Bomaanslagen IRA doen af aan autoriteit Adams Ruud Lubbers nog niet de nieuwe 'mister Europe' Feiten &Meningen Omstreden Sinn Fein-leider op TV maar zonder stem Belg in raad Amsterdam VRIJDAG 29 OKTOBER 1993 Iedereen leek aanvankelijk vóór overeenkomst te zijn Scheuring basis conflict Ulster HAARLEM HANS JACOBS Er waren veel vraagtekens te plaatsen bij de geheime vre desbesprekingen tussen John Hume, parlementslid voor en leider van de gematigde republikeinse SDLP in Noord-Ierland, en Gerry Adams, voorman van de nauw aan de IRA gelieerde partij Sinn Fein. Maar de IRA- watchers in Belfast waren het tenminste over één punt eens: als Adams dacht dat er een overeenkomst inzat, dan zou hij de IRA daarvoor kunnen werven. BELFAST DAVID McKITTRICK THE INDEPENDENT Vóór dc bomaanslag van op Shankill Road van afgelopen za terdag leek de hele republikein se beweging (degenen die voor stander zijn van hereniging van Noord-Ierland met Ierland, red.) mee te zingen in'het koor van de lofprijzingen. De IRA riep weliswaar niet op tot een wapenstilstand, maar de leger- raad verkondigde te zijn inge licht over de voorwaarden van het initiatief, en wilde graag dat op die weg werd doorgegaan. Adams hield nauwkeurig alle onderdelen van de beweging op de hoogte van wat hij aan het doen was. Bestuursleden van Sinn Fein werden vertrouwelijk ingelicht, en het partijkader gaf hem de unanieme steun, leder een leek er voor te zijn. Dit is een essentieel punt, want de re publikeinse beweging is in de geschiedenis altijd ten prooi ge vallen aan scheuringen. Adams leek iedereen die er toe doet er van te hebben overtuigd, dat hij niet bezig was met een uitver koop van de 'gewapende strijd'. Maar plotseling zijn Adams' au toriteit en aanzien door de bomaanslag in twijfel getrok ken. I let is moeilijk enig 'vredesproces' te verenigen met een dergelijke gruwelijke daad. Adams was oprecht geschokt door de aanslag. Hij heeft druk uitgeoefend op de Britse rege ring om positief te reageren op het initiatief, waarin hij veel van zijn persoonlijk gewicht heeft geworpen. Door de bomaanslag zijn de kanser\dat dat gebeurt behoorlijk afgenomen. Adams' positie is ondermijnd, omdat duidelijk lijkt te zijn ge worden dat in elk geval sommi ge elementen binnen de IRA niet onder de indruk zijn van zijn initiatief en dat het hen niet kan schelen hoeveel schade ze het berokkenen. In het ergste geval is de verdenking ontstaan dat iemand zelfs met opzet het initiatief saboteert. De structuur van de IRA is van dien aard dat de aanslag niet het werk kan zijn geweest van één IRA-cel. Er moet de toe stemming voor nodig zijn ge weest van hoger geplaatste le den van de terroristische orga nisatie. Het is moeilijk voorstel baar dat zij zich niet hebben ge realiseerd wat voor schade dat kon berokkenenen aan Adams en zijn initiatief. De republikeinse beweging is gebaseerd op fysieke kracht, die af en toe de instandhouding van de 'gewapende strijd' tot princi pe lijkt te verheffen en niet al leen maar tot een tactiek. Sinn Fein is een redelijk recente toe voeging, geënt op de bestaande terroristische organisatie. De IRA en Sinn Fein zijn bijzonder nauw met elkaar verbonden, maar.de laatste is de afgelopen tien jaar steeds belangrijker ge worden. Aan de oorspronkelijke cultuur van geweld is een nieuw ele ment toegevoegd: dat van de bat, discussie en argumentatie. Deze tweede cultuur is gekun steld, omdat republikeinen de toegang wordt ontzegd tot fo rums waar ze een belangrijke bijdrage aan het debat met bij voorbeeld Unionisten (voorstanders van de instand houding van de banden van Noord-Ierland met Groot-Brit- tannië, red.) zouden kunnen le veren. Mede door dit proces is het idee gaan dagen dat het Ierse pro bleem meer omvat dan een simpele 'IRA tegen de Britten- houding'. De retoriek van Sinn Fein in het algemeen en van Adams in het bijzonder