Almere groeit naar ernstige crisis
Binnenland
DE DOKTER
WORDT ER
BETER VAN,..
MINNAARS
WORDEN ER
BETER VAN...
SNOTNEUZEN
WORDEN ER
BETER VAN...
BROKKEN MAKERS
WORDEN ER
BETER VAN...
WOENSDAG 29 SEPTEMBER 1993
Gemeenschappelijke f
Te jong gemeentebestuur kan eigen stad niet meer bijbenen
De eerste dreun van de heimachine moet als
de oerknal zijn geweest. Na deze 'big bang' be
gon Almere zich als een razende in het lege
polderland uit de breiden. In achttien jaar
groeide de plaats van nul tot bijna 100.000 in
woners. Ze is daarmee koploper in Nederland.
Maar de stadbestuurders hebben het hoge
tempo niet kunnen bijbenen. Almere verkeert
in een ernstige bestuurscrisis. De 'cowboys' en
'Suske en Wiske' hebben het zwaar.
Het is amper bij te houden,
zo stormachtig zijn de ont
wikkelingen in Almere. De
gemeentegids van dit jaar
is nu al hopeloos verou
derd. De lijst en foto's van
raadsleden deugt in de ver
ste verte niet meer. Hoofd
gemeentevoorlichting Leo
Oele pakt z'n pen en begint
te strepen dat het een lust
is.
ALMERE FRANK TIMMERS
Er gaat een kruis over de eerste
pasfoto met het rusteloze ge
zicht van burgemeester De Cloe
die sjoemelde met onkostende-
claraties en in maart op moest
slappen. I let zwaar behaarde
gezicht van wethouder Tierie
wordt doorgesi reept.
..Snoepreisjes", licht Oele toe.
Ook de jeugdige wethouder Van
Bijsterveldt (32) - bij haar aan
treden bijna vier jaar geleden
werden zij en haar WD-collega
Wachtmeester (29) uitgemaakt
voor Sukse en Wiske - moet er
aan geloven. Gewipt vanwege
oncollegiaal gedrag.
Oele omcirkelt de bejaarde
Gundersenvan de Almere Par
tij. Dat is een geval apart, volgde
Van Bijsterveldt op, maar hield
het nog geen maand uit: be
schuldigd van verkrachting, uit
z'n partij geschopt en uit het
college van B en W getreden.
Ook over de laatste foto van een
keurig en ouderwets gezicht
gaat een kruis. Gemeentesecre
taris Schrijvers zegde onlangs
z'n vertrouwen in het gemeen
tebestuur op. Om het verhaal
compleet te maken: de PvdA-
raadsleden Slicht en Buiter zijn
weg (persoonlijke redenen)
evenals de politiecommissaris
De Wilde (afluisterschandaal).
Kortom, Almere verkeert in een
diepe crisis.
Catalogus
Dat zou je overigens niet zeg
gen als je de polderstad binnen-
rijdt. I iet is er een enorme be
drijvigheid. In een hoog tempo
worden huizen en bedrijven uit
de grond gestampt. De snelst
groeiende stad van Nederland
slaagt er nog altijd in met 2.500
tot 3.000 woningen per jaar uit
te dijen. De variatie in architec
tuur is enorm en als je de mod
der wegdenkt en je een blauwe
lucht voorstelt, is het net of je
door een catalogus voor heden
daagse bouwkunst rijdt.
De crisis ten spijt bereidt Alme
re zich voor op een groots feest
voor volgend jaar. De gemeente,
achttien jaar geleden op nul be
gonnen, bereikt dan de 100.000
inwoners. De eerste nieuwsbrief
met het logo 'Almere-100.000-
plus' is reeds verspreid. „Een
prima gelegenheid om Almere
in heel Nederland te laten
zien", staat erin.
Nieuwsbrieven, folders, brochu
res en promotiewerkjes uitbren
gen, dat kan Almere als de bes
te. En het is allemaal even mooi.
„We vechten hiermee tegen de
idee: Almere, dat is polder,
koud, kaal, vlak en niets te
doen", verklaart Oele.
Boulevard
Op een gure dag door het stads
deel Almere Haven lopen is
'polder, koud, kaal, vlak en niets
te doen'. De vrouw in het WV-
kantoortje heft verontschuldi
gend haar handen ten hemel.
