Lega Nord als reddingboei
:S»
Schaechter deed illegale greep in Vichy-archieven
*7 fN
Feiten &Meningen
Zoeken naar politiek
talent in verleden
ZATERDAG 2 OKTOBER 1993
Genua is wanhoop nabij na laatste overstromingen
mm*-
«er
aam
'Regent het? schuld van de regering'. Aldus een ironisch gezegde waarmee Itali
aanse ministers hun schuld plegen te ontkennen en de bevolking verwijten nooit
de hand in eigen boezem te steken. Wie in de Noorditaliaanse havenstad Genua
deze woorden uitspreekt, loopt echter kans te worden gelyncht. De bewoners zijn
ziedend. Na een intense maar op zichzelf niet desastreuze regenval liep het
westelijk deel van de stad onder water. Drie doden, 1500 winkels vernield en een
totale schade van 1,2 miljard gulden. De regering in Rome en de lokale politici
worden wanbestuur, nalatigheid en zelfs moord ten laste gelegd. Het van oudsher
'rode' Genua maakt zich op voor de definitieve ruk naar rechts.
Auto's in de straten van Genua. De bevolking geeft het stadbestuur de schuld en neemt haar toevlucht tot de Lega Noord.
Sergio Nicolini gaat bijna geheel schuil achter een enorme baal grove schaapswol die
op een tafeltje ligt te dampen voor zijn matrassenfabriekje in Voltri, het meest westelij
ke en door de overstromingen zwaarst getroffen voorstadje van Genua. „Ik ben alles
kwijt: werkplaats, winkel en auto." Zijn stem klinkt berustend, maar zijn ogen schieten
vuur. Hij schat de schade op een ton, maar koestert geen enkele hoop op een tege
moetkoming van de overheid: „Na de overstroming van vorig jaar werd Genua 100 mil
joen gulden in het vooruitzicht gesteld, maar er is tot nu toe geen cent aangekomen."
GENUA EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
teloos beeld. Brandweer, politie, rivierenkele dagen geleden
Bescherming Bevolking en jeug- nog woest kolkend, maar
dige vrijwilligers proberen de
straten te ontdoen van een dik
ke modderlaag. Beneden in de
vrijwel droog zijn vrachtwa
gens en draglines bezig
egaliseren van de bedding en
het
het opruimen van autowrakken
en ontwortelde bomen.
In de onmiddellijke omgeving
hebben bewoners en winkeliers
hun bezittingen op straat uitge
stald. Woede wint het van het
Italiaanse flegma. De eigenares
se van een kleine, nog geen
week geleden geopende super
markt zegt, terwijl ze een dweil
uitwringt:Als ze (politici) zich
hier durven te vertonen, gaan ze
eraan. Je doet niet anders dan
belasting betalen en wat krijg je
ervoor terug?"
'Schuld'. Dit woord brandt op
de lippen van alle bewoners. De
meeste schuld hebben ontge-
twijfeld degenen die in de afge
lopen decennia de stad bestuur
den. Genua is gebouwd op en
tussen de uitlopers van de
Apennijnen, de bergketen die
van noord naar zuid loopt over
het Italiaanse schiereiland.
Ruimte ontbreekt en dus is de
stad. die als een serpentine van
25 kilometer lang en anderhalve
kilometer breedïangs de kust
slingert, verworden tot een con
glomeraatvan opeengestapelde
huizen en industrieën, met
daartussen door een wirwar van
wegen en snelwegen.
De geoloog Enrico Pesenti zegt
dat de talloze riviertjes die van
de bergen stromen en in zee
uitmonden, volledig zijn 'over
kapt' door structuren waarop
huizen en wegen zijn verrezen,
zonder dat aan een goede afwa
tering is gedacht. ,,De dragende
palen zijn bovendien een soort
zeef geworden waarachter na
tuurlijk vuil en afval blijft ste
ken. Er hoeft maar weinig regen
te vallen of er. treedt een 'kurk-
effect' op. De overstroming van
1970 die honderden slachtof
fers eiste en die van vorig
jaar zijn geen aanleiding ge
weest om het afwaterings- en
rioleringssysteem te herzien en
fiks onderhoud uit te voeren",
aldus Pesenti.
