Digna Sinke
stelt de kijker
op de proef
Bleu: pathetisch en oppervlakkig
Cultuur&Kunst Film
Ruisvrije koperen klanken
DONDERDAG 16 SEPTEMBER 1993
René Groothof, foto dijkstra Jos Stelling.
foto michael kooren
moelingen/utrecht» Filmregisseur Jos Stelling [De Wisselwachter
is begonnen aan de opnamen van zijn langverwachte interna
tionale co-produktie De Vliegende Hollander. Stelling begon
reeds vijfjaar geleden met de voorbereidingen van het langge
koesterde projekt, maar de enorme kosten van de film (met een
budget van ruim tien miljoen gulden) noopten hem de opna
men keer op keer uit te stellen. Decor voor dit sprookje voor vol
wassenen, zoals de regisseur het zelf noemt, vormen de Neder
landen ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog. Toch beoogt De
Vliegende Hollander geen adaptatie te zijn van de beroemde le
gende over de gedoemde zeeman, maar meer een verhaal over
dromen, fantasie en 'de kracht om het onbereikbare te berei
ken'.
Vliegende Hollander van start (2)
moelingen/utrecht» Voor de financiering zocht Stelling onder
meer steun in Duitsland en Belgie (BRT), alsmede bij de NOS en
verschillende distributeurs. De opnamen, die vorige week in het
Belgische Moelingen van start gingen, zullen nog zeker tot mei
volgend jaar gaan duren. Voor locaties worden onder meer de
Oostvaardersplassen (Flevoland), Kwade Hoek (Zeeland), Bouil
lon (België) en Slot Loevenstijn in de Betuwe bezocht. De Vlie
gende Hollander, met in de hoofdrollen onder andere René
Groothof, Eugène Bervoets en Nino Manfredi, zal begin 1995 in
première gaan.
Sponsor Filmdagen verhoogt Filmprijs
enschede Grolsch, een van de hoofdsponsdors van de komende
Nederlandse Filmdagen, heeft het bedrag van de door haar uit te
reiken Filmprijs 'Oogst van het Jaar' verhoogt met .5000 tot
20.000. De Filmprijs beoogt een uitzonderlijke prestatie te be
kronen van een binnen de filmwereld relatief onbekend talent.
Vorig jaar won de jonge filmmaker Mare de Cloe de onderschei
ding voor zijn werk op de Rietveld Academie. De jury van de
Grolsch Filmprijs bestaat dit jaar uit onder anderen Monique
van de Ven, Peter van Bueren en Max van-Praag. Voorzitter is
Matthijs van Heijningen. Uitreiking zal plaatsvinden tijdens de
Gala-avond van de Nederlandse Filmdagen, op 1 oktober aan
staande in Utrecht.
FILMS IN LEIDEN
Face Value toont mensen en hun gezichten.
overzicht letty stam
Johan van der Keuken-festival in LVC,
Breestraat 66, Leiden: BewogenKoper,
16/9.17/9, 19/9, 2045 uur. I Love do
23/9, 20.45 uur. Het Oog Boven De Put,
24/9, 20 45 uur. Face Value, 25/9, 20.45
Omdat een nieuw filmseizoen is
aangebroken. Omdat ze een
nieuwe projector hebben. Om
dat september de maand van de
Nederlandse film is. Voor het
LVC redenen te over om het sei
zoen meteen met een festival te
openen gewijd aan Johan van
der Keuken. Vier films van deze
oorspronkelijke en eigenzinnige
filmer zijn komende tijd aan de
Breestraat te zien. Dankzij die
nieuwe projector zonder ruis en
zonder hinderlijke onderbrekin
gen omdat een spoel moet wor
den gewisseld.
Het festival begint met Bewo
gen Koper, Van der Keuken's
laatste meesterwerk. Hij baseer
de zich op het gelijknamige
boek van antropoloog Rob
Boonzajer Flaes. Met de kerken
en kooplui trokken in het kolo
niale tijdperk ook de legers met
hun marsmuziek over de wereld
en introduceerden de koperen
blaasinstrumenten. Van der
Keuken filmde in Suriname,
Nepal, Ghana en Indonesië
waar de westerse wijsjes zich
mengden met de plaatselijke
muziek. En dat levert in Bewo
gen Koper naast fraaie beelden
ook schitterende muziek op.
Geld fascineert de mens en
speelt een grote rol in zijn leven.
Dat gegeven gebruikte Van der
Keuken in I Love Van Amster
dam, New York, Hong Kong en
Genève één wereldstad waar
het vechten is om het dagelijks
.brood te verdienen. Kleine
archieffoto
mannen vertellen over hun vaak
onbereikbare dromen. Grote
bankiers ontvouwen hun finan
ciële filosofiën.
Als derde op het festival draait
Het oog boven de put. Van der
Keuken filmdë in Kerala, India.
