De kortst zittende premier van Canada
Nationalistisch rechts rukt op in Roemenië
Feiten &Meningen
Paarse coalitie is al
25 jaar vruchteloos
onderwerp gesprek
DINSDAG 12 OKTOBER 1993
Kim Campbell vecht voor geloofwaardigheid
PEN HAAG CAREL GOSELING
Op 29 september 1977 kwamen
ze voor het eerst bij elkaar: pro
minente politici uit PvdA. VVD
en D66. Plaats van handeling:
het Haagse hotel Des Indes. Ge
spreksthema: het vormen van
een gezamenlijke coalitie waar
door het CDA eindelijk buiten
de regeermacht zou vallen.
Men spreekt hier over de 'paar
se coalitie', al levert het mengsel
van de partijkleuren oranje en
blauw (WD), rood (PvdA) en
groen (D66) pikzwart op. Maar
die kleur was al ingepikt door
politieke krachten van twijfel
achtig allooi.
Sinds het afgelopen weekeinde
staat de paarse coalitie opnieuw
in de belangstelling. D66-leider
Van Mierlo gooide de knuppel
in het hoenderhok. Bij de pre
sentatie van het verkiezingspro
gramma van zijn partij zei hij de
vorming van een coalitie tussen
PvdA, WD en D66 na de verkie
zingen van 3 mei 1994 als eerste
prioriteit te zien. Alleen als dat
niet lukt, is D66 bereid in een
anders samengesteld kabinet te
gaan zitten.
Van Mierlo's stellingname werd
nog in het weekeinde opgepikt
door PvdA-voorzitter Rotten
berg. Met het D66-programma
in de hand stelde hij voor snel
zaken te doen. Hen commissie
bestaande uit leidinggevende fi
guren van de drie groeperingen
?ou de vorming van een kabinet
bestaande uit PvdA, WD en
D66 inhoudelijk vast moeten
gaan voorbereiden. Zodat de
nieuwe combinatie meteen na 3
mei aan de slag kan.
Rottenbergs actie wekt verba
zing. In het verleden heeft hij
D66 herhaaldelijk verketterd. Er
deugde zo ongeveer niets aan
de Democraten. Die boodschap
werd echter afgewisseld met
liefdesverklaringen aan het
adres van Van Mierlo en zijn
medestanders. PvdA en D66
zouden een alliantie moeten
aangaan. Een verbond. Alleen
nog samen in een kabinet of an
ders niet.
I let is deze wisselvalligheid die
D66 wantrouwig maakt. De De
mocraten willen dgn ook pas né
de verkiezingen, als de kiezer
heeft gesproken, met PvdA en
WD een poging doen de paarse
coalitie te vormen. Niet er voor.
In Rottenbergs oproep om nu
vast te starten zien ze bij D66
niet veel. „Overdreven forma
tiespelletjes", luidt het oordeel.
Hypocriet
De reactie van D66 is wat hypo
criet. Zie de gesprekken in Des
Indes waar men zelf aan deel
neemt. En niet met de minsten.
Vice-fractievoorzitterWolffens-
perger (beoogd opvolger van
Van Mierlo). bijgestaan door de
kamerleden Kohnstamm en
Scheltema.
Ook de gesprekspartners
andere partijen mogen er zijn.
De WD-delegatie bestaat
tweede man in de fractie Dijk
stal, onderwijsspecialist en lid
van het fractiebestuur, Frans-
sen, en het kamerlid Wiebenga.
De PvdA-delegatie is echter het
zwaarst: drie leden van het frac
tiebestuur, allen geschoold op
financieel, sociaal-economisch
terrein. Het gaat om vice-frac-
tievoorzitter Leijnse alsmede de
kamerleden Buurmeijer en Van
Zijl.
Dit najaar komt de club weer
bijeen. Gespreksonderwerp is
dan het vergelijken van de in
middels geopenbaarde verkie
zingsprogramma's. Rottenberg
wordt dus op zijn wenken be
diend. Wat ze er bij D66 ook
van zeggen. Geen wonder dat
WP'er Dijkstal de uitgestoken
hand van Rottenberg zondag
de
de
Geen besluiten
Toegegeven: de deelnemers aan
het Des Indes-beraad zitten
daar op persoonlijke titel. Niet
namens hun partijen. Er wor
den ook geen besluiten geno-
Bij het CDA heeft men zich
nooit erg druk gemaakt over de
mogelijke komst van de paarse
coalitie. Medio juni gaf CDA-
fractieleider Brinkman in deze
krant nog te kennen zich weinig
bij een dergelijke combinatie te
kunnen voorstellen.