Volgens de geoloog is men juist
doorgegaan met bouwen. Op de
heuvels maakten bos en land
bouwgebied plaats voor wonin
gen, en ook zijn langs de rivie
ren overal huizen verrezen. „De
Expo, het nieuwe, prestigieuze
complex dat in de centrale ha
ven werd gebouwd om de
500ste verjaardag te vieren van
de ontdekking van Amerika
door de Genuaan Colombus, is,
ook uit waterbouwkundig oog
punt, een miskleun. De tunnel
die is gegraven om een grote
voetgangerszone te realiseren,
sluit een 'ondergrondse' rivier
volledig af. Bij regen staat de
tunnel dan ook steevast onder
water", aldus Pesenti.
Ubaldo Benvenuti, leider van de
raadsleden van de ex-commu
nistische partij PDS, weigert de
Expo een mislukking te noe
men. Dit ondanks de waterpro
blemen. het geringe aantal be
zoekers en het feit dat ze PDS-
burgemeester Burlando de kop
kostte: hij werd, samen met een
aantal socialisten en onderne
mers, gearresteerd in verband
met corruptie bij de bouw van
de bewuste tunnel.
De overstroming en de daaruit
voortvloeiende volkswoede be-
invloedt de voor de deur staan
de verkiezingen. De enorme on
vrede wordt echter niet alleen
bepaald door de wateroverlast.
De haven, met haar talloze
staatsindustrieën, maakt de
ernstigste crisis mee sinds de
Tweede Wereldoorlog. De werk
loosheid bedraagt ruim 50.000,
waarmee Genua, dat een bevol
king heeft van 700.000, direct
achter Napels komt op de
'zwarte lijst'.
Maar Genua heeft, net als Na
pels, ook andere problemen.
Het zeer uitgestrekte centrum
verpaupert sterk: de oorspron
kelijke bewoners trekken weg
vanwege geweld, drugs, prosti
tutie en het steeds omvangrijker
wordende immigrantenlegioen.
Enkele maanden geleden kwam
het al tot bloedige veldslagen
tussen beide groepen.
Er is één partij die garen spint
bij al deze onvrede: de naar se
paratisme neigende Lega Nord.
De secretaris van de afdeling Li-
gurië, Bruno Ravera, een aima
bele zestiger die tot voor kort
een gerenommeerd restaurant
had in Genua, is overtuigd van
de winst. „Bij de landelijke ver
kiezingen in 1992 haalden we
15 procent, nu rekenen we op
35 tot 40."
De Lega heeft een eenvoudig
programma: niet regeren zoals
tot nu toe is gedaan. Dus geen
smeergeld, stopzetting van de
bouw van prestigieuze objecten,
eerlijke aanbestedingen, ont
wikkeling van het toerisme en
het particuliere bedrijfsleyen en
oog voor de 'echte' problemen
van de mensen: de waterhuis
houding, het verval van de bin
nenstad en de buitenlanders.
..De immigranten die geen ver
blijfsvergunning of werk heb
ben. moeten meteen, desnoods
onder dwang, op de boot wor
den gezet", aldus Ravera.
In de smalle, kronkelende
straatjes van het centrum, is
het. althans in theorie, makke
lijk oogsten voor de Lega. Barei-
genaar Giovanni wijst op de
neergehaalde rolluiken en zegt:
„De een na de ander sluit. Het
geweld, de buitenlanders, maar
ook de hoge belastingen, de
verstikkende bureaucratie en de
absurd strenge regels die de
overheid oplegt, maken het
voor een winkelier bijkans on
mogelijk te overleven. Met deze
bar verdien ik nog geen 1500
gulden per maand. Zo gauw ik
de kans krijg, pak ik ook mijn
biezen. Wat ik stem? Lega, of
anders blanco."
