Eco-biologische kleding uit eigen land
Chopin
Tafel naar eigen
idee en exclusief
Leven en wonen
Klein grut nu verplanten
Vinja 933: multifunctionele bank
L'Oreal doet geen
dierproeven meer
MAANDAG 18 OKTOBER 1993
TUIN
Om het moeilijk te maken willen lang niet alle planten
op hetzelfde moment worden verplant. Bladverliezers
willen pas uit de grond als ze het blad kwijt zijn, blad-
houders kunnen vroeg in de herfst of laat in het voorjaar het best
van plaats veranderen. Met vaste planten kan de hele winter wor
den gesjouwd, op het kleine grut na.
Dat kleine grut, al dat goed dat wel eens rotsplant, een andere keer
randplant wordt genoemd, wortelt zeer oppervlakkig. Een beetje
vorst en de wortels staan in bevroren grond. Staan ze eenmaal vast,
dan is dat geen probleem, zijn ze net van de ene plek naar de ande
re verhuisd, dan kan dat wel eens mis lopen. De wortels verdrogen,
de plant is weg. Niet doen dus.
Maar nu is het nog tijd om ze elders neer te zetten. De grond is nog
warm, de lucht vochtig, de wortels kunnen zich snel en gemakkelijk
hechten. Mocht het onverhoopt droog worden na het verplanten of
mocht er abnormaal vroeg vorst komen, dan zullen we een beetje
moeten helpen. Gewoon water geven zodat we ze door de eerste
moeilijke tijd heen helpen.
Het aardige van al dat kleine grut: Aubrietia, Arabis, Alyssum, Ibe-
ris, Sedum, rotsanjers, Verastium, enzovoort, is, dat de planten ge
makkelijk gescheurd kunnen worden. We kunnen er dus veel meer
van maken. Hiervoor halen we de planten zorgvuldig uit de grond.
We kijken dan goed waar de mooiste en beste wortels zitten. Daar
na scheuren we de pol in zoveel stukken als we nodig hebben. De
rest kan op de compost.
De kleine stukken plant, per definitie voorzien van mooie gezonde
wortels, worden nu geplant. Uiteraard in grond die niet alleen los is
van structuur, maar ook eventueel is verbeterd, liefst met zelfge
maakte compost, desnoods met potaarde. In streken met klei kan
de grond luchtiger gemaakt worden met scherp zand en eventueel
turf. Maar planten die niet van zure grond houden, zoals anjers,
krijgen juist een heel klein beetje landbouwkalk.
De wortels worden stevig in de grond gedrukt. We gieten de plan
ten altijd aan, ook bij regen. Dat beetje regen kan niet op tegen een
forse straal water die de aarde tussen de wortels spoelt. Daar is het
na het verplanten om begonnen. Dan kunnen ze zich gemakkelijk
hechten. Bij vroege vorst verdient het aanbeveling om pas verplant
grut veiligheidshalve iets bescherming te bieden.
VRAAG EN ANTWOORD
B. BEERS uit HAARLEM heeft en aantal vragen over wilgen en fuch
sia's. De 'waterwilg' is waarschijnlijk de Salix alba, een forse groeier
die in de loop van de wintermaanden in vorm gesnoeid mag wor
den. De Salix integra (is deze-witbont?) heeft eerst in een pot ge
staan, maar staat nu in de volle grond. Ik vermoed dat deze plant
op stam is gekweekt en dan is het zaak om de stamvorm in ere te
houden. Uitdunnen na de bloei is dan noodzakelijk. Er zijn zelfs
mensen die dit soort wilgjes ria de bloei als het ware knotten, zodat
ze elk jaar uitsluitend jong hout hebben. Maar zo radicaal is niet
noodzakelijk.
Wat fuchsia's aangaat: zelf snoei ik mijn planten een heel klein
beetje voor ze in de winterrust gaan. Pas in maart, als ze uit de rust
gehaald worden en ook nieuwe aarde krijgen, worden ze flink op
maat gesnoeid.
