Van der Zwan heeft altijd gelijk, zegt Van der Zwan Stenengooiers moeten nog een tijd afkicken Feiten &Meningen MAANDAG 20 SEPTEMBER 1993 152 2 Hoogleraar-adviseur is ambitieus, hard en idealistisch Prof. dr. Arie van der Zwan zit alleen achter de tafel, tien minuten voor het begin van de persconferentie. Enkele meters van hem vandaan staan de bonzen van de Neder landse gezondheidszorg, zijn opdrachtgevers bij deze ge legenheid. Ze zijn verwikkeld in een geanimeerd gesprek. De professor heeft handjes geschud, maar zondert zich dan af. Hij moet 'onafhankelijke deskundigheid' uitstra len. Voor wie het niet ziet, zal hij het dadelijk te pas en te onpas uitspreken: „Voor ons als commissie van onafhan kelijke deskundigenWaarop een van zijn onomstote lijke waarheden volgt. Onomstotelijk inderdaad, want Van der Zwan is niet zomaar een onafhankelijk deskun dige, hij is dè onafhankelijk deskundige. Dat vindt hij. „Na dertig rapporten in zes jaar over de gezondheids zorg, is het niet tijd voor nög een rapport. Dan is het tijd voor hèt rapport." Dat zegt hij. DEN HAAG GEERT DEKKER Het was de tweede grote pers conferentie vorige week die draaide om Arie van der Zwan. de 58-jarige econoom, socialist, onderzoeker, adviseur, mana ger, hoogleraar, spreker en ga zo maar door. Hij is een van de gewichtigste 'onafhankelijke deskundigen' die Nederlandse belangengroeperingen kunnen inschakelen. Van der Zwan garandeert daar bij het absolute ontbreken van zoetsappigheid. Nadat hij vori ge week eerst de uitvoering van de Bijstandswet had neergesa beld, gaf hij afgelopen donder dag zijn oplossing voor de pro blemen in de gezondheidszorg: zorg dat het beroep op de zorg minder wordt. Met flinke wachtlijsten vallen de zeurders vanzelf af, zo veronderstelt hij. Zitten er immers niet een hoop aanstellers bij de mensen die vragen om medische hulp? Of: laat iedereen zich apart bijver zekeren voor sportblessures, verkeersongelukken en ongeval len op het werk. Dan wordt men vanzelf voorzichtiger. Arie van der Zwan is geen man van het compromis. Dat is hij nooit geweest. In de jaren vijftig en zestig was hij actief in de ra dicaal-socialistische beweging, onder andere bij de Socialisti sche Jeugd, een militante orga nisatie met uniformpjes en al. Zijn vriend van het eerste uur, Henk Lange: „We waren te radi caal voor de PvdA. Van dat zie- kenfonds-socialisme, het be schermen van de zwakkeren en dat soort dingen, moesten we niets hebben. Nivellering en ge lijkheid, niks daarvan. Nee, we knokten voor gelijke kansen, daar moest de aandacht naar uitgaan. Maar als aan die voor waarde dan eenmaal voldaan is, gaat het er verder alleen nog om de handen uit de mouwen te steken en te onthouden dat te genover rechten ook plichten staan." Met Henk Lange richtte Van der Zwan, beiden studerend aan de Economische Hogeschool in Rotterdam, de socialistische studentenvereniging Politeia op. Na de studie richtten ze sa men het (nu nog bloeiende) Ne derlands Centrum voor Marke ting Analyse op. Handen uit de mouwen immers. Het socialisme van het harde werken past bij Van der Zwan, zo zeggen mensen die met hem hebben samengewerkt. Hij combineert een overweldigende ambitie en geldingsdrang met idealisme. De hoogleraar is een wereldverbeteraar. Zelf wil Van der Zwan niet praten over zijn persoonlijke eigenschappen. „Dat is echt iets voor politici en daar benijd ik ze niet om. Om niet te zeggen dat ik daar mijn neus voor ophaal." Ondanks zijn weerzin tegen sommige aspecten van de poli tiek, werd Van der Zwan