John Hume kwetsbare ritselaar voor Ierland
Wil het echte D66 nu opstaan
i Feiten&Meningen
Wieldoppen
MAANDAG 11 OKTOBER 1993
2
Eerst het Afrikaans Nationaal
Congres, vervolgens de Pales
tijnse Bevrijdingsorganisatie.
Wordt de IRA de volgende die
I de wapens neerlegt en vrede
sluit? Staat Gerry Adams, de
leider van Sinn Fein, de politie-
ke vleugel van de IRA of een
nog schimmiger figuur, open
lijk van de Legerraad van de
IRA op het punt in de gewij
de voetstappen te treden van
Nelson Mandela en Yasser
i Arafat?
LONDEN JOHN TORODE
I THE INDEPENDENT
Als dat zo is, dan kan dat voor een
groot deel op het <£>nto worden ge
schreven van John Hume, het ket-
tingrokende parlementslid voor het
kiesdistrict Foyle in Londonderry
(Derry volgens de republikeinen). De
man die de bommenleggers en
scherpschutters een kwart eeuw lang
heeft getrotseerd, heeft het afgelo
pen half jaar regelmatig in het ge
heim overleg gevoerd met Adams.
Onlangs maakten zij bekend dat zij
het bijna eens waren over een agen
da die „een solide basis voor vrede"
zou bieden. Regerii gsfunctionaris-
sen in Londen, Dublin en Washing
ton hebben hun bedenkingen, maar
zijn zo voorzichtig die niet te uiten.
Hume, plaag van de terroristen en
ouder staatsman voor een vredig,
constitutioneel nationalisme, is geen
gemakkelijk doelwit. Hij is een van
de weinige politici van het morele
kaliber dat nodig is voor een
handreiking aan Adams, die door het
Britse ministerie voor Noord-Ierland
en de regering in Dublin lang als een
paria is behandeld.
Desondanks twijfelden enkele natio
nalisten aan het oordeel van Hume,
zijn arrogant lijkende beslissing het
alleen te willen doen, en de wijsheid
van zijn initiatief. Niemand zet ech
ter vraagtekens bij zijn persoonlijke
moed, afkeer van terrorisme, ver
plichtingen ten aanzien van geweld
loosheid of levenslange toewijding
aan verzoening tussen nationalisten
en Unionisten.
De leider en medeoprichter van de
SDLP komt uit een goed nest in Der
ry, hoewel zijn overgrootvader een
presbyteriaanse Schot was. Het,
i grootste deel van zijn leven heeft hij
ervoor gekozen te wonen in een
agressief republikeins deel van de
stad die hij in het Lagerhuis verte
genwoordigt ondanks de herhaal
de bedreigingen tegen zijn leven. Hij
en zijn vrouw Fat, ook uit Derry, die
optreedt als zijn secretaresse, heb
ben daar vijf kinderen grootgebracht
(zij werken of studeren allemaal bui
ten de provincie).
Hume werd temidden van discrimi
natie en armoede geboren en opge
voed. Zijn vader was bijna twintig
jaar werkloos. John, zijn ouders en
zijn zes jongere broers en zussen
deelden twee slaapkamers in een rij
tjeshuis in het noorden van de stad.
Vanaf het begin zat hij echter in de
lift en werd daarbij geholpen door
de Britse regering. Hij was een van
de eerste katholieke kinderen die
STANDPLAATS TEL AVIV
DEN HAAG CPD
D66 staat volgens fractieleider
Hans van Mierlo nog altijd links
van het midden in het politieke
spectrum. Hij voelt zich op die
plaats wel thuis. Omdat echter
de hele samenleving naar rechts
opschuift, gaat ook D66 die kant
op. „Maar relatief zijn wij niet
van onze plaats gekomen", al
dus Van Mierlo.
Zijn opmerkingen werpen een
aardig licht op het verkiezings
programma dat D66 het afgelo
pen weekeinde presenteerde.
De titel 'Ruimte voor de toe
komst' suggereert veel, maar
het programma maakt dat niet
waar. Sterker: het programma
laat op een aantal punten zien
dat D66 eigenlijk niet kiest. Op
andere punten is men onduide
lijk.
Een voorbeeld. Een vergroting
van de inkomensverschillen
wordt goed gevonden. De ar
beidsmarkt gaat er beter door
werken. Uitkeringen en mini
mumloon mogen daarom de
stijging van de lonen in de be
drijven niet onverkort volgen.
