Groenteteelt moet schoner
Moeilijk voorjaar
voor weidevogels
Over leven
'Er staan opeens knalgroene planten'
HETVELD
'Westerschelde niet
zomaar uitbaggeren'
1 WOENSDAG 13 OKTOBER 1993
A SPIERDIJK. 071 -356439. PIV CHEf MEINDERT VAN DER K.
Organisaties maken milieuplan voor tuinders
ajVier consumenten- en
milieuorganisaties hebben
een plan gemaakt om de
a groenteteelt onder glas de
komende jaren veel scho
ner te maken. De belang
rijkste voorstellen zijn een
verbod op het lozen van
meststoffen en het nemen
van energiebesparende
maatregelen. Ook is het
beter voor het milieu als
tuinders bestrijdingsmid
delen direct op de gewas
sen spuiten in plaats van
ze als nevel in de kas te
verspreiden. Uitvoering
van het milieuplan vergt
grote investeringen, maar
die zijn op termijn terug te
verdienen.
LEIDEN MONICA WESSELING
Het plan is opgesteld door de
Consumentenbond, Konsu-
menten Kontakt, de stichting
Natuur en Milieu en de Zuid-
hollandse Milieufederatie. Het
Centraal Bureau Tuinbouwvei-
lingen (CBT) moet gaan zorgen
voor de uitvoering ervan door
het plan aan te bevelen bij de
tuinders van de veiling.
Het CBT heeft nu al een eigen
milieuplan, het zogeheten
Milieu Bewust Telen (MBT).
Van alle tomaten-, komkom
mers-, paprika- en aubergine
telers doet 95 procent hieraan
mee. Het MBT schrijft onder
meer voor dat er voor de be
langrijkste plagen (luis, spint)
uitsluitend biologische bestrij
dingsmiddelen worden ge
bruikt. Dat betekent dat er niet
wordt gespoten, maar dat er in
de kas insekten worden uitgezet
die de plaag moeten opeten.
Schoon geteelde groenten wor
den voorzien van een groen
vlindertje.
De milieuorganisaties zijn be-
Bijna de helft van de bestrijdingsmiddelen verdwijnt na nevelen door kieren en ramen naar buiten.
trokken geweest bij het opstel
len van het MBT. Volgens H.
Muilerman. waterdeskundige
van de Zuidhollandse Milièufe-
deratie en een van de opstellers
van het plan, is het veilingplan
voor milieubewust telen een
leuk begin, maar gaat het lang
niet ver genoeg. „De veiling wil
dat 95 procent van de tuinders
meedoet en stelt daarvoor de
eisen heel laag."
Het 31-stappenplan van de
vier organisaties bestaat uit ver
schillende fasen. Het eerste jaar
zijn de maatregelen nog een
voudig e'n goedkoop, zoals het
hergebruik van gietwater.
De grootste milieuwinst moet
volgens het stappenplan over
een jaar of drie worden bereikt.
Bestrijdingsmiddelen worden
nu nog heel fijn verneveld in de
kas geblazen. De middelen blij
ven zweven in de kaslucht en
slaan voor een deel neer op de
planten en de grond. Na het ne
velen wordt de kas gelucht om
de lucht schoon genoeg te ma
ken om er in te werken. Bijna de
helft van de chemische midde
len verdwijnt daardoor door de
ramen en kieren. „Het gebruik
van bestrijdingsmiddelen moet
natuurlijk sterk worden terug
gedrongen. Als er al moet wor
den gespoten, dan in elk geval
op de ouderwetse manier. Ge
woon met een spuitapparaat di
rect op het gewas."
Nevelen vraagt weinig arbeid
en is zeer effectief. Het verbie
den van nevelen zal volgens
Muilerman dan ook moeilijk
worden. Dat geldt ook voor het
invoeren van energiebesparen
de maatregelen zoals energie-
schermen en gevelisolatie. Het
isoleren van de gevels gaat ten
koste van de hoeveelheid licht
in de kas. „En het is een bekend
gegeven dat elke procent licht-
verlies een procent produktie-
verlies geeft. Dat betekent dat je
ARCHIEFFOTO ANP
die maatregel er alleen door
•krijgt als het rendabel is. Dus óf
hogere prijzen voor de produk-
ten, óf een hogere energieprijs.
