Wat niet mogelijk is, is hier onmogelijk
Ga jij maar lekker met een sabbatical year
'Jij kunt je schoenen beter aanhouden'
Het Gesprek van de Dag
Tweede leven in Derde Wereld
ZATERDAG 30 OKTOBER 1993
De McDonaldisation van Nederland
De Nederlander gaat steeds
meer op de Amerikaan lijken.
Dat is de voornaamste conclu
sie van een onderzoek dat is
verricht door de universiteit van
Minnesota en die van Nijme
gen. We beginnen steeds meer
te zeggen waar het op staat. We
beginnen onze emoties te uiten,
net als alle neefjes van Uncle
Sam.
Tja, de McDonaldisationvan
Nederland, wat moeten we daar
nu van zeggen? Worden we van
al die hamburgertjes dan niet
alleen dik maar ook een beetje
Amerikaans? En de Amerikanen
- wat vinden die van zo'n uit
spraak?
Jane Greer, docente aan de
Webster University, vindt het
niet helemaal kloppen. ,,0 nee",
zegt ze, „de Nederlander is toch
nog steeds heel anders dan de
Amerikaan. De Amerikaan is
veel meer gericht op competitie.
Hij wil altijd beter zijn dan de
ander, dat is echt een zaak van
leven of dood. De Nederlander
daarentegen ontfermt zich
meer over andere mensen. Hij
heeft nog wat voor een ander
over. Dat vind ik een positief
punt."
Mevrouw Jessie Rodell. direc
teur externe betrekkingen van
de Amerikaanse School in Was
senaar, begint te lachen als ze
hoort over de uitkomst van het
Amerikaanse/Nederlandse on
derzoek. „Maar", zegt ze, „er
schuilt een grond van waarheid
in wat de onderzoekers bewe
ren." Vooral bij Nederlandse
kinderen merkt ze dat ze beïn
vloed worden door de Ameri
kaanse cultuur. „Vooral door
series als Beverly Hills 90210",
aldus Rodell. „We verbazen ons
er steeds meer over hoe groot
de invloed van deze serie is op
Nederlandse kinderen.
Ze merkt de 'veramerikanise
ring' ook aan het toenemend
aantal informatie-aanvragen
van Nederlanders bij de Ameri
kaanse school. „De belangstel
ling voor Amerika wordt steeds
groter. Ik heb het idee dat dat
komt doordat de Nederlanders
de laatste tien, maar vooral de
laatste vijf jaar, steeds vaker
naar Amerika reizen. Ook in de
supermarkten hier zie je trou
wens meer en meer Amerikaan
se voedsel-produkten op de
planken staan."
Rodell hoopt overigens dat er
verschillen blijven tussen Ame
rikanen en Nederlanders. Ze
houdt namelijk van de Neder
landse cultuur. „Ik kwam hier
oorspronkelijk voor twee jaar
maar ik ben er nu achttien jaar.
Vrijwillig", zegt ze. „Ik wil de
cultuur hier echt niet zien ver
anderen." Vooral het feit dat
Nederlanders more realistic zijn
bevalt haar.
„Een voorbeeld? Als hier een
apparaat goed werkt, zeggen de
mensen 'gebruik dit maar'. In
Amerika zeggen ze: 'we maken
er nog twintig, allemaal een
beetje anders zodat we iets vin
den dat nog beter werkt. Ameri
cans shoot for the moon, om het
maar zo te zeggen. Als Amerika
nen zeggen 'het is niet mogelijk'
dan bedoelen ze niet dat het
onmogelijk is maar ze zien het
als een uitdaging. Ze zijn niet zo
snel tevreden met wat ze heb
ben, ze dromen altijd van 'be
ter'. Nederlanders zijn realisti
scher in hun benadering van
het leven."
Toen ze hier pas kwam wonen,
viel het haar wél op dat Neder
landers aggressiever zijn dan
haar landgenoten. Dat is eigen
lijk in tegenspraak met de uit
komsten van het onderzoek.
„Maar het was wel het eerste
dat me opviel", aldus Rodell.
„Als mensen hier bijvoorbeeld
te hard rijden op de snelweg en
ze worden aangehouden dan
beginnen ze direct te bekvech
ten met de politie. Ze hopen dat
ze onder de boete uit komen,
terwijl Amerikanen gewoon die
bon nemen."
