Clinton zet presidentschap op spel
Terry Waites jaren in de hel van de Libanese hoofdstad Bay rut
Rusland worstelt met democratie
Feiten &Meningen
ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1993
Terwijl Bill Clinton het Congres toesprak, werd woensdag
Voor het Capitool een bord onthuld. De oplichtende cij
fers erop toonden hoeveel Amerikanen er vanaf dat mo
ment werden toegevoegd aan het leger mensen zonder
ziektekostenverzekering. Zo'n 50 per minuut, volgens cij
fers van het Witte Huis.
Zij kunnen geen dokter betalen
of moeten zich in de schulden
steken als zij het ziekenhuis in
moeten. Is dit de welvaartsstaat
Amerika? Niet voor de minstens
40 miljoen die zich simpelweg
niet kunnen veroorloven om
ziek te worden. Hervorming van
de gezondheidszorg is dan ook
Clintons topprioriteit.
Een goede ziekenzorg mag geen
voorrecht zijn voor wie geld
heeft, zei hij. Elke Amerikaan
moet een betaalbare ziektekos
tenverzekering kunnen krijgen,
verzekeraars mogen niet zo
maar klanten weigeren en dok
ters en ziekenhuizen moeten
goedkoper en efficiënter wer
ken. Ambitieus. Dat lukt dus
nooit, zeggen de sceptici.
Maar slaagt hij. dan gaat Clin
ton de geschiedenis in als de
president die heeft bereikt
waarop al zijn voorgangers deze
eeuw van Teddy Roosevelt
tot Jimmy Carter zich de tan
den hebben stukgebeten. Het
zou een prestatie zijn, vergelijk
baar met de invoering van de
sociale zekerheid door Franklin
Roosevelt.
Wat Clinton wil, klinkt utopisch:
meer en beter voor minder geld.
Wie wil dat niet?
De Amerikaanse gezondheids
zorg is de duurste in de wereld.
Amerikanen betalen twee keer
zoveel als Nederlanders. De ge
zondheidszorg kost dit jaar 930
miljard dollar, een zevende van
het bruto nationaal produkt. Als
er nu niets gebeurt, is dat in
1998 ruim 1.500 miljard dollar.
D'e helft van het financieringste
kort komt door uit de klauw gie
rende ziektekosten. De over
heidsprogramma's Medicare
(voor de bejaarden) en Medi
caid (voor de armen) kosten elk
jaar 25 procent meer. Zelfs de
Republikeinen zijn het nu eens
met de Democraten dat harde
maatregelen onvermijdelijk zijn
geworden.
Clinton heeft bezworen dat de
Amerikanen hun vrije dokters
keuze niet zullen verliezen, één
van de grote angstvisioenen van
de op vrijheid gestelde Ameri
kanen, waarop de ziekteverze
keraars handig inspelen. Het
staat vast dat Amerika in het
jaar 2000 een andere gezond
heidzorg heeft, maar of die ook
beter en goedkoper is?"Daar
voor moet Clinton de komende
tijd veel heilige huisjes te lijf.
Doktfcrs, ziekenhuizen en de
pharmaceutische industrie vre
zen voor hun omzet. Hun
machtige lobbymachine zal
proberen om het Congres Clin
tons plan te laten verijdelen. En
de burger moet meer zelf gaan
betalen en ook nog eens extra
belastingen ophoesten.
Klein bedrijf
In Amerika sluit de werkgever
een ziektekostenverzekering af
voor zijn personeel en betaalt
de premie. Dat leidt in een klein
bedrijf al gauw tot problemen.
Wordt een werknemer erg ziek
en is een dure behandeling no
dig, dan verhaalt de verzekeraar
dat op zijn collega's. Wie al een
ziekte heeft, kan zich moeilijk
verzekeren.
Zelfstandigen moeten dat zelf
doen. En doen dat vaak niet. De
andere onverzekerden zijn ar
men, (illegale) immigranten of
jongeren. Die laatste categorie
wordt minder gauw ziek en
durft dus wel het risico te ne
men. Twee op de drie onverze
kerden zijn jonger dan 35, beta
len de dokter uit eigen zak en
hopen maar dat hen niets ern
stigs overkomt.
