Bomaanslagen IRA doen
af aan autoriteit Adams
Ruud Lubbers nog niet de nieuwe 'mister Europe'
Feiten &Meningen
Omstreden Sinn Fein-leider op TV maar zonder stem
Belg in raad Amsterdam
VRIJDAG 29 OKTOBER 1993
Iedereen leek aanvankelijk vóór overeenkomst te zijn
Scheuring basis
conflict Ulster
HAARLEM HANS JACOBS
Er waren veel vraagtekens te plaatsen bij de geheime vre
desbesprekingen tussen John Hume, parlementslid voor
en leider van de gematigde republikeinse SDLP in
Noord-Ierland, en Gerry Adams, voorman van de nauw
aan de IRA gelieerde partij Sinn Fein. Maar de IRA-
watchers in Belfast waren het tenminste over één punt
eens: als Adams dacht dat er een overeenkomst inzat,
dan zou hij de IRA daarvoor kunnen werven.
BELFAST DAVID McKITTRICK
THE INDEPENDENT
Vóór dc bomaanslag van op
Shankill Road van afgelopen za
terdag leek de hele republikein
se beweging (degenen die voor
stander zijn van hereniging van
Noord-Ierland met Ierland,
red.) mee te zingen in'het koor
van de lofprijzingen. De IRA
riep weliswaar niet op tot een
wapenstilstand, maar de leger-
raad verkondigde te zijn inge
licht over de voorwaarden van
het initiatief, en wilde graag dat
op die weg werd doorgegaan.
Adams hield nauwkeurig alle
onderdelen van de beweging op
de hoogte van wat hij aan het
doen was. Bestuursleden van
Sinn Fein werden vertrouwelijk
ingelicht, en het partijkader gaf
hem de unanieme steun, leder
een leek er voor te zijn. Dit is
een essentieel punt, want de re
publikeinse beweging is in de
geschiedenis altijd ten prooi ge
vallen aan scheuringen. Adams
leek iedereen die er toe doet er
van te hebben overtuigd, dat hij
niet bezig was met een uitver
koop van de 'gewapende strijd'.
Maar plotseling zijn Adams' au
toriteit en aanzien door de
bomaanslag in twijfel getrok
ken. I let is moeilijk enig
'vredesproces' te verenigen met
een dergelijke gruwelijke daad.
Adams was oprecht geschokt
door de aanslag. Hij heeft druk
uitgeoefend op de Britse rege
ring om positief te reageren op
het initiatief, waarin hij veel van
zijn persoonlijk gewicht heeft
geworpen. Door de bomaanslag
zijn de kanser\dat dat gebeurt
behoorlijk afgenomen.
Adams' positie is ondermijnd,
omdat duidelijk lijkt te zijn ge
worden dat in elk geval sommi
ge elementen binnen de IRA
niet onder de indruk zijn van
zijn initiatief en dat het hen niet
kan schelen hoeveel schade ze
het berokkenen. In het ergste
geval is de verdenking ontstaan
dat iemand zelfs met opzet het
initiatief saboteert.
De structuur van de IRA is van
dien aard dat de aanslag niet
het werk kan zijn geweest van
één IRA-cel. Er moet de toe
stemming voor nodig zijn ge
weest van hoger geplaatste le
den van de terroristische orga
nisatie. Het is moeilijk voorstel
baar dat zij zich niet hebben ge
realiseerd wat voor schade dat
kon berokkenenen aan Adams
en zijn initiatief.
De republikeinse beweging is
gebaseerd op fysieke kracht, die
af en toe de instandhouding van
de 'gewapende strijd' tot princi
pe lijkt te verheffen en niet al
leen maar tot een tactiek. Sinn
Fein is een redelijk recente toe
voeging, geënt op de bestaande
terroristische organisatie. De
IRA en Sinn Fein zijn bijzonder
nauw met elkaar verbonden,
maar.de laatste is de afgelopen
tien jaar steeds belangrijker ge
worden.
Aan de oorspronkelijke cultuur
van geweld is een nieuw ele
ment toegevoegd: dat van de
bat, discussie en argumentatie.
Deze tweede cultuur is gekun
steld, omdat republikeinen de
toegang wordt ontzegd tot fo
rums waar ze een belangrijke
bijdrage aan het debat met bij
voorbeeld Unionisten
(voorstanders van de instand
houding van de banden van
Noord-Ierland met Groot-Brit-
tannië, red.) zouden kunnen le
veren.
