Een wirwar van junks, hoeren en graffiti
'Muziek is de vervorming
van ideeën en emoties'
VERBIJSTEREND
Cultuur Kunst
Stedelijk Museum raakt
schets van Manet kwijt
Actie: Sarajevo Culturele Hoofdstad
arnhem De leerlingen van de Arnhemse Toneelschool laten hun
lessen al een week voor wat ze zijn. Ze besteden hun tijd aan de
vraag 'Cultuur als noodzaak of als luxe in vredestijd?' Dit is ook
de naam van een actie waarmee ze initiatieven willen steunen
om Sarajevo tot Culturele Hoofdstad te maken. In Nederland is
de betrokkenheid bij het streven miniem, klagen de leerlingen.
Ze hebben nu een manifest opgesteld dat ze door allerlei promi
nenten uit de kunstwereld willen laten ondertekenen. Daarop
gaan ze politici benaderen en hopen zij de discussie ook in Ne
derland op gang te krijgen.
Cultuurprijs voor Spoorwegen
Maastricht» De Sfinx Cultuurprijs van dit jaar gaat naar de Ne
derlandse Spoorwegen. De NV Koninklijke Sfinx kent de NS de
prijs toe vanwege „haar beleid met betrekking tot de artistieke
en architectonische vormgeving van de hedendaagse stations-
bouw." De NS mag daarmee nu goede sier maken door middel
van een kleurenbrochure 'NS laat bouwen', betaald door Sfinx.
Concert Salt 'N' Pepa afgelast
Amsterdam Het concert dat Salt 'N' Pepa op 26 november zou
geven in Amsterdam gaat niet door. Omdat de nieuwe single
'Shoop' op dit moment een grote hit wordt in Amerika hebben
de dames het zo druk dat ze Europa voorlopig links laten liggen.
De Europese tournee is uitgesteld tot februari/maart volgend
jaar. Degenen die al een kaartje voor het concert gekocht had
den kunnen die terug brengen bij de voorverkoopadressen.
DINSDAG 2 NOVEMBER 1993
Het Stedelijk Museum raakt het
doek 'Schets voor de Bar aux
Folies-Bergère' van Edouard
Manet uit 1881 kwijt. De eige
naar, F. Koenigs, heeft volko
men onverwacht besloten het
stuk in het buitenland te verko
pen. Het Stedelijk had de schets
al 55 jaar in bruikleen.
Volgens een woordvoerder is
het museum zelf niet in staat
om het doek te kopen. De
schets moet naar schatting 5
miljoen gulden opbrengen. Er
waren geen mogelijkheden de
uitvoer te verhinderen. De over
eenkomst tussen de eigenaar en
de gemeente Amsterdam bood
daartoe geen opening. Boven
dien staat het schilderij niet op
de lijst van werken die in het
kader van de Wet behoud cul
tuurbezit het land niet mogen
verlaten. Het was daarvoor wel
voorgedragen.
Het Stedelijk Museum is te
leurgesteld over het besluit van
de eigenaar. „Een belangrijke
trekpleister binnen de collectie
is voor Nederland verloren ge
gaan", aldus een woordvoerder.
Schilderijen van Manet zijn in
Nederlandse openbare collec
ties nauwelijks te zien.
De plotselinge verkoop van
'Schets voor de Bar aux Folies-
Bergère' leidt tot de bittere con
clusie bij het Stedelijk dat het
droevig gesteld is met de be
scherming van voorwerpen die
voor Nederland van buitenge
wone culturele waarde zijn.
Fotograaf Johan van der Keuken meester in vastleggen sferen
Johan van der Keuken won dit jaar de Capi-Lux Alblas-
prijs, een belangrijke oeuvreprijs voor fotografen. Het
overzicht van 180 foto's dat het Amsterdams Historisch
Museum (AHM) nu presenteert begint in 1953 met een
karakteristiek portret van zijn grootvader, een enthou
siaste amateurfotograaf die hem de eerste beginselen van
het vak bijbracht. Van der Keuken was pas 15 toen hij de
ze haarscherpe foto maakte maar wist al precies de juiste
atmosfeer te treffen. Zijn talent voor het vastleggen van
sferen lijkt op deze expositie zelfs de rode draad door zijn
oeuvre.