Ook Greer noemt het rijgedrag
van de Nederlanders. Het is
waarschijnlijk een punt waar
Amerikanen zich over opwin
den. Greer: „Nederlanders ge
dragen zich over het algemeen
fatsoenlijk. Behalve op de snel
weg dan. In Amerika wordt erop
gehamerd dat je moet uitkijken
en de andere weggebruikers
niet in gevaar mag brengen. Dat
besef is hier nog steeds niet echt
doorgedrongen. Als je wilt in
voegen, geven ze je soms ge-
woqji de kans niet en drukken
ze je bijna van de weg af."
Achterbaks gedrag van Neder
landers bij ruzies, is een punt
dat Greer herkent. „Een Ameri
kaan zal in een ruzie meteen de
confrontatie zoeken, maar een
Nederlander doet dat niet gauw.
Maar achter je rug praten ze er
wel over. Ik voel me hier wel
lekker, hoor, al zijn de Neder
landers niet overdreven vrien
delijk. Maar ik word getolereerd.
Of ik wel eens met geld ben be
lazerd? Nee, ik krijg altijd pre
cies het bedrag terug dat ik
moet hebben."
CEES VAN HOORE
ANNET VAN A
Hamburgers en milkshakes. We g
r op Amerikanen lijken.
hielco kuipers
Vier jaar werken en dan een jaar
vrij. De spanningen op school
vergeten en doen waar je zin in
hebt. Eindelijk die boeken lezen
die al jaren liggen te wachten,
misschien een wereldreis ma
ken of gewoon een bijscholings
cursus volgen. In lerarenkringen
is dit idee van de Abop, de vak
bond voor leerkrachten, vrij po-
P.D. Visch directeur van de Chris
telijke Lagere Agrarische School in
Alphen. foto henk bouwman
sitief ontvangen.
Het plan houdt in dat een be
paald gedeelte van het inkomen
van de docenten vier jaar lang
wordt achtergehouden. Op dit
spaarpotje kunnen ze dan in
hun 'sabbatjaar' terugvallen.
Het geld dat het ministerie nor
maal in het vijfde jaar aan deze
leraren zou hebben uitbetaald
gaat nu naar hun vervangers.
Helemaal sluitend is de finan
ciering nog niet, maar als er veel
leerkrachten beschikbaar zijn,
moet het in principe mogelijk
zijn. Bovendien ontstaat er door
deze maatregel meer werkgele
genheid.
Een ander voordeel is dat uitge
bluste leraren in hun vrije jaar
op krachten kunnen komen en
tegelijkertijd een bij- of her
scholingscursus kunnen gaan
volgen.
W.A. van der Tang, decaan en
leraar geschiedenis aan het
Christelijk Lyceum in Alphen
aan de Rijn, is enthousiast over
het plan. Het roept nog veel vra
gen bij hem op maar door de
bank genomen vindt hij het een
goed idee. Volgens hem biedt
het de leraren een mogelijkheid
om dingen te doen waar ze nor
maal door hun drukke baan niet
aan toe komen. Docenten Ne
derlands kunnen boeken lezen
die leerlingen op hun lijst heb
ben gezet maar waar de leraar
zelf door tijdgebrek nog niet
aan begonnen is. „Soortgelijke
achterstanden komen op mijn
vakgebied ook voor", zegt ge
schiedenisleraar Van der Tang.
„Daarnaast zijn er misschien
collega's die alsnog willen afstu
deren of zich juist willen om
scholen omdat ze zich in het
onderwijs niet op hun plek voe
len. Zo'n sabbatical year biedt
dan uitkomst."
Verder merkt hij op dat het
ziekteverzuim onder leraren re
delijk hoog is in vergelijking
met andere beroepsgroepen, en
dat zou onder andere door
spanningen op het werk komen.
Voor een gespannen leraar zou
het belangrijk zijn als hij zich
opnieuw kan 'opladen'. „Vol
gens mij werkt zo'n jaar er tus
senuit alleen als de docenten
zelf kunnen beslissen wanneer
ze dat willen. Want het zou niet
goed zijn als bijvoorbeeld de di
rectie zegt: ga jij maar eens lek
ker met sabbatical year, daar
ben je wel aan toe." Van der
Tang ziet zo'n jaar zelf wel zit
ten. „Het zou leuk zijn als ik
dan de kans zou hebben om
eindelijk eens met het schrijven
van mijn boek te beginnen."