De buitenlanders vormen, zoals
iedereen zegt, een probleem,
maar je ziet ze vreemd genoeg
niet. De oorzaak is de enorme
politiemacht, die na de laatste
rellen in de haven en de oude
binnenstad post, en de straten,
althans overdag, 'schoon
houdt'.
Maar dit is alleen maar een
'electorale stunt', zegt Eugenio
Lansa, die zijn vishandel failliet
zag gaan en nu zijn brood ver
dient als taxichauffeur. „Genua
is in de greep van de waanzin.
De Expo, de overstromingen, de
immigranten: wat hier is ge
beurd, valt niet meer voor een
weldenkend mens te bevatten.
Heus, ik ben geen racist of een
fascist, maar er moet iets veran
deren. Ik heb altijd communis
tisch gestemd, maar nu stap ik
over naar de Lega Nord. Als je
verdrinkt, grijp je de redding
boei die je toegeworpen krijgt
en ga je niet eerst kijken of ze
mooi rond is. Of wel soms?"
DEN HAAG CAREL GOSELING
Felix Rottenberg, sinds 13
maart 1992 voorzitter van de
PvdA, heeft het onderwerp
'groot' gemaakt: de zoektocht
naar talent door politieke par
tijen. Geen nieuws op zich,
want elke partij zou daar per
manent aan moeten doen. Al
leen was er volgens Rotten
berg bij zijn groepering be
hoorlijk de klad in gekomen.
Rottenberg vond dat zijn
PvdA te veel naar binnen was
gekeerd. Te weinig oog had
voor hetgeen er in de samen
leving gebeurde, wat de bur
ger bezighield. De PvdA-ver-
tegenwoordigers moesten
zich daarop gaan richten.
Konden zij dat niet, dan
moesten ze maar verdwijnen,
orakelde Rottenberg.
De opmerkingen van de kers
verse voorzitter zorgden voor
de nodige onrust. Talrijke ka
merleden, gemeenteraadsle
den en wethouders sloeg de
angst om het hart. De eigen
positie stond onder druk.
Rottenbergs virus heeft sinds
begin vorig jaar zijn werk in
de partij gedaan. Naar mate
de verkiezingen voor ge
meenteraad en Tweede Ka
mer van begin volgend jaar
dichterbij komen, wordt dat
steeds duidelijker. Zo hebben
diverse PvdA-wethouders in
Amsterdam en Rotterdam te
kennen gegeven niet meer
voor een volgende ambtspe
riode in aanmerking te willen
komen. De gevestigde PvdA-
orde is bereid plaats te maken
voor anderen.
De vraag is alleen: voor wie?
Want Rottenbergs zoektocht
naar politiek talent heeft bit
ter weinig opgeleverd. Of het
moet het teruggrijpen zijn op
bekende PvdA-namen. Men
sen die hun sporen hebben
verdiend maar eigenlijk als
oud vuil werden afgedankt.
De Simonsen en Kombrinken
bijvoorbeeld. De eerste was
van 1978 tot 1982 gemeente
raadslid voor de PvdA in Rot
terdam. Werd daarna wet
houder onderwijs, minderhe
den en werkgelegenheidsbe
leid in de Havenstad. In 1989
was zijn toenmalige collega
Henderson de aangewezene
om staatssecretaris volksge
zondheid te worden in het
derde kabinet-Lubbers. Hij
weigerde. En dus werd het
tweede keus Simons.
Als nieuwbakken bewinds
man dacht Simons 'even' de
hele volksgezondheid te kun
nen hervormen. Een misreke
ning van jewelste. Hij liep
vast, zowel in politiek-Den
Haag als daar buiten. En kan
Simons zich gefrustreerd af
wenden. Terug naar Rotter
dam om daar de PvdA aan te
gaan voeren.