enkele jaren geleden weer politiek ak- tief. In 1968 had hij zijn lid maatschap van de PvdA opge zegd, nadat de partijhervormin gen door Nieuw Links hem te genvielen. Radiomaker Jan Na gel, die toen deel uitmaakte van Nieuw Links: „Van der Zwan zag dat als halve maatregelen." Gevraagd naar de reden van zijn politieke terugkeer, zegt Van der Zwan nu: „Het socialis me stond er toen zo beroerd voor." Kroonprins Naast zijn niet geringe ambities om 'definitieve rapporten' te schrijven, het socialisme te red den en de wereld te verbeteren, heeft Arie van der Zwan het ook in het bedrijfsleven willen ma ken. Na vijf succesvolle jaren als president directeur van de Na tionale Investeringsbank, kwam hij in 1988 als vice-voorzitter van de hoofddirectie bij Vendex International in dienst. 'De kroonprins van Anton Drees- mann' werd hij genoemd. Op dracht: haal de warenhuizen uit de problemen. Van der Zwan ging aan de slag en presenteer de een plan dat zo rigoureus was, dat Dreesmann terug schrok voor de consequenties. Omdat Van der Zwan niet ak koord ging met halve maatrege len, vertrok hij in 1989 weer. Zijn volgende avontuur beleef de hij als president-directeur van de World Software Group, de investeringsmaatschappij van computerbedrijf Volmac. Van der Zwan kreeg een enorm kapitaal tot zijn beschikking om door deelnemingen een inter nationaal netwerk van software bedrijven op poten te zetten. Dit keer was het de terugval in de branche die hem nekte. Vanaf dat moment, een jaar ge leden, richt Arie van der Zwan zich op zijn deeltijdbaan als hoogleraar en op zijn eigen ad- vies-BV, die overigens nooit stil gelegen heeft. Of het nu om Fokker, Hoogovens, het hoger beroepsonderwijs, Schiphol, NS, de toekomst van de stad Den Haag, de werkloosheid on der allochtone jongeren, de ge zondheidszorg, het Nederlands industriebeleid of de uitvoering van de bijstandswet gaat, Van der Zwan heeft er de afgelopen jaren zijn oordeel over uitge sproken. Een hard en vèrdra- gend oordeel vaak. Een kwalita tief hoogstaand oordeel ook, want iedereen is het er over eens dat Van der Zwan een su per-intelligente, creatieve en spitvondige geest heeft. Maar zijn oordelen worden meestal als 'politiek onwerkbaar' gekwa lificeerd. WAO Zoals bijvoorbeeld het vonnis dat hij in 1981 velde over de WAO. In een interview met de toenmalige Haagse Post dringt hij erop aan de WAO te schor sen „omdat iedereen weet dat de WAO volkomen oneigenlijk gebruikt wordt". Daarnaast wil de Van der Zwan toen dat „de overheid zijn spierballen laat zien": dat het ziekteverzuim be streden wordt, de sociale uitke ringen van schoolverlaters ver laagd worden en dat er voor een flexibele arbeidsmarkt gezorgd wordt. Maar in 1981 was er geen politicus die zich aan een dergelijk radicaal programma wilde wagen. Nu, ruim tien jaar later, zijn het echter stuk voor stuk beleidsmaatregelen die worden uitgevoerd. Een soortgelijke ervaring had Van der Zwan na zijn korte car rière bij Vendex. Twee jaar na dat hij was'opgestapt, bleek de nood bij het warenhuisconcern zo hoog dat er alsnog keihard gesaneerd moest worden. Arie van der Zwan kan achteraf vaak 'zie je wel' zeggen, maar hij mist iets om zijn gelijk te krijgen op de momenten dat het erom gaat. Mensen die met hem hebben samengewerkt wij zen erop dat Van der Zwan niet in een team kan werken. Hij ziet zijn medewerkers niet staan. Hij zou ook geen leiding kunnen geven, alleen maar kunnen lei den. Teveel ik. te weinig wij. Dat gebrek aan tact heeft hem in het bedrijfsleven