15
Links Polen benauwd over mogelijke winst
f li
Voor GATT zijn
stalen zenuwen
onontbeerlijk
Feiten &Meningen
Scheiden met drie
woorden kan nog
steeds in India
Uilenstede
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1993
'Er wordt een val voor ons opgezet'
De belangstelling voor de
verkiezingsbijeenkomst
van de Partij van Verenigd
Links (SLD) in een buiten
wijk van Warschau is niet
overdreven groot. Er zijn
zo'n vijfentwintig mensen
komen opdraven, de mees
ten van hen oudere man
nen. Niet veel, maar gezien
de lauwe Poolse verkie
zingscampagne ook niet
echt teleurstellend.
WARSCHAU RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT
Niets op de bijeenkomst doet
eraan denken dat de meeste
aanwezigen elkaar zo'n vijf jaar
geleden nog met 'kameraad' be
groetten en over de toekomst
van het socialisme mijmerden.
Maar als de kandidaten zich
voorstellen en op verzoek van
de aanwezigen opheldering ge
ven over hun politieke verleden,
blijken ze stuk voor stuk ooit lid
van de communistische partij te
zijn geweest.
Er hangt een voorzichtige sfeer
van triomf in de lucht. Er wordt
gespeculeerd over mogelijke re
geringscoalities na de verldezin-
gen en over de vraag of links in
Polen na morgen de absolute of
alleen de relatieve meerderheid
zal halen. De vroegere commu
nisten in Polen staan, een
beetje tot hun eigen verbazing,
volgens de opiniepeilingen op
duidelijke winst.
De laatste peilingen geven de
SLD en de vroeger aan de com
munisten gelieerde boerenpartij
PSL samen kans op zo'n 28 pro
cent van de stemmen. De kies
drempel schakelt partijen met
minder dan vijf procent van de
stemmen uit, en dat betekent
dat de twee mogelijk rond de
vijftig procent van de parle
mentszetels krijgen.
'Een ramp', zo kenschetsen
sommige politici ter rechterzij
de deze ontwikkeling. Extreem
rechtse partijen hebben al ge
dreigd bij een overwinning van
links de straat op te gaan en de
'communisten' op die manier
opnieuw ten val te brengen.
Maar de Nederlandse bankier
Alfred de Seriêre, president van
de International Bank in Poland
(voor 18 procent bezit van de
ABN-AMRO) ziet een overwin
ning van links met veel minder
zorgen tegemoet. Onder buiten
landse ondernemers leeft, voor
zover hij kan overzien, geen
vrees dat de SLD straks alle her
vormingen terug zal draaien.
„Juist deze maand hebben we
bemiddeld bij de afronding van
twee enorme investeringen. Een
daarvan is volgens mij de om-
WmV - s
Jongeren hangen verkiezingsposters v
vangrijkste die tot nu toe in Po
len is gedaan."
Ten eerste, meent de Seriêre, is
de politieke en economische
ontwikkeling van Polen niet1
meer terug te draaien. „Een
linkse regering kan de koers wel
bijstellen, maar het schip hele
maal keren is onmogelijk. Bo
vendien waren de Poolse com
munisten nooit overtuigde ro-
de-vlagzwaaiers. De SLD-politi-
ci zijn goed opgeleide mensen
en je mag verwachten dat ze de
uitgezette economische koers
onderschrijven."
De bankier verwacht vooral bij
stellingen op het sociale vlak, en
daarin kan hijfle post-commu-
nisten nog wel gelijk geven. Zo
succesvol als de economische
hervormingen waren, zo mis
lukt is het sociale beleid. „De
pensioenen houden niets in, er
n de voormalige premier Jan Olszewski op.
zijn nauwelijks verzekeringen
en de gratis gezondheidszorg
stelt in de praktijk weinig meer
voor. Vooral de ouderen en
mensen op het platteland zijn
er echt slecht aan toe."
Veel gevaarlijker dan een over
winning van links is volgens de
Seriêre een overwinning van het
huidige Poolse rechts. Het gaat
om een verzameling partijen
die door hem als een mengsel
van de Centrumpartij en de
partij van Boer Koekoek wordt
omschreven.
Wat zich ter rechterzijde in de
Poolse politiek beweegt, is een
merkwaardig samenraapsel van
bekrompen nationalisme, anti
semitisme, conservatief katholi
cisme en regelrechte clownerie.
Wat de Poolse politiek ontbeert,
is een respectabele rechtse par
tij.