De consument moet dus ge
woon wat meer betalen."
Muilerman is ervan overtuigd
dat de tuinders het belang van
het milieuplan zullen inzien.
„In Duitsland wordt de roep om
kwaliteitsgroenten steeds gro
ter. Kwaliteit in smaak en uiter
lijk maar ook in gezonde teelt
wijze. Als de groenteteelt niet
milieubewuster wordt, stort de
markt voor groenten gewoon
Veiling boos op
milieugroepen
Boos en ontstejnd. Dat is di
recteur A. Sweep van het
Centraal Bureau Tuinbouw
veilingen. Sweep vindt dat de
milieuorganisaties voor hun
beurt hebben gepraat door
het milieuplan voor de
groenteteelt nu al in de
openbaarheid te brengen.
„We hadden afgesproken dat
we eerst samen zouden be
kijken of het technisch haal
baar zou zijn. Het proefsta
tion in Naaldwijk gaat hier
naar onderzoek doen. Pas als
die proeven klaar zijn en de
tuinders zijn gehoord, zou
den we naar buiten gaan met
het plan. Dit is een oneerlijk
drukmiddel."
De CBT-voorman is overi
gens op zichzelf absoluut
geen tegenstander van het
milieuplan. De aantijging
van de milieuorganisatie dat
het milieuplan MBT van de
veiling zelf niet ver genoeg
gaat, lijkt hij zelfs te onder
schrijven. „Natuurlijk ga je
nooit ver genoeg als je over
bescherming van het milieu
spreekt." Hij plaatst echter
meteen een forse kantteke
ning: „De tuinders moeten
natuurlijk wel de tijd en de
gelegenheid krijgen zich aan
te passen. Zomaar maatrege
len uitvaardigen kan niet."
Dat de Nederlandse groen
tetelers langzaam maar zeker
de concurrentieslag met bij
voorbeeld Marokkaanse te
lers verliezen door milieu
onvriendelijk te telen, ont
kent Sweep in alle toonaar
den. „We doen in Duitsland
heel veel consumentenon
derzoek. Daaruit blijkt keer
op keer dat mensen groente
kopen omdat die er mooi
uitziet, goed smaakt of ge
zond is. Consumenten letten
er veel minder op of de
groente milieubewust is ge
teeld.
Herfstwandeling in Warmonds bos
warmond In het parkbos 'Huys te Warmont' is zondag een na
tuurwandeling onder leiding van natuurgidsen van het IVN, een
vereniging ter bevordering van milieubesef. De veranderingen in
de natuur onder invloed van de herfst worden nader bekeken.
De toegangsprijs bedraagt een gulden. Inwoners van Warmond
en leden van Het Zuidhollands Landschap en de Stichting Huys
te Warmont hebben gratis toegang. De wandeling begint om
14.00 uur en duurt ongeveer anderhalfuur. Verzamelen bij het
toegangshek, Herenweg 139 in Warmond.
Bever Makker heeft vrouwtje
Dordrecht» Bever Makker, die woont in het bever-observatori
um naast het bezoekerscentrum De Hollandse Biesbosch, heeft
sinds gisteren een nieuw vrouwtje. Het vorige vrouwtje ontsnap
te anderhalfjaar geleden uit het bevergebied en werd nooit te
ruggevonden. Het nieuwe bevervrouwtje is afkomstig uit dieren
park Lelystad en is ongeveer tweeënhalf jaar oud. Ze lijkt voor de
wat oudere mannetjesbever de ideale huwelijkspartner. Het be
ver-observatorium is net als het bezoekerscentrum gratis toe
gankelijk. De openingstijden zijn dinsdag tot en met zondag van
9.00 tot 17.00 uur, maandag van 12.00 tot 17.00 uur. Vanaf no
vember op maandag gesloten. Voor meer informatie tel. 078-
211311.