Deze antropologische docu
mentaire toont wat ouders hun
kinderen leren, de economische
structuur van het dorpje en de
magie en rituelen van de bewo
ners. De essentie van het leven
is in een aaneenschakeling van
beelden terug te vinden zonder
enig commentaar.
Face Value is de laatste in de
reeks. Tot hij met Bewogen Ko
per kwam werd dit Van der
Keuken's meesterwerk ge
noemd. De filmer kreeg er twee
Gouden Kalveren voor tijdens
de Nederlandse Filmdagen in
1991. Hij droeg de documentai
re op aan fotograaf Ed van der
Elsken, de man die hem stimu
leerde tot het maken van het fo
toboek 'Wij zijn 17' (1955). Deze
vakbroeder is ook te zien: dood
ziek maar met een onverwoest
bare levensvreugde. Van der
Elsken stierfin 1990.
Face Value gaat over gezien
worden en de angst je gezicht te
verliezen. De film toont men
sen, hun gezichten. Van het on
bekende Oostduitse bruidspaar
en hun fotograaf, een Belgische
welzijnswerker, vader Van der
Keuken of bekende mensen als
Havel en Mitterand. Sommigen
vertellen, anderen kijken alleen
maar. Die woorden verbergen
soms de werkelijkheid en ge
zichten zijn niet wat ze zijn. En
de camera registreert met en
zonder commentaar maar geeft
de kijker ook volop ruimte om
zelf zijn verhalen te bedenken
bij al die gezichten.
Wil van Kralingen briljante Belle van Zuylen
Je moet er het lef maar voor hebben
om een historische kostuumfilm te
maken rond een 18e eeuwse Neder
landse schrijfster. Digna Sinke,
maakster van eigenzinnige films als
De stille oceaan en Boven de bergen,
pakte de handschoen uit het verle
den op en verfilmde flarden uit het
leven Belle van Zuylen, ofwel Mada
me de Charrière. Een kleine literaire
film, die door zijn toon en onder
werpkeuze opvalt in het reguliere
wekelijkse aanbod in de Nederlandse
bioscopen.
Waarmee niet gezegd wil zijn dat Belle van
Zuylen, zoals de film simpel heet, ook echt
een verademing is in de geschiedenis van
de Nederlandse film. Daarvoor is het teveel
Kammerspiel en te weinig film, teveel
woorden en te weinig handeling. Je krijgt de
indruk dat Sinke bewust een kleine ingeto
gen film heeft willen maken over een femi
nistische schrijfster avant la lettre, maar zij
stelt de kijker daarbij behoorlijk op de proef
en vraagt nogal wat invoelingsvermogen
met de 18e eeuwse personages en dus ook
hun 18e eeuwse gedachtengoed.
De film speelt in de periode 1787 - 1795.
Tegen de achtergrond van de Franse revo
lutie beleeft Belle een intense relatie met de
27 jaar jongere Benjamin Constant. Allebei
van adel en met eenzelfde hartstochtelijke
belangstelling voor de literatuur. Hoewel
Belle getrouwd is duikt Benjamin om de ha
verklap op in haar leven. Hij bewondert
haar om haar sterke karakter, haar eigen
zinnige gedachten en haar literaire geschrif
ten. En zij vergeet direct haar depressieve
buien als de grillige, melancholieke dwaas
zich weer eens vol bewondering aan haar
voeten neervlijdt.
Het grootste deel van de film speelt zich
af in het landhuis van Belle en haar echtge
noot in het Zwitserse Colombier. Op af
stand horen we, meestal via boodschappers
het laatste nieuws uit Parijs. Eenmaal zien
we vanuit een koets een glimp van de revo
lutie wanneer meneer De Charrière met ei
gen ogen poolshoogte is gaan nemen, en
door het volk wordt bespot. Maar de meeste
tijd brengen we door in het boudoir van
Belle, die als Benjamin er niet is een leven
dige correspondentie met hem onderhoudt.
Die wordt met een 'inner voice' voorgele
zen, terwijl we kijken naar beelden van een
verlaten landschap. Sfeerbepalende beel
den die passen bij de hele toonzetting van
de film die met uitzondering van enkele
muzikale intermezzo's nogal somber en
deprimerend is. Af en toe zijn er momenten
van vrolijkheid en gelukzaligheid tussen
Belle en Benjamin, maar uiteindelijk over
heerst de melancholie.
Sinke heeft zich voor honderd procent
vastgebeten in het verhaal van de onder
huids opgloeiende liefdesrelatie, waardoor
de betekenis van Belle van Zuylen als
schrijfster niet echt uit de verf komt. Haar
schrijverschap beperkt zich grotendeels tot
brieven vol verlangens, terwijl ze toch ook
politieke pamfletten en kritische beschou
wingen heeft geschreven. Slechts terloops
horen we dat Belle een pamflet wil schrij
ven tegen de door haar verfoeide standsver
schillen, zoals we bijna even terloops erva
ren dat Belle haar zwangere dienstbode niet
de deur wijst, terwijl het hele dorp er schan
de van spreekt.