In het programma staat dan dat
uitkeringen en minimumloon
de loonstijging maar voor de
helft mogen volgen. Volgens de
voorzitter van de commissie die
het programma schreef, Bert
Bakker, moeten uitkeringen en
minimumloon een procent ach
terblijven bij de loonstijging.
Dat was de onduidelijkheid. Nu
het niet-kiezen. Het vergroten
van de inkomensverschillen
acht D66 goed in tijden dal ie
dereen de koopkracht ziet toe
Hans van Mierlo tijdens de persconferentie van D66: „Dit programma
lijkt het meest op het vorige van D66". foto anp paul stolk
nemen. Daalt de koopkracht
echter door een slechte econo
mische situatie, dan moet ie
dereen in gelijke mate inleve
ren.
In goede tijden kiest D66 dus
voordenivellering, in slechte
voor nivellering. Vreemd, want
in tijden dat het economisch
goed gaat en de koopkracht toe
neemt, is er juist geld om iets
voor de laagstbetaalden te
doen. In slechte tijden ontbre
ken die middelen veelal. Ook in
het D66-program ma.
Mini-stelsel
Een ander voorbeeld. D66 kiest
niet voor het mini-stelsel in de
sociale zekerheid, zoals de WD
heeft gedaan. Dat is op zich no
bel. Aan de andere kant bezui
nigen de Democraten wel een
kleine zes miljard gulden in de
sociale zekerheid. En dat is
meer dan CDA en PvdA in hun
verkiezingsprogramma hebben
durven voorstellen.
Ziektewet, WW, WAO, bijstand,
Nabestaandenwet, kinderbij
slag, het moet allemaal op de
schop bij D66. Wat de financiële
effecten daarvan zijn, met name
voor de direct betrokkenen, la
ten de Democraten in het mid
den. Zoals in het hele ontwerp-
verkiezingsprogrammade
koopkracht overigens ont
breekt. Er worden geen garan
ties gegeven, is zo ongeveer de
enige zinsnede die er over te
vinden is.
Naast de uitkeringstrekkers zul
len vooral de lagere inkomens
groepen de dupe zijn van de
D66-plannen. Neem bijvoor
beeld het plan om een energie
heffing in te voeren voor huis
houdens. Een heffing die vier
miljard gulden moet opbren
gen. Cijfers van Financiën ge
ven aan dat de gasprijs dan met
zo'n 33 cent per kubieke meter
omhoog moet, de stroomprijs
met achttien cent per kilowatt-
Lasten die vooral bij de lagerbe-
taalden neerkomen. Die groe
pen gebruiken traditioneel de
meeste energie. Het negatieve
effect van de plannen voor de
minima wordt door D66 er
kend. Een oplossing is er niet
voor. Hoogstens zou enige fase
ring in de plannen kunnen, al
dus Bert Bakker.
Aardig gevonden, maar dan
komt D66 klem te zitten met de
vier miljard gulden opbrengst
van de maatregel. En met de
besteding daarvan: lastenver
lichting voor allen. Terwijl las
tenverlichting volgens de De
mocraten juist nodig is om ar
beid goedkoper te maken en zo
meer banen te scheppen.
Dat is overigens ook het pro
bleem, als de energieheffing er
wel komt en ook blijkt te wer
ken. Dan zal de opbrengst te
genvallen. Er wordt immers
minder energie verbruikt. Dus
heeft D66 minder geld voor de
beloofde lastenverlichtingen is
de cirkel weer rond.
Wankelmoedig
Er zijn nog veel meer voorbeel
den in het programma te vin
den die het wankelmoedige van
D66 aantonen. Zo gaat men nu
ineens akkoord met de WAO-
ingrepen van het huidige kabfc
net, maatregelen die de partij in
de Kamer fel heeft bestreden.
Hetzelfde geldt voor het plan-
Simons, de stelselherziening ge
zondheidszorg.
Het kabinetsbeleid om het be-,
drijfsleven meer lucht te geven,
wordt nu onderschreven. Maar
extra geld is er niet voor in het
D66-programma. Integendeel
zelfs. Het bedrijfsleven krijgt te
maken met een korting van
subsidies, terwijl de landbouw
de nek om wordt gedraaid. Voor
het jaar 2000 moet die sector
worden gedwongen milieu
vriendelijk te produceren. Zo
niet dan is het over en sluiten.
Van Mierlo verklaarde het hin
ken op twee gedachten als
volgt. D66 heeft geprobeerd het
eigen ideaalbeeld van de toe
komst in overeenstemming te
brengen met regeermacht. Re
geren doe je in dit land met an
deren, dus moetje compromis
sen sluiten. De eigen wijn ver
watert.
