Russische leger kan de
machtsstrijd beslissen
Kluskrakers
van de week:
16.95 19!
Weinig opwinding over Jeltsins 'coup'
Rivaliteit in Moskou bereikt na twee jaar hoogtepunt
Buitenland
Russische TV vermijdt
kritiek op Boris Jeltsin
90
I WOENSDAG 22 SEPTEMBER 1993
De dramatische stap van president Boris Jeltsin om het
parlement te ontbinden heeft Ruslands opperbevel en
leiders van de veiligheidstroepen geconfronteerd met
een nachtmerrie. Twee rivaliserende 'presidenten', Jelt
sin en de door het parlement benoemde Aleksandr Roet-
skoj, eisen beiden trouw van de militairen.
MOSKOU. ANP-Rtr-UPI
De troepen lijken een belangrij
ke sleutel in handen te hebben
naar de overwinning in dit
machtsspel. „De hamvraag in
deze kwestie is wat het leger
gaat doen", zo reageerde de
Belgische minister van buiten
landse zaken, Willy Claes, gis
teravond. Hij wees op het risico
van een gevaarlijke splitsing in
de strijdkrachten.
Maar de kabinetschef van
Jeltsin. Sergej Filatov, is over
tuigd van de loyaliteit aan Jelt
sin van de ministeries die de
skepter zwaaien over de troe
pen. Het ministerie van defen
sie bracht echter een koele ver
klaring uit dat het ieger, de ma
rine en luchtmacht „net als in
het verleden" neutraal zullen
blijven.
In tegenstelling tot de conflic
ten in het verleden die net voor
een werkelijke uitbarsting ein
digden, zullen bevelhebbers dit
keer misschien toch worden ge
dwongen om duidelijke steun te
betuigen aan de een of de ande
re partij. En dat op een moment
van onrust binnen de strijd
krachten wegens de hervormin
gen, problemen met de finan
ciering en angst voor drastische
bezuinigingen.
De radicale conservatieven
van het nationale Reddingsfront
probeerden al in te spelen op
het gemor binnen de troepen.
Ze deden een oproep aan mili
tairen en milities de 'criminele'
decreten van Jeltsin niet uit te
voeren.
De twijfels van minister van
defensie Pavel Gratsjov zijn wel
licht illustratief voor de gevoe
lens binnen de strijdkrachten.
Ofschoon hij met de regering
officieel achter Jeltsins besluit
staat, schijnt hij grote moeite te
hebben met het decreet. Vol
gens parlementslid Aleksandr
PORTRET ALEKSANDR ROETSKOJ
Een piloot in de politiek
Generaal Aleksandr Roetskoj die
vannacht door het Russische
parlement is uitgeroepen tot
president, heeft in het verleden
steeds op het juiste moment
een politieke overstap gemaakt.
Zo gaf hij de communisten in
1990 een duwtje het graf in,
door zich in het Russische par
lement af te scheiden van de
conservatieven.
Van Jeltsin keerde Roetskoj
zich een half jaar geleden af. De
vice-president bekende kleur
toen hij het door Jeltsin aange
kondigde referendum afdeed
als „ongrondwettelijk". Parle
mentsvoorzitter Roeslan Chas-
boelatov haalde Roetskoj on
middellijk binnen als de red
dende engel van het conserva
tieve kamp.
Jeltsin sloeg pas begin deze
maand terug. Hij onthief de
vice-president voorlopig uit
diens functies, hangende een
onderzoek naar corruptie. Roet
skoj reageerde verontwaardigd,
maar de presidentiële garde
ontzegde hem de toegang tot
zijn kantoor.
Een paar jaar geleden leek
Roetskoj nog de ideale partner
voor Jeltsin. Zijn gematigde
communisme maakte hem ge
knipt om naast Jeltsin naar het
vice-presidentschap te dingen
in de eerste presidentsverkie
zingen van Rusland in juni
1991. Hij was ook populair bij
de militairen. Een populariteit
die hij dankte aan zijn rol in de
oorlog in Afghanistan, waar zijn
toestel tot twge maal toe werd
neergeschoten. Sindsdien
mocht Roetskoj zich 'Held van
de Sovjetunie' noemen.