Heel tijdeigen is de vraag van J. A. VAN STEIJN uit BLOEMEN-
DAAL. De vraag luidt: wanneer mag ik de verdorde stengels van de
grote planten verwijderen. Het antwoord luidt: de beste tijd is pas
in het voorjaar, omdat ook veel dieren plezier hebben van al deze
opstaande stengels. Bovendien houden ze de vorst aan de grond
iets tegen en zijn ze heel mooi als het sneeuwt. Maar als er teveel
bezwaar tegen is, kan men ze in de herfst verwijderen als ze hele
maal afgestorven zijn. De stengels van de overblijvende Helianthus
gebruik ik vaak als bamboestokken.
Een heel belangrijke vraag komt van H. J. DINGJAN uit LEIDEN. De
vraag luidt: mogen aardappelschillen in het GFT-vat? Het antwoord
luidt: Néén, in geen geval! Afgezien van het feit dat de aardappels,
vooral de Bintjes, met héél véél gif worden gekweekt, worden ze ten
overvloede ook nog met kiemremmend spul behandeld. Aardap
pelschillen, tenzij uit biologische bedrijven, horen dus in de vuil-
1 niszak.
Soms is het lachen geblazenbij het lezen van de brieven van de
trouwe lezers. Zo ook bij het lezen van de brief van J. STIEKEMA uit
HEEMSTEDE. Die heeft ijverig alle slakken tussen de compost ge
stopt en vraagt zich nu af of ze straks ook weer meekomen als de
compost uitgestrooid wordt. Om te beginnen zullen de slakken de
hitte die in de composthoop ontstaat tijdens de omzetting niet
overleven. Maar de exemplaren die leven aan de buitenkant van de
hoop zullen zich ongetwijfeld voortplanten. Met de eitjes die ze af
zetten komen dan volgend voorjaar weer slakken in de tuin. Het
advies luidt dus: géén slakken in de compost. Zijn er geen vogels of
kippen in de buurt. Die zijn er dol op.
A.C. VAN DER PERK uit KATWIJK tobt met haar Tiboutchina. Uit
alles maak ik op dat de plant iets teveel zorg in de vorm van water
heeft gehad. Deze plant die ruim een meter hoog kan worden, wil
wel geregeld natgehouden worden, maar kan niet tegen een 'natte
voet'. Dus vlug uit de pot halen en nieuwe aarde geven op basis van
compost. Gedurende de winter ongeveer 10 graden C. In het voor
jaar op een lichte niet-zonnige plaats, 's Winters mag er wel een
paar uur zon op schijnen. Om de luchtigheid goed te houden kan
men de pot op een omgekeerde schotel in een bak met water zet
ten. De wortels worden dan niet te nat. In het voorjaar geregeld bij
mesten. Zo verzorgd zal de Tiboutchina volgend jaar vast wel weer
mooi worden.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend in de natuur een vraag
op? Greet Buchner zal proberen voor u het antwoord te vinden.
De vraag kunt u opsturen naar Damiate Dagbladen, Postbus 507,
2003 AP Haarlem, t.a.v. de redactie LEVEN EN WONEN.
Katoen geteeld op gifvrije grond, zonder chemische middelen
JEANETTE STUUROP
'Going eco' is een duidelijke trend in de confectie-industrie. Ieder
zichzelf respecterend merk heeft wel een 'ecolijn' in de collectie.
Ergane Organic Wear, anderhalf jaar geleden opgericht, heeft in
middels de vierde collectie volledig ecologisch-biologische kleding
gelanceerd en heeft zich voor het eerst gepresenteerd op de inter
nationale modebeurs Igedo in Düsseldoif. Ergane Organic Wear
werkt hoofdzakelijk met katoen. De produktie van de katoen wordt
streng bewaakt, evenals de veredeling van het produkt. Het natio
nale Skal-certifïcaat dat aan de stoffen is gehecht is daarvoor de ga
rantie.
indigo voor deze winter en maïsgeel,
roodbruin en petrolgroen voor de ko
mende zomer. Weliswaar zijn die niet
zo knallend van kleur als in de 'gewo
ne' kledingindustrie, maar Anita Bo
nes, die samen met Wieneke Reith de
collectie ontwerpt, blijft optimistisch:
„Ook dat zal nog wel komen".