D66 heeft de afgelopen jaren al
een loyale oppositie gevoerd te
gen het kabinetsbeleid. Een
groot deel van de CDA - PvdA -
plannen werd gesteund. Het
heeft D66 in de gunst van de
kiezers omhoog gestuwd. Bij
verkiezingen nu zou men van
twaalf naar zo'n dertig kamer
zetels gaan.
Van Mierlo en zijn companen
willen de huidige lijn dus door
zetten. Of, zoals de leider zelf
zei: „Dit programma lijkt het
meest op het vorige van D66".
Terwijl de inleiding van het stuk
toch begint met de zinsnede dat
vrijwel alles om ons heen de af
gelopen vijf jaar is veranderd en
wij dus ook meemoeten. Wil het
echte D66 nu opstaan.
De wachtcommandant die ons in het politie
bureau van Eilat te woord zou staan, was juist
aan zijn avondmaal begonnen. „Buiten wach
ten", commandeerde een norse politievrouw.
Ze wees naar de achterkant van het gebouw,
waar zich een soort veranda bevond. Daar
stond ik even later met mijn gezin de minuten
af te tellen. Het was heet en de wachtcomman
dant haastte zich niet.
Na een minuut of tien stopte er een politiebus-
je. Twee agenten trokken een tegenspartelende
arrestante van de achterbank: een jonge vrouw
van een jaar of twintig, met gescheurde kleren
en een opgezwollen gezicht. De dienaren van
de Israëlische wet sleepten de geboeide vrouw
over de rotsige grond, waarbij ze rake trappen
uitdeelden. Bij het terras aangekomen sjorden
ze de arrestante overeind. Vervolgens plaatste
een van de twee een paar goed gerichte stom
pen in haar rug, zodat ze voorover tegen de
betonnen trap sloeg. Hysterisch huilend werd
ze afgevoerd.
Het sadistische tafereel maakte diepe indruk
op mijn kinderen. Mijn dochter van acht was
niet meer tot bedaren te brengen. Op aanmer
kingen van onze kant reageerde de politie
vrouw achter de balie met een vervaarlijk ge
schreeuw. De twee dienders namen een drei
gende houding aan en voorspelden dat hun
wachtcommandant zou weigeren ons te woord
te staan als we ons niet met onze eigen zaken
bemoeiden.
Het was een in menig opzicht passend slot van
een paar vermorste vakantiedagen in Eilat. Als
ergens het adagium opgaat dat God de natuur
heeft geschapen en de mensheid de steden,
dan is het wel aan deze 'Israëlische Rivièra'. De
zee is azuurblauw en kristalhelder, de palmen
wuiven verleidelijk in een zoele wind en de
zon laat geen seconde verstek gaan. De Schep
per heeft werkelijk niets nagelaten om de le
lijkheid van de stad, waarvan de kustlijn wordt
gedomineerd door roestige haveninstallaties,
extra te laten uitkomen.
Om Eilat als vakantiebestemming een kans te
geven, heeft de Israëlische overheid het tot
BTW-vrije zone verklaard. Maar aan de prijzen
is dat niet te merken. Bovendien doet het Is
raëlische horeca-personeel niet de geringste
moeite te verbergen dat het gasten liever ziet
gaan dan komen. Bij onze aankomst in het
nieuwste hotel stond het publiek in drommen
voor de receptie. „Zevel! Zevel! (Vullis, vullis!)",
schreeuwde een zwaar behaarde en met gou
den kettingen behangen gast, gestoken in een
niet op zijn buik berekend sportbroekje. Zijn
peperdure kamer was niet op de hem beloofde
tijd gereed en de rest van de meute uitte soort
gelijke klachten. Wie langer dan drie uur in de
pompeuze lobby op zijn sleutel moest wach
ten, kreeg één consumptiebon. Daarop stond
met nadruk vermeld dat deze niet was bedoeld
voor alcoholische dranken, want al te goed is
buurmansgek.
Het luxe hotel had de sfeer van een camping.
Wat had ik graag een mitrailleur leeggeschoten
op de manshoge luidsprekers aan de rand van
zwembad en zonneweide. Mijn dochter trapte
in een zeeëgel (het wordt tijd dat de gemeente
Eilat die eens uit het water laat vissen!). En
tenslotte stalen onverlaten zonder twijfel in
woners van Eilat de wieldoppen van mijn
auto.