heeft zich in de loop van de tijd dan ook aangepast aan de complexi teit van de situatie. Aangenomen werd dat Adams de sleutelrolspelers in Sinn Fein en de IRA voorzichtig met zich had meegenomen in deze ont wikkeling. Maar de bomaanslag van zaterdag heeft nu de vraag doen rijzen of de republikeinse beweging niet toch een verza meling is van elementen die met elkaar in onenigheid leven, in plaats van een eenheid. Het vredesproces in Noord-Ierland staat op een zijspoor na de bom aanslagen van de voorbije week. Londen heeft versterkingen ge stuurd naar de verscheurde pro vincie. foto reuter dylan martinez PATRICK VAN DEN HURK De basis voor het slepende con flict in Noord-Ierland werd ge legd toen Ierland dat tot op dat moment vanuit Londen werd bestuurd in 1920 zelf bestuur kreeg. Zes graafschap pen in het noorden van het ei land met een overwegend protestantse bevolking kozen ervoor bij Groot-Brittannië te blijven. Die graafschappen die een eigen parlement kregen vormen tezamen Noord-Ier land of'Ulster'. Er was weerstand tegen de scheiding, maar tot bijna vijftig jaar na de splitsing van het ei land bleef het rustig in het noorden. De Ieren in de Ierse Republiek hadden het druk met het opzetten van hun eigen staat en de Britten lieten de re gering in Ulster haar eigen gang gaan. De spanningen van de cennia achterstelling van de grote katholieke minderheid in het noorden kwamen echter in 1968 tot ontploffing. De katho lieke burgerrechtenbeweging begon in demonstraties te eisen dat er iets werd gedaan aan de discriminatie op de arbeids- en de woningmarkt. Ook op dit moment is de werkloosheid on der katholieken (24,2 procent) veel hoger dan dat onder pro testanten (10,1 procent). Het protest werd hardhandig neergeslagen, waarna de situa tie snel uit de hand liep. Het parlement werd ontbonden en Ulster weer onder direct be stuur van Londen gesteld. Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) dat in het begin van de eeuw tegen de Britten had gevochten werd heropgericht en begon een terreurcampagne tegen protestanten en Britten. Het weid werd van protestantse zij de beantwoord. The Troubles (de onlusten), zoals de Ieren het conflict eufemistisch noemen, hebben inmiddels meer dan 3.000 mensen het leven gekost. Een oplossing lijkt nog niet in zicht. LONDEN Rtr Gerry Adams (met bril) draagt een van de slachtoffers van de recente geweldsgolf in Noord-Ierland naar zijn laatste rustplaats. foto reuter russell boyce Voorzitter Gerry Adams van Sinn Fein, die Groot-Brittannië niet in mag wegens zijn banden met IRA-guerrillastrijders, is voormalig lid van het Britse Lagerhuis. In de Britse huiskamers ziet men hem 's avonds op de televisie, maar zijn woor den mogen niet worden weergegeven. Het verbod is belachelijk aan het wor den, nu Adams' uitlatingen lip-syn- chroon door een acteur worden ingele zen. Adams opereert in het schemergebied tussen de IRA-bommenleggers in Belfast die zaterdag tien mensen doodden en gematigde katholieke politici die met hem besprekingen voeren om eindelijk vrede te brengen in Noord-Ierland. Als leider van Sinn Fein, de politieke vleugel van de IRA, heeft de 45-jarige Adams zijn positie omschreven als „met een geweer in een hand, een stembus in de andere". Maar zijn banden in het verleden met de IRA, en Sinn Feins banden met een ter reurgroep die zweert bij geweld om een eind te maken aan het Britse bestuur over Noord-Ierland, betekenen dat hij door de meeste Brittén met diep wan trouwen wordt bezien. Adams treedt vaak op als de man die in het openbaar excuses maakt voor 'fou ten' van de IRA. Hij veroordeelde de aan slag van zaterdag als fout, onvergeeflijk en een ramp, maar zegt weinig controle te hebben over de strijders die moorden. „Indien u mij vraagt of ik als individu de IRA kan stoppen, dan zeg ik 'nee'. Nie mand kan de IRA stoppenzei hij deze week in