Wat betreft de knopen heeft Ergane
de keus laten vallen op ongebeitste
parelmoer, olijfhout en kokosnoot
Bones heeft nog een boeiende aan
vulling op dat knopenverhaal: „Dat
parelmoer is afkomstig van afgestor
ven oesterbanken. We vroegen ons af,
of we voor de nieuwe collectie niet
iets anders konden bedenken, een
wat intensere kleur, zoals bijvoor
beeld koraal. Dat kon ook, zei onze le
verancier. Ook van afgestorven ban
ken. We zijn er uiteindelijk achterge
komen, dat dat gewoon helemaal niet
mogelijk is. Dat koraalbanken hele
maal niet afsterven. Dus vindt men
geen koraal in onze collectie. Ook ge
recycled glas leek ons een aardige
grondstof, maar ook dat idee hebben
we moeten laten varen, omdat er toch
te veel verf werd gebruikt".
De vrouw achter dit in Arnhem geves
tigde bedrijf is Wieneke Reith. Ze
volgde de lerarenopleiding tekenen
en textiele werkvormen in Nijmegen,
oriënteerde zich in het ecologische
circuit, is als docente verbonden aan
een vormingscentrum en gaf in bin
nen- en buitenland tal van workshops
op het gebied van milieu. „Al die acti
viteiten brachten haar terug naar de
kleding", zegt Betty Bennis, die de
publiciteit voor het bedrijf verzorgt.
De kleding wordt inmiddels ver
kocht in Nederland, maar ook in
Duitsland, Zwitserland, Luxemburg
en België. Scandinavië, Oostenrijk en
Engeland hebben belangstelling ge
toond voor de zomercollectie 1994.
Zuiver katoenen kleding voor jong
en oud, dik en dun, man of vrouw
want zo wil Reith het. Zuiver katoen
blousestof, tricot, interlock, denim
en canvas vormt de grondstof voor
Ergane. De firma Bo Weevil (Ermelo)
heeft plantages in Turkije, India en
Paraguay onder haar beheer, waar ka
toen op een zodanige wijze wordt ge
kweekt, dat dat biologisch ecologisch
verantwoord is. De katoen groeit op
gifvrije grond, krijgt geen kunstmest,
pesticiden en ontbladeringsmiddelen
toegediend en tijdens het veredelings-
proces wordt geen gebruik gemaakt
van chemicaliën. Als alle katoen op
deze wijze zou worden geproduceerd,
zou dat wereldwijd een teruggang van
20 procent in het gebruik van land-
bouwchemicaliën opleveren, zo is be
rekend.
De hoofdkleur van de biologische
kleding is ecru, maar er is nu ook na
tuurlijk bruin op de markt, terwijl
daarnaast 'mixen' mogelijk zijn. Voor
het drukken van dessins wordt ge
bruik gemaakt van biologisch af
breekbare drukinkt in bijvoorbeeld
kleuren als okergroen, aubergine en
Naaigaren
En Ergane doet liever geen conces
sies. Moet dat echter soms wel doen.
Zo is er nog steeds geen katoenen
naaigaren op de markt, dat op dezelf
de manier krimpt als katoenen stof.
Dat is, zo blijkt, „een wereldwijd pro
bleem, waarvoor nog geen oplossing
is". Daarom is gekozen voor de meest
verantwoorde oplossing. In de nieuwe
zomercollectie is gebruik gemaakt
van elastische tricot, waarin 3 procent
elastan is verwerkt. Men moet er ove
rigens voor zorgen „onder de 5 pro
cent natuuronvriendelijke grondstof
fen" te blijven en dat lukt. Het streven
is straks ook voor de kleding een Skal-
certifïcaat te verwerven.