Zo kwamen we dus op de laatste dag in het po
litiebureau terecht. Toen de wachtcomman
dant was uitgegeten, sjokte hij naar zijn kan
toortje waar mijn vrouw hem van de diefstal
op de hoogte stelde. Zijn reactie was typisch
Eilat: „Wieldoppen? Haal je me daarvoor van
mijn eten?"
AD BLOEMENDAAL CORRESPONDENT
Door genoeg te bieden om zichzelf
oppervlakkig gezien redelijk te laten
lijken in de ogen van de katholieke
middenklasse maar niet genoeg
om Londen en de Unionisten aan de
conferentietafel te krijgen zou de
IRA zichzelf alleen maar goed doen,
en tegelijkertijd Hume in diskrediet
brengen.
Unionistische politici doen openlijk
geringschattend over zijn initiatief,
dat zij presenteren als een poging een
nationalistisch front te creëren dat de
SDLP, via Sinn Fein, met de IRA ver
bindt. De verboden Ulster Freedom
Fighters hebben Hume beschuldigd
van „drinken met de duivel terwijl de
volgelingen van de duivel doorgaan
met hun sectarische massamoorden",
en hebben duidelijk gemaakt dat aan
vallen op de aanhangers van de SDLP
zullen doorgaan totdat een eind is ge
maakt aan de besprekingen tussen
Hume en Adams.
Hume heeft de mensen van goede wil
openlijk gevraagd „pas te oordelen
wanneer het proces is afgerond". Ve
len zullen hem, voorlopig, het voor-
archieffoto
deel van de twijfel gunnen. Maar als
dit initiatief uiteindelijk op niets uit
loopt, zal het oordeel over hem
waarschijnlijk hardvochtig zijn.
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
profiteerden van de introductie van
examens voor 11-jarigen. Hij slaagde
daarvoor in 1950 en werd toegelaten
tot het plaatselijke gymnasium St.
Columb.
Hij volgde een paar jaar een priester
opleiding totdat hij besloot dat hij
daar geen roeping voor had. Dus
keerde hij halverwege de jaren zestig
terug naar huis en werd leraar Frans.
Hij was betrokken bij zelfhulpprojec
ten, waaronder de Credit Union, een
vorm van coöperatieve bank. Zijn
ontwikkeling voerde via de burger
rechtenbeweging in 1968 en Stor-
mont in 1969 naar de vorming van de
SDLP in 1970. Hij werd staatssecreta
ris van handel in de onder een onge
lukkig gesternte geboren uitvoerende
macht van 1974, en vijf jaar later lid
van het Europese Parlement.
Al deze jaren sloot hij nooit een com
promis met de mannen van het ge
weld. Als gevolg daarvan werden zijn
auto's verscheidene malen in brand
gestoken, en werden door leden van
de extreme vleugel van de IRA, die
hem als verrader zagen,
pogingen gedaan brand
bommen zijn huis in te
gooien. Nu kan hij vrezen
voor aanslagen op zijn le
ven door paramilitaire
loyalisten, die zich richten
tegen aanhangers van de
SDLP.
Vorige week heeft Hume
er flink de vaart in gehou
den toen hij. vergezeld van
een tiental zakenlieden uit
Derry, door Amerika
vloog. De reis was lang
van tevoren gepland, en
had het deugdzame doel
de historische stad aan
Amerikaanse investeerders
te verkopen. Het parle
mentslid voor Foyle, een
van de twee kiesdistricten
waarin Derry is verdeeld,
is in het vergaren van in
vesteringen voor arbeids
plaatsen net zo serieus als
zijn medereizigers.
Men moet wel bewonde
ring hebben voor de vaar
digheid waarmee hij zijn
stad aanprijst, van Was
hington tot Brussel, aldus
een Unionistische politi
cus. Hume is er met name trots op
dat hij een Amerikaanse computer
producent heeft overgehaald een fa
briek neer te zetten aan de rand van
Derry.
In de Verenigde Staten wonen zo'n
50 miljoen mensen van Ierse af
komst. Hume erkende al snel nadat
hij in de politiek was gegaan het po
tentiële belang van die band. Zijn
doel was Washington te gebruiken
om concessies van Londen los te krij
gen, en de Iers-Amerikaanse politie
ke klasse over te halen de stroom
dollars naar de IRA te stelpen. Hij
heeft de Verenigde Staten sindsdien
meedogenloos bewerkt, net zoals hij
Europa heeft bewerkt.
De zichtbare uitingen van zijn band
met Amerika zijn te zien in zijn niet
te kleine buitenhuis in Donegal,
vanuit Derry net over de Ierse grens.