Mede door dit proces is het idee
gaan dagen dat het Ierse pro
bleem meer omvat dan een
simpele 'IRA tegen de Britten-
houding'. De retoriek van Sinn
Fein in het algemeen en van
Adams in het bijzonder heeft
zich in de loop van de tijd dan
ook aangepast aan de complexi
teit van de situatie.
Aangenomen werd dat Adams
de sleutelrolspelers in Sinn Fein
en de IRA voorzichtig met zich
had meegenomen in deze ont
wikkeling. Maar de bomaanslag
van zaterdag heeft nu de vraag
doen rijzen of de republikeinse
beweging niet toch een verza
meling is van elementen die
met elkaar in onenigheid leven,
in plaats van een eenheid.
Het vredesproces in Noord-Ierland
staat op een zijspoor na de bom
aanslagen van de voorbije week.
Londen heeft versterkingen ge
stuurd naar de verscheurde pro
vincie.
foto reuter dylan martinez
PATRICK VAN DEN HURK
De basis voor het slepende con
flict in Noord-Ierland werd ge
legd toen Ierland dat tot op
dat moment vanuit Londen
werd bestuurd in 1920 zelf
bestuur kreeg. Zes graafschap
pen in het noorden van het ei
land met een overwegend
protestantse bevolking kozen
ervoor bij Groot-Brittannië te
blijven. Die graafschappen
die een eigen parlement kregen
vormen tezamen Noord-Ier
land of'Ulster'.
Er was weerstand tegen de
scheiding, maar tot bijna vijftig
jaar na de splitsing van het ei
land bleef het rustig in het
noorden. De Ieren in de Ierse
Republiek hadden het druk met
het opzetten van hun eigen
staat en de Britten lieten de re
gering in Ulster haar eigen gang
gaan. De spanningen van de
cennia achterstelling van de
grote katholieke minderheid in
het noorden kwamen echter in
1968 tot ontploffing. De katho
lieke burgerrechtenbeweging
begon in demonstraties te eisen
dat er iets werd gedaan aan de
discriminatie op de arbeids- en
de woningmarkt. Ook op dit
moment is de werkloosheid on
der katholieken (24,2 procent)
veel hoger dan dat onder pro
testanten (10,1 procent).
Het protest werd hardhandig
neergeslagen, waarna de situa
tie snel uit de hand liep. Het
parlement werd ontbonden en
Ulster weer onder direct be
stuur van Londen gesteld. Het
Ierse Republikeinse Leger (IRA)
dat in het begin van de eeuw
tegen de Britten had gevochten
werd heropgericht en begon
een terreurcampagne tegen
protestanten en Britten. Het
weid werd van protestantse zij
de beantwoord. The Troubles
(de onlusten), zoals de Ieren het
conflict eufemistisch noemen,
hebben inmiddels meer dan
3.000 mensen het leven gekost.
Een oplossing lijkt nog niet in
zicht.
LONDEN Rtr
Gerry Adams (met bril) draagt een van de slachtoffers van de recente geweldsgolf in Noord-Ierland naar zijn
laatste rustplaats. foto reuter russell boyce
Voorzitter Gerry Adams van Sinn Fein,
die Groot-Brittannië niet in mag wegens
zijn banden met IRA-guerrillastrijders, is
voormalig lid van het Britse Lagerhuis. In
de Britse huiskamers ziet men hem 's
avonds op de televisie, maar zijn woor
den mogen niet worden weergegeven.
Het verbod is belachelijk aan het wor
den, nu Adams' uitlatingen lip-syn-
chroon door een acteur worden ingele
zen.
Adams opereert in het schemergebied
tussen de IRA-bommenleggers in Belfast
die zaterdag tien mensen doodden en
gematigde katholieke politici die met
hem besprekingen voeren om eindelijk
vrede te brengen in Noord-Ierland. Als
leider van Sinn Fein, de politieke vleugel
van de IRA, heeft de 45-jarige Adams zijn
positie omschreven als „met een geweer
in een hand, een stembus in de andere".
Maar zijn banden in het verleden met de
IRA, en Sinn Feins banden met een ter
reurgroep die zweert bij geweld om een
eind te maken aan het Britse bestuur
over Noord-Ierland, betekenen dat hij
door de meeste Brittén met diep wan
trouwen wordt bezien.
Adams treedt vaak op als de man die in
het openbaar excuses maakt voor 'fou
ten' van de IRA. Hij veroordeelde de aan
slag van zaterdag als fout, onvergeeflijk
en een ramp, maar zegt weinig controle
te hebben over de strijders die moorden.