Ecologische kleding moet lang mee
kunnen, zo redeneert Ergane. Van
daar dat wordt gestreefd naar tijdloze
ontwerpen met speelse elementen,
hoewel de legging ook deel uitmaakt
van de nieuwe collectie. Blij is men
met de bruine denim, die na de eerste
paar wasbeurten dieper van kleur
wordt en die vooral voor bermuda's,
rokken en overhemden zeer geschikt
blijkt te zijn. Overigens: er is geen
pantalon in de collectie te vinden die
sluit rnet een rits. Het bedrijf werkt al
les af met knoopsluitingen.
De wintercollectie wordt gebracht
in de maten small, medium en large,
voor de komende zomercollectie
wordt daar nog een extra large aan
toegevoegd. Telt de wintercollectie
tien grondmodellen, die voor de zo
mer zit nu al tegen de dertig. Door te
werken met uni en soms gedessineer
de stoffen wordt het aantal combina
ties aanzienlijk groter.
Met de Vinja 933 heeft ontwerper Hugo de Ruiter
een bank ontworpen, geschikt voor verschillende
mensen en verschillende houdingen. Door de
vaag-tonde vorm van de rugleuning en de rug
kussens heeft deze bank iets uitgesproken gebor
gens. Je kunt in een van de hoeken gaan zitten als
je vrij korte benen hebt; daar ïs de zitting korter.
Langere mensen zitten misschien liever in het
midden of, om nog wat comfortabeler te worden
gesteund, enigszins schuin in de hoek.
De rugkussens zijn twee aan twee gekoppeld en
door middel van een geraffineerd bevestigings
systeem (waarop patent is aangevraagd) gemak
kelijk verplaatsbaar^ zonder kans op wegglijden.
Wil je lekker languit liggen, dan even schuiven
met de kussens en je kunt je hoofd daarop neer
vlijen, zonder dat de armleuning je een stijve nek
bezorgt. De kussens voelen lekker zacht aan en ze
vormen in alle standen een harmonisch geheel
met zitting en frame.
Je kunt met de kussens veel kanten op, maar al
tijd een esthetische. Wie fors van lengte is en bij
het proefzitten merkt dat de bank toch nog wat
aan de lage kant is (zodat je niet ontspannen zit
en wat moeilijk omhoog komt) kan de standaard
voetjes van 1,5 cm laten vervangen door andere
van 3 cm. De bank wordt geproduceerd door Leo-
lux.
L'Oreal, 's werelds
grootste cosmeticabe
drijf, heeft vorige week
laten weten zijn pro-
dukten niet meer op
dieren te testen. Het be
drijf lijkt met deze be
slissing door de knieën
te zijn gegaan voor een
zeer militante organisa
tie die opkomt voor de
rechten van dieren.
De in Washington ge
vestigde organisatie
'People for the Ethical
Treatment of Animals'
(Mensen voor een ethi
sche behandeling van
dieren), begon in 1989
een campagne tegen
l'Oreal omdat het be
drijf uitzonderlijk
wreed gebruik maakte
van proefdieren. PETA
zei te beschikken over
bewijzen dat l'Oreal
muizen levend liet ver
branden om de uitwer
king van een bepaald
zonnebrandmiddel te
testen.
Onderdeel van de
campagne vormden
een consumentenboy
cot en zeer in het oog
lopende protestacties,
zowel in Frankrijk als
in de VS, waar Helena
Rubinstein en andere
dochtermerken van l'O
real zijn gevestigd.
PETA heeft zijn cam
pagne ook tegen andere
cosmeticabedrijven ge
richt. Rond de 500 be
drijven, waaronder gro
te als Revlon, Avon en
Chanel, hebben inmid
dels toegezegd geen
dieren meer voor het
testen van hun produk-
ten te gebruiken. Het
volgende doelwit van
PETA wordt Gillette.