Een bronzen borstbeeld van Teddy
Kennedy heeft een prominente
plaats in de huiskamer, en de muren
zijn behangen met eredoctoraten en
vredescertificaten en dat soort din
gen van Amerikaanse universiteiten
en instituten.
Zijn contacten en aanzien in de VS
kennen eenvoudig hun gelijke niet
en Hume houdt ervan op een voet
stuk te worden geplaatst. „Het heeft
wel iets om John op een Democrati
sche conventie te zien", aldus Lord
Holme, voormalig voorzitter van de
Liberale Partij en de Liberaal-Demo
cratische woordvoerder voor Noord-
Ierland. „Hij wordt aan alle kanten
op handen gedragen en kan zich
vanwege zijn gevolg van senatoren
en congresleden nauwelijks bewe
gen."
Het belang van een dergelijk entree
op dit beslissende tijdstip kan niet
worden overdreven. Maar thuis be
staat flink wat irritatie, dat Hume veel
voorkomender is naar Amerikaanse
politici en The Boston Globe dan naar
de opinievormers in de Ierse Repu
bliek of Noord-Ierland.
Het is voor sommige van zijn oude
vrienden en bewonderaars in Ameri
ka en elders moeilijk te begrijpen wat
Hume van plan is. De afgelopen twee
jaar heeft hij het ten slotte tot zijn
zaak gemaakt de Ierse Amerikanen te
laten afzien van hun overgebleven
romantische steun aan 'de jongens'
van de IRA en Sinn Fein, om zo de
fondsen te verminderen die worden
gebruikt voor de aanschaf van wa
pens en explosieven. Voor een voor
malige correspondent in Washington
is echter „Johns aanzien zo groot, dat
hij geen bijzonderheden had hoeven
geven over zijn besprekingen met
Sinn Fein. Als hij om steun vraagt,
krijgt hij het."
Bij terugkeer, met de Amerikaanse
steun veilig in orde gemaakt, is Hu-
me van plan een meer gedetailleerd
rapport uit te brengen aan de Ierse
regering die net als haar Britse te
genspeelster ieder formeel contact
met Sinn Fein weigert. „Men is scep
tisch in Dublin, net als in Londen en
Washington", aldus een Ierse diplo
maat. „Maar men moet zich het aan
zien voor ogen houden dat John in
de Republiek heeft. Als hij aankwam
met de mededeling dat hij zojuist
heeft ontdekt dat de aarde plat is,
zou de premier hem met respect
moeten ontvangen om deze ontdek
king te bespreken. En al helemaal als
hij kon zeggen dat Teddy Kennedy
dat ook dacht."
Dus kan Hume een rol spelen op het
internationale toneel. Maar wie ver
tegenwoordigt hij thuis? Het botte
antwoord is: een absolute meerder
heid van kiezers in zijn kiesdistrict,
Foyle, en een overweldigende meer
derheid van nationalisten. Hij kreeg
bij de laatste algemene verkiezingen
51.5 procent van de stemmen, Mar
tin McGuiness van Sinn Fein kreeg
17.6 procent en Gregory Campbell,
van de Democratie Union, kreeg 26,4
procent. De mannen strijden al sinds
de verkiezingen van 1983 om de ze
tel en de percentages zijn nauwelijks
veranderd.
Het meer uitgewerkte antwoord is:
ondanks zijn stijl van stevig drinken
de ritselaar is hij de zienswijze en
waarden van de ontluikende katho
lieke middenklasse gaan vertegen
woordigen, die van het minder wor
den van de discriminatie en van de
vloedgolf van hulp en investeringen
in de provincie heeft geprofiteerd.
Dergelijke mensen blijven onwrik
baar nationalistisch, maar net als
Hume zijn zij bereid de realiteit van
de Unionistische traditie te aanvaar
den. Zij zijn moe van de oorlog en
bang voor geweld, corruptie en orde
loosheid. „Zij willen verenigingen
vrede en voortgaande welvaart en
zij willen op kunnen schieten met
hun protestantse buren", aldus een
waarnemer. Voor Hume is het pro
blematisch om aan de verwachtin
gen te voldoen. De IRA heeft geen te
ken gegeven van goede wil en blijft
meedogenloos bommen plaatsen.
Het terroristische hart blijft liggen in
de getto's in de binnensteden, en
Hume is altijd de favoriete gehate fi
guur geweest in dergelijke gebieden.
Enorme ravage na een bomaanslag van het Ierse Republikeinse Leger (IRA) in Bangor.
Britse militairen patrouilleren in de straten van Belfast
