'Het is geen toneelstukje in een decor'
Voor een droom is
geen hemel te hoog
'De straat, de straat' is vis noch vlees
Cultuur&Kunst
Leiden gezien met hoofd in de nek
Stad en Land in Katwijk
WOENSDAG 22 SEPTEMBER 1993
Blaaskapelfestival in Noordwijk
noordwukDe Noordwijkse Hoofdstraat is zaterdag 25 septem
ber het decor van een blaaskapelfestival. Tien orkesten uit het
hele land geven vanaf een podium bij de 'Punt' een doorlopende
voorstelling. Het festival begint om 11.00 uur.
Collegium Voci zoekt leden
alphen aan den run Het Alphense koor Collegium Voci zoekt le
den voor een tienerkoor en een tweede meisjes/vrouwenkoor.
Het tienerkoor is bedoeld voor meisjes vanaf ongeveer 11 jaar.
Het repertoire bevat volksmuziek en hedendaagse muziek. Het
vrouwenkoor zingt, veelal a capella, liederen van klassiek tot
modern. Voor meer informatie: Yvonne Keizer, tel. 01720-31913.
Jazzfestival Wassenaar
wassenaar De Wassenaarse Jazz Club luidt zaterdag 25 septem
ber het nieuwe seizoen in met het 17de oude stijl jazzfestival.
Vanaf 12.00 uur spelen The Original Jawari Haihepic Rototon
Streetparade Jazzband en de Old Time Freewheelers in de Lang
straat. Op het podium zijn optredens van de Liberal Swing For
mation, de Workshop Oldtimers en Sax '90 o.l.v. Wouter Kiers.
Het festival gaat om 21.00 uur verder in cultureel centrum Wa-
renar met de Freetime Old Dixie Jassband.
Kunstfonds start met krappe beurs
den haag Cultuurminister D'Ancona heeft geen extra geld voor
het nieuwe Fonds voor de Podiumkunsten. Dat zei ze gisteren in
Den Haag bij de officiële presentatie van het fonds, dat voortaan
de subsidies voor de incidentele theaterprodukties verdeelt. Het
fonds wil meer geld, omdat het voor dit jaar slechts 94 van de
189 als positief beoordeelde aanvragen kon honoreren. Het
fonds heeft ruim 10 miljoen gulden te verdelen. In haar Kun
stenplan had de minister enige miljoenen meer voor het fonds
gereserveerd, maar de Tweede Kamer dwong haar andere keu
zes te maken. De minister vindt dat jammer maar hoopt dat er
in ons land blijvend meer initiatieven zijn dan gehonoreerd kun
nen worden.
Diepzeeprijs voor Tim Krabbé
cronincen De schrijver Tim Krabbé krijgt voor zijn roman 'Het
gouden ei' de Diepzeeprijs 1993, een onderscheiding voor het
boek dat onder scholieren het snelst in populariteit groeit. De
prijs, 5000 gulden, wordt eenmaal in de vier jaar toegekend door
de lezers van het tijdschrift Diepzee, dat met 15.000 lezers is uit
gegroeid tot het grootste literaire tijdschrift van Nederland. Eer
der ging de Diepzeeprijs naar Harry Mulisch (1986) en Bernlef
(1989).
Beeldend theater van Hinderik in Leidse Schouwburg
alkmaar rob bouber
Zijn huis houdt het midden tussen een schuur en een
boerderij. Hier en daar kiert een wrak kozijn en een lik
verf zou geen kwaad kunnen. Maar van onderhoud komt
niet veel als je met de voorstelling 'Glas' stad en land af
reist en druk bezig bent met de aanloopfase van een
energie en fantasie slurpende nieuwe produktie 'Regen'.
ben ik er niet bij. Ze staan volle
dig achter de produktie. Aan in
zet mankeert het nog wel eens
bij acteurs. We stonden eens in
een kleine zaal terwijl er in de
grote zaal een toneelvoorstel
ling was. Ik heb me hooglijk
verbaasd dat er vlak voor aan
vang beroepsmensen in de ar
tiestenfoyer achter een biertje
zaten. Zo'n houding kan ik niet
vatten. Die mensen hebben een
baantje, zijn niet met hun vak
bezig. Zo zou ik nooit willen
werken."