SPREEKUUR
Als ik 's morgens naar mijn werk rijd, heb ik
meestal Radio 4 aan staan. Zo vroeg op de
ochtend draait men meestal aan het tijdstip
aangepaste muziek en vaak zitten daar
etudes van Chopin bij. Prachtige muziek,
intrigerende componist.
Niet alleen op muzikaal gebied verdient
Chopin onze warme belangstelling, ook op
medisch gebied is hij de moeite van het be
studeren waard. Hij werd geboren in 1810
in Warschau, ontpopte zich al snel tot pia
no-virtuoos en vertrok op 20-jarige leeftijd
naar Parijs. Daar werd hij beroemd als com
ponist en pianist, maar zijn gezondheid liet
te wensen over, zodat hij in 1838 naar Mal-
lorca vertrok om daar te kuren. Op Mallorca
leefde hij samen met de schrijfster Georges
Sand en beleefde enkele op artistiek gebied
zeer vruchtbare jaren. De verhouding met
Sand was echter niet voor de eeuwigheid en
hij keerde terug naar Parijs, waar hij in 1849
stierf.
Nu ja, zult u zeggen, daar is niet zoveel bij
zonders aan. Componist sterft vóór hij 40
wordt. Zal wel aan de tering zijn geweest.
Per slot van rekening liep half Europa in die
jaren rond met tuberculose. Inderdaad
heeft men lang gedacht dat Chopin tuber
culose had en daaraan uiteindelijk ook is
overleden. In de muziekencyclopedie waar
ik zijn levensbeschrijving in heb opgezocht,
staat ook braaf vermeld dat Chopin aan
consumption ten onder ging.
AJs we echter kijken naar zijn levensloop en
beschrijvingen van hem door zijn vrienden,
dan dringt een geheel andere diagnose naar
de voorgrond. Chopin was een buitenge
woon magere man, die zich echter een on
geluk at zonder daarvan aan te komen. Op
het eind van zijn leven woog hij minder dan
40 kilo. Daarnaast hoestte hij veel en gaf
daarbij (oneerbiedig gezegd) bakken
sputum op. Bovendien was hij steriel. Geor
ges Sand, zijn minnares gedurende meer
dere jaren, is nooit zwanger van hem ge
weest, hoewel zij onconventioneel genoeg
was om zonder gehuwd te zijn een kind ter
wereld te brengen.
Deze drie symptomen doen niet denken
aan tuberculose, maar aan een aangeboren,
erfelijke ziekte, die tegenwoordig bekend
staat onder de naam cystic fibrosis, oftewel
taai-slijm-ziekte.
Cystic fibrosis, CF voor het gemak, komt
onder blanken tamelijk veel voor. In Neder
land worden jaarlijks ongeveer 3600 kinde
ren met deze ziekte geboren. De ziekte is
recessief overerfelijk, dat betekent dat beide
ouders drager moeten zijn van het CF-gen,
en dat het kind beide genen moet hebben
om verschijnselen van de ziekte te verto
nen.
Meestal wordt de diagnose gesteld als het
kind nog klein is.^n tot zo'n twintig jaar ge
leden was CF ook een echte kinderziekte.
Kinderziekte in een lugubere betekenis van
het woord. Bedoeld wordt dat 5096 van de
patiëntjes overleed voor ze vijf jaar oud wa
ren. U kunt zich voorstellen dat deze sterfte
totaal niet opviel in de algemene kinder
sterfte van de vorige eeuw. Men vermoedt
nu dat ook in ontwikkelingslanden CF wel
licht veel frequenter voorkomt dan tot nu
toe gedacht werd, maar daar om diezelfde
reden aan de aandacht ontsnapt.
De andere helft van de patiëntjes werd ou
der, tot veel ouder. Recent is bekend gewor
den, dat dit mildere verloop van de ziekte
samenhangt met een andere mutatie in het
CF-gen. Chopin heeft denkelijk aan zo'n
mildevorm geleden.