Van de andere kant begint het
ook bij de christen-democraten
te knagen. Als het CDA bij de
verkiezingen zo'n tien kamerze
tels verliest en WD, D66 en
PvdA met 30 Zetels ongeveer
evengroot worden, is een coali
tie van twee partijen bijna uit
gesloten. De benodigde 76 ka
merzetels haalt men niet.
Komt er een coalitie van drie
partijen, dan ligt het doorgaan
van de huidige combinatie met
D66 erbij het meest voor de
hand. Het CDA zal daarvoor
echter moeten inschikken. En
daar is de strategie van Rotten
berg ook op gericht.
Hoe reëel die weg is, is de vraag.
De verschillen tussen WD en
PvdA zijn op basis van de ver
kiezingsprogramma's enorm.
De liberalen bepleiten grotere
inkomensverschillen, een mini
stelsel in de sociale zekerheid
en vrijheid voor ondernemend
Nederland. Geen banenplannen
bijvoorbeeld.
Brug
De sociaal-democraten staan
daar lijnrecht tegenover. Nivel
lering, bescherming van de
laagstbetaalden, rust bij de soci
ale zekerheid en een overheid
die voor banengroei moet zor
gen.
De brug kan D66 zijn alhoewel
het programma van die partij
toch ook een vergroting van in
komensverschillen aangeeft.
Net als forse ingrepen in de so
ciale zekerheid. Bovendien
heeft D66 als bruggenbouwer
leergeld betaald in het tweede
kabinet-Van Agt. Toen werd
men fijngemalen tussen CDA
en PvdA.
Tot nu toe komt er dan ook har
de kritiek vanuit de PvdA op de
plannen van WD ('ellebogen-
maatschappij') en D66 ('laag-
stebetaalden zijn de dupe').
Geen echt goede basis voor sa
menwerking.
Maar ach, er wordt al meer dan
25 jaar over gesproken. Dus een
jaartje extra kan ook geen
kwaad. Al was het alleen al om
er bij de verkiezingen en de for
matie er na munt uit te slaan.
Waarbij het doel de middelen
heiligt. Tenminste bij Rotten
berg.
Kim Campbell is de eerste
vrouwelijke premier van
Canada. Ze lijkt twee we
ken voor de Canadese par
lementsverkiezingen, op 25
oktober, nog een plaats in
de geschiedenisboekjes te
veroveren: die van de
kortst zittende premier van
Canada. Campbell en haar
Conservatieve Partij verlie
zen steeds meer terrein op
de door Jean Chretien aan
gevoerde Liberalen en twee
regionale partijen, die het
Canadese politieke land
schap ingrijpend dreigen te
veranderen.
OTTAWA HUGH WINSOR
THE INDEPENDENT
Volgens opiniepeilingen zullen
de Liberalen met 37 procent
van de stemmen het grootste
aan\al zetels veroveren (tegen
22 procent voor de Conservatie
ven) en de nieuwe regering vor
men. Maar het is onwaarschijn
lijk dat de Liberalen de absolute
meerderheid zullen halen door
de toenemende aanhang van
het Bloc Québecois dat af
scheiding van de provincie
Québec nastreeften de Re
form Partij, een rechtse volks
partij uit westelijk Canada.
Sinds Campbell een maand ge
leden verkiezingen uitschreef is
haar populariteit scherp ge
daald. Nadat ze de Conservatie
ve premier Brian Mulroney in
juni verving, reisde ze door het
land om zichzelf te profileren
als een onconventioneel politi
cus met een nieuwe benade
ring. Ze begon haar verkiezings
campagne met een populariteit
van tussen de 50 en 60 procent.
Aanmerkelijk beter dan de score
van 20 tot 30 procent voor
Chretien, terwijl de leiders van
de andere partijen niet verder
kwamen dan 10 procent.
