Schone oven voor
verbranden slib
I
Te veel vogels sterven
door eten giftige zaden
Over leven
Sirius ligt in
Amsterdam
R0EN
Ook zuurgraad grond van
belang voor volkstuinders
Meer korhoenders op
Sallandse Heuvelrug
Lezing over bestrijdingsmiddelen
hoofddorp Kees Beaart van de stichting Natuurverrijking
houdt in het weekeinde van 6 en 7 november in het bezoekers
centrum van de Heimanshof in Hoofddorp een lezing met als ti
tel Gevaren bij het gebruik van bestrijdingsmiddelen in het da
gelijks leven'. Zowel zaterdag als zondag wordt de lezing gege
ven van 14.30 tot 15.30 uur aan de Wieger Bruinlaan 1. De toe
gang is gratis. Inlichtingen tel. 02503 - 14025.
Cursus bierbrouwen
boxtel In Boxtel wordt een weekendcursus broodbakken geor
ganiseerd door het milieu-educatie- en voorlichtingscentrum De
Kleine Aarde op 12,13 en 14 november, van vrijdag 20.00 uur tot
zondag 10.00 uur. Er staat onder meer een excursie naar een
brouwerij op het programma. De kosten zijn 190 gulden.
Problemen rond terugname produkten
den haag Duitsland is bezig met het treffen van verregaande
milieumaatregelen, die ook voor Nederland consequenties zul
len hebben. Verpakkingen, auto's, batterijen en elektronische
apparatuur moeten straks na gebruik worden teruggenomen
door producent, distributeur of importeur, zo schrijft de Duitse
wet voor. Minister Alders streeft naar dezelfde maatregelen voor
Nederland. Om de problemen die daarbij ontstaan op een rijtje
te zetten organiseert het ministerie van VROM samen met de
Federatie Herwinning Grondstoffen op 9 december een sympo
sium in Utrecht voor alle betrokkenen.
Betere voorlichting asbest gewenst
den haag De rijksoverheid vindt betere voorlichting over as
besthoudende materialen in woningen gewenst. Uit onderzoek
is gebleken dat er nog steeds grote onduidelijkheid bestaat over
het omgaan met asbesthoudend materiaal in huis. Zo kennen
veel mensen de risico's niet van het verwijderen van vloerbedek
king met asbest aan de onderzijde. Ook het boren en zagen in
asbesthoudend materiaal is niet van gevaar ontbloot. Inademing
van stof en vezels is zeer slecht voor de gezondheid. Er komt
binnenkort een folder voor particulieren met algemene informa
tie over de stof asbest en onder meer richtlijnen voor het verwij
deren van vloerbedekking.
Honderdvijftig miljoen gulden kost de speciale verbran
dingsoven voor zuiveringsslib, die deze winter in
Dordrecht in gebruik wordt genomen. De oven voldoet
aan de strengste milieu-eisen.
daartoe de DRSH Zuiveringsslib
NV opgericht. Deze heeft als
taak het slib van de vier produ
centen af te nemen, te verwer
ken en de restprodukten milieu
hygiënisch verantwoord te be
handelen.
In de oven wordt het aange
voerde slib gedroogd, met be
hulp van stoom, legt directeur
A.R. Bresters het proces uit. Het
slib wordt vervolgens vermalen
en verbrand.
Verbranden van slib is nodig nu
de wet alle andere mogelijkhe
den verbiedt. Vroeger werd dit
als meststof in de landbouw ge
bruikt, of tot compost verwerkt.
Ook werd het gestort, in zee of
in speciale depots. De wetgever
heeft bepaald dat er geen
milieubelastende stoffen - en
die zitten in zuiveringsslib - in
de bodem mogen worden ver
spreid. Storten in zee mag al ja
ren niet meer. En op land maakt
ruimtegebrek het vinden van
een stortplaats moeilijk. Ver
branden is het alternatief.
Het slib blijft achter bij het
zuiveren van rioolwater. Alleen
al in Zuid-Holland produceren
de ruim tachtig afvalwaterzui
veringsinstallaties jaarlijks zo'n
anderhalf miljoen kubieke me
ter van dit zuiveringsslib.
De vier Zuidhollandse water
kwaliteitsbeheerders - de hoog
heemraadschappen van Delf
land, Rijnland en Schieland en
het zuiveringschap Hollandse
Eilanden en Waarden - hebben
Rookgassen
De rookgassen worden vervol
gens in een stoomketel afge
koeld; de stoom die daarbij ont
staat, wordt weer gebruikt om
nieuw slib te drogen. „Voordat
de rookgassen de schoorsteen
bereiken, passeren ze een filter
die 99,5 procent van het stof te
genhoudt", vervolgt Bresters.