Twee maanden na de verkie
zingen bewees de kersverse
vice-president zijn waarde tij
dens de mislukte putsch tegen
Sovjet-president Michail Gor-
batsjov. Roetskoj organiseerde
toen de verdediging van het
Witte Huis, het Russische parle
mentsgebouw waar Jeltsin en
zijn aanhangers zich hadden
verschanst. Dat het Rode Leger
toen niet ingreep was in belang
rijke mate te danken aan Roet
skoj.
Na de val van de Sovjetunie
werd de generaal echter een po
litiek blok aan het been van Jelt
sin. De markthervormingen van
Aleksandr Roetskoj die gister
avond door het parlement werd
beëdigd tot president
FOTO REUTER RICHARD ELUS
de regering noemde hij „econo
mische genocide tegen het Rus
sische volk". Ook wierp hij zich
op als de voorvechter van de 25
miljoen Russen in de overige
ex-Sovjetrepublieken, waarmee
hij Jeltsins pogingen doorkrufs-
te om met de buurlanden goede
betrekkingen te onderhouden.
Jeltsins trachtte tevergeefs de
generaal vleuggellam te maken
door hem met landbouwher
vormingen te belasten, van
oudsher een kerkhof voor poli
tieke carrières. Roetskoj voor
kwam dat hij op een zijspoor
belandde door, in tegenstelling
tot de president, een politieke
basis te ontwikkelen: hij richtte
de Volkspartij voor een Vrij Rus
land op, die toetrad tot de Bur
gerunie van Arkadi Volski. In
het parlement beschikt deze ge
matigd conservatieve oppositie
over zo'n veertig procent van de
stemmen.
In zijn huidige confrontatie
met Jeltsin beschikt Roetskoj
dan ook over belangrijke troe
ven. Hij heeft een machtsbasis
in het parlement en kan bogen
op een goede verhouding met
het leger. Op de steun van de
intelligentsia hoeft hij niet te re
kenen, gezien zijn rabiate uit
vallen naar de hervormers, vol
gens hem een „kliek van joodse
vrijmetselaars".
moskou anp
lotsjinok, een vooraanstaand li-
feraal, barstte Gratsjov uit in
voede toen Jeltsin hem telefo-
nsch op de hoogte stelde van
zh plannen. „Wat wil je dat ik
ni doe? Troepen sturen naar
he Witte Huis (het parlements-
geouw)?", zou hij kwaad door
de hoorn hebben geroepen.
Posjinok beweert dat tal van
leiiende figuren bij het ministe-
rie/an defensie tegen de maat-
reglen zijn. Belangrijke advi-
seus, onder wie vice-premier
Vlaimir Sjoemejko en kabi
netchef Filatov, zouden de hele
daghebben geprobeerd Jeltsin
vandjn plannen af te brengen.
Ht ontbonden parlement
profeert ondertussen duidelijk
gree te krijgen op de strijd-
krac.ten. Het heeft inmiddels
zijn ?igen ministers benoemd
op d departementen defensie,
veiligieid en binnenlandse za
ken.
De door het parlement be-
noemle interim-president
Roets.oj fungeert als opperbe-
velhelber van de strijdkrachten.
Hij naakte gisteren melding
van toepenbewegingen rond
de hoefdstad Moskou en volle
dig piraatheid van de Dzjer-
zireki-divisie „om een burger-
ooiog e voorkomen".
Parlementsvoorzitter Roeslan
Chasboelatov heeft het leger
opgeroepen Jeltsin niet langer
te gehoorzamen. Hij garandeer
de alle militairen die de bevelen
van zijn rivaal negeren, hun
rechten, werk en immuniteit.
Maar minister van binnen
landse zaken Viktor Jerin ver
klaarde dat de troepen van zijn
departement Jeltsin steunen.
Volgens hem is het „stabiel en
rustig" in het land. Vice-pre-
mier Vladimir Sjoemejko zei dat
wel een aantal technische maat
regelen was genomen ter be
scherming van onder meer ra
dio, televisie, regeringsgebou
wen en militaire faciliteiten.
De Verenigde Staten zijn er
van overtuigd dat Jeltsin de
steun heeft van het leger bij zijn
besluit het parlement te ontbin
den. Ze baseren zich daarbij op
verklaringen van minister
Gratsjov waarin de rol van het
leger in het garanderen van de
veiligheid van de staat nog eens
wordt bevestigd en de neutrali
teit van de strijdkrachten wordt
onderstreept. Maar als het erom
gaat spannen, zal ook Jeltsin
wel degelijk de steun van de
strijdkrachten nodig hebben, zo
niet fysiek dan wel in woorden.