amsterdam«fran<;oise ledeboer
Van der Keuken (1938) debu
teerde in 1955 met de publikatie
'Wij zijn 17'. Zijn foto's van ro
kende en drinkende leeftijdge
noten veroorzaakten enige op
schudding door de neerslachti
ge sfeer die ze uitstraalden. Zo
negatief konden jongeren toch
niet zijn, luidde het commen
taar van volwassenen die druk
bezig waren met de wederop
bouw na de Tweede Wereldoor
log. In 1993 zijn deze foto's
vooral een rake typering van ge
voelige pubers die soms ge
kweld samenklonteren om het
leven te onderzoeken.
In 'Achter glas' uit 1956 kon
Van der Keuken zijn fascinatie
voor de zusjes Yvonne en Geor
gette Apol kwijt. Met name de
foto van de meisjes tegenover
elkaar met op de achtergrond
een beslagen raam, is een ver
liefd eerbetoon aan prille vrou
welijke vormen. Van der Keu
ken trouwde met Yvonne maar
deelt zijn leven sinds 1968 met
Noshka van der Lely. De foto's
van 'Nosh' zijn ontroerende
hoogtepunten van deze exposi
tie. We zien haar zwanger van
zoon Teun, samen met Teun 15
minuten na diens geboorte in
1971 en in 1991 als rijpe oudere
vrouw in een trein in India. Van
der Keuken is vast heel gelukkig
met deze aardige vrouw.
Van 1956 tot 1958 volgde de
fotograaf een opleiding aan de
Parijse Filmschool de IDHEC.
Hij verwierf daar de vakkennis
voor de vele films die hij vanaf
de jaren zestig maakte en waar
van er een aantal in het AHM
worden vertoond. De Franse
hoofdstad vormde tevens het
decor voor duizenden foto's. De
selectie voor de expositie is een
weergave van de lugubere sfeer
uit de tijd dat Frankrijk was ver
wikkeld in de Algerijnse oorlog.
Van der Keuken fotografeerde
onder meer een militaire para
de bij de Are de Triomphe in
1958. Een baby met engelachti
ge krulletjes in een kinderwagen
staat achter de brede ruggen
van toeschouwers en maakt in
zijn onschuld in één oogopslag
de waanzin van het militaire
machtsvertoon duidelijk. Grim
mige koppen van fascistische
demonstranten en een
mistroostige vrouw voor een
schoenenwinkel laten scherp
zien dat het ook al niet goed
ging met de Fransen in die tijd.
Van der Keuken begon in de
jaren zeventig met fotoseries
die hij later de samenvattende
titel 'Plaats en Tijd' gaf. Hij ex
perimenteerde met perspectief,
beelduitsnede en lichtval. In de
jaren tachtig leidde dat tot beel
den waarin materie, lijnen en
vormen centraal stonden. Van
een simpele container maakte
Verkopers van lelietjes van dalen op 1 mei, Gare de Lyon in Parijs. Te zien in het Amsterdams Historisch Museum.
Van der Keuken in 1988 bij
voorbeeld een 'kunstfoto' die
opvalt door het volmaakte
evenwicht van de horizonale en
verticale lijnen.
Een ander thema op deze ex
positie zijn de vele reizen die
Van der Keuken in de loop der
jaren maakte. Sardinië, het
Griekse eiland Patmos, Toscane
en de Pyreneeën trekken voor
bij en het lijkt wel of Van der
Keuken daar nooit hinderlijke
toeristen tegenkwam. In India
maakte hij foto's van de oude
binnenstad van Jaipur: op deze
expositie hangen ze verwerkt tot
een Filmische collage van het
stadse leven. Datzelfde procédé
paste hij dit jaar toe op beelden
van de Amsterdamse Haarlem
merdijk en Damstraat. Van der
Keuken roept een wirwar van
junks, hoeren, graffiti en lelijk
heid op die opnieuw een bewijs
zijn van zijn meesterschap in
het weergeven van sferen.
foto johan van der keuken
De tentoonstelling 'Johan van
der Keuken, fotograaf en Filmer.'
in het Amsterdams Historisch
Museum (Kalverstraat 92, Am
sterdam) duurt tot en met 9 ja
nuari 1994, maandag tot en met
vrijdag van 10.00 tot 17.00 upr
en zaterdag en zondag van
11.00 tot 17.00 uur.