Bij Kombrink is het verhaal
ongeveer hetzelfde. Een fraaie
Haagse politieke loopbaan
werd afgebroken toen zijn
ideeën over het verbreken van*
de koppeling, de koopkracht
garantie voor de minima en
de aanpak van steunfraude,
de achterban te ver gingen.
Een post in het huidige kabi
net ging zijn neus voorbij en
de PvdA-Rotterdam wilde
hem ook niet terug hebben.
Gefrustreerd belandde Kom
brink uiteindelijk bij partijge
noot Ter Beek op Defensie.
Nu mag ook hij met hangen
de pootjes terug naar de
Maasstad.
Nu is het natuurlijk de vraag
of er geen politiek talent meer
is, of dat het aan de PvdA zelf
ligt. Hoe vreemd het ook mag
klinken: waarschijnlijk het
eerste. Daarvoor is een blik
richting andere grote politie
ke partijen verhelderend. Bin
nen het CDA haalt men cory
feeën als Udink, Schmelzer,
Biesheuvel en Albeda weer
van stal. In WD-kring keren
de namen Wiegel, Nijpels,
Smit-Kroes, Voorhoeve en
Kamminga terug. En bij D66
mag na Jan Terlouw straks
ook de terugkeer van Brink
horst. Van Huiten en Mertens
worden genoteerd.
Zo verwordt een zoektocht
naar politiek talent tot een
cirkelgang. Bij gebrek aan be
ter wordt teruggegrepen naar
partijleden die het jaren gele
den goed deden.Tekenend
en, gecombineerd met de
steeds groter wordende af
stand tussen politiek en bur
ger, veelzeggend. De mensen
voelen zich niet meer tot de
politiek aangetrokken. Willen
er dus ook geen deel meer
van uitmaken. En als men al
actief is op een bepaald ter
rein, dan zeker niet in het ka
der van een partij. Hoe lang
Rottenberg en alle anderen
ook zoeken.
De eenntansoorlog van een zoon van gedeporteerde ouders
HANSGERTSEN
CORRESPONDENT
Op een fraaie voorjaarsdag in
1991 maakte Kurt Werner
Schaechter een bundeltje ver
geelde papieren open in een de
pendance van de Franse natio
nale archieven in Toulouse.
Hoewel hij wist wat hem moge
lijk stond te wachten, was de
schok enorm: Tussen de docu
menten trof hij een identiteits
kaart met een foto van zijn
moeder Margarethe uit 1939
aan. Een indirect weerzien na
bijna een halve eeuw vruchte
loos zoeken.
Jarenlang tastte de inmiddels
72-jarige gepensioneerde wis
kundige in het duister omtrent
het lot van zijn ouders; Oosten
rijkse joden die in 1938 naar
Frankrijk vluchtten. Pas eind ja
ren tachtig kon de Parijse advo
caat en nazi-jager Serge
Klarsfeld hem definitief uitsluit
sel geven. „Je moeder is in 1943
vergast in Auschwitz; je vader is
in datzelfde jaar in Sobibor ver
moord", zo kreeg Schaechter te
horen. Details kon de Parijse
advocaat hem niet verstrekken.
Vandaar dat Kurt Werner
Schaechter zelf op zoek ging.
Het begin van een lange admi
nistratieve lijdensweg. Schaech
ter verzond tientallen brieven
en officiële verzoeken aan di
recteuren van archieven, pre
fecten, ministeries en zelfs pre
sident Mitterrand. De antwoor
den begonnen steevast met:
'Tot onze grote spijt...'. Totdat
er, begin 1991 een klein wonder
geschiedde. 'Bij zeer hoge uit
zondering' kreeg de doorzetter
toestemming voor het inzien
van de archieven uit die zwarte
periode van de Franse geschie
denis. Want de archieven van
het foute Vichy-Frankrijk zijn,
een halve eeuw na de oorlog,
voor gewone stervelingen nog
altijd potdicht. Slechts een
handvol uitverkoren historici
mag af en toe een blik werpen
in de massa's stoffige documen
ten.