Onverzekerd zijn betekent niet
dat men niet wordt geholpen.
Vooral de ziekenhuizen helpen
vele onverzekerden. Verhalen
over slachtoffers van ongevallen
die worden weggestuurd omdat
zij niet kunnen betalen zijn dan
ook excessen. Maar ziekenhui
zen moeten hun kosten dekken
en daar draaien via hoge tarie
ven de wél-verzekerden voor
op.
Clintons plan vergt een menta
liteitsverandering. Amerikanen
lopen voor elk wissewasje naar
de dokter. En dan niet naar de
huisarts die zijn er in de gro
te steden steeds minder
maar direct naar de specialist.
Amerikanen zijn ook kritische
consumenten die, zeker wat
hun gezondheid aangaat, het
beste van het beste willen.
Geen land heeft zoveel zieken
huizen. Zij concurreren om de
gunst van de patiënt en steken
elkaar de loef af met de beste en
de modernste apparatuur. Bijna
elk ziekenhuis verricht open
hartoperaties. „En ze hebben
allemaal een scanner", zei de
Nederlandse staatssecretaris
van volksgezondheid Simons
verbaasd. Samenwerking is ta
boe. Ziekenhuizen zijn onder
nemingen en gebonden aan de
strenge Amerikaanse kartelwet
geving.
Wat Clinton wil is elke Ameri
kaan arm of rijk, met een
baan of werkloos, ziek of kern
gezond verzekeren. Bedrijven
blijven de premies betalen,
maar niet meer alles. De verze
kerde moet zelf 20 procent be
talen. Wie dat niet kan, krijgt
subsidie. Zelfstandigen en klei
ne bedrijven kunnen via de be
lastingen hun ziektekosten
compenseren.
Verzekerden en verzekeraars
vormen 'gezondheidsallianties',
die per regio onderhandelen
met dokters en ziekenhuizen
over een betaalbaar zorgpakket.
Omdat er meerdere allianties
zijn, is er concurrentie wat leidt
tot lagere tarieven. De polis
wordt niet per bedrijf bepaald,
maar de inwoners van een regio
worden samengeteld, wat de ri
sico's en dus de kosten spreidt.
Clinton wil ook niet meer alles
automatisch vergoeden. Er
komt een basispakket dat 60
procent van de zorg dekt: huis
dokter. ziekenhuis, de meeste
specialistenhulp en medicijnen.
Wie meer wil, moet dat uit ei
gen zak betalen. Volgens Clin
ton gaat iedereen erop vooruit,
behalve rijken en mensen die al
heel goed zijn verzekerd. Zij
krijgen straks 'minder voor
Niemand hoeft meer dan 3.000
dollar per gezin per jaar uit ei
gen zak te betalen. Bedrijven
zullen niet meer dan 7,9 pro
cent van de loonsom aan ziek
tekosten uitgeven. Nu is dat 20
procent, die op de consument
wordt verhaald. In de kostprijs
van elke Amerikaanse auto zit
1100 dollar, die de autofabri
kant heeft neergeteld voor de
verzekering van zijn werkne-
Wie zal dat betalen?
De grote vraag is: wie zal dat be
talen? Met een minimumpakket
en een maximumpremie hoopt
Clinton de kosten te beheersen,
700 miljard dollar te besparen
en het overheidstekort met 90
miljard te verminderen. Sceptici
menen dat hij te optimistisch is.
Zonder belastingverhoging is
het plan niet te betalen; de ac
cijns op tabak gaat er al voor
omhoog.
Clinton gaat dus een zware weg
tegemoet. Bij zijn aantreden
verklaarde hij binnen 100 dagen
voorstellen te zullen doen. De
taskforce die onder leiding van
zijn echtgenote Hillary al het
werk heeft gedaan, had er al
meer dan de dubbele tijd voor
nodig. Clinton moet nu Ameri
ka overtuigen. Niet alleen de
toekomst van de gezondheids
zorg, maar ook die van zijn pre
sidentschap staat op het spel.