P.D. Visch is directeur van de
Christelijke Lagere Agrarische
School in Alphen aan den Rijn.
Ook hij ziet voordelen in het
Abop-plan. „Ik weet zeker dat
een aantal collega's het leuk
vindt om weer eens in de prak
tijk aan het werk te gaan. Zo'n
vrij jaar zal dan als stagejaar bij
een bedrijf in de land- of tuin
bouw gebruikt kunnen worden.
Anders kan het misschien voor
komen dat ze achterhaalde za
ken voor de klas staan te vertel
len. Zo'n werkervaring kan de
kloof tussen praktijk en theorie
verkleinen. Bovendien is het
weieens goed om wat afstand
van je werk te nemen."
Tegelijkertijd vraagt Visch zich
af of het economisch en organi
satorisch voor de school wel
haalbaar is als ervaren leer
krachten een tijd niet werken.
Invallers komen meestal niet
toe aan de extra taken die erva
ren leraren wel op zich nemen.
Daarbij komt dat het wel eens
moeilijk voor de docenten kan
zijn om na een jaar weer terug
op school te komen. Een kortere
periode van school lijkt hem
daarom handiger. „Maar zo'n
leerervaring is natuurlijk ook bij
uitstek de kans om jezelf nieu
we doelen te stellen en je loop
baan eens onder de loep te ne-
Theo Bakker
Idioot
Bericht in het journaa. On
aangekondigd. Labiel; geesten
worden niet vooraf gewaar
schuwd. In hoeveel kimers
wordt zomaar het nieuws ge
slingerd over de Amaikaanse
onderzoeker die de veg ge
opend heeft naar he geboren
laten worden van tvee iden
tieke mensen? Wie leeft er
weerwerk? Bij hoe velen
neemt de post-allewanhoop
bij zo'n bericht no§ ernstiger
vormen aan? Je was er bang
voor. Je wist dat het ging ge
beuren. Maar nu a.
In New York bedel een spasti
sche man en als je je blik af
wendt zie je in deetalage slip
jes van over de hcnderd dollar.
Die scheuren zo bkker.
Eventjes verder ii Amerika
verheugt de klooi-expert zich
op zijn verfijningvan Gods
schepping. Wie aet nog sa
menhang?
Een Nederlands reageerbuis
babyexpert noent zijn Ameri
kaanse collega ilioot. Mooi
wetenschappeljk gesproken.
Omdat hij zijn landel ver
ziekt? 'We moeen als weten
schappers grerzen trekken.'
Waarom nu wèl?
Mensen trekken geen grenzen.
Ze ontwikkelen atoombom
men en gooien ze. Er zullen
klonen komen. Maar niet al
leen dat; we zullen er ook in
slagen replica's te maken van
en vrouwen die ons
Uit teruggevonden
i weefsel van Hitler,
zullen we nieuwe Hitiers ma
ken. Niemand blijft uniek. Er
komt een nieuwe John Len-
non. Uit de lijkwade van Jezus
roepen we hem terug om nog
maals te proberen het verlos
sende woord te spreken. Man
nen die alles mee hebben kun
nen straks hun sperma verko
pen voor veel geld. Vrouwen
kopen hun favoriete baby. Je
bent er bang voor. Maar je
weet dat het gaat gebeuren.
Snel al.
Je zit en kijkt en luistert en je
hebt geen weerwerk. Er schiet
een zin van Nescio te binnen:
'Dat God straffe en als het kan
hardhandig'. Maar God grijpt
niet in. Maar wat is er eigenlijk
fout aan 'mensen op bestel
ling'. Waarom zouden de
grootgrutters er niet hun
schappen mee mogen vullen?
Met ingevoren sperma van
topkwaliteit? Als nou de moe
der van die spast had kunnen
kiezen, had-ie daar dan geze
ten in die walm van pis en ar
moede? Je hebt geen weer
werk. Waarom ben je trots als
je zoon op je lijkt? En dat kan
straks tot je slechte adem. Het
dwarrelt.
