. Heel knap
werd dit gedemonstreerd, al
hoewel de boventonen niet al
tijd even goed uit de verf kwa-
Volksmuziek moet puur en
eerlijk zijn. Daaraan ontbrak het
bij dit concert geen moment.
Dat er door 'Uzlyau' hogere ei
sen gesteld hadden kunnen
worden aan de presentatie,
maar ook aan de uitvoeringswij
ze van een groot deel van de
stukken, liet geen twijfel.
„Ja, heerlijk aan een tafeltje
zitten en met typografie
bezig zijn, daar verheug ik
me op. De dagelijkse druk
van zo'n museum met alles
wat erin omgaat, om die
straks kwijt te zijn, dat vind
ik een verrukkelijk vooruit
zicht!" Wim Crouwel ver
trekt als directeur van Boy-
mans-van Beuningen. Óp
21 november wordt hij 65.
rotterdam hans hoffmann
Hij ontvangt ons hoffelijk in zijn
lichte werkkamer. Een lange,
slanke, elegant geklede man die
met uitgestoken arm, waardoor
een goudkleurige manchet
knoop zichtbaar wordt, een
Zwitsers gatensloeltje van alu
minium uit 1936 als zitplaats
aanbiedt.
Over de acht jaar die hij in
Rotterdam heeft doorgebracht,
zegt hij monter: „De tijd zal le
ren of die periode mijn naam
krijgt of dat het een absoluut
naamloze periode is geweest
die niets teweeg heeft ge
bracht."
U hebt het uiterlijk van Ne
derland mede vormgegeven...
„Dat roepen ze almaar."
...met bijvoorbeeld het beeld
merk van Rotterdam, de cijfer-
postzegels, het telefoonboek, een
nieuw alfabet. Waar had u het
meeste schik in?
Crouwel: „Ik ben altijd het
meest gefascineerd geweest
door ontwerpopgaven die een
zo groot mogelijk publiek be
reikten, zoals dus de telefoon
gids en de postzegels. Aan de
andere kant, ik heb ruim twintig
jaar lang alle catalogi voor het
i Stedelijk Museum in Amster
dam gemaakt. Die zijn heel be
palend voor mij geweest, maar
ze bereikten een veel kleiner
Wim Crouwel: „De tijd zal leren of mijn periode mijn naam krijgt of dat men naderhand zal constateren dat het een absoluut naamloze periode is
geweest die niets teweeg heeft gebracht." foto archief
publiek, een cultureel publiek.
Ik heb daar dus een tweeledig
gevoel over, maar toch..., wan
neer je als ontwerper de kans
krijgt voor een groot publiek te
werken is dat altijd interessan-
U heer de hogepriester van
Vorm en Stijl. Een super-estheet
die van strakke lijnen houdt en
van wie zelfs de plakjes kaas op
het brood geometrisch verant
woord dienen te zijn.
„Ja, dat is eens een keer ge
zegd. Zulke dingen gaan er na
tuurlijk in als koek. Het is leuk
bedacht, maar allemaal onzin.
Ook dat ik een plantenhater zou
zijn, omdat ik eens heb gezegd
dat planten door hun vormen
alleen maar onrust bevorderen.
Nou, dat heb ik inderdaad ge
zegd, om de dingen eens extra
scherp aan te zetten. Maar juist
die uitspraken hebben een
waanzinnig lang leven. Die raak
je nooit meer kwijt. Kan me niks
schelen ook."
Zou u Rotterdam niet eens be
hoorlijk willen vormgeven?
„Ik heb geen erg grote aan
vechting om dat- te doen. Nee,
zeg, dat gaat absoluut boven
mijn macht, al moet ik toegeven
dat mijn handen soms jeuken
als ik iets zie dat me niet bevalt.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik me
waanzinnig heb geërgerd aan
die kubuswoningen van Piet
Blom. Ik vind het een concept
van een kunstenaar, maar op
het moment dat het concrete
architectuur gaat worden levert
het ruimte op die maar voor
zeer weinig dingen echt ge
schikt en bruikbaar is.".
„Van recentere datum is mijn
afkeer van die moderne archi
tectuur langs de snelwegen. Die
narigheid deelt zich hier en
daar ook al aan de stad mee.
Het totaalbeeld van Rotterdam
is imposant en als je over de
Maasboulevard de stad binnen
komt zie je een fascinerende
skyline, maar als je in de details
gaat duiken blijft er hooguit een
kwart over dat de moeite waard
U bent geen architect...
„Nee, maar als ik ooit op deze
aarde terugkom, wil ik 't wel
worden."
...en u bent geen kunsthistori
cus, zoals de meesten van uw
collega - m useu mdi recteu ren. U
bent ontwerper. Is dat aan Boy
mans te merken?
„Nee, helemaal niet. Daar
was men wel bang voor, toen ik
hier kwam. Heel wat mensen
dachten dat ik de vormgeving
wel het primaat zou geven,
maar dat heb ik daarom juist
niet gedaan. Ik heb er natuurlijk
belangstelling voor gehad en ik
heb de kans gehad een heel
mooi paviljoen voor de afdeling
moderne kunstnijverheid te
bouwen, maar ik heb absoluut
niet méér aandacht aan toege
paste kunst besteed dan aan
beeldende kunst.