Schaechter weet inmiddels
waarom. „Die archieven puilen
uit van uiterst belastend materi
aal. Duizenden documenten to
nen aan dat vrijwel het hele
staatsapparaat, de politie en het
ambtelijk apparaat zich zonder
scrupules in dienst van de Duit
se bezetter stelden. Zonder de
medewerking van die goed
geoliede machine hadden de
Transportfl du Mintstèrè d i'.Trrrrrr*
FACTURt N°
r;
24 aciti RW
?»n.v.
,'i^)
v
11
Duitsers onmogelijk zoveel
Franse joden en niet-joden naar
de vernietigingskampen kun
nen sturen", zo zegt hij zonder
enige aarzeling.
Schaechter weet waarover hij
praat. En heeft bewijzen te over
voor zijn af en toe boude bewe
ringen. Her en der in zijn wo
ning in de Parijse voorstad Al-
fortville prijken stapels fotoko
pieën. Tijdens zijn negen maan
den durende speurtocht in de
archieven van Toulouse zag hij
met hulp van enkele geschiede
nisstudenten kans om stiekem
meer dan 12.000 'zeer geheime'
documenten te kopiëren. Ellen
lange lijsten met namen van ge
vangenen in Franse interne
ringskampen, arrestatiebevelen,
orders van de Franse admini
stratie om transporten naar
Duitse vernietigingskampen te
organiseren, rekeningen van de
Franse spoorwegen voor daar
toe beschikbaar gestelde veewa
gens en nog meer van dat fraais.
Formeel gezien riskeert
Schaechter een forse gevange
nisstraf voor het overtreden van
de Franse Archiefwet uit 1979
door het naar buiten smokkelen
van de documenten, maar de
Franse justitie durft het niet aan
hem te vervolgen, zo weet hij.
„Het zou natuurlijk een enorm
schandaal geven als de zoon
van twee gedeporteerde joden
voor het onthullen van de waar
heid de gevangenis in draait,
terwijl beruchte Franse oorlogs
misdadigers als Papon en Bous-
quet, verantwoordelijk voor
duizenden deportaties, nooit
zijn berecht", zegt Schaechter.
Sinds 1991 voert hij een verbe
ten eenmansoorlog om de ar
chieven van Vichy open te krij
gen. Vanuit zijn kantoor annex
woning bestookt hij de nationa
le en internationale pers met
kopieën van documenten die
volgens hem 'explosief zijn.
Met tamelijk veel succes. Op
grond van Schaechters bijeen
gestolen archief kon het Franse
weekblad V5D vorig jaar ont
hullen dat er in Vichy-Frankrijk
speciale kampen bestonden
voor vermogende joden. Tussen
juli '42 en augustus '43 bijvoor
beeld verbleven ruim 1000 rijke
joden in een tot 'luxe' interne
ringskamp ingericht kasteel in
de Corrèze. De uitverkoren ge
vangenen betaalden een 'pen-
sionprijs' van 80 franc per per
soon per dag, een modaal
maandsalaris in 1942, voor een
bed in een achtpersoonskamer.
Een vorm van afpersing die het
Vichy-regime naar huidige be
dragen omgerekend ongeveer
een miljard gulden opleverde.
De 'bevoorrechte' gevangenen
eindigden, eenmaal financieel
kaalgeplukt, na een reis in de
zelfde veewagens, in dezelfde
Poolse vernietigingskampen als
hun armere lotgenoten.