Adriaan Venema 1941-1993
Adriaan Venema. Eerst heeft
hij heel zijn bibliotheek wegge
daan en nu dus zichzelf. Vene
ma, de Simon Wiesenthal van
de Nederlandse literatuur, is
niet meer. Afgelopen zondag
werd hij dood aangetroffen in
zijn woning in Amsterdam. De
doodsoorzaak wijst op zelf
moord. Al wekenlang kondigde
de auteur in het Amsterdamse
kroegencircuit aan dat hij zich
zelf van het leven zou gaan be
roven. Helaas heeft Venema
zich aan zijn woord gehouden.
Helaas. Want Venema mag
dan door zijn activiteiten als
speurder naar de oorlogsver
ledens van schrijvers en kun
stenaars veel vijanden om zich
heen hebben verzameld, hij
deed dat en hij blééf dat doen,
ook toen zijn populariteit zak
te. Wal nu eigenlijk zijn bewee
gredenen waren, heeft hij nooit
echt onder woorden gebracht.
Feit is wel dat hij schrijvers die
zich niet echt lieten voorstaan
op een zuiver oorlogsverleden,
die de zaak dus niet mooier
voorstelden dan-ie was ge
weest, toch altijd voorzichtig
heeft aangepakt. Met zijn pu-
blikaties heeft Venema in ieder
geval bewezen dat moed, ook
onder intellectuelen, een zeer
schaars artikel is.
In het voorlaatste deel van
'Schrijvers, uitgevers en hun
collaboratie' viel hij de literaire
gigant Vestdijk aan. Hij vond
dat Vestdijk zich schuldig had
gemaakt aan collaboratie. De
pers reageerde over het alge
meen smalend op Venema's
geschriften. Ja maar zus en ja
maar zo, dat was een beetje de
teneur. Maar dat neemt niet
weg dat Vestdijk weinig moed
heeft getoond tijdens de oor
logsjaren en zich ook nog be
hoorlijk heeft verrijkt met de
verkoop van 'Ierse Nachten',
een boek dat hij, om het zacht
uit te drukken, aan de ideologi
sche situatie had 'aangepast'.
Laf was Venema zeker niet.
Hij ging geen enkele confron
tatie uit de weg. In een college
zaal van de Rijksuniversiteit
Leiden verdedigde hij zijn boek
en de beweringen daarin met
een ongekende strijdlust. Ook
al zaten de weduwe en de zoon
van Vestdijk op de collegeban
ken, hij nam geen blad voor de
mond. Maar Adriaan had wei
nig krediet. Toen de tekenaar
Cees Bantzinger, na een publi
katie van Venema over zijn
oorlogsverleden, zelfmoord
pleegde, viel de hele journalis
tiek over hem heen. Hij zou
onnauwkeurig en harteloos te
werk zijn gegaan en alleen tot
meerdere eer en glorie van
zichzelf schrijven. Maar daar
van heeft 'Venema zelf het te
gendeel bewezen door van het
ene op het andere moment op
te houden met schrijven en
publiceren.
Venema's debuut, 'Van een
bloedrood manchet en een
kooikershondje', zag het licht
in 1969. Voorts schreef hij to
neelstukken, een musical, een
aantal essays over schilders en
maakte hij de bloemlezing
'Homoseksualiteit in de Neder
landse literatuur.' Maar zijn
bekendste werken zijn toch
'Kunsthandel in Nederland
1940-1945', dat verscheen in
1986, en de driedelige reeks
'Schrijvers, uitgevers en hun
collaboratie'.
Nu Venema dood is, zullen
enkele schrijvers in Nederland
waarschijnlijk opgelucht
ademhalen. In een interview
zei hij eens dat hij van een
schrijver die behoorde tot de
'top twintig' van Nederland
wist dat deze iemand in de
oorlog had aangegeven in de
wetenschap dat het de dood
van die persoon zou beteke
nen. „Als ik dat volledig hard
had kunnen maken, zou de li
teraire wereld hebben geschud
op haar grondvesten", zei Ve
nema. Dat hebben we dus niet
mogen beleven.