„Indien u mij vraagt of ik als individu de
IRA kan stoppen, dan zeg ik 'nee'. Nie
mand kan de IRA stoppenzei hij deze
week in de Irish Times. De Britse rege
ring heeft nooit precies geweten wat ze
aanmoet met de in Belfast geboren
Adams, die 9r uitziet als een hoofdon
derwijzer met zijn minutieus getrimde
baard en bril.
Minister Howard (binnenlandse zaken)
verklaarde dat zijn besluit van maandag
om Adams te verbieden naar Groot-Brit
tannië te reizen was gebaseerd op de
verdenking dat hij „daden van terroris
me in verband met Noord-Ierland" be
raamde.
Maar Britse ministers zien de besprekin
gen die de Sinn Fein-leider heeft gevoerd
met de gematigde Ierse nationalist John
Hume toch als een mogelijke weg naar
vrede. Bijzonderheden van het overleg
zijn niet bekend.
Na zijn arrestatie in 1971 als brigade
commandant van de IRA werd Adams in
mei 1972 naar Londen gevlogen voor ge
heime onderhandelingen met de toen
malige minister voor Noord-Ierland, Wil
liam Whitelaw. Het overleg leverde ech
ter niets op. Hij zat 18 maanden gevan
genisstraf uit en werd in 1978 vrijgelaten.
In 1982 werd hij gekozen in het Noor-
dierse parlement. Hij kreeg toen al een
verbod om naar Groot-Brittannië te rei
zen, maar behaalde in 1983 een grote
overwinning door bij de algemene ver
kiezingen de zetel van West-Belfast te
De Britse regering hief zijn bezoek-ver-
bod op maar slaakte een zucht van ver
lichting toen Adams weigerde zijn zetel
in het „buitenlandse parlement" in Lon
den in te nemen. Hij werd tijdens de ver
kiezingen in 992 verslagen en verloor
de zetel in het Lagerhuis.
Waarschijnlijk geeft niets de verwarring
aan officiële zijde over Adams beter weer
dan de gevolgen van een verbod om
Adams in het openbaar te citeren of aan
het woord te laten. Dit verbod stelde de
Britse regering vijfjaar geleden in, in het
kader van een uitzendverbod voor tien
'loyalistische' (Noordierse protestantse)
en republikeinse (katholieke) groeperin
gen, waaronder Sinn Fein.
Het verbod houdt in dat leden of aan
hangers van deze groepen niet aan het
woord mogen komen op de Britse radio
en televisie. Maar dit heeft optredens
van Adams voor de Britse televisie niet
voorkomen. Veel journalisten menen dat
door het verbod zijn verklaringen, die nu
worden ingesproken door acteurs, zelfs
meer indruk maken.
Geduchte concurrentie rond opvolging Jacques Delors
BRUSSEL. LEO MAAT EN
HELEEN PAALVAST ANP
I let is al weer twee jaar geleden,
dat een ambtenaar in Den Haag
ons een geheim verklapte:
„Lubbers wordt het niet hoor.
I let wordt Gonzalez. Ja, het is
helemaal rond." Toen werd al
gespeculeerd over de opvolging
van Jacques Delors, de voorzit
ter van de Europese Commissie,
wiens ambtstermijn vorig jaar
nog werd verlengd tot januari
1995. In juni volgend jaar, op de
Europese topconferentie in
Griekenland, moet officieel de
nieuwe 'mister Europe' worden
aangewezen.
Maar vermoedelijk valt het be
sluit al eerder officieus: aan de
zijlijn van de Europese onder
handelingen over de vestigings
plaatsen van de EG-instelIingen,
die nu in volle gang zijn. Die
koppeling tussen zetels en ba
nen werd al eerder vertoond. De
Portugezen trachtten vorig jaar
de Nederlandse steun voor ves
tiging van het Europese Mone
taire Instituut (EMI) in Duits
land te verkrijgen in ruil voor
het eerste presidentschap van
het F.MI vooreen Nederlander.
Maar is Ruud Lubbers eigenlijk
wel kandidaat? „Ik ben geen
kandidaat. Integendeel, ik pleit
voor een ander", zei de premier
begin deze maand. Hij kende
wel twee bereidwillige kandida
ten, van wie er een op zijn eigen
lijst van voorkeur voorkwam.
Maar Lubbers hield, zoals altijd,
een slag om de arm. Alleen als
er geen andere kandidaten te
vinden waren, en die kans was
zeer klein, zou zijn kandidatuur
ter sprake kunnen komen. Want
in beginsel beschikt hij wel over
de benodigde capaciteiten om
Delors op te volgen, zo kon hij
niet nalaten te vermelden.
