'Ik ben ook maar een werknemer
Madónna met een snorretje
Integere parabel Tranter
Cultuur&Kunst
Sfeervol jubileum voor
Joke Jager-Noordhoek
Tekens en beelden van een
betoverende schoonheid
■Ml»
1i£ -ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1993
chef annemiek ruycrok. 071 -356472. piv -chef jan rijsdam. 071-356473
Boekenreeks over Romeinse munten
leiden Zo'n 2000 jaar geleden was er in Nederland nog geen
sprake van een echte muntcirculatie. Toch heeft men in ons
land een aanzienlijk aantal munten van Romeinse en Byzantijn
se keizers gevonden. Zoveel mogelijk van deze vondsten uit de
Nederlandse bodem worden beschreven in de achtdelige serie
'Die Fundmünzen der römischen Zeit in den Niederlanden'. Het
eerste deel over Friesland is inmiddels verschehen. Het is ge
schreven door J.P.A. van der Vin die als conservator antieke
munten verbonden is aan Rijksmuseum Het Koninklijk Pen
ningkabinet in Leiden.
Het Nationale Ballet
amsterdam Het Nationale Ballet neemt in oktober het avond
vullende ballet 'Artifact' van de Amerikaanse choreograaf Willi
am Forsythe op in zijn programma. Hiermee is het het eerste ge
zelschap buiten Forsythes eigen Ballett der Stadtischen Bühne
Frankfurt dat het uit vier delen bestaande 'Artifact' op zijn reper
toire heeft. 'Artifact' is van 11 tot en met 31 oktober dertien keer
te zien in Het Muziektheater in Amsterdam en op 9 en 10 no
vember in de Rotterdamse Schouwburg.
Kunstenaarsverenigingen
utrecht De vijf oudste kunstenaarsverenigingen van Nederland
gaan nauwer met elkaar samenwerken. Besloten1 is een landelijk
overleg in het leven te roepen met als doel elkaar in artistieke en
materiële zaken van advies te dienen en ervaringen met elkaar
uit te wisselen. Er wordt bij voorbeeld aan gedacht om samen
tentoonstellingen te organiseren. Ook zullen de verenigingen ge
zamenlijk standpunten innemen als het overheidsbeleid daartoe
aanleiding geeft. De vijf kunstenaarsverenigingen, Arti et Amici-
tiae (Amsterdam), Pulchri (Den Haag), Kunstliefde (Utrecht), De
Ploeg (Groningen) en Pictura (Dordrecht), hebben samen meer
dan 2000 kunstenaars als lid.
Harrison Ford ('The Fugitive') ziet acteren cds een gewoon beroep
Regisseur Andrew Davis is een aimable man die alle ver
diensten van zijn wereldwijde filmhit 'The Fugitive' roy
aal op het conto schrijft van hoofdrolspeler Harrison
Ford. De rol stelde volgens Davis erg hoge eisen, want
Ford moest de emoties van de voortvluchtige, van moord
verdachte medicus zien waar te maken met een mini
mum aan dialoog.
muziek
recensie lidy van der spek
(toncert voor een dirigenten jubileum:
Pniël Dameskoor, Glory Sisters, Glorie aan
God, Voorhouts Kinderkoor, Boerhaave-
koor, de Zingende Zuidwestertjes, Kinder
Cantorij Maria van Jesse, Delftse Tieners
en Viva la Musica. Diligente Joke Ja
ger-Noordhoek. Met medewerking van
an Egmond, Cees de Vreugd, orgel,
Arjan Noordhoek, Jenny Sneller, piano,
Wim Blokland. Gehoord 24 september in
de Pniëlkerk te Katwijk aan Zee
De volle Pniëlkerk leek kleurrijk
versierd ter gelegenheid van het
25-jarig jubileum van dirigente..
Joke jager-Noordhoek: talloze
óudroze mille-fleurs blouses,
tulpenrode colberts, rozenrode
T-shirts, pioenrode robes van
de diverse koren her en der ver
spreid in de kerkruimte. Het
jaarlijkse bloemencorso zou de
ze liedjes strooiende boeketten
ééns op een praalwagen moe
ten laden!
Naast koren die Jo"ke al jaren
dirigeert, waren ook koren uit
'de oertijd' die al lang het loodje
hebben gelegd, weer met veel
moeite opgetrommeld; zoals
het jeugdkoor 'de Zingende
Zuidwestertjes', tóen nog piep-
kindertjes, nü lange slungels die
niet helemaal zeker wisten of ze
dit nu een beetje gek of juist
best leuk moesten vinden.
