Mubarak heeft geen grip op zijn land
Geen proefballonnetjes, maar heldere plannen
Leger zal Jeltsin eisen gaan stellen
Feiten &Meningen
WOENSDAG 6 OKTOBER 19931522
groeperingen geen rechtstreek
se bedreiging voor de stabiliteit
van het huidige regime. Ze zijn
niet sterk genoeg en hebben te
weinig steun onder de bevol
king om de macht te kunnen
grijpen. De institutionele macht
van de centrale regering is
enorm in dit land, dat al 5.000
jaar lang bijna onafgebroken
een nationale staat is geweest.
Maar de militante islamieten
kunnen Mubaraks hervormin
gen dwarsbomen. In een land
waar de kloof tussen arm en rijk
steeds groter wordt, tieren de
extremisten welig op een voe
dingsbode van sociaal onrecht.
Een hele generatie Egyptenaren
is zwaar gedesillusioneerd door'
een regeringsbeleid dat corrup
tie tot in de hoogste regionen
oogluikend toestaat in een land
zonder politieke oppositie waar
het islamitische extremisme ei
genlijk de enige uitlaatklep
vormt voor mensen die hun on
genoegen kenbaar willen ma
ken.
De Egyptische autoriteiten wij
zen er steeds weer op dat de
militanten geen echte moslims
zijn, maar een politiek extremis
tische minderheid. Maar hoe
wel veel Egyptenaren de ge-
welddadige methodes van de
Gamaat al-Islamiya niet goed
keuren, zijn ze het hartgrondig
eens met hun inhoudelijke kri
tiek op het regeringsbeleid en
de misstanden in de Egyptische
samenleving.
Een van de prioriteiten van Mu
barak zou het klaarstomen van
een opvolger moeten zijn. In de
afgelopen twaalf jaar is hij er
zelfs niet in geslaagd iemand te
vinden die hij geschikt acht
voor het vice-presidentschap.
Maar het land heeft nieuwe
ideeën en een nieuwe man aan
de top nodig. Iemand tegen wie
Mubarak op zijn beurt kan zeg
gen: Imsik il-balad.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Wel enkele bemoedigende economische voortekenen in Egypte
Twaalf jaar geleden kreeg Hosni Mubarak het Egyptische
presidentschap door een moordenaarskogel in de schoot
geworpen. Of preciezer gezegd, door 56 kogels, die isla
mitische extremisten op 6 oktober 1981 van dichtbij in
de nek en het lichaam van de Egyptische president An
war Sadat pompten.
LONDEN CHARLES HICHAM»
THE INDEPENDENT
Het was een heuse vuurdoop
voor Mubarak, die als vice-pre
sident naast Sadat zat, precies
in de vuurlinie. Door de aanslag
werd Mubarak die in de pols
werd geraakt rechtstreeks ge
confronteerd met de meedo
genloze gewelddadigheid van
het islamitische extremisme.
Afgelopen maandag werd het
presidentschap van Mubarak
voor een derde ambtstermijn
van zes jaar verlengd niet via
verkiezingen, maar via een refe
rendum waarin hij de enige
presidentiële kandidaat was.
Volgens het persbureau voor
het Midden-Oosten brachten
15,9 miljoen mensen, ongeveer
84 procent van de kiesgerech
tigden, hun stem uit. Hun steun
voor Mubarak was overweldi
gend: 96,6.
Op 21 juli werd Mubarak met
439 van de 448 stemmen in het
parlement genomineerd. Het
hierop volgende referendum
was een schijnvertoning. De
enige onzekerheid rond het re
ferendum was voor de autoritei
ten hoe gedwee het volk zich
zou opstellen en voor het volk
hoeveel er door de autoriteiten
met de uitslag zou worden ge
sjoemeld.
Aan de vooravond van het refe
rendum verklaarde Mubarak
dat de democratie in Egypte
zou worden bevorderd als het
volk zich massaal tegen de hui
dige golf van geweld zou opstel
len. „We hopen de Egyptische
democratie te versterken, zodat
Egypte een voorbeeld kan wor
den voor andere landen", aldus
Mubarak. Maar in Egypte wordt
democratie,oftewel deelname
van het volk in het beslissings
proces, vaak verward met vrij
heid van meningsuiting, die on
der Mubaraks regering sterk is
toegenomen.