de Irish Times. De Britse rege ring heeft nooit precies geweten wat ze aanmoet met de in Belfast geboren Adams, die 9r uitziet als een hoofdon derwijzer met zijn minutieus getrimde baard en bril. Minister Howard (binnenlandse zaken) verklaarde dat zijn besluit van maandag om Adams te verbieden naar Groot-Brit tannië te reizen was gebaseerd op de verdenking dat hij „daden van terroris me in verband met Noord-Ierland" be raamde. Maar Britse ministers zien de besprekin gen die de Sinn Fein-leider heeft gevoerd met de gematigde Ierse nationalist John Hume toch als een mogelijke weg naar vrede. Bijzonderheden van het overleg zijn niet bekend. Na zijn arrestatie in 1971 als brigade commandant van de IRA werd Adams in mei 1972 naar Londen gevlogen voor ge heime onderhandelingen met de toen malige minister voor Noord-Ierland, Wil liam Whitelaw. Het overleg leverde ech ter niets op. Hij zat 18 maanden gevan genisstraf uit en werd in 1978 vrijgelaten. In 1982 werd hij gekozen in het Noor- dierse parlement. Hij kreeg toen al een verbod om naar Groot-Brittannië te rei zen, maar behaalde in 1983 een grote overwinning door bij de algemene ver kiezingen de zetel van West-Belfast te De Britse regering hief zijn bezoek-ver- bod op maar slaakte een zucht van ver lichting toen Adams weigerde zijn zetel in het „buitenlandse parlement" in Lon den in te nemen. Hij werd tijdens de ver kiezingen in 992 verslagen en verloor de zetel in het Lagerhuis. Waarschijnlijk geeft niets de verwarring aan officiële zijde over Adams beter weer dan de gevolgen van een verbod om Adams in het openbaar te citeren of aan het woord te laten. Dit verbod stelde de Britse regering vijfjaar geleden in, in het kader van een uitzendverbod voor tien 'loyalistische' (Noordierse protestantse) en republikeinse (katholieke) groeperin gen, waaronder Sinn Fein. Het verbod houdt in dat leden of aan hangers van deze groepen niet aan het woord mogen komen op de Britse radio en televisie. Maar dit heeft optredens van Adams voor de Britse televisie niet voorkomen. Veel journalisten menen dat door het verbod zijn verklaringen, die nu worden ingesproken door acteurs, zelfs meer indruk maken. Geduchte concurrentie rond opvolging Jacques Delors BRUSSEL. LEO MAAT EN HELEEN PAALVAST ANP I let is al weer twee jaar geleden, dat een ambtenaar in Den Haag ons een geheim verklapte: „Lubbers wordt het niet hoor. I let wordt Gonzalez. Ja, het is helemaal rond." Toen werd al gespeculeerd over de opvolging van Jacques Delors, de voorzit ter van de Europese Commissie, wiens ambtstermijn vorig jaar nog werd verlengd tot januari 1995. In juni volgend jaar, op de Europese topconferentie in Griekenland, moet officieel de nieuwe 'mister Europe' worden aangewezen. Maar vermoedelijk valt het be sluit al eerder officieus: aan de zijlijn van de Europese onder handelingen over de vestigings plaatsen van de EG-instelIingen, die nu in volle gang zijn. Die koppeling tussen zetels en ba nen werd al eerder vertoond. De Portugezen trachtten vorig jaar de Nederlandse steun voor ves tiging van het Europese Mone taire Instituut (EMI) in Duits land te verkrijgen in ruil voor het eerste presidentschap van het F.MI vooreen Nederlander. Maar is Ruud Lubbers eigenlijk wel kandidaat? „Ik ben geen kandidaat. Integendeel, ik pleit voor een ander", zei de premier begin deze maand. Hij kende wel twee bereidwillige kandida ten, van wie er een op zijn eigen lijst van voorkeur voorkwam. Maar Lubbers hield, zoals altijd, een slag om de arm. Alleen als er geen andere kandidaten te vinden waren, en die kans was zeer klein, zou zijn kandidatuur ter sprake kunnen komen. Want in beginsel beschikt hij wel over de benodigde capaciteiten om Delors op te volgen, zo kon hij niet nalaten te vermelden. Voor sommige Haagse kenners van de Lubberiaanse wijze van uitdrukken was het de duide lijkste openlijke