Als het aan Clinton ligt, zullen ook de bewoners van deze sloppenwijk in Houston (Texas) binnenkort een
ziektekostenverzekering hebben. foto »ap» carter smith
LONDEN CEES VAN ZV1EEPEN
CORRESPONDENT
Zijn druzische lijfwachten had
hij volgens afspraak achtergela
ten, alvorens het gebouw bin
nen te gaan. Hij nam de lift naar
boven, en werd begroet door
zijn contactpersoon. Minuten
later kwam ook de 'man-in-het-
pak' binnen.
..De vorige keer vroeg u de gij
zelaars te mogen bezoeken", zei
de man tot Terry Waite. „Toen
zeiden we 'nee'. Nu hebben we
onze mening herzien. Tom
Sutherland en Terry Anderson
zijn ziek. Ze kunnen doodgaan.
We zullen u bij hen toelaten
omdat u van de kerk bent."
„Als ik met u meega, zult u mij
houden"? vroeg Waite.
„Nee."
„Geeft mij dan uw woord als
moslim dat u mij niet zult gijze
len", zei Waite, en strekte zijn
hand uit.
De 'man-in-het-pak' drukte de
hand. „We zullen u niet hou
den."
Meer dan vier jaar later, jaren
waarin hij als een beest aan de
muren van zijn isoleercellen
vastgeketend had gelegen, werd
Waite in de ruimte gelaten waar
drie andere gijzelaars vastzaten.
Een van hen, de Britse journa
list John McCarthy, hoorde Ter
ry Waites relaas aan en zei: „De
titel van jouw boek is niet moei
lijk: Taken on Trust (Op zijn
Woord Geloofd)."
Terry Waite, de zachtmoedige
reus die naar Bayrut afreisde
om de gijzelaars vrij te krijgen
maar zelf werd gegijzeld, grijnsl
als hij de anekdote verteld. „De
titel", zegt hij bij de presentatie
van zijn boek, „is het enige wat
niet van mij afkomstig is." De
grijns gaat over in de onbedaar-
Terry Waite, de gezant van de
Britse aartsbisschop, ging naar
Bayrut om de gijzelaars vrij te
krijgen. Zijn derde missie ein
digde echter in een cel, waar
van de deur pas vijf jaar later
weer zou opengaan. Deze week
verscheen bij uitgeverij Hod-
der Stoughton het relaas van
zijn gevangenschap. „Uit de
radio klinkt Arabische muziek.
Ik voel het koude metaal van
het pistool tegen mijn slaap.
Wat een manier om te ster-
lijke lach die zijn handelsmerk
is geworden. „Hij is tevens het
beste deel van het boek."
Dat echter is valse bescheiden
heid. 'Taken on Trust'is veel
meer dan een weerzinwekkend
verhaal uit de goelag van Bay
rut; omdat het boek is gelar
deerd met temgblikken op zijn
leven, is het uitgegroeid tot het
autobiografisch werk van een
uniek persoon.
Terry Waite was een moedig
man die vrijwel alle oorlogsge
bieden ter wereld had bereisd -
Vietnam, de (zuidelijke) Filipij-
nen, Afghanistan. Met zijn acht
maanden zwangere vrouw was
hij al eens gegijzeld geweest in
Uganda. Twee keer was hij naar
Bayrut gereisd, en niet zonder
succes. Twee gegijzelde geeste
lijken kreeg hij vrij, van een
aantal anderen leverde hij het
bewijs dat zij nog in leven wa
ren.
Maar die derde missie zou er
een te veel zijn.
Begin 1987 kwam Waite aan in
Bayrut om vrijwel onmiddellijk
in handen van zijn gespreks
partners, de islamitische funda
Terry Waite (rechts) en Robert Runcie, de voormalige aartsbisschop van Canterbury, kort na Waite's vrijlating. archieffoto
mentalisten, te vallen. Pas 1.763
dagen, bijna vijf jaar, later zou
Waite weerkeren op Britse bo
dem om een toespraak te hou
den die wel is omschreven als
„de beste sinds die van Mark
Anthony" (in Shakespeares Juli
us Ceasar).