Voor sommige Haagse kenners
van de Lubberiaanse wijze van
uitdrukken was het de duide
lijkste openlijke sollicitatie van
de premier tot nu toe,'hoewel
hij tegelijk om tactische rede
nen zijn kandidatuur bagatelli
seerde.
Er zijn immers andere kandida
ten genoeg. De Spaanse pre
mier Felipe Gonzalez bijvoor
beeld. Net zoals Lubbers een
politiek overlevingskunstenaar.
Reeds elf jaar premier van
Spanje. Heeft het land rijker,
stabieler en moderner gemaakt.
De voormalige advocaat uit An-
dalusië is een bekwaam onder
handelaar en zeer Europees ge
zind. In zijn voordeel spreekt
ook, dat hij net zoals Delors tot
de zeer pragmatische vleugel
van de sociaal-democratie be
hoort.
Toch zijn de kansen van Gonza
lez de laatste tijd aanzienlijk
verminderd. Door de Val van de
socialistische regering in Frank
rijk hebben nu in alle grote EG-
lidstaten de conservatieven de
overhand gekregen. De dagen
van een socialist als voorzitter
van de Europese Commissie lij
ken daarmee geteld. Het groot
ste obstakel voor Gonzalez is hij
echter zelf. Hij wordt als relatief
onomstreden staatsman zo'n
beetje als enige in staat geacht
leiding te geven aan de coalitie,
die Spanje regeert sinds de soci
alisten dit jaar hun absolute
meerderheid in de Cortes verlo
ren. Gonzalez kan nu niet naar
Brussel. Hij moet zijn karwei
nog afmaken.
Maar ook van christen-demo-
cratischc/conservatieve zijde
heeft Lubbers geduchte concur
rentie te vrezen. En dan niet zo
zeer van de Belgische oud-pre
Ruud Lubbers in gedachten verzonken tijdens regeringsberaad. Hij is bepaald niet de enige in Europa die in
aanmerking komt als opvolger van Europese Commissievoorzitter Jacques Delors.
foto fotopersbureau dijkstra ruud nijpjes
mier Wilfried Martens. Martens
kan net zoals Lubbers bogen op
langdurige ervaring als eerste
minister. Maar twee jaar gele
den kwam een abrupt einde aan
zijn politieke loopbaan in Bel
gië. Hij kreeg de schuld van de
terugval die zijn CVP maakte bij
de vervroegde parlementsver
kiezingen van november 1991.
Martens werd niet meer dan
senator, maar werkt als voorzit
ter van de Europese Volkspartij
(EVP), koepel van de Europese
christen-democratie, aan zijn
come-back. Toch zal de 57-jari-
ge boerenzoon het niet redden,
zeker niet als hij zo blijft afge
ven op zijn politieke vrienden in
de CVP als hij onlangs deed in
een Belgisch W-blad.
Er zijn serieuzere liefhebbers. In
de Duitse christen-democratie
bijvoorbeeld. Herr Professor
Doktor Kurt Biedenkopf, pre
mier van de deelstaat Saksen, is
zo iemand. Hij werd politiek
doodgewaand sinds hij als se
cretaris-generaal van de CDU in
1977 het veld moest ruimen na
conflicten met voorzitter Hel
mut Kohl. Zijn populariteit bij
de CDU -kiezers is echter groot
en nog altijd mijdt bedrijfsjurist
Biedenkopf het conflict met
Kohl niet, zoals in zijn jongste
pleidooi om de ambtstermijn
van de bondskanselier te beper
ken. De enige manier voor Kohl
om deze begaafde dwarsligger
in de CDU de mond te snoeren,
is hen) naar Brussel te sturen,
waar hij als 'uitvoerend ambte
naar' zal moeten leren naar zijn
politieke bazen te luisteren.
Maar Kohl kan natuurlijk ook
een vertrouweling kandideren
voor deze prestigieuze post,
zoals bijvoorbeeld minister
Theo Waigel van de Beierse zus
terpartij CSU.
Ook aan de overzijde van de
Noordzee zijn er kandidaten te
over. Zo is in de Europese Com
missie de ster rijzende van
commissaris Sir Leon Brittan,
oud-minister van binnenlandse
zaken en van handel en indu
strie onder Margaret Thatcher.
Eerst beheerdejiij de belangrij
ke portefeuille van concurren
tiebeleid, maar in het jongste
kabinet-Delors is hij opgeidom-
men tot commissaris voor de
buitenlandse handel. Als zoda
nig reist hij de hele wereld over
om een nieuwe Algemene Over
eenkomst voor Handel en Ta
rieven (GATT) af te sluiten. Als
hij slaagt is hij de redder van de
Europese economie. Wie zal
hem dan het voorzitterschap
nog ontzeggen?