Mubarak begint zijn derde
ambtstermijn in omstandighe
den die opvallend veel overeen-
President Mubarak is vandaag
gastheer van de verrassende
ontmoeting tussen de Israëli
sche premier Rabin en PLO-
leider Arafat. De twee voorma
lige aartsvijanden overleggen
in Cairo over uitvoering van
het akkoord tussen Israël en
de Palestijnse Bevrijdingsorga
nisatie. Het is het eerste ge
sprek tussen Rabin en Arafat
sinds de historische handdruk
op 13 september in de tuin van
het Witte Huis te Washington,
direct na de ondertekening
van het vredesakkoord.
komst vertonen met de nood
lottige periode van twaalf jaar
geleden. De autoriteiten zijn
verwikkeld in een gewelddadige
machtsstrijd met extremisten
die zich onder de banier van de
islam hebben verenigd. In het
afgelopen jaar zijn ruim 250
mensen bij extremistische aan
slagen omgekomen.
Duizenden verdachten zijn aan
gehouden, waarvan inmiddels
ruim twaalf de strop hebben ge
kregen. En de Egyptische eco
nomie gaat nog steeds gebukt
onder dezelfde structurele mis
standen die al twintig jaar lang
hebben geleid tot dringende ad
viezen van de Wereldbank en
het Internationale Monetaire
Fonds om grondige hervormin
gen door te voeren.
Twaalf jaar geleden richtte de
weduwe van Anwar Sadat zich
tot de opvolger van haar man
met het advies 'imsik il-balad'
(houd het land in de greep),
maar Mubarak is hier niet in ge
slaagd. De problemen die hij
heeft geërfd de verpletteren
de armoede waaronder het
grootste deel van het Egyptische
volk gebukt gaat, de bevolkings
explosie en de onbuigzaamheid
van de Egyptische bureaucratie
vormen een last die geen en
kele president op eigen kracht
kan dragen. Mubarak kan alleen
proberen te voorkomen dat de
problemen verder escaleren.
Toch is de situatie in een aantal
opzichten verslechterd. On
danks Mubaraks strakke finan
ciële beleid is de nationale
schuld toegenomen, zelfs wan
neer de militaire schuld van 7
miljard dollar en 10 miljard dol
lar aan andere overheidsschul
den die Egypte wegens zijn
deelname aan de Golfoorlog
zijn kwijtgescholden, niet wor
den meegerekend. Corruptie,
zelfs in de hoogste regionen, is
even wijdverbreid als tijdens de
nadagen van Sadats regering.
De bevolking, die nu 57 miljoen
bedraagt, blijft met 1 miljoen
per jaar groeien, waardoor er
een voortdurend tekort is aan
huizen, ziekenhuizen, banen en
scholen.
Toch zijn er enkele bemoedi
gende economische voorteke
nen. De liberalisering schrijdt
voort, de koers van het Egypti
sche pond is vrijgelaten, het be
grotingstekort is teruggedron
gen en de buitenlandse reserves
zijn toegenomen, ondanks de
scherpe daling van de inkom
sten uit toerisme.
Maar de economische hervor
mers willen meer. Ze roepen
om vergaande privatisering van
de logge, inefficiënte overheids-
industriën. Mubarak heeft deze
ontwikkeling afgeremd uit angst
voor grote sociale onrust wan
neer er onherroepelijk het mes
wordt gezet in talloze banen.
De Egyptische regering kampt
nog het meest met de islami
tische militanten, die zich heb
ben verenigd in de zogenaamde
Gamaat al-lslamiya, oftewel is
lamitische groeperingen. Deze
bewegingen hebben het voor
zien op leden van de veilig
heidsdienst, maar hebben voor
namelijk toeristen getroffen.
De regering heeft hard terugge
slagen. Mensenrechtengroepe-
ringen, zowel binnen als buiten
Egypte, hebben hun veroorde
ling uitgesproken over de alou
de Egyptische praktijk van het
martelen van gevangenen. De
verslechterende mensenrech
tensituatie in Egypte brengt de
banden met de belangrijkste
westerse bondgenoot de Ver
enigde Staten in gevaar. Voor
de Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, Warren
Christopher, is dit een bijzonder
netelig probleem, aangezien
een stabiel Egypte de kern
vormt van zijn Midden-Oosten
beleid.
Toch vormen de islamitische
TOM JANSSEN
ROTTERDAM P1M FORTUYN
MEDEWERKER
De Haagse politiek heeft de afgelopen
weken weer gezorgd voor de nodige on
rust onder de burgers van stad en land.
Na alle commotie over de werknemers
verzekeringen en de bijstand volgde de
gezondheidszorg. Collega Van der Zwan
vindt wachtlijsten in de gezondheidszorg
een gezonde zaak. Dat maakt de mensen
er van bewust dat de bomen niet in de
hemel groeien en dat de gezondheids
zorg een schaars goed is.