Cursus 'Milieu in je omgeving'
leiden Milieudefensie Leiden geeft een cursus 'Milieu in je om
geving' in het Milieu Informatie Centrum (MIC.punt) aan de
Morsstraat. Deelnemers krijgen handige tips. maar de cursus
gaat ook in op de achtergronden van het milieuvraagstuk. De
cursus bestaat uit vier bijeenkomsten op 3, 10, 17 en 24 novem
ber. Opgave voor 20 oktober bij het MIC.punt, Morsstraat 43,
2312 BL Leiden. Meer informatie over de cursus is telefonisch te
krijgen: 071 - 149631, 071 - 122835, of071 - 153879 (alleen 's
avonds).
'Bollensector haalt milieunormen'
NOORDwuKERHOUT» De bloembollensector haalt de doelstellingen
van het Meerjarenplan gewasbescherming. Dat heeft voorzitter
J. van der Veen van het Produktschap voor Siergewassen vorige
week gezegd tijdens het jaarcongres van de bloembollenveiling
Hobaho in Noordwijkerhout. Volgens het meerjarenplan moet
het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de bollensector in 1995
met ongeveer twintig procent teruggebracht zijn. In het jaar
2000 gaat het om een reductie met gemiddeld 65 procent. Van
der Veen zei verder dat het milieu een rol moet gaan spelen bij
het keurmerk voor bloembollen. Op termijn zou dat keurmerk
behalve kwaliteit ook 'een zo schoon mogelijke produktie' moe
ten garanderen.
Natuurobservatiepost Veluwezooni
's graveland De Vereniging Natuurmonumenten neemt volgen
de week officieel de nieuwe natuurobservatiepost op de Elsberg
in het Nationaal Park Veluwezoom in gebruik. Volgens Natuur
monumenten harmonieert het bouwwerk met het landschap.
De Vereniging beschouwt de observatiepost als een belangrijk
onderdeel van de zonering van het Nationaal Park Veluwezoom.
Er moet ruimte en rust zijn voor de natuur en de natuurliefheb
ber. Ook moet het autoverkeer op de Veluwe worden terugge
drongen.
Databank gevaarlijk afval
den haag Gevaarlijk bedrijfsafval mag alleen worden afgegeven
aan erkende inzamelbedrijven. Deze bedrijven zijn veelal gespe
cialiseerd in de verwerking van bepaalde stoffen en hebben uit
eenlopende bevoegdheden. Om de keuze van een goede inza
melaar te vergemakkelijken, heeft het ministerie van VROM sa-
mèn met de provincies de 'videotextdienst gevaarlijk afval' in
gebruik genomen. Dit is eeri elektronische databank met gege
vens over alle erkende inzamelaars, bewaarders en verwerkers
van gevaarlijk afval. De databank geeft onder meer een samen
vatting van de inhoud van de vergunning en dc einddatum
daarvan. De gegevens kunnen worden geraadpleegd met een
personal computer plus modem.
De frisgroene helm groeit uitbundig op het net verstoven zand.
Oude golfbaan Noordwijkse duinen verder afgegraven
FOTO DICK HOGEWONING
noordwuk monica wesseling
In het Noordwijkse duingebied
wordt dezer dagen opnieuw een
stukje terrein teruggegeven aan
de natuur. Van een gedeelte van
de oude golfbaan, in 1972 bui
ten gebruik gesteld, wordt de
bovenlaag afgegraven. Het zand
eronder kan dan gaan verstui
ven waardoor de blanke top der
duinen weer verschijnt. Vorig
jaar is ook al anderhalve hectare
afgegraven en op dat stuk ver
schijnen de eerste bijzondere
plantjes en diertjes al.
De oude golfbaan in Noord-
wijk werd in 1913 aangelegd.
Destijds - werd een dikke laag
vruchtbare aarde aangebracht
en werd gras ingezaaid. Inmid
dels is er een nieuwe golfbaan
en de oude is voor de helft (8
hectares) in eigendom bij
Staatsbosbeheer. Staatsbosbe
heer wil in het hele duinterrein
de natuur weer een kans geven,
dus ook op de oude golfbaan.