„Vroeger speelde ik zelf mee.
Maar eerlijk is eerlijk, ik kan er
buiten. Het enige dat ik wel
eens mis, is het applaus in ont
vangst nemen. Alleen tijdens
premières kom ik wel op het to
neel. Daarna neem ik afstand
van de produktie. Ik heb nu
meer aandacht voor het be
schouwen en regisseren; ik kan
me nu afvragen waarom een
bepaalde scène me niet bevalt.
Daar komt bij dat ik nieuwe
voorstellingen moet voorberei
den. In zo'n fase moet ik in ze
kere afzondering het ei zien te
In afwachting van de definitieve
vorm van 'Regen' zet Hinderik
dit seizoen de reprise van 'Glas'
op de planken. Eigenlijk zijn al
leen zijn medewerkers te zien;
Hinderik speelt zelf niet mee in
de periode dat zijn beeldende
theater van zaal naèr zaal trekt.
Aanstaande vrijdag staat deze
bijzondere produktie in de
Leidse Schouwburg.
Het is bijna een zeldzaamheid
om Hinderik te treffen. Want
naast zijn binnenlandse toer-
nees speelde hij als een reizen
de ambassadeur 50 procent van
zijn voorstellingen buiten Ne
derland. Met groepen als Carina
Holla, de Dogtroep en Stuff
Puppet was hij op uitnodiging
van WVC op menig internatio
naal festival de vertegenwoordi
ger van het Nederlandse bewe
gingstheater.
Inzet
Hinderik: „Ik ga nu niet meer
met alle voorstellingen mee. Al
tijd maar meereizen schroeft de
kosten aanzienlijk op. Op een
zeker moment is de groep auto
noom, kan zij zonder mij. Ik
weet dat de spelers zich even
goed volledig inzetten, ook al
„Bij een nieuwe produktie
voelt mijn hoofd aan als een la
boratorium. Alles begint te bor
relen en te gisten, ik word ner-
,,'Glas' gaat over relaties, over mensen, dus bestaat het materiaal, naast glas, uit mensen." foto emiliobrizzi
streep onder een optelsom van
zaken die plotseling helder wor
den en om heldere beelden vra
gen, om glas. 'Glas' gaat over re
laties, over mensen, dus bestaat
Negatief
„'Glas' is een afrekening, de
het materiaal, naast glas, uit
mensen. 'Glas' is een stuk dat
we kunnen het ook op dans- en
mimefestivals presenteren. Het
is geen toneelstukje in een de
cor. Als het alleen om het plaat
je ging zou ik decorontwerper
zijn geworden. Het is een
mengvorm met het beeld als
een belangrijk onderdeel."
„We hebben geen hoofdrol
speler. ieder moet gelijkwaardig
zijn, mensen moeten bewegen
in harmonie met het materiaal.
Tegen een acteur zeg ik 'vooral
niet acteren'; tegen een danser
zeg ik 'vooral niet dansen' en
tegen een mimespeler zeg ik
'vooral niet mimen'. Je loopt
over glas maar hoe loop je over
glas, hoe pak je het beet, hoe ga
jeer mee om?"
Het heeft er lange tijd naar
uitgezien dat Hinderik niet
meer in staat gesteld zou wor
den om volgens zijn formule te
werken. De Raad voor de Kunst
adviseerde negatief over zijn
manier van theater maken maar
er kwam uiteindelijk toch subsi
die voor 'Regen', de produktie
die hij aan het ontwikkelen is.
„Helaas niet genoeg", sombert
Hinderik „ik praat over een pro-
duktiesom van een bedrag met
zes nullen. Alleen het decor al -
een acht meter hoog draaito
neel, op een schijf met een
doorsnee van tien meter - kost
al een half miljoen. Ik moet met
veel mensen werken en heb
twee trailers nodig voor het ver
voer. En ik ik wil per se een slui
tende begroting hebben. Daar
om duurt het zo lang eer ik 'Re
gen' kan uitbrengen. Ik denk
dat het wel 1995 wordt."