de kwalificatie 'mislukt' opgeleverd. Een ge brek ook dat een lid van een grote Van der Zwan-commissie uit het verleden, verleidt tot de uitspraak dat Van der Zwan „een zelfingenomen goeroe is, die zijn rapport al kJaar heeft voordat de commissie is geïn stalleerd". Arie van der Zwan is er de man niet naar om veel rekening te houden met andere opvattin gen. Hij is ooit genoemd als mi nister van economische zaken, maar afgezien van zijn eigen standpunt dat hij 'liever een on afhankelijk en vrij denker blijft', zou hij het volgens velen ook niet kunnen. De politieke reali teit van verschillende belangen die tegen elkaar worden afge wogen, met een compromis als resultaat, is hem een doorn in het oog. Op de eerdergenoemde pers conferentie naar aanleiding van zijn rapport over de gezond heidszorg, pareerde Van der Zwan verwijzingen naar die rea liteit, telkens beginnend met de zinsnede „Maar het zou zo moeten zijn, datStaatssecre taris Hans Simons van WVC moest hem vertellen dat het 'zo' niet in elkaar zit. „Met uw sug gestie sport-, verkeers- en be- drijfsletsels aanvullend te laten verzekeren, geeft u een mening, een mening die staat naast vele anderen," legde Simons uit. Van der Zwan ziet dat zo niet: zijn mening immers, staat niet naast, maar boven vele ande- W J Cii' o flu De oordelen van Arie van der Zwan worden vaak als 'politiek onwerkbaar' gekwalificeerd. foto gpd De verdeeldheid on der de Palestijnen is zo groot dat nieuwe gevechten tussen voor- en tegenstan ders van het akkoord van Washington niet zijn uitgesloten. De Palestijnse jeugd heeft de laatste jaren geleerd van zich af te slaan en dan vooral door met stenen te gooien, foto»reuter Hoe kan jonge Palestijnen dui delijk worden gemaakt dat de stenen waarmee zij jarenlang naar Israëlische soldaten heb ben gegooid, voortaan moeten worden gebruikt voor de op bouw van hun land. Het is een van de vele problemen waar mee de Palestijnse leiders zit ten nu een akkoord is bereikt voor de Gaza-strook en Jeri cho. Daardoor mogen de Pa lestijnen eindelijk zelf beslis singen nemen over 'hun' grond. De situatie vertoont grote overeenkomst met die in Zuid-Afrika. Zoals veel zwarte jongeren onder het motto 'eerst de vrijheid, later het on derwijs' letterlijk vechten voor hun toekomst, zo heeft ook een groot deel van de Pales tijnse ieugd de laatste jaren vooral geleerd om van zich af te slaan en vooral te gooien. Een andere manier van leven kennen ze niet. Of zoals Janine di Giovanni stelt: „Dit zijn kinderen die to taal onbevreesd soldaten met stenen bekogelen, die op hun vijfde woorden als molotov cocktail, martelaar en oorlog hebben geleerd en die me aankijken met een mengeling van pret en afgrijzen als ik hun vraag of ze ook joodse kinde ren kennen. Ze zijn niet bang om te sterven. Sommige kin deren zijn zo gehard dat ze niet met hun ogen knipperen wanneer ze zien dat hun vader in het holst van de nacht door soldaten wordt afgevoerd." De Amerikaanse journaliste stelt dat vast in haar boek 'In dringers in eigen land, Israël en de intifada'. Ze schreef dat vóór de ondertekening van Hèt Akkoord. Desondanks is haar beschouwing over de „hopeloosheid en haat" in de vele vluchtelingenkampen nog uiterst actueel. De intifada, de opstand van de Palestijnen. begon in december 1987 in de Gaza-strook en breidde zich al snel uit naar de westelijke Jordaanoever. Di Gio vanni werd er in eigen land mee geconfronteerd toen zij op de voorpagina van de Chicago Tri buneeen foto zag staan van vier Palestijnen in een afgelegen dorp op de Westoever. Zij wer den levend begraven door een Israëli op een bulldozer. Uit het onderschrift bleek dat het IDF, het Israëlische leger, de chauf feur opdracht had gegeven de mannen te begraven. Nadat het leger het gebied had verlaten, haastten de dorpelingen zich om de mannen uit te graven. „Het was voor het eerst dat ik het woord intifada gebruikt zag in verband met de Palestijnen." 