Vervolgens gaan de rookgassen
door een filter die het kwik en
een hoeveelheid dioxine eruit
haalt.
Pas dan verdwijnen de gassen
in de lucht. Onzichtbaar voor
het oog, want de gassen zijn zo
warm, dat ze als damp opstij
gen. Alleen bij winterse vrieskou
zou er een pluim uit de schoor
steen te zien kunnen zijn.
De hinder voor de omgeving
is tot een minimum beperkt.
Bresters: „Alle machines die ge
luidhinder zouden kunnen ver
oorzaken, zijn met geluiddem
pende materialen afge
schermd."
Ook van stankoverlast zal vol
gens hem geen sprake zijn. De
vrachtauto's voeren het slib in
afgesloten containers aan en
lossen hun vracht in het voor
portaal van het gebouw waar de
ovens staan. In de losruimte
heerst voortdurend onderdruk,
zodat er wel lucht van buiten
naar binnen kan stromen, maar
niet andersom.
Het grootste voordeel van de
oven is volgens Bresters dat het
verbrandingsproces bijdraagt
tot een aanmerkelijke volum
evermindering van het te stor
ten materiaal. De rioolwaterzui
veringsinstallaties leveren jaar
lijks 240.000 ton slib af om hier
te verbranden. Wat er aan as uit
de oven komt, is minder dan
eentiende van die hoeveelheid."
De as kan zonder problemen
worden gestort; het is geen che
misch afval.
amsterdam
Het actieschip de Sirius van
Greenpeace ligt tot en met 9 ja
nuari volgend jaar bij het Ne
derlands Scheepvaartmuseum
in Amsterdam. Museumbezoe
kers kunnen de komende
maanden in groepen van dertig
personen een kijkje nemen op
het schip, dat bekend is van
spectaculaire acties tegen de
zeehondenjacht en dumpingen
van chemisch en radioactief af
val. De rondleidingen worden
verzorgd door vrijwilligers van
Greenpeace. De Sirius lag on-
I langs in Haarlem, waar in twee
dagen tijd ruim 2200 bezoekers
werden geteld.
Studiedag telen
boxtel
In Boxtel wordt een studiedag
teeltplan en vruchtwisseling ge
organiseerd door en in het
milieu-educatie- en voorlich
tingscentrum De Kleine Aarde
op 20 november. Prijs»70 gulden
inclusief ecologische lucht en
cursusmateriaal. Informatie
04116 - 84921.
De onderzoekers J. de Leeuw
en M. Gorree van het Leidse
Centrum voor Milieukunde
moeten op twee belangrijke
vragen antwoord zien te geven.
„De hoeveelheid zaden die een
vogel of muis opeet is sterk af
hankelijk van de hoeveelheid
zaden die bovenop de akker
blijft liggen. Na het zaaien moe
ten de zaden eigenlijk onder de
grond zitten, maar een deel
blijft bovenop achter. Dat wordt
dus opgegeten", zet De Leeuw
uiteen. Het tweetal heeft con
tacten gelegd met een aantal
boeren en gaat de komende
maanden tellen hoeveel zaden
er op de akker liggen als er nét
is gezaaid.
Soms worden kleine kleikor-
reltjes waaraan chemische mid
delen kleven uitgestrooid, om
het zaad zo te beschermen te
gen insekten en schimmels. Vo
gels zien die korreltjes soms aan
voor steentjes, en eten die op.
De Leeuw: „Het gevolg is ver
giftiging." De Leidse onderzoe
kers gaan de komende maan
den zo'n 250 dode vogels open
snijden om te bekijken wat de
dieren in de maag hebben. Aan
jagers, boeren en andere 'veld
werkers' is gevraagd melding te
maken van dode vogels. „Pas
als we goed weten hoe de steen
tjes die de vogels eten eruit
zien, kunnen we ervoor zorgen
dat de kleikorreltjes er minder
op lijken."
Bovendien wil Gorree een
praktijkproef doen: „Een kooi
mussen een aantal soorten grit,
verschillend in kleur en vorm
voorschotelen en dan maar
eens kijken welke soort ze het
liefst opeten." Ook zou volgens
haar moeten worden bekeken
welke kleuren vogels afstotend
vinden. „Daar blijven ze dan
tenminste vanaf.