sollicitatie van de premier tot nu toe,'hoewel hij tegelijk om tactische rede nen zijn kandidatuur bagatelli seerde. Er zijn immers andere kandida ten genoeg. De Spaanse pre mier Felipe Gonzalez bijvoor beeld. Net zoals Lubbers een politiek overlevingskunstenaar. Reeds elf jaar premier van Spanje. Heeft het land rijker, stabieler en moderner gemaakt. De voormalige advocaat uit An- dalusië is een bekwaam onder handelaar en zeer Europees ge zind. In zijn voordeel spreekt ook, dat hij net zoals Delors tot de zeer pragmatische vleugel van de sociaal-democratie be hoort. Toch zijn de kansen van Gonza lez de laatste tijd aanzienlijk verminderd. Door de Val van de socialistische regering in Frank rijk hebben nu in alle grote EG- lidstaten de conservatieven de overhand gekregen. De dagen van een socialist als voorzitter van de Europese Commissie lij ken daarmee geteld. Het groot ste obstakel voor Gonzalez is hij echter zelf. Hij wordt als relatief onomstreden staatsman zo'n beetje als enige in staat geacht leiding te geven aan de coalitie, die Spanje regeert sinds de soci alisten dit jaar hun absolute meerderheid in de Cortes verlo ren. Gonzalez kan nu niet naar Brussel. Hij moet zijn karwei nog afmaken. Maar ook van christen-demo- cratischc/conservatieve zijde heeft Lubbers geduchte concur rentie te vrezen. En dan niet zo zeer van de Belgische oud-pre Ruud Lubbers in gedachten verzonken tijdens regeringsberaad. Hij is bepaald niet de enige in Europa die in aanmerking komt als opvolger van Europese Commissievoorzitter Jacques Delors. foto fotopersbureau dijkstra ruud nijpjes mier Wilfried Martens. Martens kan net zoals Lubbers bogen op langdurige ervaring als eerste minister. Maar twee jaar gele den kwam een abrupt einde aan zijn politieke loopbaan in Bel gië. Hij kreeg de schuld van de terugval die zijn CVP maakte bij de vervroegde parlementsver kiezingen van november 1991. Martens werd niet meer dan senator, maar werkt als voorzit ter van de Europese Volkspartij (EVP), koepel van de Europese christen-democratie, aan zijn come-back. Toch zal de 57-jari- ge boerenzoon het niet redden, zeker niet als hij zo blijft afge ven op zijn politieke vrienden in de CVP als hij onlangs deed in een Belgisch W-blad. Er zijn serieuzere liefhebbers. In de Duitse christen-democratie bijvoorbeeld. Herr Professor Doktor Kurt Biedenkopf, pre mier van de deelstaat Saksen, is zo iemand. Hij werd politiek doodgewaand sinds hij als se cretaris-generaal van de CDU in 1977 het veld moest ruimen na conflicten met voorzitter Hel mut Kohl. Zijn populariteit bij de CDU -kiezers is echter groot en nog altijd mijdt bedrijfsjurist Biedenkopf het conflict met Kohl niet, zoals in zijn jongste pleidooi om de ambtstermijn van de bondskanselier te beper ken. De enige manier voor Kohl om deze begaafde dwarsligger in de CDU de mond te snoeren, is hen) naar Brussel te sturen, waar hij als 'uitvoerend ambte naar' zal moeten leren naar zijn politieke bazen te luisteren. Maar Kohl kan natuurlijk ook een vertrouweling kandideren voor deze prestigieuze post, zoals bijvoorbeeld minister Theo Waigel van de Beierse zus terpartij CSU. Ook aan de overzijde van de Noordzee zijn er kandidaten te over. Zo is in de Europese Com missie de ster rijzende van commissaris Sir Leon Brittan, oud-minister van binnenlandse zaken en van handel en indu strie onder Margaret Thatcher. Eerst beheerdejiij de belangrij ke portefeuille van concurren tiebeleid, maar in het jongste kabinet-Delors is hij opgeidom- men tot commissaris voor de buitenlandse handel. Als zoda nig reist hij de hele wereld over om een nieuwe Algemene Over eenkomst voor Handel en Ta rieven (GATT) af te sluiten. Als hij slaagt is hij de redder van de Europese economie. Wie zal hem dan het voorzitterschap nog ontzeggen? Of wordt het tijd dat de kleine EG-landen eens een hoge post