Bloedbad dreigt bij terugkeer Aristide
Te lang tijdelijk
werk demotiveert
Feiten &Meningen
mr vk w vm hut
wok is.,
Nederland lijkt meer op Italië dan we geloven
Amerikanen halen
transportschip terug
WOENSDAG 13 OKTOBER 1993
TOM JANSSEN
ROTTERDAM PIM FORTUYN
Een paar weken geleden heb ik de defi
nitieve tekst van mijn nieuwe boek De
overheid als ondernemer bij de uitgever
ingeleverd, opdat het vlak voor Sinter
klaas in de boekhandel ligt. In dat boek
heb ik een paragraaf gewijd aan de gang
van zaken bij onze nationale trots: Phi
lips. Het is een scherpe beoordeling ge
worden.
Ik heb niet zoveel vertrouwen meer in de
overlevingskansen van dit concern als
produktiebedrijf. Ik zie nog wel moge
lijkheden voor het bedrijf als participant
in door anderen te produceren goede
ren. De inkt was nog niet droog of Phi
lips-president Timmer trad naar buiten
met een vertrouwenwekkend verhaal
over het herstel van de winstgevendheid
van het concern.
Zoals het een goed wetenschapper be
taamt, beving mij een lichte aarzeling.
Ben ik niet wat te scherp en te streng in
mijn beoordeling geweest? Heb ik de
mogelijkheden van een log en bureau
cratisch concern als Philips om snel en
drastisch te veranderen toch niet onder
schat? Neen dus, terwijl ik het wel ge
hoopt heb. Ik geef mijn gelijk liever voor
een goed draaiend concern dat veel kan
bijdragen aan de Nederlandse economie
en werkgelegenheid.
Afgelopen vrijdag kwam de aap uit de
mouw. Minister Andriessen (economi
sche zaken) moest eerst voor de VPRO-
radio en later voor Nova-TV toegeven
dat hij wel wat gedaan heeft voor het in
nood verkerende Philips. De vraag dringt
zich nu op: wat heeft de minister precies
gedaan voor Philips? Dat weten we voor
lopig nog niet, omdat hij tot nog toe wei
gert om zich nader te verklaren.
Wat is uitgelekt, is overigens ernstig ge
noeg. Philips heeft zijn kennis verkocht
aan de RABO-bank. Voorlopige schattin
gen wijzen uit dat daar een bedrag mee
gemoeid is van zo'n 1 miljard gulden.
Vervolgens heeft Philips het gebruik van
deze kennis weer terug gehuurd van de
RABO-bank. Voor Philips is dit een ma
nier om het eigen vermogen wat op te
krikken. Het geeft precies aan hoe ern
stig de crisis is bij Philips. Timmer is
kennelijk genoodzaakt tot deze bokke-
sprong. Hij moet vitale kennis verkopen
om te kunnen overleven.
Nu is het gebruikelijk in ondernemers
land dat over dergelijke transacties be
lasting wordt betaald. Dat zinde noch
Philips noch de RABO-bank. De RABO-
bank is overigens verre van een armlasti
ge organisatie. Geen nood, dachten de
RABO-bank en de Philips-president, wij
bellen onze vriend de minister van Eco
nomische Zaken even. Andriessen sprak
vervolgens de staatssecretaris van finan
ciën, de CDA'er Van Amelsvoort, aan die
over dit soort regelingen gaat.
Van Amelsvoort voelde er niet zoveel
voor. Het zou de schatkist gauw een paar
honderd miljoen gulden schelen. Een
bedrag waarmee de bezuinigingen op de
bejaardenoorden in een klap ongedaan
kunnen worden gemaakt. Andriessen
zag zich te langen leste genoodzaakt om
de hulp van minister-president Lubbers
in te roepen. Lubbers en Andriessen zet
ten gezamenlijk Van Amelsvoort onder
druk en deze ging tenslotte door de knie-
en.
Leiden is nu in last, want de enige poli
tieke partij die dit gerommel in het don
ker niet neemt, is de WD. Zij wil open
heid van zaken. Het CDA houdt zich
muisstil en de PvdA weet bij monde van
haar kamerlid Vermeend te vertellen dat
de staatssecretaris van Financiën be
voegd is om dit soort beslissingen te ne
men en dat over individuele constructies
geen gegevens naar buiten mogen ko
men.