En dat in een rijk land dat af en toe van
gekkigheid niet weet wat het moet doen.
Mensen mogen best meer over hebben
voor het onderhouden van hun gezond
heid, maar het onthouden van zorg om
menseh kostenbewust te maken is weer
het andere uiterste. Bovendien betekent
dat alleen maar dat de minder brutalen
en de minder draagkrachtigen op de
wachtlijst komen, de zelfredzamen vin
den altijd wel een gaatje.
Na de zieken zijn de bejaarden aan de
beurt. Minister D'Ancona die daarover
gaat weet te melden dat de uitgeknepen
bejaardentehuizen het met nog minder
moeten doen. De bejaarden die de
grondslag hebben gelegd voor onze hui
dige welvaart moeten daarvoor het gelag
betalen. De meeste samenlevingen, ook
zeer primitieve, leggen eerbied aan de
dag voor de ouderdom. Ouderen worden
in veel culturen gezien als een waarde
volle bron van levenswijsheid.
Ons soort maatschappijen heeft daar
steeds minder boodschap aan. Ouderen
zijn lastig en bovendien een kostenpost.
Er wordt over ouderen in toenemende
mate gesproken als een belasting voor de
kinderen en voor het zorgsysteem dat
diezelfde ouderen in hun actieve jaren
hebben opgezet. Dat systeem hebben ze
opgezet om de schrijnende afhankelijk
heid die zoveel bejaarden voordien trof,
te verzachten door een recht op verzor
ging. Dat recht staat nu onder grote
druk. Een daad van onbeschoftheid, te
meer daar degenen om wie het gaat in
het geheel niet in de besluitvorming
worden betrokken.
Na de bejaarden zijn de autobezitters
aan de beurt. Minister Alders van VROM
weet ons te melden dat de auto de ko
mende jaren nog heel veel duurder gaat
worden. De brandstof vliegt met kwartjes
omhoog en ook de belasting op auto's,
nu al een van de hoogste in Europa, gaat
in een aantal fasen fors omhoog.
Er zit overigens wel lijn in al deze be
leidsvoornemens. Het zijn steeds de ver
tegenwoordigers van de Partij van de Ar
beid die met dit soort aankondigingen
komen. Van der Zwan, D'Ancona en Al
ders, allen prominente leden van de Par
tij van de Arbeid.
Kok, leider van het stelletje, neemt nu
weer wat gas terug. Met heel veel slagen
om de arm weet hij te melden dat de be
zuinigingen op de bejaardenoorden wel
licht niet doorgaan indien dat de bejaar
den rechtstreeks zou treffen. Hij vertelt
het met droge ogen en zeer sociaal be:
wogen. En dat terwijl hij als geen andér
kan weten dat het vet er in die oorden
echt wel uit is. Er wordt slecht gegeten
en er is een schreeuwend tekort aan per
soneel. Hij kon dus deze zomer al weten
dat het de bejaarden direct zou treffen.
Al dit gedoe, de ene jobstijding na de an
dere, heeft echter geen enkel ander doel
dan te kijken of u het wel of niet pikt.
Het is het bekende piepsysteem. Zolang
u niet op uw achterste benen gaat staan
zetten ze door. Schreeuw moord en
brand, dan nemen ze gas terug. De poli
tiek is verworden tot een systeem van
het oplaten van ballonnetjes. Het veroor
zaakt grote onrust en vergroot de afstand
tussen politiek en burger. Het is volko
men duidelijk dat de inrichting van onze
maatschappij en vooral de verzorgings
staat op de helling moet. Dat kan slechts
indien wordt gewerkt met heldere plan
nen, waarin de burgers duidelijk wordt
gemaakt wat moet worden gewijzigd,
waarom en wie dat treft. Dat vereist veel
gemeenschapszin. Die is er niet zomaar.
Daar moet je als politicus hard aan trek-
kèn. Iets anders dan proefballonnetjes
oplaten. Naar ik hoop zult u daar vol
gend jaar in uw stemhokje nog eens aan
terugdenken.
AMSTERDAM MAARTEN KUIPER
Menig televisiekijker moet een
gevoel van déjd vu hebben ge
had, bij het zien zondag van de
beelden van tegen-president
Aleksandr Roetskoj op het bal
kon van het Witte Huis. Om
ringd door een meute aanhan
gers, cameramensen en body
guards en met een kogelvrij vest
voor zijn lichaam leek het plaat
je tot in de details op dat van de
augustus-coup van twee jaar
geleden. Met één groot verschil:
op de plaats van Roetskoj stond
toen Boris Jeltsin.