De Kinder Cantorij Maria van
Jesse uit Delft zong onder lei
ding van Joke toegewijd en echt
mooi; tweestemming 'In een
wereld om ons heen' met een
heuse solist, waarna een uitge
lezen groepje een muzikaal in
termezzo op de blokfluit ver
zorgde ter ere van de stralende
jubilaris.
Zo 'waren we bij elkaar' met
het Voorhoutse Kinderkoor, die
met wapperende vlag en uit vol
le borst hun lieve Joke bedank
ten. Ze kregen als eersten de
zaal aan 't klappen. Tieners met
de bekende song 'I don'j know
how to love You', en na nog een
regen van enthousiaste koren,
zong last but not least het Pniël-
koor, het kerkkoor dat dit hele
festijn grandioos organiseerde.
En wat bij zo'n vrolijke avond
onmisbaar is: bergen bloemen
en cadeaus voor het feestvar
ken, dat met groot plezier en
een onverwoestbare inzet nog
jaren wil doordirigeren!
venetië pieter van lierop
Harrison Ford zelf is een en al
lof voor Andrew Davis en de zij
nen. „Ik ben zeer tevreden over
het eindresultaat van The Fugi
tive. Er zitten genoeg momen
ten in die er echt 'film' van ma
ken. Ik bedoel niet eens zo zeer
die duik over die waterval, maar
bij voorbeeld de scène waar To-
my Lee Jones en ik - de jager en
de gejaagde - in hetzelfde ge
bouw terechtkomen en elkaar
rakelings passeren. Dat is dan
een opwindend stukje film niet
op basis van spektakel, maar op
basis van een goed script. Zoiets
kan in een film uitpakken als
heel slap of als heel sterk, af
hankelijk van de mensen die
het uitwerken. Hier is het per
fect gedaan en daarom is het
een goede film geworden."
Heeft de rol die David Janssen
in de tv-serie The Fugitive heeft
gespeeld nog doorgewerkt op
Fords eigen creatie van dr. Ri
chard Kimble?
„Ik heb dat karakter helemaal
uit mezelf gehaald. Ongeacht of
een acteur een rubberneus op
zet of 100 kilo aan gewicht wil
toenemen om een bepaalde rol
te spelen, uiteindelijk acteert hij
het toch met zijn eigen hersens,
zijn eigen ervaringen en emo
ties. Ik hoefde dus niet te zien
wat David Janssen vroeger van
die rol gemaakt heeft. Ik heb het
indertijd nooit gezien. Toen ik
zelf deze rol te spelen kreeg,
heb ik bewust niet meer willen
kijken naar wat Janssen ermee
gedaan had, want dat kon me
alleen maar in verwarring bren
gen."
„Deze rol gaf mij iets waar ik
altijd naar op zoek ben. Ik moet
personages kunnen spelen voor
wie ik sympathie kan hebben,
of met wie ik op zijn minst voe
ling kan krijgen. En dat moet zo
ook werken voor het publiek.
Dat is ook heel belangrijk voor
mij. Een primaire voorwaarde
zelfs. Gedurende het hele ma
ken van een film moet je in de
gaten houden wat voor het pu-
Exposities verstandelijk gehandicapten K&O en Time is Art:
leiden «letty stam
Frank Bijl heeft een volstrekt ei
gen kijk op het fenomeen Ma
donna. De waterstofperoxyde
blonde haren, het getrainde li
chaam, de ondergoedkledij:
niets van deze uiterlijke ken
merken zijn terug te vinden in
het portret dat hij van de pop
ster maakte. Bijl schilderde Ma
donna: in drabbig bruin-groene
kleuren met snor, en een verre
van perfect gebit. Antwoord op
de vraag waarom, valt niet te
verwachten. Bijl is verstandelijk
gehandicapt.
Werk van hem en collega's
Paul Leeuwis en Moni Vredenb-
regt in de Leidse galerie Time is
Art. In huize de Hoeve, een dag
centrum in Laren, volgen ze al
jarenlang de werkgroep expres
sie. De begeleiders geven geen
les. Ze zorgen alleen voor mate
riaal en het onmisbare steuntje
in de rug als een deelnemer vast
loopt in zijn tekening of schilde
rij. En waar dat toeleidt, is nu te
zien bij Time is Art aan de
Nieuwstraat en in de foyer van
JC&O aan de Oude Vest.