Boswachter M. Gielen zou het
liefst het hele terrein in een keer
op de schop nemen. „Acht hec
tares zand zou een prachtige
stuifketel geven. De wind heeft
dan vrij spel en er zouden hoge
toppen en diepe valleien kun
nen ontstaan." Gielen heeft
echter, zo benadrukt hij, met
meer belangen rekening te hou
den. Het Noordwijkse duinge
bied wordt door veel toeristen
bezocht en het bevalt deze
mensen vast niet als ze opeens
acht hectare zand zien. Boven
dien zijn nabij de duinen veel
bollentelers actief. Stuivend
zand kan schade toebrengen
aan de bollen.
Vandaar dat er postzegelge-
wijs wordt afgegraven. Het ver
leden jaar omgespitte stukje
maakt volgens Gielen duidelijk
dat ook kleinschalige natuur
ontwikkeling kans van slagen
heeft. Op het stuk grond van
anderhalve hectare zijn vallei-
tjes ontstaan en op de randen
daarvan groeien helm en duin
doorn ïds nooit tevoren. „Er
staan opeens knalgroene plan
ten in het landschap. Helm en
duindoorn groeien als een ra
zende als ze worden geprikkeld
door stuivend zand. Een prach
tig gezicht: blank zand en groe
ne randen."
Aardbeispinazie
De komende jaren moet het
stuifproces, en dus het door
woelen van boven- en onderlig
gend zand, rustig doorgaan.
Met een beetje geluk stuift het
zand zo op dat er echte diepe
valleien ontstaan. Daar komt
water in en dat geeft allerlei bij
zondere planten en dieren een
kans. In elk geval verwacht Gie
len op de nu 2,5 hectare afge
graven grond rode aardbeispin
azie, orchideën, slangekruid, ta-
puiten en zandhagedisjes.
Het afgraven van de laatste
hectare neemt overigens enkele
maanden in beslag. De boven
ste 20 centimeter grond wordt
weggehaald. Deze grond is heel
geschikt als teeltaarde. De aan
nemer die de grond afgraaft,
voert deze meteen af naar
groenbedrijven. Gielen kan niet
voorspellen wanneer de hele
oude golfbaan zal zijn afgegra
ven. „We bekijken elk jaar weer
hoe het gaat."
Niet alleen in het duinterrein
streeft Staatsbosbeheer naar
meer 'puur natuur'. Het Noord
wijkse bosgebied (Hollands
Duin) bestaat voor een groot
deel uit dennen. Die horen er
van nature niet thuis. Ze zijn er
in de crisisjaren neergezet, in
het kader van de werkvoorzie
ning.
Enkele jaren geleden zijn de
boswachters begonnen met het
flink dunnen van de dennen
bos. Bomen werden wegge
haald en af en toe hielp een flin
ke storm een handje. Als er den
nen verdwijnen komt er meer
licht in het bos. Dat in combi
natie met het uitstrooien van
onder meer eikeltjes, heeft er
voor gezorgd dat er nu een flink
pantal jonge loofbomen in het
oorspronkelijk dennenbos staat.
Zodra het loofhout voldoende
uit de kluiten gewassen is, wor
den weer dennen gekapt. „De
oorspronkelijke begroeiing
herwint terrein."
Je ziet ze zelden. En toch leven
er ookrin uw huis ongetwijfeld
enkele tientallen. Af en toe zie je
er eentje wegschieten, razend
snel, als je het keukenkastje
opendoet. Zilvervisjes heten ze.
Of suikergasten. Ze zagen er al
uit zoals ze er nu uit zien, toen
de hoofdrolspelers van Jurassic
Park nog in het echt over onze
aardbodem rondwandelden.
Het zilvervisje is een oervorm
van het insekt, heel primitief,
maar blijkbaar zit het zo goed in
elkaar dat het ontwerp tot op de
dag van vandaag nog uitstekend
functioneert.