'Gewone mensen' Op zoek naar het verhaal achter dergelijke foto's trok Di Giovan ni naar de Gaza-strook en de westelijke Jordaanoever om te praten met „gewone mensen, Palestijnen en Israëli's". In haar eerste boek staan de Palestijnen echter centraal en dan vooral jongeren die woede hebben omgezet in geweld. Een aantal van hen, zoals de Zwarte Pan ters, in extreme mate. Zij heb ben de stenen in de loop der ja ren ingewisseld voor Uzi's, Kalashnikovs, machinegeweren, messen, zelfgemaakte bommen en zwaarden. Vooral voor die laatste groep zal het 'Verdrag van Washington' geen vrede inhouden. Maar ook de 'stenengooiers' zullen nog geruime tijd moeten afkicken voordat ze weer 'normale' men sen zullen worden en niet lan ger in iedere Israëli een monster zien. „Wij zijn geen monsters. Wij willen niet op kinderen schie ten. Maar dit zijn toch geen kin deren. Als ze op je afkomen met een steen in hun hand en Al- lahoeakbar schreeuwen, voel je je doodsbang. Als je op pa trouille bent, ben je kwetsbaar, misschien wel net zo kwetsbaar als zij", zo kreeg Di Giovanni van een Israëlische soldaat in Gaza te horen. Een van de consequenties van het in Washington gesloten ak koord is dat het Israëlische leger zich uiterlijk 7 april volgend jaar moet hebben teruggetrokken uit de Gaza-strook en Jericho. Daarmee komt fn elk geval in deze gebieden een einde aan de confrontaties tussen Israëlische militairen en Palestijnen. De vraag is echter of daarmee ook het geweld wordt afgezworen. De verdeeldheid onder Palestij nen is zo groot dat nieuwe ge vechten tussen voor- en tegen standers van de overeenkomst bepaald niet zijn uitgesloten. Los daarvan kan echter worden vastgesteld dat met het vertrek van de Israëli's niet automatisch alle trauma's van de Palestijnen verdwijnen. Dr. Ahmed Baker, professor in de psychologie aan de Birzeit-universiteit op de westelijke Jordaanoever, heeft onderzocht wat de intifada voor effect heeft op een grote groep kinderen in de bezette gebie den. Zijn conclusie is dat „de ef fecten van posttraumatische stress nog door twee generaties zullen worden gevoeld". 'Kleine volwassenen Dat verbaast Laila Atsjan, een maatschappelijk werkster in Beit Sahour op de westelijke Jordaanoever, niet: „Er ont breekt iets volledig en dat is het besef van hun jeugd. Ze leven niet als kinderen, maar moeten zich vanaf het moment dat ze baby zijn gedragen als kleine volwassenen. Wanneer mensen niets te verliezen hebben, heeft het leven geen betekenis. Ze hebben niemand tot voorbeeld, niets om naar uit te kijken. Geen leraar om hen te onder wijzen." De oplossing voor het probleem geeft Janine di Giovanni niet. Zij volstaat met een bij vlagen schokkende beschrijving van het leed van mensen van wie in de Gaza-strook ongeveer veertig procent werkloos is, dertig pro cent lijdt aan depressies en angstgevoelens en zeventien procent analfabeet is. 'Indringers in eigen land, Israël en de intifadavan Janine di Giovanni is uitgegeven door H.J. W. Becht in Haarlem, prijs f39,90, ISBN-nummer 90 230 0806 5/NUGI644.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1993 | | pagina 2