„Het ware drama van Polen",
zegt zelfs de SLD-kandidaat
Wlodzimierz Nieporet op de
verkiezingsbijeenkomst in de
Warschause buitenwijk, „is niet
de overwinning van links, maar
het ontbreken van een redelijk
rechts alternatief'.
De liberale politicus Donald
Tusk geeft de rechtse partijen
openlijk de schuld van de op
komst van links. „Ze hebben er
voor gezorgd dat de kiezers
denken dat er geen enkel ander
redelijk alternatiefis. Aan de
ene kant zijn ze erin geslaagd
het beleid van de huidige (libe
raal georiënteerde) regering vol
komen zwart te maken. Aan de
andere kant ziet iedere Pool dat
zij zelf duidelijk niet deugen.
Dan blijft links als enig alterna
tief over."
Dat links zit intussen zelf een
beetje met zijn mogelijke over
winning in de maag. Op de ver
kiezingsbijeenkomst in War
schau benadrukt een van de
kandidaten dat de SLD alleen
zal streven naar de regerings
macht als ze kan rekenen op
een stevige coalitie.
De partij wil niet in de positie
van het huidige liberale kabinet
worden gemanoeuvreerd, dat
bij iedere regeringsbeslissing
maar moest hopen dat een
meerderheid in het parlement
daarin mee wilde gaan.
En zelfs met een stevige meer
derheid blijft de SLD sceptisch.
De partij gelooft weinig van de
positieve economische resulta
ten die Polen het afgelopen jaar
volgens regeringscijfers en vol
gens het Internationale Mone
taire Fonds heeft weten te be
reiken. „Er wordt een val voor
FOTO EP A JANEKSKARZYNSKI
ons opgezet", meent een van de
sprekers.Als straks blijkt dat
de economische cijfers volgend
jaar tegenvallen, kunnen ze ons
daar de schuld van geven."
President Lech Walesa consta
teerde afgelopen week in een
interview in het weekblad Poli-
tika dat als de post-i
ten nog een keer
nen, deze verkiezingen de beste
tijd zijn. De situatie van Polen is
nog steeds zo moeilijk, dat de
SLD in een regering vrijwel ze
ker haar populariteit zou kwijt
raken. En daarmee kan volgens
Walesa voorgoed een einde aan
het communistische tijdperk
komen.
CORRESPONDENT
Als iemand een kwartje opzij
had gelegd telkens wanneer bij
de GATT het woord crisis was
gevallen, dan was hij nu rijk. Als
hij ook nog eens een kwartje
had gereserveerd voor al die ke
ren dat het op het nippertje
goed kwam, was hij miljonair.
Brussel heeft er een gevleugeld
woord voor: de GATT telt even
veel bijna-mislukkingen als in
Bosnië bestanden zijn geschon
den.
Stalen zenuwen zijn onontbeer
lijk voor iedereen die te maken
heeft met de GATT, de Algeme
ne Overeenkomst inzake Tarie
ven en Handel die een vrijere
wereldhandel nastreeft. Het is
als een partij blufpoker: wie
durft het hoogste in te zetten op
een magere kaart, in de hoop
hem niet te hoeven laten zien.
Frankrijk, na Amerika 's werelds
grootste landbouwexporteur en
de grootste profiteur van EG-
steun, heeft heel hoog ingezet.
Parijs dreigt maandag in net ge
zamenlijke beraad van de EG-
ministers van buitenlandse za
ken en landbouw een veto uit te
spreken over het zogeheten
Blair I louse-akkoord. Daarin
beloofden EG en VS eind vorig
jaar hun export van gesubsidi
eerde landbouwprodukten in de
komende zes jaar met 21 pro
cent te verminderen.
Rollen de.EG-ministers straks
ruziënd over straat, dan is Ame
rika de lachende derde. Dwingt
Frankrijk de EG tot het open
breken van het akkoord, dan
komt Washington ongetwijfeld
ook met een nieuw 'boodschap
penlijstje' op de proppen en
kan alles weer van voren af aan
beginnen.
Dat zou een blamage zijn te
genover de rest van de wereld.
Het akkoord is namelijk niet al
leen een principe-overeen
komst tussen de EG en de VS,
het is ook als blauwdruk be
doeld voor alle 116 landen die
bij de GATT zijn aangesloten.