Het zilvervisje houdt van don
ker en vocht. Het kan nauwe
lijks zien, de visuele mogelijkhe
den beperken zich tot het ver
schil tussen licht en donker.
Maar het eet zo ongeveer alles
wat het in huis kan vinden. Het
zilvervisje is dol op pakken
Brinta en beschuit, het vreet let
terlijk oude kranten, knabbelt
wat aan de zool van een oude
slof of voetbalschoen en ruimt
de kruimels in de keuken op als
u op één oor ligt. Maar het heeft
één lievelingsgerecht: lijm.
Vooral het plaksel dat boekbin
ders gebruiken om boeken van
een band te voorzien. Het gekke
is dat het overal maar heel wei
nig van eet, zodat de consump
tie van een suikergast niet of
nauwelijks opvalt. Het zilvervis
je is zo primitief dat het niet
eens vleugels heeft en dus niet
weg kan vliegen. Maar het gaat
er toch als een hazewindhond
vandoor als het u voelt aanko
men. Inderdaad: voelt, want het
beestje is heel gevoelig voor tril
lingen. Het valt niet mee om
een zilvervisje te grijpen, want
als u denkt er één gegrepen te
hebben, blijkt u vaak alleen wat
zilverkleurig poeder in uw han
den te hebben. Ook als het niet
wordt aangerand, raakt het zil
vervisje regelmatig zijn schub
ben kwijt. Zijn hele leven door
'vervelt' het suikergastje name
lijk. Bij andere insekten gebeurt
dat alleen maar in hun jeugd,
maar bij zilvervisjes gaat het
ook door nadat ze volwassen
zijn geworden: na een jaar of
drie. Ja, u leest het goed: het
beestje is pas na drie jaar vol
wassen. Nóg verbazingwekken
der is dat zilvervisjes zeker zo n
tien jaar oud kunnen worden!
Mannetjes zijn betrekkelijk
zeldzaam. Dat betekent dat
vrouwtjes de voortplanting
meestal in hun eentje regelen.
Geen probleem, want ze kun
nen hele generaties zilvervisjes
op de wereld zetten zonder dat
er één heerspersoon aan te pas
komt. Is er wél een mannetje in
de buurt, dan blijkt het zilver
diertje er een zeer opwindend
seksleven op na te houden. Het
mannetje spint wat draden in
een hoekje en dropt daar een
druppeltje zaad onder. Het
vrouwtje wordt vervolgens met
bepaalde bewegingen onder de
draden gelokt. Zodra zij de dra
den op haar bovenlijf voelt,
draait ze zich om en dan vangt
een fascinerende balletvoorstel
ling aan, waarbij het mannetje
en het vrouwtje exact-dezelfde
bewegingen maken. Toch is het
mannetje degene die de so
lopartij danst: hij krijgt haar
langzaam en zeker, maar o zo
gracieus waar hij haar hebben
wil. Met haar achterlijf boven
zijn druppeltje zaad.
ton in t veld
utrecht monica wesseling
De stichting Natuur en Milieu
vindt dat het milieu de dupe
wordt van een afspraak die mi
nister Maij-Weggen heeft ge
maakt met de Belgische over
heid over de Westerschelde. De
Belgen mogen de Westerschel
de uitbaggeren als ze willen
meewerken aan een onderzoek
naar het beste tracé voor de ho-
ge-snelheidslijn (HSL).
De stichting is het niet met
deze afspraak eens, zo blijkt uit
een brief aan de minister. Daar
in stelt Natuur en Milieu dat de
de Weterschelde moet worden
schoongemaakt en dat het uit
baggeren niet mag beginnen
voordat een onderzoek uitwijst
wat de gevolgen zijn voor het
milieu.
België wil de Westerschelde
uitdiepen om de toegang tot de
Antwerpse haven te verbeteren.
Tot nu toe lag er de afspraak dat
Nederland hieraan pas zou
meewerken als de Belgen er
voor zorgden dat de waterkwali
teit van de rivier zou verbete
ren.