Beelden uit steen
en takkenbos
beeldende kunst»recensie
werden en schilderingen van Piet Middel-
hoek. Te zien: tot 19/11, do t/m zo 13-18
uur, Galerie Verhaar, Schoolstraat 9, Was-
De produktie van Piet Middel-
hoek is enorm. Galerie Verhaar
in Wassenaar toont 30 werkjes
die alleen al in dit jaar gemaakt
zijn. Tegelijkertijd heeft Middel-
hoek twee andere exposities
met evenzovele werken. De ti
tels zouden dienen om „de in
tuïtie van de kijker aan te spre
ken." Naast 'Somalia,' bij voor
beeld. hangen 'Dancing figures'
en 'Vikings at war'. Het geheel
oogt als een serie. In de ver
schillende beelden wordt geva
rieerd rond bepaalde vormen,
kleuren en verfstructuren.
Hierin ligt Middelhoeks kwali
teit.
Robert van Herwerden expo
seert met beelden, uit hout en
steen vervaardigd. Of beter ge
zegd, 'onthuld'. De beelden la
gen al besloten in de steen of de
takkenbos. Door lang observe
ren komt de meest sprekende
vorm er uit. Voor Van Herwer
den zijn dit vooral gestileerde
mens- en dierfiguren, speels en
gevarieerd. De juiste takken
moeten worden weggehaald,
een bepaalde vorm in steen ver
der uitgeslepen. De fantasievol
le beelden zijn zorgvuldig afge
werkt, en er spreekt een grote
liefde voor het natuurlijke ma
teriaal uit.
Fries/Gronings duo, Nerve, zondag in het LVC
anders dan die van zeg maar
gewone bandjes."
„Iemand die ons niet goed
kent, zal ons met Ministry en
Nine Inch Nails vergelijken. We
zijn wel beïnvloed door dat
soort bands, maar we zijn niet
uitsluitend aan het beuken. We
hebben ook andere, hele gekke
invloeden".
Phil: „Ik luister bijvoorbeeld -
veel naar modern klassiek en
dat kan je in de akkoorden en
de structuren ook terughoren. -
We zijn met veel stijlen bezig,
maar er moet wel een zekere lo
gica in zitten. De muziek moet
een bepaalde organische ont
wikkeling doormaken. Voor mij
is de kem van muziek een gelei
delijke vervorming van ideeën
en emoties die naar een duide
lijke focus toewerken. We wer
ken veel met vervorming. Zang*
gitaar, drumcomputer, noem
maar op: die dingen blijven her-
kenbaar, maar dankzij die ver
vorming krijg je een hele andere
emotie. Je hoort boventonen
die er eerst ook wel inzaten,
maar die nD uit hun verband
gerukt worden
Phil: „Zoiets geldt ook voor
het dagelijks leven. In wezen is
alle informatie die je krijgt ver
vormd, ook door je eigen blik.
De mens heeft heel veel keuze
mogelijkheden, maar maakt wel
steeds de foute keuzes. Vandaar
'Cancer Of Choice": kanker is
ongeremde groei. Iets dat in
principe positief is. groei, is ver
vormd en wordt slecht. Ie /u t
het ook in communicatiemoge
lijkheden. kernenergie, medi
sche technologie: dingen die in
principe goed zijn worden
slecht gebruikt. Ik vind het inte
ressant om dat soort dingen in
mijn teksten aan de orde te stel
len. maar dan wel op een per
soonlijk niveau. Ik ben erg geïn
teresseerd in de donkere kanten
van de menselijke geest: waar
om neemt de mens steeds de
foute beslissingen7'"
Tom: „Wie wil kan in de tek
sten ontzettend veel lezen. Kijk,
we gebruiken de zang als een
van de vele klankbronnen, Maat
als je je toch met een tekst bé- i
zighoudt, kan je net zo goed iets
zinnigs meedelen, zonder dat
wij nu de pretentie hebben de
vertellen hoe het zit."