De verschijnselen van CF zijn te wijten aan
een stoornis in het transport van het chlori
de-ion. Hierdoor is het zweet abnprmaal
zout en is slijm, met name in longen en al
vleesklier, veel taaier dan normaal. Dit taaie
slijm leidt al vroeg tot verstopping van klier-
buizen in de alvleesklier, waardoor bepaal
de verteringssappen het voedsel niet meer
kunnen bereiken. Het gevolg is dat vetten
onvoldoende worden opgenomen en met
de ontlasting het lichaam weer verlaten.
Diarree en groeistoornissen zijn een be
langrijk symptoom van CI-\ Ook in de lon
gen zit het taaie slijm, waar het kleine
luchtwegen afsluit en een ideale voedings
bodem vormt voor bacteriën. Al heel jong
hebben CF-patiëntjes dan ook chronische
longinfecties, en geven ze veel sputum op.
Tegenwoordig is CF niet meer uitsluitend
een kinderziekte. Door verbeterde behan
deling, die tegelijkertijd zowelde verte
ringsproblemen als de longinfecties te lijf
gaat, wordt de helft van de CF-patiënten nu
ouder dan 27 jaar, een dramatische verbe
tering ten opzichte van vroeger.
f
MARISKA KOSTER
Drie ontwerpen uit de Ergane-collectie gemaakt van ecru-kleurige katoen.
FOTO 0PD
Twee bijzonder gevormde tafelbladen.
Een tafel is een blad dat op één of
meer poten staat en wordt meestal in
serieproduktie vervaardigd. Hoe groot
de keuzemogelijkheden ook zijn, er is
toch een zékere beperking aan ver
bonden. Heel nieuwe mogelijkheden
biedt een Nederlandse fabrikant die al
sinds een halve eeuw toonaangevend
is op het gebied van aanrechtbladen
voor de 'fijnere keuken'. Wil je een ta
felblad in de vorm van een boomblad,
of volgens een ontwerp dat op de
vleugels van een vlinder lijkt? Of rond
met een rechte 'uitloop'? Een tafel
zonder rechte kanten, met welvingen
dié aan pure fantasie ontsproten lij
ken? Dat is allemaal mogelijk. Het
blad kan van hardhout worden ge
maakt, samengesteld uit zorgvuldig
geselecteerde balkjes die naadloos in
elkaar zijn gelijmd, met een doorlo
pende structuur of uitgevoerd in stro
ken die aan de lamellen van parket
doen denken. Een combinatie van in
kleur contrasterende houtsoorten is
ook mogelijk en dat kan in de perfect
afgewerkte rand als een zwaluwstaart -
motief zichtbaar zijn.
Wie het om praktische redenen in
een geheel uit kunststof gemaakt blad
zoekt kan eveneens kiezen uit een
enorm assortiment, van laminaten tot
zogeheten volkern-kunststoffen. Ook
wat de randafwerking betreft heb je
het maar voor het zeggen: softline of
strak-recht, in hout of kunststof,
vloeiend in elkaar overgaand, en de
dikte van het blad visueel dikker dan
wel dunner laten lijken.
Op de onvermijdelijke vraag 'wat
gaat dat kosten?' kan de fabrikant vrij
snel (en vrijblijvend) een antwoord
FOTO CPD
geven. De prijs wordt globaal geba
seerd op materiaal en het bladopper
vlak, waarbij zaagverlies bij extreme
vormen natuurlijk ook moet worden
ingecalculeerd.
Het blijft uiteraard niet bij een blad;
daar moeten ook poten onder, en die
zullen in juiste harmonie met het blad
moeten zijn. De fabrikant, Bald BV in
Dongen, spreekt dan ook niet van
'poten', maar van creatieve steunen
of kolommen. De keuze daarvan
hangt nauw samen met vorm en aard
van het tafelblad.