Maij wil echter graag het tracé
voor de HSL kunnen onderzoe
ken en heeft daarom de over
eenkomst met de Belgen gewij
zigd. Uitbaggeren van de Wes
terschelde is toegestaan als de
Belgen meewerken aan het
HSL-onderzoek.
De Westerschelde is op dit
moment de vuilste rivier van
West-Europa. Het uitbaggeren
levert veel vervuild slib op, dat
door de werkzaamheden wordt
verspreid over het Westerschei -
degebied. Door een dergelijke
actie zal bovendien de stroom
snelheid in de rivier toenemen
waardoor, volgens Natuur en
Milieu waardevolle, getijdenge-
bieden zoals het Verdronken
Land van Saeftinghe, verloren
dreigen te gaan.
rupweterinc monica wesseling
De weidevogels hebben een
moeilijk seizoen achter de rug.
Door het warme voorjaar kon
den de boeren vroeg in het jaar
beginnen met maaien en kon
den de koeien vroeg de wei in.
Bovendien bleef het in april en
mei lekker warm, waardoor vrij
kort na de eerste maaibeurt, de
veehouder weer het veld in trok
om gras te oogsten. De weide
vogels hadden nauwelijks, tijd
om hun eieren uit te broeden
en de jongen groot te brengen.
Dat constateert secretaris P.
van der Ploeg van de vogelwerk
groep Rijpwetering. Dank zij
een goed broedseizoen verleden
jaar werden er op de weide
gronden ten noorden van Lei
den toch meer weidevogels ge
teld en beschermd. De 34 vrij
willigers en 56 veehouders
plaatsten samen honderden
nestbeschermers. „We hebben
veel meer nesten kunnen red
den, maar er zijn er ook veel
meer kapotgemaakt."
Het weidegebied ten noorden
van Leiden is zeker 2500 hecta
re groot. De vogelwerkgroep
zorgt op ongeveer 1000 hectare
voor de weidevogels. „En dat
betekent dus dat er op heel veel
graslanden niet wordt be
schermd. Daar onstaat dus
schade door het maaien en
wanneer de dieren de wei in
gaan."
Ondanks de grotere sterfte
verwacht Van der Ploeg toch dat
de vogelstand er ook dit jaar
eerder op vooruit dan op ach
teruit is gegaan. „Er konten
steeds meer weidevogels dus
meer legsels en er wordt steeds
beter beschermd."
De grutto is een van de vogel
soorten die sterk profiteert van
de goede beschermingsmaatre
gelen. Sinds 1983 gaan de vrij
willigers van dc vogelwacht dc
wei in voordat er wordt ge
maaid. Bij elk nest wordt een
stokje gezet en de boer maait
daar omheen. Zodra de koeien
de wei in gaan worden de nes
ten overkapt met een ijzeren
geraamte (een nestbescher
mer).
Van der Ploeg: „Een grutto
lijkt een geheugen te hebben.
Als de grutto verleden jaar hier
dank zij beschermingsmaatre
gelen een goed onderkomen
heeft gevonden, komt hij ko
mend jaar weer op dezelfde
plek terug."
Profiteur nummer één is ech
ter de slobeend. Sinds hef begin
van dc beschermingsmaatrege
len is het aantal slobeenden in
de polders vervijfvoudigd. Dc
verklaring hiervoor is simpel.
Een slobeend is een beetje dom.
AJs ze zit te broeden en de
maaimachine komt eraan, bljft
ze gewoon zitten. „En dan hoef
je niet lang na te denken over
wat er gebeurt."
vacaturekrant» Het bedrijf MilieuDesk Nederland in Scxbicrum
begint een wekclijlcs vakblad met vacatures op milieugebied. Deze
'Milieu Knipsel&Vacature Krant' biedt ook een overzicht van tijde
lijk werk en vrijwilligerswerk. Bedrijven kunnen stageplaatsen en
afstudeerprojecten aanbieden. Ook wordt er regelmatig een selec
tie van milieunieuws uit de dagbladen gepubliceerd. MilieuDesk
Nederland is een jonge onderneming op milieu-informatiegebied,
die eerder dit jaar een Landelijke Milieu Databank is begonnen.