Waite opereerde als de gezant
van aartsbisschop Runcie van
de Britse Anglicaanse Kerk. Hij
functioneerde in feite als een
communicatiekanaal tussen de
Libanese kidnappers (van een
aantal Amerikaanse staatsbur
gers) en de Amerikaanse rege
ring. Binnen die regering was
zijn gesprekspartner de omstre
den kolonel Oliver North, en het
was dat contact dat hem in ja
nuari 1987 noodlottig zou wor
den. North was de man achter
het pas onthulde Irangate-
schandaal, en was voor de pro-
Iraanse fundamentalisten een
schurk van duivelse afmetingen.
Eenieder die zich met North in
liet, was automatisch verdacht.
De eerste zes maanden zijn de
ergste. Met kettingen om enkels
en polsen moet Waite bijna 24
uur per dag in de foetushouding
doorbrengen; slechts toiletbe-
zoek en marteling doorbreken
de sleur.
„Ik moet gaan liggen. Iemand
zet het geluid van de televisie
harder. Twee kussens worden
op mijn hoofd geplaatst. De
man-in-het-palc gaat op de kus
sens zitten. Ik probeer wanho
pig mijn gezicht te draaien zo
dat ik kan ademhalen. Iemand
haalt de deken weg die over
mijn voeten ligt. O God, geef me
kracht! Een plotselinge pijn
schiet door mijn voetzolen en
mijn hele lichaam schokt. Ik wil
schreeuwen, maar het kussen
drukt in mijn gezicht. Een ande
re slag daalt neer op mijn huid,
en nog een, en nog een. O God,
hoeveel nog? De oude man
moet me aan het slaan zijn met
een kabel. Na een tiental slagen
stopt hij en gaat met zijn vinger
over mijn voetzool om te zien of
er nog gevoel in zit. Als hij
merkt dat ik nog reageer, gaat
hij verder met slaan..."
Dan krijgt Waite een koude
boodschap: hij heeft nog vijf
uur te leven.
Er klinkt een bevel: 'Ga Staan'!
„Ik krabbel overeind."
„Uit de radio klinkt Arabische
muziek. Wat een manier om te
sterven. Ik voel het koude me
taal tegen mijn slaap."
„De man vraagt: Heb je nog iets
te zeggen?"
„Nee, niets."
„Er volgt een stilte. Ik wacht.
Het vuurwapen wordt verwij
derd. De oude man spreekt:
Niet vanavond - later."
Waite breekt een tand, loopt
ringworm op, krijgt een keel
ontsteking. Maar al enige tijd
hoeft hij niet meer in de foetus
houding te zitten - de ketenen
zijn verdwenen. Er gloort enige
hoop.
„Er wordt op de deur geklopt. Ik
blijf in de hoek zitten, geblin-
doekt. Enkele mensen komen
binnen en beginnen rond te lo
pen... Er is het geluid van een
stekker die in een stopcontact
wordt gestoken. Dan een ander
geluid - het geluid van een elek
trische boor. Een enorme pa
niek maakt zich van me mees
ter. O alsjeblieft, niet dat! Geen
opzettelijke verminking! Dat
overleef ik niet! Alsjeblieft, niet
dat! Maar tot mijn opluchting
wordt de boor gebruikt op de
marmeren vloer... Haastig ver
wijder ik mijn blinddoek en kijk
rond. Naast de muur, bij mijn
matras, hebben ze ringen in de
vloer bevestigd. O nee. O God,
nee. Dat betekent dat ze me
weer gaan vastketenen
„Plakband is rond mijn blin-
doek en over mijn mond ge
daan. Mijn voeten worden bij
de enkels aaneengebonden. Ik
wordt in een koelkast gestopt en
de deur gaat dicht... Ik hoor de
deuren van de lift opengaan.
We zijn in een trappenhuis. An
dere mensen staan bij de lift. Ik
kan twee vrouwen horen spre
ken, en ook een kind. Ze kun
nen bij onze groep behoren, of
volslagen vreemdelingen zijn.