Op de buis gaat het alweer
verder. Over dat de bomen
een fractie minder ziek zijn
dan vorig jaar. De patiënt gaat
iets minder snel sterven.
Waarom plegen we geen eu
thanasie op de bossen? Kun
nen we bomen niet klonen?
Waarom doen we dat niet?
Kunnen we niet een boom die
immuum blijkt voor ons gif -
zoals je ook hoeren in Afrika
schijnt te hebben die im
muum zijn voor aids - klonen
tot een heel bos, tot een woud
van gelijke stammen en tak
ken? Zodat eindelijk honder
den identieke mensen tegelijk
in identieke bomen naar bo
ven kunnen klimmen. Kijken
wie het eerst hangt?
Wat gebeurt er net schoenen
als ze niet meergedragen wor
den? Normaal pan ze met de
vuilnisman me;, ze komen op
de grote vuilsttrt terecht waar
er niet meer nar wordt omge
keken. Maar nt is er voor de
milieubewusteschoenendrager
een manier on verantwoord
van zijn sandaen, instappers en
ander schoeisel af te komen.
Sinds kort sta«n op diverse
plaatsen - voer een winkelruit of
langs de roltrtp in een winkel
centrum - kiene witte bakken
waarin gebrukte stappers ge
gooid kunner worden. De ver
zamelde buitwordt gerecycled.
De goede schoenen gaan naar
handelaren ii de Derde Wereld.
En de slechteparen worden on
der andere ak isolatiemateriaal
gebruikt.
In Leiden enomstreken zijn di
verse winkel; die de bak hebben
aangeschaft.Niet alleen
schoenmakers en een enkele
schoenenwhkel maar ook win
kelcentra ensupermarkten als
de Dagmark bieden deze ser
vice aan klaiten en passanten.
J. Leeflang, «choenmaker aan de
Aalmarkt inLeiden, reageerde
als een van ie eersten op de
brief van deinitiatiefnemer. de
Europese maatschappij voor
Schoenen en Textiel Recycling
uit Schiedam.
Leeflang: „Het komt eigenlijk
door mijn vrouw hoor. Zij is
steeds al driftig materiaal in de
werkplaats aan het scheiden. Ik
ben iets minder fanatiek, maar
vond de recyclebak ook een
goed idee. Óm twee redenen.
Als mensen hun schoenen bij
ons achterlieten dan gooiden
we die in de vuilnisbak. Mijn
vrouw voelde zich daar schuldig
over. Nu raken we die op een
verantwoorde manier kwijt.
Daarnaast kan mijn rubberafval
ook met de schoenenzak mee.".
Het bedrijf in Schiedam bestaat
nu twee maanden. Zo n 10 pro
cent van het ingezamelde mate
riaal wordt fijngehakt en ge
bruikt voor isolatie in een weg
dek of voor de vulling van de
zitting van autostoelen. De rest
wordt in dozen verpakt en in
grote containers naar bepaalde
gebieden in Afrika en Azië ver
scheept. Daar wordt het aan
plaatselijke handelaren ver
kocht tegen een kiloprijs van
rond de gulden.
Volgens een aantal Leidse or
thopedisten schuilt er een ge
vaar in het dragen van tweede
hands-schoenen. Als er slijtage-
plekken op de schoenen te zien
zijn, dan is het niet verstandig
dat iemand anders met gezonde
voeten ze draagt. Het komt bij
voorbeeld vaak voor dat de hak
van een schoen naar binnen toe
versleten is. Iemand met gezon
de voeten gaat 'naar de slijtage
lopen' of zet zijn gewicht op een
ander gedeelte van de voet. Als
langdurig op dergelijk schoeisel
gelopen wordt, dan kunnen af
wijkingen aan de voeten en be
nen ontstaan. Daarom zorgen
de handelaren ervoor dat ka
potte of versleten schoenen
weer gemaakt worden. Van
laarzen wordt de bovenkant af
gesneden, die lap leer dient dan
als reparatiemateriaal voor de
slijtageplekken op de schoenen.