,,'t Spijt me. De bioscoop gaat
pas volgend jaar open". En de
schouwburg bestaat enkel nog
maar op papier, 't Is nog te
vroeg voor de enige disco in de
stad. De vrouw adviseert een
fietstocht door het vele groen en
langs het ruime water, maar een
klant waarschuwt dal er altijd
tegenwind staat.
De straten zijn zo goed als leeg.
Op de boulevard langs de haven
ontbreekt zelfs het viskraampje.
De Mobidik, een passagiers
schip voor feestjes, belangrijke
ontmoetingen en Almerepro-
motie, ligt voor anker tegenover
het bruine café Boulevard. „We
zien regelmatig de gemeente
het schip binnenschuiven", zegt
de blonde Susan de Wit, terwijl
ze door de beregende ruiten
naar de boot kijkt. Ze heeft geen
noge dunk van het gemeente
bestuur.
Er wordt in de kroeg over de cri
sis op het stadhuis gepraat.
„Kinderziekten en groeistui
pen", oordeelt de barvrouw.
Maar de brandstichting in een
havengebouwtje heeft de ge
moederen in de kroeg zeker zo
bezig gehouden. Gerard Wiet-
haar, kenner van het plaatselij
ke verenigingsleven en organi
sator van vele feesten zegt: „Een
paar jaar geleden was het nog
een haventje met één steiger en
vijftien ligplaatsen. In e
van tijd is het een miljoenenbe
drijf geworden. Dat kan niet
goed gaan. De brandstichting
heeft vast te maken met allerlei
spanningen door die geweldige
groei. Alle besturen v
gingen hier in Almere hebben
last van dat verschijnsel".
Susan tapt bier voor haar man
Rob, voor de nadrukkelijk ho
mofiele kok Henk, voor stam
gast Irene de Vries en haar En
gelsman Kevin, met wie ze in
december wil trouwen. Op Ke
vin na komen alle aanwezigen
uit Amsterdam. Vreemd is dat
niet, want Almere moest de
groei van de Randstad opvan
gen en in het bijzonder die van
Amsterdam. De meeste Almeer-
ders zeggen uit Amsterdam te
zijn vertrokken vanwege een sa
nering van hun wijk, omdat ze
mooier, ruimeren 'op stand'
wilden wonen en vanwege de
vele buitenlanders.
Veclkernig
Almere is een veelkernenstad.
De gemeente groeit niet com
pact vanuit één centrum maar
op een aantal verspreid liggen-
.de plekken tegelijk. Het voor
deel van deze opzet is dat Alme
re razendsnel kan blijven groei
en. Er is altijd wel ergens bouw
grond beschikbaar waartegen
geen bezwaarprocedures lopen
en er kan altijd aan de verande
rende vraag worden voldaan. Is
wonen aan het water in trek,
wonen aan een bosrand, wonen
in een stad of wonen aan een
stadsrand met uitzicht over wei
landen, Almere heeft de juiste
plek in voorraad.
De oudste kern is Almere Haven
(23.000 inwoners). De kernen
Almere Stad (50.000) en Almere
Buiten (18.000) zijn volop in
ontwikkeling. De stadsdelen Al
mere Poort, Almere Pampus en
Almere Hout. heeft de gemeen
te nog achter de hand. In het
Zorg en Zekerheid
buitengebied liggen een paar
villawijken.
Een nadeel van de veelkernige
groeiwijze is dat er geen even
wichtig geheel is ontstaan. Het
lijkt alsof nooit iets wordt afge
maakt. Men bouwt ergens, tot
dat het daar om de een of ande
re reden tegenzit en gaat verder
op een ander stukkie. Grond
zat, tenslotte.
Bovendien is er een enorme ri
valiteit ontstaan tussen de
stadsdelen Haven en Stad. De
gemeenteraad wil zoveel moge
lijk voorzieningen vestigen in
Stad en dat doet pijn in I laven,
dat de rechten van de oudste
claimt. Winkeliers verdwijnen,
er is leegstand, de politie heeft
er nog slechts een bijkantoor
dat 's nacht onbemand is en nu
zou ook de finish van de beken
de triathlon naar Stad worden
verplaatst. Rob heeft zelfs al tien
keer een handtekening moeten
zetten in het kader van acties
voor het verschonen van het
strand, maar het stadhuis, ge
vestigd in Stad, reageert niet.