Misschien miste u de ij delheid
van' menige museumdirecteur
om een persoonlijke koers te va-
„Die directeuren maken soms
wél een monument van hun
museum en geven hun naam
aan een periode. De tijd zal le
ren of mijn periode mijn naam
krijgt of dat men naderhand zal
constateren dat het een abso
luut naamloze periode is ge
weest die niets teweeg heeft ge
bracht. Maar ik heb nu eenmaal
gefunctioneerd zoals in mijn
aard ligt."
rotterdam hans visser
Simone Kleinsma en Ernst Daniël Smid in 'Sweeney Todd
Wie de musical 'Sweeney Todd' heeft ge
zien zal zich in het vervolg pas na enige
aarzeling laten scheren door een onbe
kende kapper. Maar gelukkig is er veel
meer dan alleen wat horror in 'Sweeney
Todd' dat de Nederlandse versie van de
ze musical tot een van de beste prpduk-
ties in het lopende theaterseizoen
maakt.
Het gegeven is al minstens zo oud als
het Oude Testament. Een heer met veel
macht laat zijn oog vallen op de vrouw
van een heer ponder macht en zorgt er
voor dat de arme man ver van de vrouw
wordt verwijderd, zodat de snodaard de
begeerde vrouw in bezit kan nemen. Al
dus wordt een gelulddg getrouwd kapper
uit het Londen van de vorige eeuw door
een begerige rechter op basis van valse
beschuldigingen levenslang verbannen
naar het dan nog onherbergzame
Australië. De rechter kan zijn gang gaan.
Maar waar het Nieuwe Testament in een
later stadium vergevingsgezindheid leert,
daar besluit de opeens teruggekeerde
kapper zijn gram te halen. En daarover
gaat 'Sweeney Todd'.
Christopher Bond schiep met dit gege
ven een toneelstuk en Steven Sondheim,
wellicht de meest artistiek begaafde mu
sicalmaker van deze tijd, maakte er een
stevig stuk muziektheater van. Dat Koen
van Dijk, tekstdichter van 'Cyrano, de
musical', erin slaagde Sondheims
vondsten behoorlijk te hertalen is al een
prestatie op zich. Daarbij worden ze 'tot
op de komma' verstaanbaar gezongen.
Tot in de kleinste rollen is deze niet al
te grote reisproduktie vrijwel optimaal
bezet. Verder is aan deze musical zowat
alles de moeite waard. Om te beginnen
de muziek die volledig ten dienste staat
van het verhaal. Geen balletten of grote
'songs', maar muziek die expressief is en
past bij personen, sferen en situaties. De
ontwikkelingen van de laatste honderd
jaar in het klassieke genre zijn daar hoor
baar niet vreemd aan.
En dan het idee om een musical le
bouwen rond het gegeven van een thril
ler. Er is geen een moment waarop de
spanning even wegzakt. Zeker niet voor
de pauze. De dialogen, trio's en kwartet
ten zijn fascinerend, zowel qua acteren
als muzikaal, want er wordt fenomenaal
gezongen.
Drama, humor en wat romantiek gaan
in deze voorstelling in de juiste doserin
gen hand in hand. Waar bariton Ernst
Daniël Smid als de kapper Sweeney
Todd in de rol van zijn leven, nog zelfs in
een soms dramatisch gezien weinig hou
vast biedende omgeving, een geweldige
climax weet op te bouwen, daar ziet Si
mone Kleinsma als de verkoopster van
buitengewoon bijzondere pasteitjes een
moment later kans die te doen ontladen
door het publiek een daverende lach te
ontlokken.
Maar soms schuilt in haar optreden
toch een klein gevaar. Want hoe virtuoos
JGeinsma als de handlangster van de
wrekende barbier ook met haar komisch
talent omgaat, binnen haar rol blijkt ze
toch iets te veel Kleinsma zelf te zijn.
Dan is daar soms bijvoorbeeld weer even
een vleugje 'Sweet Charity'. Ze zou zelfs
iets te jong kunnen zijn voor haar rol.
Maar voor zover al dit kritiek mag heten,
valt die weg bij de wijze waarop ze zich
manifesteert in de slotscènes.
Nog een prachtige rol is die van de Ca
nadees James Hutchinson als de begeri
ge rechter. Heerlijk slecht, pervers zelfs,
tegenover de pure grofheid van het I>on-
dense aëhterbuurtpubliek. F.n wat te zeg
gen van Petra Burger als de inmiddels
volwassen en begerenswaardig gewor
den dochter van de barbier. Bij dat alles
is het te prijzen dat Van den Ende een
dergelijke 'moeilijke' musical in produk
tie heeft durven nemen. Want het pu
bliek moet wel even moeite doen van al
dat moois ten volle te genieten.
De musical 'Sweeney Todd' is op 10 en
11 mei 1994 in de Leidse Schouwburg te