Man van La Mancha is lust voor oog en oor
theater
recensie ben van den aarssen
Voorstelling; Man van La Mancha. Musi
cal door het Koninklijk Ballet van Vlaande
ren. Gezièn: 21 september, Den Bosch.
Op tournee vanaf 22 september.
Man van La Mancha heeft door
de jaren heen theatermakers en
toeschouwers aangesproken.
De dolende ridder van Cervan
tes werd ook in ons land al in
1968 in musical vorm óp de
planken gebracht met Guus
Hermus en Lex Goudsmit in de
hoofdrollen. Nu pakt het Ko
ninklijk Ballet van Vlaanderen
uit met een nieuwe Neder
landstalige versie.
En om het meteen maar te
verklappen: deze Man van La
Mancha, een regie van André
Ernotte, is een tweeënhalf uur
durende lust voor oog en oor,
een voorstelling vol waan en
werkelijkheid, verstilling en
vaart. Gisteravond beleefde de
voorstelling in het Casino-thea
ter in Den Bosch haar première.
Een ijzersterk toneelbeeld
opent de voorstelling. In een
doods grijs lrcht worden Moorse
bogen zichtbaar, allerlei volkse
types in even sombere kledij
hangen er rond: het is de gevan
genis van waaruit Cervantes
zijn verhaal over de de dolende
ridder vertelt. Een deur opent
zich en over een rolladder daalt,
gevangen genomen door de in
quisitie, de Man van La Mancha
in de kerker af, gevolgd door
zijn trouwe schildknaap Sancho
Panza. Omringd door dieven en
misdadigers vormt de man van
de verheven idealen een vreem
de eend in de bijt. Toch weet hij
door zijn verhaal de gevange
nen op zijn hand te krijgen.
De kerker waaruit geen ont
snapping mogelijk is als een
zinnebeeld van het menselijk
lot. De vorm van het decor sug
gereert slechts een deel van de
kerker, de tegenoverliggende
wand bevindt zich achter de
toeschouwer. Op die wijze be
leeft eenieder die kijkt de be
klemming van het gevangen
zijn. En toch, zo toont Cervan
tes door zijn personage aan, is
ontsnapping mogelijk: de fanta
sie, de droom, is de uitweg.
Tijdens het verhaal dat Don
Quichote vertelt, verandert de
gevangenis in een herberg of
een kerk. De levendige kleuren
in deze verhaalscènes maken
het verschil tussen de kille,
doodse werkelijkheid van de
kerker en de wereld van de ver
beelding des te indringender.
Ramses Shaffy is natuurlijk de
ideale acteur en zanger om Don
Quichote tot leven te brengen.
Met het gezicht doorgroefd en
getekend als de vlakten van La
Mancha is hij Don Quichote ten
voeten uit. Shaffy, altijd al op
het randje van overacteren,
vindt precies de toon voor de
karikaturale figuur die Don Qui
chote uiteindelijk is. Met veel
drama en zwier is hij de Ridder
van het Laatste Luchtkasteel.
En natuurlijk is er die stem
die kan ontroeren als geen an
der. In deze Man van La Man
cha zitten keeldichtknijpende
liedjes die tot het mooiste beho
ren van wat er in de laatste ja
ren in ons taalgebied geschre
ven is. Vertaler Stef Bos verdient
dan ook alle complimenten
voor de wijze waarop hij de
droombeelden van Don Qui
chote in woorden heeft weten te
vatten. De muziek van het or
kest onderleiding van Max
Smeets is ook al van een hemel
se schoonheid. Janke Dekker is
Aldonza en biedt Shaffy voor
treffelijk tegenspel en ook zij
beschikt over een fenomenale
stem.