Of wordt het tijd dat de kleine
EG-landen eens een hoge post
krijgen?. Nederland gaat er prat
op dat het 'de grootste is van de
kleine landen'. Maar dan heeft
Ierland, klein maar fijn, nog een
prima kandidaat.
De 47-jarige advocaat Peter
Sutherland, sinds kort direc
teur-generaal van de GATT.
Voor hem geldt in feite hetzelf
de als voor Brittan. Een eventu
ele succesvolle afsluiting van de
al zeven jaar slepende zogehe
ten Uruguay-ronde van de
GATT is meer dan een plus
puntje op zijn curriculum vitae.
Naam en vrienden in Europa
kreeg hij vooral in de periode
1985-1989 als aimabeler, voor
ganger van de toch wat arrogant
ogende Brittan.
Lubbers heeft dus voldoende te
genkandidaten. Logisch om de
huid niet te verkopen voor de
beer geschoten is. Maar hoe
komt het eigenlijk, dat Lubbers
maar twee geschikte en bereid
willige kandidaten kent?
Europees burgerschap gaat maandag in
Een Portugees die in Nederland
woont en zich tijdens zijn leven
netjes gedragen heeft, kan zich
kandidaat stellen voor de ge
meenteraadsverkiezingen in,
zeg Amsterdam, of zich aanmel
den als kandidaat-Europarle
mentariër bij een van de Neder
landse fracties in het Europees
parlement. Bovendien heeft hij
het recht zijn stem uit te bren
gen in deze verkiezingen.
De nieuwe situatie geldt voor
alle lidstaten met uitzondering
van Luxemburg. Voor deze klei
ne lidstaat wordt een uitzonde
ring gemaakt om te voorkomen
dat de ware Luxemburger op
gemeentelijk niveau niets meer
over zichzelf te vertellen krijgt.
Een tweede element van het
Europees burgerrecht is vooral
van belang voor de reiziger. Een
Nederlander die in een land
buiten de EG, waar zich geen
Nederlandse ambassade of con
sulaat bevindt in moeilijkheden
komt, kan bij de diplomatieke
vertegenwoordiging van een
andere lidstaat om dezelfde be
scherming vragen als hij van
Nederlandse zijde zou hebben
gekregen.
Binnen de Gemeenschap wordt
door het verdrag het grondrecht
van iedere EG-burger verankerd
dat hij los van enige economi
sche activiteit vrij door de lid
staten mag reizen of daar mag
verblijven. Eerder was via de
totstandkoming van de interne
markt al het recht verkregen om
in willekeurig welke lidstaat te
gaan werken. De enige drempel
die nog blijft bestaan, is dat een
lidstaat EG-onderdanen uit een
ander land kan weren als zij on
voldoende middelen van be
staan hebben en proberen een
beroep te doen op de sociale
voorzieningen van dat land.
BRUSSEL HENK VAN DE POLL
De Europese Gemeenschap zet
maandag een nieuwe stap op
het glibberige pad naar eenwor
ding. Op 1 november wordt de
grondwetswijziging waartoe de
elf lidstaten van de gemeen
schap een kleine twee jaar gele
den in Maastricht besloten, offi
cieel van kracht. De EG wordt
dan een Europese Unie, al is het
zeer de vraag of deze naam ooit
ingeburgerd zal raken.
De Unie vormt het compromis
tussen de foundingfathers' van
de EG, Frankrijk, Duitsland, Ita
lië en de Beneluxlanden die de
overgang naar een federaal Eu
ropa wel zagen zitten, en ande
re lidstaten zoals het Verenigd
Koninkrijk en Denemarken, die
bevreesd waren voor identiteits
verlies en het liever wifden hou
den bij een grote vrijhandelszo
ne. In het compromis komt het
woord federaal dan ook niet
voor. Wel de term 'Europees
burgerschap' waaronder verder
gaande gemeenschappelijke
burgerrechten binnen de unie
worden geïntroduceerd.
De invoering van deze rechten
vormen voor de modale burger
voorlopig het meest tastbare
bewijs dat er iets gaat verande
ren. De 'paysari in de Dordogne
kan zich opeens geconfronteerd
zien met een Nederlandse bur
gemeester. De gemeenteraad
van het Belgische Luik zou in
theorie overspoeld kunnen wor
den door Italiaans sprekende
kandidaten.
De verandering heeft te maken
met de introductie van het ac
tief en passief kiesrecht bij
plaatselijke verkiezingen en ver
kiezingen voor het Europees
parlement voor alle EG-burgers.