Maar Campbells campagne is
geplaagd door ongelukken. De
twee nieuwe regionale partijen
hebben munt geslagen uit de
wijdverbreide afkeer van de ou
de politieke elites en de wrange
nasmaak van een mislukte
campagne voor een constitutio
neel referendum een jaar gele
den.
Van de 75 zetels die in het 295
zetels tellende Canadese federa
le parlement aan Québec zijn
De Canadese premier Kim Campbell.
toegewezen, lijkt het Bloc Qué
becois er 60 te zullen veroveren,
ondanks de tegenstrijdige doel
stellingen van de partij. Partij
leider Lucien Bouchard heeft
aangekondigd dat hij geen inte
resse heeft in het uitoefenen
van politieke macht en geen co
alitie wil aangaan om samen
met andere partijen een rege
ring te vormen.
Het Bloc en andere regionale
groeperingen kunnen verhinde
ren dat de traditionele partijen
een meerderheid behalen. Het
enige waar Bouchard op uit is,
is een krachtige stem in Ottawa
(de federale hoofdstad) om de
belangen van Québec te verde
digen, vooruitlopend op provin
ciale verkiezingen van volgend
jaar en het verwachte referen
dum over de toekomstige ban
den tussen Québec en Canada.
Zoals Bouchard vorige week zei:
„We staan op de drempel van
iets belangrijks dat ons leven in
grijpend zal veranderen. De toe
komst zal uitsluitsel geven over
het belang van het heden, maar
de tijd heeft zijn oordeel nog
niet geveld."
Buiten Québec klinken dergelij
ke uitspraken waarschijnlijk als
wartaal, maar ze geven de twee
slachtigheid weer die in de Ca
nadese provincie heerst ten
kwestie. Uit opniniepeilingen
blijkt dat veel Québécois gelo
ven dat een soeverein Québec
nog steeds parlementsleden
naar Ottawa zou afvaardigen,
de Canadese dollar zou hand
haven en Canadese paspoorten
zou blijven voeren.
Zelfs als het Bloc Québecois in'
de komende verkiezingen in de
Franstalige provincie een meer
derheid zou behalen, betekent
dat een afwijzing van de status
quo, en niet zozeer een verlan
gen naar een volledig onafhan
kelijk Québec. Net zoals het
Bloc Québecois alleen kandida
ten stelt in Québec, heeft de Re
form Partij alleerf kandidaten in
Engelstalig Canada. De partij
verzet zich tegen de tweetalig
heid die formeel in heel Canada
van kracht is.
De Reform Partij wil de multi-
raciale immigratie naar Canada
beperken en zijn charismati
sche leider, Preston Manning,
voert campagne voor belasting
verlaging en bezuiningen bij de
federale regering en in de over
heidsuitgaven. De partij streeft
naar verlagihg van werkloos
heidsuitkeringen, ziektekosten,
pensioenen en de subsidies aan
het bedrijfsleven.
Campbell is niet in staat geble
ken een duidelijk politiek alter
natief te presenteren voor de
programma's van deze groepe
ringen. Haar aanvankelijke po
pulariteit is aanzienlijk gedaald
door missers en weinig overtui
gende optredens in twee televi
siedebatten vorige week.
Campbell staat een fiscaal con
servatief beleid voor. Haar prio-
foto reuter peter jones
riteit is het terugdringen van het
financieringstekort, hoewel ze
toegeeft dat dit betekent dat er
tot aan het jaar 2000 weinig aan
de werkloosheid kan worden
gedaan. Chretien en de libera
len beloven meer conventionele
programma's voor de stimule
ring van de economie, zoals de
aanleg van wegen en verbete
ring van de infrastructuur om
banen te scheppen. De oudge
diende liberale leider, die vaak
wordt afgedaan als een politieke
dinosaurus, zou met zijn be
daarde programma wel eens
hoog kunnen scoren.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
LONDEN TONY B
Fel nationalisme, waarschuwin
gen voor een „internationale
joodse occulte samenzwering"
en verheerlijking van de gehei
me diensten van het regime van
Ceausescu. Dat zijn de ingredi
ënten van een recente serie
goedverkochte romans in Roe
menië. De auteur, Pavel Corut,
is een voormalige medewerker
van de inlichtingendienst van
het leger. Zijn overstap naar li
teraire roem weerspiegelt de
opleving van het aartsnationa-
lisme in de Roemeense politiek
sinds de anti-communistische
WIM STEVENHAGEN
revolutie van december 1989.