Een bekend beeld uit de recente geschiedenis van de voormalige Sovjetunie. Jeltsin spreekt vanaf een tank de menigte toe die de s
gaan om te protesteren tegen de augustuscoup van '91. Ook toen speelde het leger een belangrijke rol.
PORTRET BORIS JELTSIN
MiSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Aiderhalf uur na 'Jeltsins staatsgreep' is het
blwerk van zijn conservatieve tegenstan-
órs, het Witte Huis, verlicht alsof er een
festje aan de gang is. Maar voor het parle-
nentsgebouw is de stemming bedrukt.
Een kleine duizend Moskovieten is gewa-
pnd met rode vlaggen naar het gebouw ge-
bmen om „de democratie tegen de zoge-
laamde democraten te verdedigen". Dat
Dept tenminste een forse man, die nieuws-
ierig luisterende omstanders vertelt dat hij
r in augustus 1991 ook bij was. „Toen ver
ledigden we met Jeltsin het Witte Huis te
len Gorbatsjovs corrupte communisten. Nu
noeten we voorkomen dat Jeltsins corrupte
lemocraten de volksdemocratie de nek
tmdraaien", zegt hij.
De echte communisten onder deze beto-
;ers van het eerste uur halen de schouders
»p. „Je had hier in 1991 niet moeten zijn en
iu ook niet, gek", roept een bejaarde
touw. Dan zwijgt iedereen. De stemming
s zeker niet strijdvaardig, maar bedrukt,
lijna fluisterend worden geruchten doorge-
;even. „Er zijn elitetroepen op weg naar
/loskou, die komen hier straks orde op za
len stellen", zegt een man met een rode
band om de arm zelfverzekerd. Een jonge
vrouw met rode vlag trekt hem terzijde. Van
wie weet je dat, vraagt ze. „Onze president
Roetskoj heeft het zelf gezegd", antwoordt
hij. Niemand raakt er echt opgewonden
over. Niemand weet ook wat precies gaan
de is. De 'verrader' Jeltsin heeft het parle
ment ontbonden. Maar deze betogers be
grijpen niet dat nog steeds geen troepen
aanwezig zijn die ofwel verhinderen dat
parlementsvoorzitter Roeslan Chasboelatov
zijn parlement bijeen laat komen of garan
deren dat de 'nieuwe president Roetskoj' in
samenwerking met het parlement orde op
zaken stelt.
Net aangekomen betogers vertellen dat
premier Tsjernomyrdin heeft opgeroepen
tot 'rust'. Hij deed alsof er niets aan de hand
was, aldus chauffeur Vladimir. „De regering
werkt gewoon door, niks bijzonders, zei hij.
Wat een lafaard."
Maar anderen leggen dit weer uit als een
tegen Jeltsin gerichte verklaring. Een pessi
mist die de omstanders vraagt waarom Jelt
sin rustig in zijn datsja blijft zitten, wordt
meteen het zwijgen opgelegd. Omdat-ie
niet naar Moskou durft te komen, is de al
gemene opinie.
De politiemannen die bij de haastig aan
gerukte dranghekken met de gummiknup
pel in de hand paraat zijn, laten zich niet
tot duidelijke uitspraken verlokken. „Ik ben
hier om de orde te handhaven. Die op
dracht heb ik van mijn chef gekregen. Wat
ze hier binnen doen of wat Jeltsin zegt, dat
is mijn zaak niet", aldus een besnorde
agent.
I let parlement binnenkomen blijkt prak
tisch onmogelijk. Voor de enige ingang die
voor het publiek open is. is het een gedrang
van jewelste. Een bezwete politieagent, met
een kogelvrij vest om, probeert het kaf van
het koren te scheiden. Hij laat zich niet ver
murwen door opgewonden kreten van een
in kozakkenuniform gestoken man, die
vindt dat hij het recht heeft om Chasboela
tov persoonlijk een bemoedigende hand
druk te geven. De 'Kozak' komt er niet in,
de tientallen journalisten achter hem voor
lopig ook niet.