Dat laatste is waar maar is hier niet
sprake, om in het Haagse jargon te spre
ken, van een verkeerde maatvoering.
Moet deze geheimhouding ook gelden
voor beslisssingen waar mogelijk een
paar honderd miljoen gulden belasting
geld mee gemoeid zijn? Neen dunkt mij.
Waar gaat het dan nog over in het parle
ment, als beslissingen van een dergelijke
omvang niet kunnen worden getoetst
door de volksvertegenwoordiging. De re
geling is bedoeld voor individuele geval
len, maar zeker niet voor gevallen van
een omvang als de transactie Philips-RA-
BO-bank. En wat moet het midden- en
kleinbedrijf wel niet denken van dit ge
doe. Zij komen nooit in aanmerking voor
dit soort constructies.
Andriessen weet overigens te melden dat
het allemaal wel vaker gebeurt. Ik ben
erg benieuwd hoe vaak en welke bedra
gen daarmee gemoeid zijn. Ik wil niet
zeggen dat het niet moet kunnen. Ten
slotte mag de werkgelegenheid en het
behoud van Philips voor Nederland ons
best iets waard zijn. Wat zondermeer
verkeerd is, is dat het in achterkamertjes
gebeurt zonder dat het parlement daarin
wordt gekend. De komende weken blijkt
of we in een parlementaire democratie
leven, of dat Nederland toch meer op
Italië lijkt dan we graag willen geloven!
Zwartkijkers in Haïti 's hoofdstad Port-au-Prince menen:
Gebrek aan uitzicht knakt vertrouwen
Saai, zwaar en slechtbetaald werk, dat ook nog eens tijdelijk is. Dat is
slecht voor de jongeren, want daardoor haken ze helemaal af.
Het Amerikaanse transportschip USS Harlan County ligt voor anker voor de kust van Haïti. De Amerikanen zijn vooralsnog niet welkom op het eiland. foto afp bob pearson
UTRECHT PIETER COUWENBERGH
Je nergens te goed voor voelen.
Gewoon alles aanpakken en de
mouwen Hink opstropen. Dan
komt die baan vanzelf. Maar je
moet het wel zelf doen. Anne
had de wijze raad van haar ou
ders goed in de oren geknoopt.
Direkt na het 1.1 INO stapt ze het
uitzendbureau binnen. Twee
jaar werkt ze, als serveerster, als
schoonmaakster en uiteindelijk
als printplaatmonteuse. De fa
briek gaal nu verhuizen, maar
Anne gaat niet mee. Ze stopt
met werken, hoopt snel zwan
ger te worden. „Ik heb het lang
genoeg volgehouden. Pffft. Van
af mijn zeventiende al." Al die
tijdelijke contracten en geen
uitzicht op een betere baan
hebben haar vertrouwen ge
knakt.
Anne staal niet alleen, schrijft
dr. Yvonne Kops in haar promo
tieonderzoek naar jongeren en
flexibele arbeid. Vooral voor de
lager opgeleiden loopt de ken
nismaking met de arbeidsmarkt
steeds vaker uit op een bittere
teleurstelling. Ze zijn zeer ge
motiveerd, blij van school te
'zijn en bereid alles te doen.
„Werk is voor deze groep de be
langrijkste mogelijkheid zich te
ontplooien. Met een vaste baan
kun je een gezin onderhouden,
een hypotheek afsluiten en met
een leuke auto bij je vrienden
langs."
Juist die vaste baan ligt steeds
moeilijker voor het grijpen. Bij
na iedere .schoolverlater krijgt
eerst een jaarcontract, dat vaak
nog een keer wordt verlengd.
De periode dat iemand op tijde
lijke basis werkt, wordt steeds
langer. Kops is ook al zes jaar
verbonden aan de universiteit
Utrecht. Ze heeft nog steeds
geen vast contract. Maar voor
de hoger opgeleiden is het toch
iets anders. ..Zij hebben meer
alternatieven om zich te ont
plooien. Biologisch landbouwen
in Drenthe of zo. Tijdelijk werk
beschouwen de hoger opgelei
den als een investering in hun
curriculum vitae."