Toen de GATT zeven jaar gele
den zolang duurt het huidige
overleg al in Uruguay besloot
om de landbouw in zijn afspra
ken over eerlijker concurrentie
op de wereldmarkt te betrek
ken, had men vooral de kansar
me Derde-Wereldlanden op het
oog. Na de val van de Berlijnse
Muur zijn daar nog eens de
Middeneuropese staten bijge
komen. Rusland en China staan
met de deurknop in de hand.
Een eenvoudig ingrediënt als
knoflook kan al als graadmeter
dienen voor de problemen die
sommige westerse landen met
deze nieuwe wereldhandelsorde
hebben. Het expanderende Chi
na wist deze zomer 16.000 ton
(goedkope) knoflook in Europa
cif te zetten. De klassieke telers
Frankrijk, Italië en Spanje ston
den meteen op hun achterste
benen en bedongen in Brussel
dat de invoer van Chinese knof
look tot 31 december dit jaar
zou worden verboden.
Omdat China (nog) geen GATT-
lid is, heeft het geen verweer. Er
zit echter nog een luchtje aan:
het kost de Fransen ruim drie
gulden om een kilo knoflook op
eigen bodem te produceren,
tweemaal zoveel als de prijs van
een kilo Chinese knoflook in de
winkel. Dat is dan ook precies
waar GATT-chef Peter Suther
land onlangs op hamerde: de
consument is de dupe van de
onnodig hoge prijzen die pro
tectionisme met zich mee
brengt. Sutherland: „Het is
hoog tijd dat regeringen open
kaart spelen en de consumen
ten duidelijk maken hoeveel zij
bijdragen in de winkel of via
de belasting om nationale in
dustrieën te beschermen tegen
importconcurrentie."
De Europeanen spannen de
kroon. Per hoofd van de bevol
king betalen de EG-burgers per
jaar zo'n 870 gulden aan steun
voor de landbouw, de Noren
zelfs meer dan 1800 gulden, de
Amerikanen ongeveer 690 gul
den. Japan op zijn beurt ver
biedt rijstimporten en betaalt
500 gulden voor een partij, die
in New York 100 gulden doet.
Men moet zich voorts niet, al
dus Sutherland, blindstaren op
het landbouw-element in de
huidige GATT-ronde. Er zijn
nog veertien andere sectoren
aan de orde, waaronder niet
minder belangrijke dan textiel,
staal, financiële diensten, elek
tronica, papier en hout. Op en
kele van die terreinen heeft de
industrie (ook de Franse) meer
te winnen dan de landbouw te
verliezen heeft.
Daarmee zijn de Fran^boeren
nog niet van de straat. Zij gelo
ven dat het Blair House-ak-
koord veel harder in de gesubsi
dieerde export snijdt dan vorig
jaar juni bij de Europese land
bouwhervorming, de opmaat
tot het GATT-akkoord, was af
gesproken. De Europese Com
missie bestrijdt dat, evenals bij
voorbeeld het Centraal Plan Bu
reau (CPB) in Nederland. Som
migen, onder wie minister Buk
man (landbouw), fluisteren dat
de kern van de zaak domweg is
dat Parijs om electorale redenen
heeft verzuimd zijn boeren
goed in te lichten over de effec
ten van de EG-landbouwher-
vorming en dus ook over de
GATT-afspraken.
De Franse regering is zelf in
middels voorzichtig begonnen
enige afstand tot zijn boeren te
nemen door te zeggen dat de
blokkade rond Parijs het diplo
matieke overleg verstoort. En in
de laatste dagen is steeds min
der sprake van veto en steeds
meer van 'verklarende protocol
len'. Daar zouden zelfs de overi
ge EG-landen nog een graantje
van kunnen meepikken.
In zo'n protocol zou Parijs on
der meer 'aggregatie' willen op
nemen. Daarbij worden ex
portreducties niet aan één be
paald produkt, maar aan een
produktgroep gebonden, een
idee dat ook Bukman aan
spreekt. Nederland is niet erg
gelukkig met korting op de
kaasexport, maar kan wel bij
een ander zuivelprodukt, de
melkpoeder, inleveren.
Veel zal maandag afhangen van
EG-voorzitter België. Die is in
ieder geval gehard in het vinden
van onmogelijke compromis
sen. Bovendien hanteert minis
ter Claes van buitenlandse za
ken persoonlijk het credo 'geen
paniek'. Stalen zenuwen, daar
gaat het om.