De kracht van de voorstelling
ligt, naast het voortreffelijke ac-
Gechiedenis van gevelstenen in juweel van een boekje
Ramses Shaffy speelt Don Quichote in de musicalproduktie 'Man van La Mancha'. foto anp/paul de bakker
teren en de schoonheid van de
muzikale nummers, zeker ook
in de uitgekiende tempowisse
lingen. Een breekbaar lied
wordt afgewisseld door een tur
bulente speelscène, een ernstige
tekst vol diepgang en,filoso
fische bespiegeling loopt naad- gehaald om voor de inquisitie te
loos over in een kwinkslag, verschijnen, is er geen droef
kortom, deze Man van La Man- heid; immers, de droom leeft
cha zit prima in elkaar. En er is voort, de wereld is dankzij de
de loutering zoals bij elke grote
kunst: wanneer Cervantes/Don
Quichote uit de kerker wordt
luchtkastelen van de dolende
ridder een beetje mooier, een
beetje beter geworden.
leiden «letty stam
Het is 1 centimeter dik, 11 cen
timeter breed en 16 centimeter
hoog. Het weegt 185 gram. Het
ziet er prachtig uit en het leest
heerlijk weg. Leiden gebeiteld,
gevelstenen binnen de singels
heet dit juweeltje en het is de
tweede uitgave in de serie Leids
Verleden van de dienst Bouwen
en Wonen, afdeling Monumen
tenzorg. Nog beter: houd het
niet bij lezen alleen maar stop
het boekje in een colbertzak of
tas en wandel met het hoofd in
de nek de straten af om de ste
nen zelf te aanschouwen.
Over het rijke, Leidse verle
den zijn genoeg boeken ver
schenen maar die zijn lang niet
altijd even toegankelijk. Van
daar dat de afdeling Monumen
tenzorg van Bouwen en Wonen
het plan opvatte om diverse on
derwerpen uit de geschiedenis
in helder Nederlands te laten
optekenen. Eerste in de reeks
was Op muren en getimmerten,
geschilderde gevelreclames in
Leiden dat eerder dit jaar ver
scheen. Annemarie Postma, 6-
de jaars studente kunstgeschie
denis, schreef Leiden gebeiteld
waarbij ze de artikelen van J.
Zwanenburg uit het Leids Jaar
boekje (1985-1988) als basis ge
bruikte.
Gevelversieringen hadden in
de middeleeuwen zo ongeveer
de functie van neonreclame
vandaag de dag. Ze gaven aan
wie er waar wat verkocht. En bij
gebrek aan straatnamen en
huisnummers vond de burger
zijn weg aan de hand van na
men van huizen of kenmerken
de gebouwen als kerken. Post
ma noemt in het boek als voor
beeld de Stove. De burger nam
hier een bad en liet zich meteen
bijpraten over alle gebeurtenis
sen in de stad.
De bakker, de vroedvrouw, de
schoenmaker of de smid ge
bruikten in het begin houten of
metalen borden om zichzelf aan
te prijzen. Die hingen vaak
De oude man aan de gevel van
het voormalige 'Oudeliedenhuis'
aan de Herengracht 35. foto pr
nogal laag en staken ver over de
straat heen. Alleen wie goed be
kend was in de stad en wist wat
waar hing kon 's nachts zonder
zijn hoofd te stoten over straat.
Het bestuur kwam dan ook al
snel met verordeningen over
hoogte en lengte van de borden.
Wegens brandgevaar werd op
23 mei 1450 een bepaling van
kracht dat Leidenaars geen hui
zen van hout meer mochten
bouwen. Dat betekende het ein-
de van de houten borden en het
begin van de gevelstenen. Daar
kwam in de tweede helft van de
achtiende eeuw de klad in. Lei
den leed onder de economische
recessie en de uitbreiding van
de stad lag bijna stil. Daar
kwam nog eens bij dat een
eeuw later straatnamen en
huisnummers werden inge
voerd. Vanaf die tijd zijn heel
veel stenen, verwaarloosd, ver
plaatst, verkocht of gewoon ver
dwenen.
Veel stenen vertellen over al
lang verdwenen ambachten.
Aan sommigen is een verhaal
verbonden zoals de drie stuk-
1 m -
De gaper als uithangbord van de
apothekers. foto pr
ken op de Breestraat 77. De
middelste steen toont een krab
met een kroontje. Het verhaal
wil dat hier ooit een herberg
heeft gezeten waar op mysteri
euze wijze een aantal mannen
overleed. Steeds in dezelfde ka-
mrr en steeds luid het sta htof-
fer een merkwaardig wondje in
de nek. Boosdoener bleek een
grote, giftige spin te zijn. De
krab op de gevelsteen werd ken
nelijk voor dat beest aangezien.