P. Saas. medewerker van het
Schiedamse bedrijf, hoopt in de
toekomst quitte te draaien maar
het kan nog wel even duren
voordat het zo ver is. Hoeveel
de kiloprijs omhoog moet voor
dat de kosten helemaal gedekt
zijn weet hij niet. Maar voor de
handelaren in de Derde Wereld
is een prijs boven de een gulden
vijftig te hoog. Saas: „Geld is
ook niet het belangrijkste. Er is
vraag naar in de Derde Wereld
en het milieu wordt gespaard."
T1NEGRE v
De 'afvalhk' voor schoenen wordt steeds polulairder.
•SSssfc-wfekl
Meteropnemer moet stappers uittrekken van rechter
De rechter heeft gesproken. Als
u vindt dat meteropnemers en
controleurs hun schoenen moe
ten uittrekken, kunnen ze-dat
niet weigeren. Zeker niet wan
neer u de ruimtes gebruikt als
gebedsruimten, zoals de man
die een controleur van de dienst
omroepbijdragen te lijf ging
omdat cfie met schoenen zijn
gebedsruimte binnen kwam. En
uiteindelijk gelijk kreeg van de
rechter.
„O jee", reageert men bij de
Leidse Energie en Watervoor
ziening Leiden. „Als nu maar
niet iedereen gaat vragen om de
schoenen uit te trekken. Want
daar kunnen we toch echt niet
aan beginnen. Zeker niet op een
natte dag in zo'n modderige
nieuwbouwwijk. Dan ben je de
hele dag onderweg. Overschoe
nen, zegt u? Moet je die dan de
hele dag in de hand houden?"
Mensen moeten gewoon niet zo
zeuren. Vooral niet wanneer
"hun meterkast op een of twee
stapjes van de voordeur zit.
Collega J. Drost van het Alphen-
eens een hoogoplopende dis
cussie in de gang. vertelt de
Leidse collega: „Maar als men
dan alleen maar bang is voor de
vloerbedekking, geven we echt
niet snel toe. En meestal lost het
probleem zich dan vanzelf op."
Je zou bijna denken dat de con
troleurs hun schoenen niet
graag uitdoen omdat er dan
sokken met gaten tevoorschijn
komen. Maar volgens de
woordvoerder hebben ze keuri
ge bedrijfssokken. .Alleen bij
controleurs met zweetvoeten
zeggen we wèl eens dat ze beter
hun schoenen kunnen aanhou
den", grapt de Alphense chef
aansluitingen en installatiebe-
heer.
Als hij zelf thuis komt, doet hij
zijn schoenen in de berging al
uit. En als een werkman rokend
binnenkomt, zegt-ie daar wat
van. Alleen bij de koffie wil hij
nog wel eens over zijn hart wrij
ven als men netjes vraagt of één
sigaretje kan.
PAUL VAN DER KOOU
se energiebe
drijf is een
stuk toeschie
telijker. Als Al
phense bur
gers daarom
vra gen, doet
de meterop-
troleur direct
zijn schoenen
uit. Als het re
gent en de
voortuinen of
straten mod
derig zijn. bie
den ze het
zelfs aan: „Dat
staat wel zo
netjes en vaak Metercontrole,
kun je die
schoenen toch
aanlaten." Bij sommige gelovi
gen gaan de schoenen zonder
meer uit: „Dan hebben die er
bijvoorbeeld moeite mee dat je
schoenen in aanraking zijn ge
weest met poep van 'minder
waardige' dieren als honden."
Hebben de opnemers en con-
het moeilijk
verkopen
dat mensen
een kwartier
moeten op
ruimen om
dat het ener
giebedrijf
zonodig
langs moest
komen." Ze
ker in een
tijd dat de
vloeren be
smettelijker
en de men
sen mondi-
troleurs dan geen dagtaak aan
het veters vastknopen? .Ik weet
niet hoe dat bij u zit, maar ik
heb binnen een minuut mijn
schoenen aan en uit", zegt
Drost. Ook instappers willen
nog wel eens handig zijn.
Eén ding staat voorop: „Je kunt
ger zijn ge
worden:
dto wim dijkman -Vroeger ke
ken de men
sen tegen
het energiebedrijf op en dürf-
den ze er niets van te zeggen als
men de schoenen aanhield. Nu
wel."
Toch komt het, door de soepele
houding van de controleurs,
zelden tot conflicten in Alphen.
In Leiden ontspint zich nog wèl