krijgen?. Nederland gaat er prat op dat het 'de grootste is van de kleine landen'. Maar dan heeft Ierland, klein maar fijn, nog een prima kandidaat. De 47-jarige advocaat Peter Sutherland, sinds kort direc teur-generaal van de GATT. Voor hem geldt in feite hetzelf de als voor Brittan. Een eventu ele succesvolle afsluiting van de al zeven jaar slepende zogehe ten Uruguay-ronde van de GATT is meer dan een plus puntje op zijn curriculum vitae. Naam en vrienden in Europa kreeg hij vooral in de periode 1985-1989 als aimabeler, voor ganger van de toch wat arrogant ogende Brittan. Lubbers heeft dus voldoende te genkandidaten. Logisch om de huid niet te verkopen voor de beer geschoten is. Maar hoe komt het eigenlijk, dat Lubbers maar twee geschikte en bereid willige kandidaten kent? Europees burgerschap gaat maandag in Een Portugees die in Nederland woont en zich tijdens zijn leven netjes gedragen heeft, kan zich kandidaat stellen voor de ge meenteraadsverkiezingen in, zeg Amsterdam, of zich aanmel den als kandidaat-Europarle mentariër bij een van de Neder landse fracties in het Europees parlement. Bovendien heeft hij het recht zijn stem uit te bren gen in deze verkiezingen. De nieuwe situatie geldt voor alle lidstaten met uitzondering van Luxemburg. Voor deze klei ne lidstaat wordt een uitzonde ring gemaakt om te voorkomen dat de ware Luxemburger op gemeentelijk niveau niets meer over zichzelf te vertellen krijgt. Een tweede element van het Europees burgerrecht is vooral van belang voor de reiziger. Een Nederlander die in een land buiten de EG, waar zich geen Nederlandse ambassade of con sulaat bevindt in moeilijkheden komt, kan bij de diplomatieke vertegenwoordiging van een andere lidstaat om dezelfde be scherming vragen als hij van Nederlandse zijde zou hebben gekregen. Binnen de Gemeenschap wordt door het verdrag het grondrecht van iedere EG-burger verankerd dat hij los van enige economi sche activiteit vrij door de lid staten mag reizen of daar mag verblijven. Eerder was via de totstandkoming van de interne markt al het recht verkregen om in willekeurig welke lidstaat te gaan werken. De enige drempel die nog blijft bestaan, is dat een lidstaat EG-onderdanen uit een ander land kan weren als zij on voldoende middelen van be staan hebben en proberen een beroep te doen op de sociale voorzieningen van dat land. BRUSSEL HENK VAN DE POLL De Europese Gemeenschap zet maandag een nieuwe stap op het glibberige pad naar eenwor ding. Op 1 november wordt de grondwetswijziging waartoe de elf lidstaten van de gemeen schap een kleine twee jaar gele den in Maastricht besloten, offi cieel van kracht. De EG wordt dan een Europese Unie, al is het zeer de vraag of deze naam ooit ingeburgerd zal raken. De Unie vormt het compromis tussen de foundingfathers' van de EG, Frankrijk, Duitsland, Ita lië en de Beneluxlanden die de overgang naar een federaal Eu ropa wel zagen zitten, en ande re lidstaten zoals het Verenigd Koninkrijk en Denemarken, die bevreesd waren voor identiteits verlies en het liever wifden hou den bij een grote vrijhandelszo ne. In het compromis komt het woord federaal dan ook niet voor. Wel de term 'Europees burgerschap' waaronder verder gaande gemeenschappelijke burgerrechten binnen de unie worden geïntroduceerd. De invoering van deze rechten vormen voor de modale burger voorlopig het meest tastbare bewijs dat er iets gaat verande ren. De 'paysari in de Dordogne kan zich opeens geconfronteerd zien met een Nederlandse bur gemeester. De gemeenteraad van het Belgische Luik zou in theorie overspoeld kunnen wor den door Italiaans sprekende kandidaten. De verandering heeft te maken met de introductie van het ac tief en passief kiesrecht bij plaatselijke verkiezingen en ver kiezingen voor het Europees parlement voor alle EG-burgers.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1993 | | pagina 2