NEW DELHITIM MCGIRK
THE INDEPENDENT
Talaq, talaq, talaq.'Ofdie
woorden worden gezegd in
woede, dronkenschap of in een
nijdige bui om een slechtberei-
de maaltijd, een Indiase islami
tische echtgenoot kan zich van
zijn vrouw laten scheiden door
drie keer achter elkaar „ik
scheid van u" uit te spreken.
Deze praktijk, die nog dateert
uit de tijd van de Mongoolse
veroveraars, wordt nu aange
pakt door islamitische vrouwen,
advocaten en geleerden die kla
gen dat terwijl India de grootste
democratie ter wereld is, de be
handelingvan moslimvrouwen
ver achter ligt bij andere islami
tische landen in het Midden-
Oosten en Azië. In India wonen
meer dan 120 miljoen moslims.
„Deze oude traditie heeft tot
een hoop ellende geleid", aldus
Sjahed Subhani, rechtskundig
adviseur voor de Indiase Orga
nisatie voor Moslim Vrouwen,
die campagne voert om de
scheidingswetten meer in over
eenstemming te brengen met
de rechten van de vrouw. „Stel
dat een vrouw een kleine vergis
sing maakt en de man zegt 'Ta
laq, talaq'. Dat derde, onuitge
sproken, 'talaq' blijft als een
zwaard van Damocles boven
haar hangen. Op ieder moment
kan hij van haar scheiden."
Hoewel de profeet Mohammed
heeft gezegd dat „scheiding het
ergste is van alle toegestane
dingen", wordt er binnen de is
lamitische gemeenschap van
India uitgebreid gebruik van ge
maakt. Feministen wijzen op de
zaak van Sjahida Begum (22)
met haar drie Jcinderen, die
durfde protesteren toen haar
man een andere vrouw mee
naar huis bracht. Hij schreeuw
de 'TaJaq, talaq, talaq', en Sjahi
da en haar kleine kinderen wer
den het huis uitgezet.
Het kan ook per post worden
gedaan. Sjahnaz Ahmed (28),
zeven jaar getrouwd, kreeg een
onhoffelijke brief van haar man,
met niets anders dan de drie ge
vreesde woorden.
Om te beginnen met Egypte in
1929, herinterpreteerden veel
islamitische landen de koran en
de islamitische wetgeving zoda
nig dat de scheidingsprocedure
van één moment van woede
werd uitgerekt tot 3 maanden
en 13 dagen, zodat de echtge
noot tijd heeft een haastige
scheiding opnieuw te overwe
gen. Na het uitspreken van de
eerste 'talaq' moet de man een
maand voorbij laten gaan. Hij
moet zijn huis en zijn maaltij
den met zijn vrouw delen, maar
mag geen gemeenschap met
haar hebben. Hij moet, voordat
hij opnieuw de 'talaq' uit
spreekt, wachten tot de men-
struatie-cyclus van zijn vrouw is
geëindigd, omdat die de oor
zaak kan zijn van haar plotse
ling wisselende stemmingen. En
zo gaat het drie maanden lang.
Na de scheiding kan de vrouw
voor zichzelf geen alimentatie
eisen, maar die krijgt ze wel
voor haar kinderen.
Zeenat Ali, een islamitische his
toricus in Bombay: „De profeet
Mohammed wilde gelijkheid
voor vrouwen. Maar de mannen
hebben de mazen in het net ge
vonden."
Volgens Taheer Mahmood,
voorzitter van de rechtenfacul
teit van de universiteit van Del
hi, kan de praktijk van de on
middellijke scheiding alleen
maar wörden veranderd door
het hooggerechtshof of het par
lement. „De politieke partijen
zijn niet geïnteresseerd." Dan
blijft alleen het hooggerechtshof
over. Maar nu de spanning tus
sen hindoestanen en moslims
steeds hoger oploopt, is de
rechterlijke macht niet bereid
enige beslissing te nemen die
de moslim-fundamentalisten in
woede kan doen ontsteken.
STANDPLAATS AMSTERDAM
'Geen pardon voor onderhuur
ders Uilenstede'. De woning
bouwvereniging die het naar
geestige, veertien verdiepingen
hoge studentenkamp aan de
zuidrand van Amsterdam ex
ploiteert, heeft een zuivering
aangekondigd van het bewo
nersbestand. Iedereen die zon
der huurcontract wordt betrapt
op een van de altijd naar men
selijke compost en allesreiniger
geurende galerijen, gaat op de
bon. De straf: onmiddellijke
ontruiming en uitsluiting van
bewoning gedurende het eerst
volgende jaar.