Lager opgeleiden komen na
twee jaar onzekerheid daarente
gen op een dood spoor. Een
aanzienlijk deel knapt helemaal
af. ..Het werk is saai, zwaar en
slecht betaald. Vaak gaat het om
afroepconliacten met weinig
gegarandeerde uren. Maar erger
is het, dat de jongeren er in het-
bedrijf bijhangen, omdat ze tij
delijke krachten zijn. Er wordt
niet in hun geïnvesteerd. Ze
krijgen niet de aandacht die vol
waardige werknemers hebben.
Hun verantwoordelijkheid is
maar beperkt. En ook binnen
een ploeg blijven ze in de mar
ge. Dat is ook logisch, want na
zes maanden zijn ze weer ver
dwenen."
Naarmate ze langer op tijdelijke
basis werken, wordt het voor
deze jongeren steeds moeilijker
een baan te vinden. Het idee
dat elk baantje beter is dan een
uitkering een staande uit
drukking van minister De Vries
van sociale zaken gaat niet
op. „Teleurstellingen worden
door jongeren vertaald in wei
geringen: dit eens, maar nooit
meer. Dat leidt vervolgens weer
tot botsingen met de omgeving.
Ze hebben het gevoel zich
steeds te moeten verantwoor
den: tegenover hun ouders, hun
vrienden en tegenover de socia
le dienst. Uiteindelijk trekken ze
zich helemaal terug van de ar
beidsmarkt."
Kops zet dan ook vraagtekens
bij de door werkgevers en politi
ci zo geprezen flexibiliteit op de
arbeidsmarkt. „Flexibele ar
beidscontracten zijn niet goed
voor de loopbaan van laagopge
leide jongeren. Het is een illusie
te denken dat deze trend is te
rug te draaien, maar werkgevers
zouden zich wel moeten hou
den aan de elementaire regels
van het fatsoen. Na twee jaar
kun je iemand toch niet meer
afschepen".
Ook de suggestie van de politiek
om de bijstand voor jongeren te
halveren, zodat jongeren wor
den geprikkeld om sneller aan
het werk te gaan, heeft volgens
Kops ook nauwelijks effect.
„Door de uitkering te verlagen,
zal het alleen wat langer duren
voordat een jongere afhaakt. In
plaats van drie jaar zal hij vier
jaar proberen werk te vinden.
Maar het echte motief om werk
te zoeken is niet het kleine ver
schil tussen uitkering en loon.
Dat is het perspectief op een
vaste baan."
Het kabinet wil juist voor deze
groepen veel energie en geld in
vesteren in het scheppen van
veel laag betaalde, eenvoudige
arbeid. Maar ook hier loert het
spook van het niet-volwaardige
baantje. „En daar draait het
toch uiteindelijk om. Een door
mij geïnterviewde jongen werkt
in ploegendienst. Hij moet
vrachtwagens vullen met glazen
ruiten. Elke dag opnieuw. Toch
is hij dik tevreden, omdat nie
mand hem op de handen kijkt.
Het gaat om zijn vrachtwagens,
en alleen hij weet ze optimaal te
vullen zonder het glas te bre
ken."
Flexibele starters. De transities
naar volwassenheid van jonge
ren in een onzekere arbeids-
marktsituatie. dr. Y. Kops
(ISOR. Utrecht 1993)
In Haïti is het aftellen be
gonnen. Nog zeventien da
gen en president Aristide
keert terug op het eiland,
waar hij twee jaar geleden
werd verjaagd door gene
raal Cédras. Dat is tenmin
ste de afspraak die Aristide
en de vrijdag vertrekkende
couppleger Cédras hebben
gemaakt. Maar door alle
geweld in Haïti van de
laatste weken is er twijfel
gerezen aan de goede af
loop. Volgens zwartkijkers
in de hoofdstad Port-au-
Prince zal Aristides terug
keer op een bloedbad uit
draaien.