De onderzoekers van het RI
VM bekijken onder meer welke
dosis schadelijk is en welke
minder giftige bestrijdingmsid-
delen een even goede bescher
ming geven. „Uiteindelijk willen
we voorkomen dat er vogels
sterven omdat ze van een aldcer
eten. Zoveel doden is niet no-
dig."
Vogels stellen hun leven in de
waagschaal als ze op net inge
zaaide akkers 'een graantje'
proberen mee te pikken. De net
uitgezaaide zaden zijn vaak be
handeld met giftige bestrij
dingsmiddelen. De consumptie
van een paar kiemen is voor
kleine vogeltjes al dodelijk. Het
Leidse Centrum voor Milieu
kunde (CLM) en het Rijks Insti
tuut voor Volksgezondheid en
Milieuhygiëne (RIVM) doen sa
men onderzoek naar de moge
lijkheid om het aantal slachtof
fers te verminderen.
Zaden van akkerbouwgewas
sen zijn gevoelig voor insekten-
vraat en schimmels. Daarom
worden veel zaden voor gebruik
in een oplossing van bestrij
dingsmiddelen gedoopt. Het is
ook mogelijk om de zaden on
behandeld op de akkers te gooi
en en de bestrijdingsmiddelen
tegelijkertijd in korrelvorm erbij
te strooien. Ook dat eist slacht
offers: de vogels eten de giftige
I
Elke dag worden we er weer mee
geconfronteerd. Of het nu om het
gescheiden inzamelen van afval,
het gebruik van bestrijdingsmid
delen of het aanwijzen van be
schermde gebieden gaat, het
milieu vraagt voortdurend de aan
dacht. In de rubriek '10 over
Groen' worden elke week tien
vragen over het milieu gesteld aan
min of meer bekende regiogeno
ten. Deze week het woord aan
Ruud Stuurman, directeur van het
Leidse verzorgingshuis Room-
burgh.
Wat vindt u van de voorlich
tingscampagne van de overheid
voor een beter milieu?
Om die campagne lach ik wei
eens. Om mensen uit de auto te
krijgen, maakt de overheid het
rijden duurder. Dat is pure dief
stal. Iedereen blijft rijden en dat
weet de overheid heel goed. Ze
wil ook helemaal niet dat men
sen de auto laten staan. Als ie
dereen dat een week doet, is de
staat failliet. De overheid moet
eens echte maatregelen gaan
nemen om het autogebruik te
rug te dringen: autoloze zonda
gen of op bepaalde dagen men
sen met even nummers laten
rijden.
Ja, dat vind ik zeer terecht.
Soms is het wel wat overdreven,
maar als u me vraagt wanneer
dan, nee, dan kan ik niet zo snel
een voorbeeld bedenken.
We zijn heel goed gaan opletten
wat voor schoonmaakmiddelen
we gebruiken. En we scheiden
het afval.
Kunt u iets noemen wat u snel
zou willen aanpakken?
Dat is een moeilijke vraag. Wij
doen eigenlijk geen dingen
waarvan ik zeg: dat kan niet lan
ger zo.
Gaan de oudere bewoners in uw
tehuis bewust om met het
milieu?
Dat hangt van de persoon af,
net als in de gewone maat
schappij. Sommigen gaan er
heel bewust mee om, zij bewa
ren bijvoorbeeld keurig het oud
papier apart. Anderen trekken
zich nergens wat van aan. We
praten er eigenlijk niet over met
de bewoners.
Hoe milieubewust bent u thuis?
Wij houden zonder meer reke
ning met het milieu. Om wat
voorbeelden te noemen: we ge
bruiken ongebleekte koffiefilters
en papieren boterhamzakjes.
Die plastic tassen in supermark
ten hoef ik niet. En ik vind het
ook niet nodig om alle groenten
in plastic zakjes te doen. Prei
gooi ik gewoon los in de kar,
met spruitjes is dat natuurlijk
wat moeilijker.
Waarover maakt u zich de
meeste zorgen?
Over het gat in de ozonlaag, dat
is een regelrechte bedreiging.
Het hele klimaat kan er immers
door veranderen. Ik vind dat er
onmiddellijk maatregelen geno
men moeten worden: de over
heid moet het gebruik van cfk's
verbieden. Nu zeggen ze: in dat
en dat jaar moet het gebruik ge
halveerd zijn. Onzin, er zijn im
mers alternatieven.
Ligt u ook bewust minder in de
zon, vanwege de alarmerende
berichten?