De horeca van Haven heeft z'n
hoop gevestigd op Henk de Cle
rk van café Zus en Zo even ver
derop. De kroegbaas werpt zich
in de verkiezingsstrijd als lijst
trekker van de nieuwe plaatse
lijke partij Stap '94, die hij sa
men met hel brein erachter,
Bert Strangman, gaat oprichten.
Met De Clerk staat Haven sterk,
weet Susan.
Strangman denkt dat Stap '94
zal profiteren van de tumult
binnen de Almere Partij, de
groepering van de afgetreden
wethouder Gundersen. „Almere
Partij heeft zichzelf in discrediet
gebracht", zegt Strangman.
„Die Gundersen is gewoon ge
licht. Verkrachting? Die man is
72. Hoe wil hij dat doen?" Stap
'94 wil gaan scoren met een 'is
sue' over illegale tuinvergrotin-
gen. De gemeente stond in het
verleden oogluikend toe dat
mensen openbaar groen 'sta
len'. Er was immers grond ge
noeg en het scheelde de ge
meenteonderhoudskosten.
De opzet van een veelkernen
stad op een schijnbaar onbe
perkte hoeveelheid grond heeft
nog een ander nadeel. De ge
meente kon bij haar belangrijk
ste streven, namelijk te groeien,
altijd de weg van de minste
weerstand Hezen en deed dat
ook. „Nooit hoefde de gemeen
te moeite te doen om ergens
een draagvlak voor te creëren",
zegt een hoge ambtenaar, die
vanwege de crisis niet bij naam
genoemd wil worden. Een actu
eel voorbeeld zijn de kunstpa
viljoens die op een afgelegen
terrein worden geplaatst, omdat
burgers dreigden plaatsing in
een wijk met bezwaarprocedu
res te zullen vertragen.
Heroïsch
Het verhaal van Almere heeft
heroïsche trekken. Het is het
verhaal over hoe Nederlanders
de strijd met de elementen aan
binden en winnen, hoe ze de
Zuiderzee intomen met de Af
sluitdijk (1932) en hoe ze later
in het IJsselmeer dijken bouwen
en polders droogpompen. In
1968 valt het land voor het be
loofde Almere droog.-Het duurt
tot 1975, voordat er gebouwd
kan worden. Tot dan is er alleen
het bivak van de kwartierma
kers.
De koppen van die pioniers wa
ren de eersten die kapper Henk
van Haarlem onder handen
nam. Hij herinnert zich nog
goed hoe hij in '76 vanaf de dijk
over de enige toegangsweg, een
sintelpad, de polder inreed.
Links zag hij de caravans van de
kwartiermakers en even verder
op lag het houten noodwinkel-
centrum. „De pioniers waren
mijn eerste klanten", zegt Van
Haarlem. Door dat meemaken
van het begin heeft heeft hij een
emotionele binding met Almere
gekregen. „We vochten samen
voor een nieuwe stad, hoewel
toch ook ieder voor z'n eigen
toko moest zorgen".
De anonieme ambtenaar be
schrijft de mentaliteit van toen
als volgt: „Die mensen leefden
hecht samen. Ze streden voor
iedere meter land. Ze be
schouwden Almere als hun
geesteskind. Het waren in feite
een soort cowboys. De directeur
van de Rijksdienst voor de IJs-
selmeerpolders en de landdrost
beschikten over grote hoeveel
heden geld en technologisch
geweld en regeerden met een
regentenmentaliteit".
Hij begrijpt dat een centrale,
autoritaire leiding nodig was
om een stad vanuit het niets
van de grond te tillen. Zijn be
zwaar is echter dat de regenten
mentaliteit te lang is volgehou
den en nog steeds op het ge
meentehuis aanwezig is. „De
loyale cowboys zitten er nog
steeds, terwijl er ondertussen
wel een stad van bijna 100.000
mondige burgers is".