PORT-AU-PRINCE PATRICK COCKBURN
THE INDEPENDENT MET GPD EN ANP
De eerste tekenen in Haïti lijken
onheilspellend. Een vijandige
ontvangst van Amerikaanse VN-
soldaten in de hoofdstad Port-
au-Prince. Kreten dat buiten
landers zich niet met Haïti
moeten bemoeien, en zelfs leu
zen dat generaal Aideed in So
malia het goede voorbeeld heeft
gegeven hoe je van Amerika en
de Verenigde Naties af kunt ko
men.
Haïtianen huiveren wanneer ze
de felgroene busjes van de
staatsposterijen voorbij zien rij
den, omdat die vaak door
doodseskaders worden gebruikt
om slachtoffers op te pakken. In
de afgelopen maand zijn meer
dan 70 mensen gedood. Hun li
chamen, meestal met de sporen
van marteling, zijn langs de weg
of op vuilnisplaatsen terugge
vonden.
Door een sfeer van terreur te
creëren, proberen de doodses
kaders te voorkomen dat Jean-
Bertrand Aristide, die twee jaar
geleden door een militaire coup
werd verdreven, naar Haïti te
rugkeert.
In theorie is de overgang naar
een burgerbestuur in Haïti al
lang begonnen. Er is een bur
gerkabinet aangesteld en gene
raal Raoul Cédras, hoofd van
het Haïtiaanse leger, en kolonel
Michel Frangois, hoofd van de
politie van Port-au-Prince de
twee leiders van de coup van
1991 waarbij 1.500 mensen om
kwamen zullen aftreden en
een andere functie krijgen. Bei
den vallen onder een amnestie
regeling en zullen van vervol
ging worden vrijgesteld. Op 30
oktober keert Aristide terug, de
40-jarige katholieke priester die
in 1990 met 67 procent van de
stemmen tot president werd ge
kozen.
Dit alles zijn beide partijen on
der zware druk van de Verenig
de Staten op 3 juli in New York
overeengekomen. Na het slui
ten van het akkoord leefde even
de hoop op dat Haïti daadwer
kelijk een vreedzame periode
tegemoet ging. Maar lang hield
het optimisme geen stand. Bij
een vreedzame bijeenkomst op
11 september werd Antoine Iz-
mery vermoord. De vriend van
Aristide werd uit een kerk ge
sleept en op straat zonder par
don door zijn hoofd geschoten.
De daders waren even tevoren
in politieauto's aangevoerd. Ze
deden geen enkele moeite zich
te vermommen.
Vorige week dinsdag is de bur
gemeester van Port-au-Prince,
Evans Paul, ternauwernood aan
een aanslag ontsnapt. Deze
Aristide-aanhanger, die bijna
twee jaar ondergronds leefde,
kon nog net vluchten toén der
tig zwaar gewapende attachés
(de hulppolitie) een politieke
bijeenkomst binnenstormden.
De Haïtianen zijn bang. Uit
angst voor de doodseskaders
zorgt iedereen ervoor om negen
uur 's avonds thuis te zijn,
waardoor de straten van Port-
au-Prince, die ooit tot diep in de
nacht wemelden van de men
sen, er nu verlaten en on
heilspellend bij liggen.
Cédras en Frangois hebben
waarschijnlijk met de terugkeer
van Aristide ingestemd met de
gedachte dat ze hem als een
soor gevangene in zijn presi
dentiële paleis zouden kunnen
opsluiten. Maar de schaamtelo
ze moord op Izmery zou wel
eens een misrekening kunnen
zijn, omdat de VN-Veiligheids-
raad zich hierdoor gedwongen
zag maatregelen te nemen en
manschappen naar Haïti te stu
ren (700 Amerikaanse soldaten
en 550 Franse en Canadese po
litiefunctionarissen).
De Amerikaanse president Clin
ton stond bepaald niet te trap
pelen om in de binnenlandse
aangelegenheden van Haïti be
trokken te raken, maar na de te
genslagen in Bosnië en Somalia
kan hij zich geen derde debacle
in Haïti veroorloven. Bovendien
zou een mislukking in Haïti een
nieuwe stroom van vluchtelin
gen naar Florida op gang bren
gen.