Galeriehouder Bram Louwrier
koos voor Leeuwis, Vredenbregt
en Bijl omdat ze hem het meest
intrigeerden. Bijl's werk doet
het sterkst denken aan aan kin
dertekeningen. Zijn 'Mooie
Amerikaanse dame' bij voor
beeld toont een humpty-dump-
ty-achtig wezen met joekels van
wimpers onder haar oog. Aan
de achterkant van het portret is
een foto geplakt van Gloria Es-
tefan met diep decolleté. Bijl
heeft haar een keurig coltruitje
aangetrokken. Vergeleken met
zijn versie van 'Mickey Mouse'
js de echte een saai type. Bijl
maakte het Disneyfiguur 'op
perhoofd van een indianen
stam'.
Leeuwis laat zien dat verstan
delijk gehandicapten geen ziel
tjes zonder zorg zijn. Met krijt
en waterverf maakt hij dreigen
de taferelen. Eén werk toont al
leen maar opengesperde mon
den met scherpe tanden. Op
een ander ronken de helikop-
Mickey Mouse in de visie van Frank Bijl.
ters boven de mannetjes met
zwaarden. Met rood, groen,
blauw en roze maakt hij, bijna
dwangmatig, blokjes en streep
jes tussen zwarte lijnen. Van
'Leeuwis is ook een beeld van
papier-maché te zien: een
spook dat, heel intrigerend, een
hamer vasthoudt.
Vredenbregt heeft zich de ar
tiestennaam 'Moni Kus' aange
meten. Haar werk is soms heel
sober en ingetogen maar
meestal kleurrijk en spetterend.
Vredenbregt bouwt haar schil
derijen op met vlakken en dat
levert afgewogen composities
op. In haar bijna zichtbare en
thousiasme heeft ze op één stuk
bliek acceptabel is. Het is im
mers voor het publiek dat je het
allemaal doet."
Jeroen Krabbé
Ford speelt vrijwel altijd iemand
die heel erg deugt. Veel acteurs
zeggen juist dat het spelen van
schoften het leukste is dat er be
staat.
„Ik weet wat veel acteurs zeg
gen. Ik kan het ook wel begrij
pen. Ik ben ook niet iemand die
een script leest en dan zegt:
'Jasses, deze vent wil ik niet
spelen, want hij bijt nagels!' Als
een bepaalde film een hoofdge
dachte heeft die bij mij als posi
tief overkomt, dan wil ik best
overwegen in zo'n film de rol te
spelen van iemand die niet
deugt. Maar ik doe zulke rollen
opgezette tijden."
Harrison Ford is zelf vaak be
trokken bij de productie. Ook in
het geval van 'The Fugitive'.
Heeft hij zich nog bemoeid met
de belangrijke bijrol die Jeroen
Krabbé gekregen heeft?
„Jeroen Krabbé is gekozen
omdat hij voor die rol de beste
acteur was die we konden vin
den. De casting-afdeling kwam
met een stuk of zes mensen.
Producent Arnold Kopelson zei
wie hij het beste vond, regisseur
Andrew Davis zei wie hij het
beste vond en ook ik gaf mijn
mening. En we vonden alle drie
dat Jeroen het moest worden."
Paul Verhoeven
Er zijn tegenstrijdige bericht over
'Mistress Of The Seas'. Gaat Har
rison Ford nu wel of niet in die
piratenfilm van Paul Verhoeven
spelen?
„Nee, ik ga 'Mistress Of The
Seas' niet doen. Ik heb het
script gelezen en ik heb met
Paul Verhoeven gesproken,
maar de uitkomst is dat ik het
niet doe... Ik geloof niet dat het
zin heeft om te praten over
waarom het niet zal gebeuren.
Mijn volgende film wordt 'Clear
And Present Danger', naar de
roman van Tom Clancy. Het is
een vervolg op 'Patriot Games'."
Een nieuwe Indiana Jones-
film?
Harrison Ford als dr. Richard Kimble
hebben."