Een heel jaar niet op Uilenstede
mogen wonen, een harde straf.
Nieuwe tijden, nieuwe wetten.
Ooit was het moéten wonen op
hetafgelegen Uilenstede, in het
niemandsland tussen Amstel
veen en Amsterdam-Buitenvel-
dert, de straf zelve. Wat is er
toch veranderd in de wereld? De
kamernood.
Wat de Bijlmer is voor de Am
sterdamse woningmarkt is Ui
lenstede voor de kamermarkt:
een laatste toevluchtsoord. Daar
belandden de brave gerefor
meerde studenten die door hun
familie werden weggehouden
van de valkuilen in de binnen
stad, en de kansarmen die geen
uitzicht hadden op een centra
ler gelegen kamer.
Zes flatgebouwen van veertien
verdiepingen, drie van zeven en
daartussen groenzones met
slingerende fietspaden waar de
passanten schichtig eikaars blik
ontweken. Vertrekken van vier
bij vier met toilet en douche en
met een gemeenschappelijke
keuken, waar iedereen altijd
macaroni en chili staat te bak
ken en waar de eenzaamsten
harde muziek uit hun geopende
kamerdeur over de 'eenheid' la
ten schallen in de hoop op wat
aandacht.
Eind jaren zeventig was Uilen
stede nog een zelfmoordhol en
ging het verhaal dat de beheer
der de daardoor vrijkomende
kamers volgens een vaste sleu
tel in zijn kameraanbod ver
werkte. Uilenstede, gebouwd
tussen 1967 en 1972, is een stu
denten-Bijlmer. Gebouwd vol
gens hetzelfde harteloze sjab
loon en dezelfde zielloze psy
chologische inzichten, alleen
wat krapper.
Links van de brede toegangs
weg de drie torens waar de VU-
studenten door hun familie wa
ren heenverhuisd en rechts de
drie evenhoge maar aanzienlijk
smeriger holen waar de ballin
gen uit dqbinnenstad hun bed
en bad hadden, de studenten
van de Gemeentelijke Universi
teit van Amsterdam. Met stu
diezalen vol afgeschotte zit
plaatsen. een kampwinkel, een
filmzaal en een eigen 'sociëteit'
voor 2.000 studenten, dat trots
'het grootste café van Neder
land' werd genoemd, maar
waar nooit meer dan 30 zielen
met een Duralexglas in de hand
stonden.
Een kamer önderhuren op Ui
lenstede. dan was je wel heel
zielig. Jo Roodenburg, voorlich
ter van de huisbaas, woning
bouwvereniging Intermezzo:
„De wachttijd voor een kamer
op Uilenstede is inmiddels op
gelopen tot twee jaar. Nog nooit
zijn de wachtlijsten zo lang ge
weest."
Een colonne van 2.000 jongeren
staat te dringen en er wordt
„stevig verdiendaan de onder
huur, zegt Roodenburg. „De ka
mers kosten 300 gulden inclu
sief gas en licht, maar er wordt
vaak 500 voor betaald."
Andere tijden? Roodenburg:
„De kans om in de stad aan een
goede kamer te komen is steeds
kleiner geworden. Veel mensen
zitten daar in de illegale onder
huur en houden dus hun kamer
op Uilenstede achter de hand.
Het is net zo als met mensen
die gaan samenwonen en nog
niet helemaal zeker van hun
zaak zijn. Maar zeker 90 procent
kiest bewust voor Uilenstede.
Om contacten op te doen, in de
gemeenschappelijkekeuken."
Je zult die zaterdagavonden
maar moeten missen, dat er
weer een verjaarspartijtje uit
mondde in een wedstrijd bier
flessen werpen, over de balkon
rand. En de Jumbo's, die altijd
maar over Uilenstede joegen:
vlak over het rood oplichtende
navigatiebaken op de 'zuster-
flat'. En dat weer iemand zijn
versterker vol open zette bij ge
brek aan 'contact' en omdat zijn
buurmeisje altijd bij haar vriend
zat, die een etage had in de bin
nenstad.
Het wee was groot op Uilenste
de. „Van dat onderzoek van het
blad Sum, dat er geen woning
nood bestaat onder studenten
geloof ik niet zo veel", zegt
Roodenburg, „waarom zou er
anders zo'n vraag zijn?"