De 'coup van Jeltsin' kan twee uur na zijn
oorlogsverklaring aan het parlement nog
niet voor echte opwinding in Moskou zor
gen. Radio en televisie brengen hun gewone
programma's, 'business as usual' lijkt het
parool. Voor de Moskovieten geldt dit ook.
Jeltsins drastische stap toonde gisteravond
één ding aan: de man in de straat blijft van
de straat weg, omdat het gekijf van de poli
tici hem vooralsnog geen bal interesseert.
Ombudsman voor Russen
Boris Jeltsin werd in 1931 in het
dorp Boetka in de regio Sverd
lovsk geboren. Hij had een
kommervolle jeugd, die hij gro
tendeels doorbracht in armoe
dige industriële barakken. Hij
kreeg een opleiding aJs bouw
kundige en werkte gestaag aan
de opbouw van zijn carrière. In
1976 werd hij leider van het re
gionale partijcomité van Sverd
lovsk. Kort na het aantreden
van Gorbatsjov in 1985 kreeg hij
de taak om de communistische
partij-afdeling in Moskou te
gaan leiden.
Met zijn populistische stijl en
zijn doorlopende kritiek op de
partij-oligarchie won hij snel de
sympathie van de Moskovieten.
Hij haalde de bezem door het
Moskouse partij-apparaat,
bracht geregeld bezoeken aan
winkels om de slechte voedsel
voorziening persoonlijk in
ogenschouw te nemen en fun
geerde als ombudsman voor de
vele klachten onder de burgers.
Dat zette kwaad bloed in de
partij, die hem in 1987 hard tot
de orde riep en afzette als par
tijchef in Moskou. Zijn val greep
hem zeer aan en hij moest eni
ge tijd met hartklachten in het
ziekenhuis worden opgenomen.
In zijn autobiografie vertelt Jelt
sin dat hij zich zwaar aangesla
gen voelde, maar dat hij geen
moment had overwogen om de
strijd voor een politieke come
back te staken.
De eerste stap daartoe zette
hij in maart 1989 toen hij bij de
eerste, directe verkiezingen
door bijna 90 procent van de
Moskouse bevolking werd geko
zen in het Congres van Volksaf
gevaardigden. Met de verkie
zing tot president van de Russi
sche Federatie, in juni 1991,
werd zijn politieke wederkomst
compleet. Twee maanden later
werd hij de grote held van de
mislukte Sovjet-coup, op een
tank te klimmen om de opposi
tie aan te voeren.
Jeltsin gokte opnieuw in april,
toen hij de politieke impasse
probeerde te doorbreken door
een nationaal referendum uit te
roepen over zijn beleid en her
vormingen. Hij won. Aanhan
gers menen dat hij onvoldoen
de profijt trok van zijn zege en
populariteit.
De president keek toe terwijl
het enthousiasme uit de perio
de onmiddellijk na de verijdelde
coup door maanden van hoge
inflatie, stijgende criminaliteit
en dagelijks worstelingen met
zijn politieke tegenstanders ge
leidelijk verminderde.
MOSKOU AP
bekeken Ostankino-kanaa) leg
de de besluiten van Jeltsin uit
en haalde een aantal mensen
aan die de stap omschreven als
noodzakelijk om de democratie
in Rusland te redden. Zij wijdde
geen woord aan de beëdiging
van vice-president Roetskoj tot
waarnemend president en de
benoeming door dat orgaan van
drie nieuwe bewindslieden op
de ministeries van defensie,
binnenlandse zaken en openba
re veiligheid.
moskou Rtr
De Russische televisie heeft
vanmorgen vermeden kritiek op
Boris Jeltsin uit te oefenen. Tij
dens de ochtenduitzending
werd wel gesproken over het
besluit van de president om het
parlement te ontbinden, maar
werd niets gezegd over de be
slissing van de volksvertegen
woordiging om Aleksandr Roet
skoj te benoemen tot president.
De nieuwslezeres op het veel-
en grote politiemacht was gist*
vond in het centrum van Moskou op de been om het gebouw van de centrale bank te beschermen.