„Zeker, als ze me genoeg be
talen. Nee, geld is voor mij niet
erg belangrijk. Ik heb er te veel
van. Maar acteren, dat is mijn
beroep. Film is niet mijn leven,
ik zie het als werk. Wanneer
in 'The Fugitive'„Ik moet personages spelen voor wie ik sympathie kan
FOTO» PR
men mij hebben wil voor een mijn salaris doorgaans al terug
doorsnee Hollywood-productie, verdiend in het eerste weekend,
dan zal men mij moeten beta- Dat is ook vaak waarom men
len naar wat mijn standaard ge- mij hebben wil, mijn films
worden is. En dat is niet hebbe- brengen de makers doorgaans
rig van mij, want men heeft dik geld op."
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
wel tien keer haar naam gezet.
Je kunt er hoog, breed en lang
over praten of de creatieve ui
tingen van verstandelijk gehan
dicapten kunst zijn. Als 'echte'
kunstenaar zou ik het echter
knap benauwd krijgen na het
zien van het werk van Bijl,
Leeuwis en Vredenbregt.
De expositie bij Time is Art
duurt tot 12 oktober. De galerie
is open van woensdag tot en
met zondag van 14.00 uur tot
18.00. Zaterdags gesloten. De
tentoonstelling bij K&O is nog
te zien tot 6 oktober tijdens de
openingsuren van de volksuni
versiteit.
beeldende kunst
Mark Claus. Te zien t/m 10/10, wo.
t/m zo 11.00-17.00 uur. Galerie Am
ber, Hooglandsekerkgracht8, Leiden.
Mark Claus staat bekend als
een eenzelvig kunstenaar die
zich terugtrekt in zijn atelier
en niets doet aan publiciteit.
Toch kocht hel Guggenheim
Museum in New \^>rk al in
1950 werk van hem aan. De
Leidse Galerie Amber toont
momenteel werk van de Vla
ming dat ook afkomstig is uit
de vijftiger jaren. Werk dat bij
toeval, in een oud cahier, in
zijn atelier werd ontdekt.
Met Chinese inkt maakt hij,
zoals hij ze zelf omschrijft,
'geanimeerde abstracties' op
wit papier. Zijn gereedschap
is zowel penseel als paletmes.
Hoe dit werk nu te benoe
men? Is het kalligrafiek, zijn
het schrifturen of is het gra
fiek? Volgens de galeriehoud
ster heeft het meer met kalli
grafiek te maken dan met gra
fiek.
Op een wit vlak zie je vor
men, breed en smal, die op
een bepaalde manier ver
schuiven, het lijkt op schrift,
maar is het ook weer niet, het
zijn eerder tekens. Door het
gebruik van het paletmes zie
je verschillende gradaties in
de dikte van de inkt, hierdoor
ontstaat een donker-licht va
riatie die de vormen een ze
kere ruimtelijkheid geven.
Op enkele plekken is een
doorzichtig, doorschijnend
effect het resultaat. In het ene
werk zie je een harmonisch
evenwicht, je wordt als het
ware in het geheel betrokken,
terwijl in het andere werk
zwierige en tegelijkertijd ge
stileerde krullen je kijkgedrag
sturen. Claus vangt verschil
lende muzikale ritmes met
zijn 'geanimeerde abstrac
ties'.
In het werk zie je een bewe
ging die zuiver is, zij blijft al
leen en in zichzelf, is sereen,
en de toeschouwer verstoort
eigenlijk de intimiteit van het
werk door er naar te kijken.
Het betovert en fascineert.
Met een minimum aan beel
dende middelen bereikt Claus
een maximum aan emoties
bij de toeschouwer, het werk
(zonder titel) sluit je uit maar
streelt wel het oog.
Claus hoeft wat mij betreft
niet aan zijn publiciteit te
werken, zijn kalligrafiek of
grafiek - het doet er eigenlijk
niet toe wat voor benaming je
het geeft - spreekt voor zich.
De tekens en beelden van
Claus zijn van een betoveren
de schoonheid.
Genoeglijke
sfeer bij
Jeroen
van Merwijk
theater
recensie wunand zeilstra
'Een AVRO-lid is ook een mens'
liedjesprogramma van en door
Jeroen van Merwijk. Gezien 24/09,
Kapelzaal Leiden
De cabaretpodium functie
van de Kapelzaal is een feit.
Aan Jeroen van Merwijk de
eer om deze ruimte (tot nu
toe als concertzaal in ge
bruik) als eerste kleinkun
stenaar te hebben bespeeld.