Het is te gevaarlijk om op de
wand van de koelkast te slaan:
mijn ontvoerders zouden eerst
schieten en daarna pas gaan
nadenken."
Maar er zijn ook momenten van
blijdschap. Najaren van gevan
genschap is daar ineens een
briefkaart uit Groot-Brittannië.
De kaart toont de Middeleeuw
se geestelijke John Bunyan, ge
zeten aan een tafel in zijn cel,
en naarbuiten kijkend. Een vol
slagen onbekende had de kaart
in Groot-Brittannië op de post
gedaan, met als adresssering:
Terry Waite, Bayrut, Libanon.
Met daaronder: „Beste Terry,
we zijn je niet vergeten."
Later, na zijn vrijlating, toen
Waite bij aankomst in Groot-
Brittannië zijn briljante rede
voering hield, zou hij zeggen:
„Ik keek naar de kaart en dacht,
mijn God, Bunyan, jij was een
geluksvogel. Jij had een raam
waardoor je naar buiten kon kij
ken."
Zelf had Waite vijfjaar lang
geen daglicht gezien.
Vervroegde verkiezingen komen er wel in Rusland, het is al
leen nog de vraag wanneer. Boris Jeltsin wil op 11 en 12 de
cember parlementsverkiezingen houden, op 12 juni 1994 ge
volgd door presidentsverkiezingen. 'Tegen-president'Aleksan-
dr Roetskoj wil verkiezingen in februari, voor parlement en
president tegelijk. Verder ligt er nog het compromisvoorstel
van voorzitter Valeri Zorkin van het Constitutionele Hof on
middellijk gecombineerde verkiezingen te houden om de pat
stelling tussen parlement en president te doorbreken.
Het parlement is in april 1990 volgens de Sovjet-kieswet voor
vijf jaar gekozen. De president werd op 12 juni 1991 gekozen
in vrije verkiezingen, eveneens voor een ambtstermijn van vijf
jaar.
MOSKOU HELEN WOMACK
THE INDEPENDENT
Vooropgesteld dat de politieke
crisis in Rusland niet plotseling
afglijdt naar burgeroorlog of
dictatuur lijkt het enorme land,
met of zonder de toestemming
van de huidige afgevaardigden,
in december parlementsverkie
zingen tegemoet te gaan, en in
juni presidentsverkiezingen.
Nieuwe gezichten lijken essen
tieel voor de verjonging van de
Russische hervormingen. Maar
omdat deze democratie nog zo
jong is. bestaat het gevaar dat
sommigen van de nieuwe poli
tici die boven komen drijven
nog erger zijn dan degenen die
nu om de macht strijden.
De oude communistische partij
van de Sovjetunie is haar poli
tieke monopolie al in 1990
kwijtgeraakt, kort voordat het
huidige parlement werd geko
zen en onvermijdelijk omdat
andere partijen geen tijd had
den zich te organiseren op
gevuld met communisten.
Sindsdien heeft Rusland echter
weinig vorderingen gemaakt
met het ontwikkelen van een
behoorlijk meer-partijenstelsel
dat nodig is voor een gezonde
democratie.
Het parlement bestaat uit tallo
ze facties, maar er zijn weinig
sterke partijen. Een reden daar
voor kan zijn dat gewone Rus
sen de politiek moe zijn en het
al moeilijk genoeg hebben om
in het dagelijkse leven de eind
jes aan elkaar te knopen. Het
laatste waar ze in hun vrije tijd
zin in hebben, is het bezoeken
van partijvergaderingen, zoals
ze onder de communisten ge
dwongen moesten doen.
Een partij die veelbelovend lijkt,
is de Economische Vrijheids
partij van Konstantin Borovoi,
de oprichter van de Russische
handelsbeurs. Zonder bindin
gen met het oude systeem, staat
deze ondernemer voor de vrije
markt. En als enkele van de
goed opgeleide jonge econo
men die hem omringen in het
nieuwe parlement komen, dan
zou Rusland inderdaad de
„kundige en beschaafde" parle
mentsleden kunnen krijgen die
volgens Jeltsin onmisbaar zijn
voor de toekomst van het land.