Veel politici in het Congres zich
bezorgd af welke risico's de
Amerikanen zullen lopen. Sena
tor Sam Nunn, de invloedrijke
Democratische voorzitter van
de defensiecommissie van de
Senaat, is er allerminst gerust
op d^t de militairen in Haïti
zich aan het akkoord van 3 juli
zullen houden en vrijwillig de
macht opgeven. Zelfs als dat
wel het geval is, bestaat er een
goede kans dat er binnen het
militaire establishment elemen
ten zijn die sabotage willen ple
gen. De ervaring in Somalia
leert dat de Amerikanen een
welkome zondebok zijn voor al
les wat fout is in de maatschap
pij. De vonk kan daarom ge
makkelijk overslaan en tot anti-
Amerikaanse rellen leiden,
waarbij de Amerikaanse VN-
manschappen een aantrekkelijk
doel zijn.
Volgens burgemeester Paul zit
de militaire regering op zwart
zaad en diplomaten bevestigen
dit. De schatkist is door het le
ger geplunderd. Het probleem
is dat burgerinstanties in Haïti
nooit veel macht hebben gehad.
De 8.000 soldaten en politie
agenten, die in een enkele orga
nisatie zijn verenigd, hebben
een machtsmonopolie en niets
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
De Verenigde Staten hebben
gisteren het transportschip
USS Harlan County met twee
honderd Amerikaanse en Ca
nadese soldaten teruggetrok
ken uit de haven van de Haïti
aanse hoofdstad Port-au-Prin-
ce omdat zij niet veilig aan
land konden gaan. Tegelijk be
sloot president Clinton om op
nieuw om economische VN-
sancties tegen het militaire be
wind op Haïti te vragen.
wijst erop dat ze dit vrijwillig
zullen opgeven. Ze worden ge
steund door een netwerk van
gewapende 'attachés', die op
dezelfde manier opereren als de
Siciliaanse maffia. Ze leven van
afpersing van de Haïtiaanse be
volking.
Ook op het platteland zijn het
leger en de politie heer en
meester. De bevolking kan zich
niet veroorloven met deze in
stanties op slechte voet te staan.
Toen het verminkte lichaam
van de zakenman Lyonel Addee
op het strand werd gevonden,
waren de plaatselijke politie en
zijn familie het er gauw over
eens, dat het een duidelijk geval
van zelfmoord was. De man
werd snel begraven.
Volgens de overeenkomst in
New York zullen het leger en de
politie in tweeën worden ge
splitst en mogen de soldaten
zich niet langer bezighouden
met de handhaving van de
openbare orde. De politie zal
Clinton eiste dat junta-leider
generaal Raoul Cédras zijn
deel van de in juli onder VN-
bemiddeling gesloten over
eenkomst met Aristide na
komt. „President Aristide heeft
zijn deel gedaan, door de mili
taire leiders amnestie aan te
bieden", zei president Clinton.
Minister Christopher (buiten
landse zaken) zei dat de VS de
sancties zullen hervatten, als
de Amerikaanse en Canadese
vredestroepen hun taak niet
ongehinderd kunnen uitvoe
ren.
door Canadese Motilities en
Franse gendarmes opnieuw
worden opgeleid en agenten
met de ergste reputatie voor
moord en martelingen zullen
op posities worden gezet waar
ze geen kwaad meer kunnen.
President Aristide, die welis
waar nationale en internationa
le steun geniet maar die niet
over een krachtige organisatie
of wapens beschikt, zal de nale
ving van deze precaire overeen
komst niet kunnen afdwingen.
En het leger en de politie ge
steund door de doodseskaders
zullen zich niet aan de nieu
we grondwet storen. Toch zijn
de volgelingen van Aristide op
timistisch. De president is im
mens populair en wordt als een
soort messias beschouwd. Hier
door, aldus zijn aanhangers,
kan hij niet makkelijk aan de
kant worden geschoven. Het
lijkt zijn enige hoop.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Jean-Bertrand Aristide: nog zeventien dagen voor terugkeer naar Haïti.
foto reuter ira schwartz