Dat veel Franse functionarissen
op zijn minst heimelijk sympa
thie hadden voor de ideologie
van de bezetter, is anno 1993
geen geheim meer. Maar het is
toch schokkend om in een van
Schaechter's 12.000 gekopieer
de documenten, een inventari
satie van de bewoners van het
interneringskamp Noe, het vol
gende te lezen: „Het grootste
deel van hen zijn Duitse joden
die men kan beschouwen als af
val van het leven en die niet in
staat zijn om in hun levenson
derhoud te voorzien. Hun ver
blijf in het kamp is daarom
noodzakelijk." Proza ontspro
ten aan het brein van een poli-
tie-inspecteur in een rapport
aan zijn superieuren.
De Franse spoorwegen (SNCF)
zijn door toedoen van Schaech
ter ook al in een weinig fraai
daglicht beland. „Kijk hier maar
eens naar", zegt hij, terwijl hij
me een brief van de SNCF aan
de prefect van de Haute Garon
ne overhandigt. In de brief van
12 augustus 1944, ruim twee
maanden na de geallieerde in
vasie in Normandië en enkele
dagen voor de bevrijding van
Frankrijk, eist een boekhouder
van de SNCF de spoedige beta
ling van diverse transporten van
gevangenen richting Duitsland.
Als de betaling niet snél volgt,
zullen de spoorwegen rente in
rekening moeten brengen, zo
waarschuwt de boekhouder. De
factuur van ruim 210.000 franc
werd ruim twee maanden later
door de nieuwe regering zonder
enig protest betaald.
Voor Schaechter een zoveelste
bewijs dat de Franse bureaucra
tie onverstoorbaar doordraaide.
„Dezelfde functionarissen die
voor de oorlog de republiek
dienden, dienden met het zelf
de gemak het fascistische
Vichy-regime en vervolgens op
nieuw de republiek na de be
vrijding", zo meent Schaechter.
Voor veel bureaucraten waren
de nederlaag in 1940 en de be
vrijding in '44 blijkbaar slechts
incidenten die nauwelijks in
vloed op hun werk hadden.
Een schandaal dat volgens hem
bewust in de doofpot is gestopt.
„Ik begrijp het enerzijds wel. De
Gaulle kon het zich onmiddel
lijk na de oorlog niet permitte
ren om op grote schaal zuive
ringen in het staatsapparaat
door te voeren. Daar was zijn
positie veel te zwak voor. Hij
had het staatsapparaat nodig
om te voorkomen dat het land
onbestuurbaar zou worden.
Maar na een halve eeuw wordt
het tijd dat de archieven open
gaan. Als de archieven van de
Oostduitse Stasi en de KGB
open zijn, waarom moeten die
van Vichy dan nog steeds geslo
ten blijven?", zo vraagt
Schaechter zich af.
Schaechter staat echter vrijwel
alleen. Heel wat toonaangeven
de Franse historici hebben de
afgelopen jaren fel geprotes
teerd tegen zijn illegale kopieer
praktijken en het op straat gooi
en van dergelijk gevoelig mate
riaal. De gepensioneerde wis
kundige bèreikt volgens hen
precies het tegenovergestelde
van wat hij nastreeft. Ze vrezen
dat de toch al moeilijk toegan
kelijke oorlogsarchieven nu ook
voor hen op slot gaan.
Schaechter heeft lak aan de be
zwaren van de heren historici.
„Het wordt tijd dat alle Franse
archieven open gaan. Wal ik
heb gevonden, is nog maar het
topje van de ijsberg zegt hij
met grote stelligheid.
Ook om principiële redenen
moeten de archieven open, zo
vindt de eenmans-actiegroep.
„De geschiedenis is het collec
tieve geheugen van de mens
heid. Maar dat geheugen is on
volledig zolang de archieven
van een zeer essentiële periode
in onze geschiedenis totaal on
toegankelijk zijn. Dat is boven
dien gevaarlijk. Als we willen
voorkomen dat zoiets nog eens
gebeurt, moeten we de volle
waarheid kennen."