Wanneer de kiezers een partij
willen die meer begaan is met
sociaal welzijn dan met libera
lisme, dan kunnen ze zich wen
den tot de christen-democraten
van Alexander Ogorodnikov, die
onder de communisten jaren in
een werkkamp heeft gezeten
omdat hij een christelijk semi
nar had georganiseerd. Anders
dan andere politici is Ogorod
nikov een doener. Omdat de
zwakkere sectoren van de sa
menleving ontberingen lijden
door Jeltsins hervormingen,
heeft hij voor de armen in Mos
kou gaarkeukens opgezet, een
zeldzaam voorbeeld van bin
nenlandse liefdadigheid.
De overige nieuwe partijen van
Rusland zijn echter van een
heel andere soort. De Liberaal-
Democraten van Vladimir Zji-
rinovsky zijn in werkelijkheid
fascisten die vinden dat het
Russische 'meesterras' de voor
malige delen van de Sovjetunie
zou moeten heroveren. Er heb
ben zich merkwaardig genoeg
veel andere pan-Slavische na
tionalisten, anti-semieten en
bewonderaars van Hitler met de
neo-communisten van de harde
lijn verenigd in het 'rood-brui-
ne' blok.
Met dergelijke figuren op het
toneel om het nog maar niet
te hebben over de tegenwerking
van afgevaardigden die niet tot
vervroegd pensioen willen wor
den gedwongen zou de aan
loop naar de parlementsverkie
zingen nogal turbulent kunnen
worden. Jeltsin heeft een parle
ment in twee lagen voor ogen,
bestaande uit een Raad voor de
Federatie van regionale leiders,
die al bestaat, en een Lagerhuis,
de Staatsdoema, die op 11 en 12
december wordt gekozen.
Sommige leden van het be
staande parlement, onder wie
de voormalige rechterhand van
voorzitter Chasboelatov, Nikolai
Ryabov, zien toekomst in deze
nieuwe assemblee en hebben
het zinkende schip al verlaten.
Donderdag werd bekendge
maakt dat Ryabov de Centrale
Verkiezingscommissie voor de
verkiezingen in december gaat
leiden.
De voormalige Sovjet-president
Michail Gorbatsjov heeft tijdens
zijn bezoek aan Rome gezegd
dat hij vreest dat Jeltsin de par
lementaire verkiezingen gaat
manipuleren. „Jeltsin beschikt
over al het geld en heeft de me
dia onder controle. Hoe kunnen
de verkiezingen in dergelijke
omstandigheden eerlijk zijn?",
zo vroeg hij zich af.
Maar Jeltsin zegt „geen voorde
len voor zichzelf te zoeken en
niet te strijden voor zijn zetel in
het Kremlin". Hij vecht „voor
Rusland, voor de opleving van
Rusland". En om dat te bewij
zen, kondigde hij presidentsver
kiezingen aan voor 12 juni, twee
jaar voordat die eigenlijk zou
den moeten worden gehouden.
Volgens vice-president Alexan
der Roetskoj, door het parle
ment benoemd tot uitvoerend
president, moeten parlements-
en presidentsverkiezingen tege
lijkertijd worden gehouden in
februari. Jeltsin was daar tegen
omdat „Rusland dan voor een
bepaalde periode in een
machtsvacuüm zou vallen en
dat zou gevaarlijk zijn".
En toen deed de 62-jarige presi
dent, die in 1991 is gekozen en
in april in een referendum over
weldigende steun kreeg, maar
die heeft gezegd niet meer ver
kiesbaar te zijn, een sensatione
le mededeling. „Ik geef toe dat
het wat pijnlijk is, maar ik zal
voor de derde keer campagne
moeten voeren." Roetskoj, die
in het verleden duidelijk heeft
gemaakt dat hij droomt van het
presidentschap, zei bescheiden
dat hij de functie niet ambieer
de.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