De president moet bij het aan
schouwen van de beelden een
wee gevoel in de buik hebben
gekregen. Immers, twee jaar ge
leden was hij het, de man op
het bordes, die de tanks het
hoofd wist te bieden. En nu wa
ren de rollen omgedraaid. Zou
het leger dit keer weer zo half
hartig optreden en de rebellen
in het Witte Huis niet durven
aanvallen?
In eerste instantie had het daar
veel van weg. Zondag bleef tot
in de loop van de dag onduide
lijk wat het leger zou gun doen.
een aarzeling die volgens defen
sieminister Pavel Gratsjov kon
worden toegeschreven aan de
huiver van het leger om zich
met de politiek te bemoeien. De
uitkomst van de machtsstrijd
hing het hele weekeinde in het
luchtledige, totdat zondagnacht
van buiten Moskou eenheden
van de Kantemir- en Taman-di-
visies optrokken om Jeltsin te
hulp te schieten en de reeds
aanwezige elite-soldaten van de
Dzjerzjinski-divisie de handen
uit de mouwen begonnen te
steken.
Maar het getreuzel van de
strijdkrachten kan niet alleen
verklaard worden uit angst om
in te grijpen. Binnen het leger
heerst grote ontevredenheid
over het beleid van Jeltsin (en
diens voorganger Gorbatsjov).
Hij heeft de geldkraan naar het
leger vrijwel dichtgedraaid en
de implosie van Ruslands mili
taire macht die daar een gevolg
van was, heeft veel kwaad bloed
gezet. In de hogere rangen
wordt steen en been geklaagd
ovérde inkrimping van hetïe-
ger, over het verlies van de Rus
sische supermachtstatus en
over de 'onrechtvaardige' wa
penakkoorden met de Verenig
de Staten, waarin de Russen on
evenredig veel zouden moeten
inleveren.
Een recent heikel punt waren
Jeltsins plannen om de vier om
streden Koerilen-eilanden te
demilitariseren, met de moge
lijkheid ze op termijn aan Japan
over te dragen (verkopen). Een
aantal generaals en admiraals is
hier allerminst blij mee. Zij vre
zen dat Ruslands rechterflank
kwetsbaar wordt en dat boven
dien de enige veilige route voor
hun atoomonderzeeërs naar de
Grote Oceaan verloren gaat.
Jeltsin liet gisteren weten dat
zijn bezoek aan Japan volgende
week gewoon doorgaat. De le
gertop zal hem daar nauwlet
tend volgen.
In de aanloop naar de 'machts
greep' van twee weken geleden
kon Jeltsin zich dit soort wrij
vingen eigenlijk niet veroorlo
ven. Een verplicht nummer in
de voorbereiding ervan waren
dan ook bezoeken van de presi
dent en minister Gratsjov aan
kazernes rond Moskou. Een van
de eenheden die Jeltsin op die
r gunstig probeerde te
stemmen was de Dzjerzjinksi-
divisie, die maandag zo'n grote
rol speelde.
Om de morrende hogere
echelonnen achter zich te krij
gen, deelde het Kremlin ook al
maanden douceurtjes uit. Be
langrijke officieren kregen gratis
huizen, stukjes grond, medische
hulp, vakanties en vrijstelling
van inkomstenbelasting.
Nu maandag zo duidelijk is ge
bleken dat Jeltsin niet op volks
massa's, maar op het leger moet
vertrouwen om aan te kunnen
blijven, zal de legerleiding min
der snel tevreden zijn. De gene
raals zullen, bewust als ze zich
zijn van Jeltsins afhankelijkheid,
eisen gaan stellen. Onder het
mom van 'voor wat hoort wat'.
Een herstel van de Russische
supermachtstatus kunnen ze
waarschijnlijk niet afdwingen,
wel maatregelen om de strijd
krachten weer op de been te
helpen.
Het is de vraag wat dit voor het
Westen kan betekenen. Europe
se en Amerikaanse regeringslei
ders hebben al aangegeven dat
zij geen verandering in het Rus
sische buitenlandse beleid ver
wachten. Wat zij waarschijnlijk
wel tegemoet kunnen zien, is
een hoger defensiebudget. Het
tje voor het leger en geen be
dreigingvan het Westen.
President Mubarak wuift naar het publiek voordat hij het stemlokaal in
Heliopolis, een buitenwijk van Cairo, betreedt.
FOTO AFP MANOOCHER DECHATI