FOTO REUTER CENNADY GALPERIN
moskou dpa
Ruim twee jaar na zijn beëdiging als
eerste democratisch gekozen president
van Rusland is Boris Jeltsin gisteren de
openlijke machtsstrijd met de nationa
listische en conservatieve communisti
sche oppositie aangegaan. Hieronder
de ontwikkelingen in twee jaar:
juni 1991: Bij de eerste presidents
verkiezingen krijgt Jeltsin iets meer dan
57 procent van de stemmen. Bij zijn
aantreden belooft hij de „wederop-
stand van Rusland" door radicale de
mocratische en economische hervor
mingen.
november 1991: Na diverse pogin
gen wordt Roeslan Chasboelatov, toen
tertijd de kandidaat van Jeltsin, door
het Congres van Volksafgevaardigden
gekozen tot voorzitter van d Opperste
Sovjet. Het Congres verlent jeltsin
buitengewone volmachten voor het
doorvoeren van de econonsche her
vormingen. Jeltsin neemt Ie leiding
van de regering op zich.
januari 1992: Het dooreltsin ge
leide kabinet begint onder liding van
Jegor Gaidar de economisce hervor
mingen met het loslaten va de prij
zen.
april 1992: Voor het zese Congres
van Volksafgevaardigden orslaat Jelt
sin onder druk van de oppsitie zijn
naaste adviseur Gennadi Borboelis als
vice-premier. Gaidar wordtontslagen
als minister van financiën.^as nadat
de regering eensgezind dre;t met af
treden krijgt zij van het Cagres toe
stemming voor verdere hervrmingen.
juni 1992: Jeltsin benomt de ar
chitect van zijn economische beleid,
Jegor Gaidar, tot interim-premier.
december 1992: Met het oog op de
hoge inflatie en ineenstorting van de
produktiviteit eist het Congres een te
rugdraaien van het economische be
leid. Het komt tot een openlijke
machtsstrijd. Een voorstel om de presi
dent de controle over de regering te
ontnemen, wordt nipt door het Con
gres afgewezen. Gaidar wordt door de
vroegere Sovjet-functionaris Viktor
Tsjernomyrdin opgevolgd. Jeltsin orga
niseert als compromis met de opposi
tie een referendum voor 11 april over
een nieuwe Grondwet.
maart 1993: Het Congres gelast het
referendum af na aandringen van par
lementsvoorzitter Chasboelatov. Veel
bevoegdheden worden Jeltsin ontno
men. Zo kan hij niet langer via decre
ten het dagelijkse beleid voeren. Op 20
maart dreigt Jeltsin met de invoering
van een beperkt presidentieel bewind
en kondigt hij het referendum aan voor
25 april. Op 27 maart bindt het parle
ment in, nadat een poging om Jeltsin
van zijn ambt te ontheffen, is mislukt.
Het referendum zal doorgaan.
april 1993: Bij het referendum op
25 april spreekt 57 procent van de kie
zers het vertrouwen uit in Jeltsins be
leid. Maar de president krijgt niet vol
doende steun om nieuwe verkiezingen
voor het Congres van Volksafgevaar
digden te houden.
juni 1993: De door Jeltsin bijeen
geroepen Grondwetgevende Vergade
ring, samengesteld uit 760 vertegen
woordigers van politieke groeperingen
en regio's, neemt op 12 juni een ont-
werp-grondwet aan, die voorziet in de
vorming van een uit twee kamers be
staand parlement.
augustus 1993: Jeltsin verklaart op
12 augustus dat hij met alle middelen,
eventueel buiten de Grondwet om, in
het najaar nieuwe verkiezingen voor
het parlement wil houden. „De beslis
sende politieke slag in Rusland komt in
september", zei Jeltsin.
september 1993: Jeltsin schorst op
1 september vice-president Aleksandr
Roetskoj voorlopig wegens een corrup
tie-affaire. Op 18 september verklaart
Jeltsin zich in principe bereid tot ver
vroegde presidentsverkiezingen, indien
ook gelijktijdig verkiezingen voor het
parlement worden gehouden. De op
positie wijst het voorstel af.
Gamma SiBrpleister
Met schorseffekt,
korreldikte 2 of 3 mm
18 kg van 20.70 voor
Gamma Grondverf
Voor binnen en buiten,
2.5 liter, wit of grijs
van 25.90 voor
Witte kunststof Schroten Vuren houten Opbergrek
Per meter van 0.89 voor (hxbxd) 155x80x30 van 29.95 voor