Van Merwijk lijkt bij uit
stek iemand die in zo'n
kleine ambiance beter tot
zijn recht komt. Vooral na
de pauze creëert hij een ge
moedelijke sfeer. Als we bij
voorbeeld onszelf een hui
delied mogen brengen,
schoolmeestert hij er lustig
op los, opdat wij onze mee-
zingschroom laten varen.
Soms babbelt hij wat vrij
blijvend over de lelijke din
gen van het leven (bijvoor
beeld blauwe sportslip-
pers), of de mooie, zoals de
kuiten van Steffi Graf. De
ene keer is hij wal flauw,
een andere keer kiest hij
een geestig en onverwacht
uitgangspunt.
Maar het draait natuurlijk
allemaal om zijn liedjes,
waar een paar prachtexem
plaren bij zitten. .Het wat
cynische pleidooi om
slechts één oorlog tegelijk
te voeren, een klein liefdes
liedje over 'Die van mij', het
(vooral door Karin Bloemen
bekend geworden) 'Apart
heidslied' en het (ook door
Hans Dorrestijn vertolkte)
'Wat zijn de vrouwen groot'
zijn daar voorbeelden van.
De min of meer officiële
opening van het nieuwe
Leidse cabaretpodium werd
verricht door Harry Kies,
impresario en organisator
van het Leids Cabaretfesti
val en als zodanig de peet
vader van aankomend en
gevestigd cabarettalent. Via
een videoband sprak hij
ons toe, want zelf vertoeft
hij momenteel - cabaret is
big business geworden - in
verre zonnige oorden.
Neville Tranter spreekt met zijn poppen alsof het levende wezens zijn.
FOTO ERWIN OLAF
Spiegelwanden
Spiegels op maat <- r». cpicrjci c
Spiegels met lijst lJLM5 tlH 3NCVJCL5
Glazen meubelen
Vitrines
ts Tafels volgens model
Motiefstralen
Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 21 80 55
recensie dick van teylingen
Stuffed Puppet Theatre speelt The Night
club. Spel, poppen en kostuums: Neville
Tranter Tekst- en regieaanwijzingen Luk
van Meerbeke. Decor en licht: Eric Blom
Gezien op 25 september m het LAKthea-
ter. Vanavond herhaling
Neville Tranter volgde een ac
teursopleiding in Australië en
koos daarna voor samenwer
king met poppen. Hij woont
sinds het Festival of Fools van
1978 in Nederland en vervol
maakte zijn kunst tot een inter
nationaal erkend hoog niveau.
Hij maakte zes voorstellingen
en speelt die over de hele we
reld. Onder meer in het LAKthe-
ater, waar u vanavond nog kunt
gaan kijken. Doe dat maar: de
zaal hoort bij hem helemaal vol
te zitten. En niet voor een der
de, zoals gisteren.
In The Nightclub vangt Tran
ter dq triestheid van het verlo
pen artiestenbestaan. Zeno had
met Mr. Sparks decennia lang
een geliefd variéténummer,
maar Sparks stierf op mysteri
euze wijze en Anthony werd
aijn nieuwe compagnon. Die is
van een andere generatie en
zjet wel in dat hun schlagers
niet van deze tijd zijn. Na veel
flops en tomaten ontmoet hij
Bizarro, die hem een ticket naar
een andere wereld geeft. De ou
de rot Zeno waarschuwt hem,
maar Anthony zoekt het succes
in de postmoderne club van
Jacky, een kruising tussen een
trendy discotheek en het vage
vuur. Zijn nummers worden an
ders, het gaat nu om marketing,
snelle emoties en scoren. „Het
moet schokkend zijn, het is oor
log op dé bühne." Zeno kent
het gevaar van de succesroes;
dat kostte hem zijn partner.
Tranter zelf speelt Anthony en
brengt de twijfel tussen glamour
en vriendschap scherp in beeld.
Hij stileert mooi, kauwt niet al
les voor en gebruikt slim ge
maakte geluidsfragmenten en
licht om een toestand of actie te
suggereren. De oude artiest en
de verleiders van diverse
pluimage zijn prachtige pop
pen. ^vaar Tranter alle aandacht
op richt zonder zichzelf te ver
bergen. Hij is een perfectionist
met smaak en verbeeldt in The
Nightclub een integere parabel
van het kunstenaarschap.