Of anders zijn in het vuur van
het vertellen de dieren met el
kaar verwisseld.
Weldoeners zijn ook vaak ge-
eerd met een steen, getuige de
vele exemplaren boven de hof
jes in leiden. En de rijken en de
machtigen waren het aan hun
stand verplicht om hun gevel te
versieren. Ook zijn er stenen die
de Leidenaren een moreel
steuntje in de rug gaven. In Lei
den gebeiteld is een kaartje op
genomen waar die kleine stuk
jes geschiedenis zijn te vinden.
Het boekje is vanaf vrijdag 24
september te koop in de boek
handel voor 15,00.
recensie wunand zeilstra
Voorstelling- 'De straat, de straat', van en door Bavo Ga
lama. Gezien: 21/09, Schouwburg, Leiden.
In eerdere solovoorstellingen rende Bavo
Galama zichzelf haast voorbij. Ook in 'De
straat, de straat' wordt weer het nodige
overhoop gehaald, maar is desondanks rus
tiger van opzet. Soms zelfs is de voorstelling
een beetje traag.
Galama brengt een eigen vorm van ver
halend cabaret. Hij typeert enkele wat ver
eenzaamde personages, van wie gaandeweg
blijkt, hoe ze in zijn verhaalopzet figureren.
Voor het neerzetten van zo'n type neemt hij
uitgebreid de tijd. Jammer genoeg is zeker
niet ieder personage interessant genoeg om
zo uitvoerig onder de aandacht te worden
gebracht.
Géén hoge grapdichtheid, maar een rake
typeringskunst met een snufje maatschap
pijkritiek lijken beoogd. Dankzij de verbale
en mimische talenten van Galama komt die
bedoeling duidelijk uit de verf. Alleen ge
beurt dat niet op een dusdanig inspirerende
manier dat je als vanzelf op het puntje van
je stoel gaat zitten.
De aan een lantaarnpaal hangende man,
de met haar kind geen raad wetende jonge
moeder, de shag rollende rampenkijker, de
zich verdedigende vechtersbaas en anderen
vertellen ieder hun aandeel in het verhaal.
Tegen het einde ontstaat er zelfs enige
spanning rond de afloop. Die wordt echter
teniet gedaan, doordat de ontknoping
steeds maar weer wordt uitgesteld.
Ondanks alle gedegen voorbereiding en
vakkundige uitwerking is 'De straat, de
straat' allerminst een meeslepende voor
stelling geworden. Er wordt in de zaal wel
regelmatig gegrinnikt, maar betrekkelijk
weinig echt gelachen. Bavo Galama heeft
zich'vastgebeten in een vorm van cabaret
die vis noch vlees lijkt te bieden: het is geen
cabaret en het is geen toneel. Het is een
tussenvorm die zijn bestaansrecht met
meer overtuigingskracht zou moeten bewij-
koos voor natuur. Vanaf zijn
boot heeft hij de mooiste Zuid
hollandse plassen vastgelegd.
De Haagse F. de Nocker is geen
onbekende in Katwijk. Na de
oorlog was hij er vaak op be
zoek met zijn olieverven en
aquarellen.
FOTO IRIS RÖMER
'Stad en Land' is het thema van
de tentoonstelling die vanaf za
terdag 25 september te zien is
in galerie De Witte Duif in Kat
wijk. Diverse kunstenaars tonen
hun kijk op het leven in stad en
land. De natuur trok kennelijk
meer aan dan de bebouwde
omgeving. Het merendeel van
de werken in De Duif hebben
het leven op het land als onder
werp.
De schilders E. Gerdes en
Thomas van Wissen hadden
beide een voorliefde voor heu
vellandschappen. Ook de Leidse
schilder J.C. van der Heijden
In De Witte Duif is werk te
zien van in totaal 25 kunste
naars. Het zijn geen grote na
men maar ze maakten wel klei
ne meesterwerkjes. De expositie
is tot november te zien elke za
terdag van li.oo uur tot 13.00
uur en van 14.00 uur tot 17.00
uur. De Witte Duif is te vinden
aan de Koninginneweg 12 a.