Phil: Maar Nerve is niet be
doeld als kruiwagen om iets an
ders te bewerkstelligen. De tek
sten komen op het tweede plan.
ons werk is popmuziek maken."
Tom: „We gaan fiks toeren.
Veel optredens in Nederland.
Dan gaan wc Europa door. En
geland, Duitsland Denemar
ken. Zweden. Oostenrijk, Frank
rijk. België Aanstaande zon
dag staat Nerve op de planken
van het LVC in Leiden.
Nog negen jaar
werk aan collecties
rijksmusea
De conservering van de collec
ties van de rijksmusea, in het
kader van het Deltaplan voor
Cultuurbehoud, is op dit mo
ment voor 12 procent verwe
zenlijkt. Het gaat wel steeds
sneller, maar er zal nog zeker
negen jaar aan gewerkt moeten
worden. Bovendien is er 86 mil
joen gulden meer nodig dan er
voor was uitgetrokken.
Dat blijkt uit de evaluatie 'Het
tij gekeerd' van de projectgroep
maximale verzelfstandiging"
rijksmuseale instellingen. Het
belicht slechts een deel van het
hele Deltaplan voor Cultuurbe-
houd. De totale evaluatie ver- E
schijnt eind november. Het hele i
Deltaplan omvat verder de niet- i
rijksmusea, de archieven en een T
deel van de monumenten. r
Met het wegwerken van de
achterstand in de registratie 5
gaat het sneller, bijna 40 pro-
cent is gebeurd. In 1998 zal
waarschijnlijk het hele karwei
zijn geklaard. Nerve: „Onze manier van muziek maken is heel anders dan die van gewone bandjes.
een compliment, maar wat je
eigenlijk wil horen is: aardig ge
daan jongens, maar nu gaan we
er echt iets moois van maken."
Phil Mills: „Uiteindelijk is hij
er wel mee aan de gang gegaan,
maar die opnames waren lang
niet zo goed als wat we zelf had
den gemaakt. Ze hadden wel
wat, maar niet datgene wat es
sentieel is voor ons geluid. Deze
muziek is vanaf het begin in ba
lans opgenomen, in lagen. Alle
elementen schuiven op een be
paalde plaats. Als je een van die
dingen weghaalt valt de boel als
een kaartenhuis in elkaar. Dat
gebeurde dus bij hem. Nou ja,
al met al hebben we op een
nummer na onze eigen mixen
gebruikt."
Tom: „Sommige dingen zijn
bij hem echt heel afschuwelijk
geworden, met alle respect. Ge
lukkig hoorde onze platenmaat
schappij het ook. Kijk, onze ma
nier van muziek maken is heel
'Cancer Of Choice' is de ietwat
crue titel van Nerve's debuut-
cd. De plaat komt in 21 landen
uit, niet slecht voor een Fries-
/Groninger samenwerkingsver
band met Britse en Gelderse in
vloeden. Phil Mills (de Leeuwar
der Brit) en Tom Holkenborg
gebruikten hun studio-ervarin
gen met Paul van Vliet, Circus
Custers, Thijs van Leer (Mills)
■en Weekend at Waikiki, voor
een heftig, contrastrijk en in
dustrieel getint plaatje, vol
sample-technologie en andere
modernigheden. Een plaatje dat
net niet door een beroemde En
gelse remixer werd verknald.
Tom Holkenborg: „Die Paul
Kendall (bekend van Wire, Nine
Inch Nails en Depeche Mode,
red.) vond onze opnamen een
'great fucking job of art', waar
hij niets meer aan kon verbete-
foto m. steiner lovisa ren y\an ene kant natuurlijk
Bedcomblnotie 'Imola'. in
wit, grafiet of esmerald-
groen. In 140-160-180 cm
breed. Tegen meerprijs ook
verkrijgbaar in beuken en/of
210 cm lang.
Bed (zonder inhoud): b v
160x200 cm.
Van 799 Voor 649
Bijpassende achterwand
met 2 kastjes.
Van 1299-Voor 999
e 'Meubelen'
de Bijenkorf