Ook in andere zin heeft de stad
weinig ervaring met democrati
sche processen. De gemeente
raad bestaat pas sinds 1984. Tot
anderhalf jaar geleden werden
van commissievergaderingen
geen verslagen gemaakt, waar
door raadsleden nooit aan uit
spraken gehouden konden wor
den.
Zorg en Zekerheid
Missie
Almere heeft het bestaan te
danken aan haar rijkstaak om
snel te groeien. Iets nauwkeuri
ger: in het jaar 2005 moet Alme
re van het Rijk tussen de
150.000 en 180.000 inwoners
tellen. Wie ambtenaren of
raadsleden hoort praten over
die groeitaak, krijgt de indruk
dat ze welhaast als een roeping
wordt opgevat. Als gemeente-
voorlichter Thom Ukkels uitlegt
hoe mooi het is om aan de groei
van de stad mee te werken, om
groter te worden dan Utrecht,
dan balt hij zijn vuist om dat
machtige gevoel te illustreren.
Die gezamenlijke missie ver
broederde de diverse partijen
en drukte de verschillen en
spanningen weg. Nu het echter
niet meer alleen om die groei
gaat - de huidige inwoners stel
len hun eisen wat betreft voor
zieningen, jongerenbeleid en
veiligheid - komen de spannin
gen boven en blijken de onerva
ren raadsleden er niet mee
overweg te kunnen.
De zaak barstte uiteindelijk
door de kwestie-Flevoland. Het
ging om de vraag of Almere
aansluiting moest zoeken bij de
stadsprovincie Amsterdam (in
oprichting), waarbij de provin
cie Flevoland zou worden opge
heven, of dat ze partij zou kie
zen voor Flevoland. Het werd
het laatste, omdat de provincie
de stad interessante privileges
in het vooruitzicht stelde: onder
meer hulp bij de schouwburg
en een HBO-opleiding. Korte
tijd later bleek dat Almere flink
kan profiteren van de ongeveer
400 miljoen gulden die
Flevoland van de EG krijgt als
achterstandsgebied.
Burgemeester De Cloe werd in
dit proces als een gevaar gezien.
Hij was geen pionier, had goede
banden met Amsterdam en
voelde juist voor de stadspro
vincie. Bovendien was hij om
zijn eigengereidheid niet altijd
even geliefd. Gesjoemel met on-
kostendeclaraties - begonnen in
een tijd dat in Almere niemand
op dergelijke 'lulligheidjes' lette
- werden aangegrepen om hem
Zorg en Zekerheid
van z'n troon te stoten. Daarna
borrelden ineens alle onderlin
ge spanningen op.
Waarnemen
Als een soort crisismanager pro
been nu waarnemend burge
meester Roozemond de rust te
herstellen. De grote spanningen
die hij in Almere aantrof, zegt
hij te herkennen. Z'n ervaringen
in de snelle groeiers Spijkenisse
en Capelle aan den IJssel waren
dezelfde. „Ook daar was een
cultuur Ontstaan, gebaseerd op
een taak die men op zich had
genomen. Ook daar werd ge
bouwd om te kunnen bouwen.
Dat leidde tot bestuurlijke span
ningen. Wethouders vielen.
Toen ik hier kwam, zag ik dat
Almere een gigantische taak
heeft vervuld. Maar tegelijk heb
ik gezegd: er is één ding verge
ten. Het zou goed zijn om eens
een maand lang met niets an
ders bezig te zijn dan met het
bestuurlijke proces".
Roozemond wil een cultuur
verandering op gang brengen
met meer onderlinge commu
nicatie en meer openheid. Hij
denkt bovendien dat een brede
afspiegeling van de raad in het
college de stad ten,goede komt.
Wie.de oprnerking van Rooze
mond uitlegt als zou hij pleiten
voor een minder snelle groei,
heeft het mis. „Integendeel, de
groei staat niet ter discussie.
Men zal gewoon harder moeten
werken op beide punten".
Een van de belangrijkste vragen
die binnenkort in het bestuur
aan de orde komen, is hoe en
waar Almere verder moet groei
en. Het vasthouden aan het ho
ge groeitempo lijkt op hard
leersheid voor wie graag een
evenwichtige stad ziet ontstaan.
Bij café Boulevard vinden ze dat
Almere maar eens even moet
kuren.
Zorg en Zekerheid