Ik lig nooit in de zon, ik zoek al
tijd de schaduw op. maar ik
denk dat het inderdaad zo is dat
mensen die veel zonnen moe
ten uitkijken. Aan de andere
kant moet je niet alles laten. Dat
is net als met roken en drinken.
Dat is ook slecht. Maar moet ik
tegen een 84-jarige man zeggen
dat hij niet meer mag roken?
Moet je hem dat genot ontzeg-
gen?
De Horsten in Voorschoten. Je
kunt er uren wandelen zonder
op dezelfde plek te komen. Het
is een afwisselend gebied. Ik
liep er twintig jaar geleden al
met mijn vader. Er is de laatste
tijd wel te veel reclame voor ge
maakt. Vroeger kwam je haast
niemand tegen op een zondag
middag, terwijl er nu verschrik
kelijk veel mensen zijn. Alleen 's
ochtends vroeg is het nog echt
Meerdere milieucriteria zouden
een rol moeten spelen bij het
kiezen van de juiste locatie voor
het vestigen van complexen
volkstuinen. Normen die alleen
betrekking hebben op het ge
halte van de verontreiniging in
de bodem, bieden volkstuinders
onvoldoende bescherming.
Dat concludeert het Centrum
voor Milieukunde l.ciden (CML)
in zijn onderzoek dat is uitge
voerd in opdracht van de direc
tie Openluchtrecreatie van het
ministerie van Landbouw, Na
tuurbeheer en Visserij. Het rap
port is in de eerste plaats be
doeld als hulpmiddel voor ge
meenten die een plek moeten
kiezen voor een nieuw complex
volkstuinen.
Uit het onderzoek blijkt dat
niet alleen van belang is of de
bodem is verontreinigd met de
metalen cadmium, lood en
kwik. Ook de zuurgraad van de
gtond is vaak zeer bepalend
voor de mate waarin zware me
talen door het gewas uit de bo
dem worden opgenomen. Bij
gewassen die met lood veront
reinigd zijn. is de verontreini
ging vaak vooral afkomstig uit
de lucht. Het lood blijft op de
buitenkant van het gewas kle
ven, en kan door wassen maar
voor ongeveer de helft worden
afgesplocld. Ten slotte is ook de
kwaliteit van het plaatselijke
slootwater van belang, wanneer
dit door de volkstuinders als
gietwater wordt gebruikt.
heel rustig.
Het probleem is dat je individu
eel ontzettend je best kunt
doen, maar dat heeft zo weinig
effect. Ik vind dat de overheid
meer dingen moet regelen. Ik
heb bijvoorbeeld soms op een
dag veel afspraken, dan móet ik
de auto wel nemen, anders red
ik het allemaal niet. Dat zou
veranderen als iedereen vaker
de fiets zou nemen, dan zou het
leven minder jachtig zijn dan
nu. Het lukt pas om iets te ver
anderen als iedereen zegt: we
doen een stapje terug.
nuverdal gpd
Het aantal korhoenders
neemt langzaam weer toe op
de Sallandse Heuvelrug tus
sen Holten en Nijverdal. Dit
jaar werden 28 korhanen ge
teld.
Op het dieptepunt in 1980
werden slechts 17 korhanen
in het gebied gezien. Buiten
de Sallandse Heuvelrug ko
men in West-Europa nog
slechts een handjevol van de
ze dieren voor in Brabant en
de Hautes Fagnes in België.
Om een levensvatbare
groep van tenminste honderd
korhoenparen te bereiken, wil
Staatsbosbeheer haar bezoe
kerscentrum Noetselerberg
op de Sallandse Heuvelrug
verplaatsen naar een plek
buiten het natuurgebied.
Jaarlijks komen meer dan
120.000 bezoekers in 60.000
auto's op deze topattractie af.
Dit veroorzaakt grote onrust
in het gebied.
Staatsbosbeheer en Na
tuurmonumenten willen ook
de afsluiting van de bekende
Tocristenweg tussen Nijver
dal en Holten, die onder meer
is opgenomen in ANWB-
autoroutes. In ruil willen de
natuurorganisaties voor be
zoekers extra fiets- en wan
delwegen aanleggen.
De moderne verbrandingsoven voor het Zuidhollandse slib van afvalwaterzuiveringsinstallaties in Dordrecht.
foto GPD
miïil !§8iwrei*:i
Ruud Stuurman in de Horsten in Voorschoten. „Je kunt er uren wandelen zonder op dezelfde plek te komen. Het is een afwisselend gebied."
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