President Ion Iliescu, die graag
het internationale imago van
Roemenië wil verbeteren, baga
telliseert het belang van deze
trend. Hij wil dat Roemenië zo
snel mogelijk wordt toegelaten
tot de Raad van Europa. Met dat
lidmaatschap kan hij er zeker
van zijn dat West-Europa Roe
menië beschouwt als een de
mocratisch land.
Toch is het chauvinisme een
factor die maar niet uit het
openbare leven wil verdwijnen.
De regering van premier Nico-
lae Vacaroiu ontbeert een sta
biele meerderheid en haar
voortbestaan hangt af van drie
extremistische partijen:
De Partij van Roemeense Na
tionale Eenheid, met 29 zetels
vertegenwoordigd in het 328 le
den tellende Lagerhuis, staat
onder leiding van Gheorghe
Funar, de burgemeester van de
etnisch gemengde Transsylva-
nische stad Cluj. Hij heeft mee
dogenloos druk uitgeoefend op
de Hongaarse bevolkingsgroep
van de stad;
DeGroot-Roemenië-partij.die
15 zetels heeft, wordt geleid
door Corneliu Vadim Tudor,
een dichter die vleierige poëzie
heeft geschreven ter ere van de
in 1989 geëxecuteerde dictator
Ceaucescu;
De Socialistische Arbeiders
partij, met 13 zetels, combineert
chauvinisme met een neo-com-
munistische vijandigheid tegen
over marktgerichte economi
sche hervormingen.
Deze partijen doen nauwelijks
moeite hun antisemitisme, hun
weerzin tegen de Hongaarse
minderheid en hun nostalgie
voor het tijdperk-Ceausescu te
verbergen. Maar in de regeren
de Partij voor Sociale Democra
tie voor Roemenië (tot voor kort
het Democratisch Front voor
Nationale Redding) zitten ook
veel leden die hun nationalisme
niet minder luid laten horen.
Sinds toneelschrijver Paul Ever-
ac in januari de Roemeense te
levisie heeft overgenomen, krij
gen de nationalisten regelmatig,
voor hen positieve, aandacht.
Door middel van publicaties be
ïnvloeden ze ook zelf de publie
ke opinie.
Iliescu heeft bij de presidents
verkiezingen vorig jaar septem
ber de steun gekregen van de
extreme nationalisten, maar hij
f M^jjjpe ...Jgjg:
gen.
heeft ook hun irritatie gewekt
met kritiek op hun antisemitis
me. Ilie Neascu, een ex-com-
munist die de redactie voert
over het extremistische week
blad Europa, schreef: „De presi
dent heeft zich geïsoleerd van
het kiezersvolk en is dichterbij
de synagoge gaan staan in de
hoop zijn imago in het buiten
land te verbeteren. Opgeleid als
hij is in de school van het ju-
deo-stalinisme en opgegroeid
tussen joden, is Iliescu hun ge
vangene geworden
Dergelijke antisemitische hyste
rie is opmerkelijk in een land
waar de enorme joodse popula
tie van voor 1939 is gedaald tot
nauwelijks 15.000 mensen. Et
nische Hongaren, een groep
van 1,6 tot 2 miljoen zielen op
een bevolking van 23 miljoen,
vormen een veel groter doelwit.
De Hongaarse Democratische
Unie van Roemenië heeft zich
teruggetrokken uit de Raad voor
Nationale Minderheden, een
niet-gouvernementeel lichaam
dat belast is met het voorkomen
van etnische discriminatie.
Roemeense nationalisten be
schuldigen de 1 longaren ervan
het Roemeense bestuur in
Transsylvanië te ondermijnen
en zelfs samen te spannen met
de regering in Budapest om een
Groot-Hongarije te creëren.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Het paleis Ceausescu in Bukarest. Het nationalisme leeft op in Roemenië. In de literatuur wordt het onder
drukkende regime van Ceausescu verheerlijkt. foto rob mieremei