Op dat moment zou je meer willen weten
van deze Belle, dan haar romantische ver
langens naar een veel jongere man, waar
voor de volstrekt ongeloofwaardige Laus
Steenbeke werd gekozen als tegenspeler
van een briljante Wil van Kralingen. Het is
uitsluitend aan haar acteren te danken dat
de film niet uitdraait op een historische
mislukking. Zij zorgt er bijna in haar eentje
voor dat de koets blijft rijden en dat je de
lange rit met zijn talrijke sentimentele hob'
bels voor lief neemt. Het bewijst eens te
meer hoe moeilijk het is een boek te verfil
men, laat staan het nauwelijks opwindende
leven van een schrijfster van tweehonderd
Wil van Kralingen als Belle van Zuylen
FOTO JAN SCHUT
Kieslowski doet zijn reputatie geen eer aan
Krzysztof Kieslowski speelt steeds vaker
hoog spel. De veelgeprezen maker van de
Dekaloog heeft duidelijk twee kanten: hij
paart een scherp oog voor menselijke ver
houdingen en een zakelijke manier van fil
men aan een voorliefde voor het ongrijpba
re, het mystieke. Zijn films handelen vaak
over de verhouding tussen de menselijke
vrijheid en zoiets als Het Lot. Kieslowski's
films zijn daarom altijd morele vertellingen.
In het verleden was dat vaak ongemeen
boeiend, maar sinds enkele jaren nemen de
irritaties over zijn vaak erg nadrukkelijke
mystificaties toe. Kieslowski's voorlaatste
film, La double vie de Veronique, was in me
nig opzicht een keerpunt in 's mans loop
baan. Na de Dekaloog, op het hoogtepunt
van zijn roem, keerde Kieslowski Polen de
rug toe om zijn geluk te beproeven in
Frankrijk. La double vie de Veronique was
z'n eerste grote internationale co-productie
en meteen kwam een manco aan het licht.
De Poolse episode uit die film herinnerde
qua lyriek en ontroerende kracht nog wel
aan de kwaliteit van de Dekaloog, maar het
Franse deel ging gebukt onder al te zware
symboliek en talrijke verwijzingen naar het
bovenmenselijke.
Die laatste tendens zet zich voort in het
eerste deel van de trilogie gebaseerd op de
kleuren van de Franse vlag, kortweg Bleu
getiteld. Kieslowski heeft zich ten doel ge
steld in dit drieluik de actuele waarde van
de leuzen van de Franse Revolutie te onder
zoeken, en in Bleu komt het begrip vrijheid
aan de orde. Zo is de film van begin af the
matisch zwaar beladen, maar Kieslowski
heeft al vaker met dat bijltje gehakt, zonder
dat het stoorde.
Ditmaal echter, gaat de film ten onder
aan een teveel aan pretenties. Ondanks een
magnifieke rol van Juliette Binoche en on
danks het feit dat Kieslowski natuurlijk een
uiterst vakbekwaam cineast is, moet van
Bleu gezegd worden dat de grens van de
pseudo-diepzinnigheid, de sentimentaliteit
en de regelrechte bombast meer dan eens
wordt overschreden.
Binoche speelt Julie, de jonge weduwe
van een beroemd componist, die bij een
auto-ongeluk om het leven kwam. Ze blijft
achter met de onvoltooide compositie van
een muziekstuk voor Europa, en de affectie
vair de assistent van haar man. Julie doet
een poging zich volledig van het verleden
los te maken: ze verkoopt al haar bezittin
gen, gooit de onvoltooide partituur bij het
vuilnis, laat een stille minnaar gedesillusio
neerd achter en neemt haar intrek in een
nieuwe woning. Maar het verleden achter-
Kieslowski
haalt haar snel; er blijkt nog een kopie van
de partituur te bestaan die door de assistent
van haar man wordt afgemaakt, haar echt
genoot blijkt een minnares te hebben ge
had die zwanger van hem is en ook de as
sistent weet haar weer te vinden.
Niemand is vrij van z'n verleden, zegt
Kieslowski, en hij voegt er aan toe dat zulks
morele verplichtingen met zich meebrengt.
Want Julie zorgt voor onderdak voor de
minnares en zet zich samen met de assis
tent aan de voltooiing van de partituur.
Zo'n plot zou niet al te zwaarwichtig hoe
ven te zijn, maar Kieslowski pakt enorm uit.
Iedere keer wanneer Julie zich onwillekeu
rig het verleden herinnert wordt het beeld
even zwart, en zet het orkest vol in. Zodra
Julie aan de muziek begint te werken glijdt
ARCHIEFFOTO
de camera langs de partituur en horen we
dreunende koren.
Uiteindelijk raakt Kieslowski helemaal de
weg kwijt in een serie scenes rondom een
wegkwijnende moeder, een eenzame pros
tituee en een verlegen jongeman die van Ju
lie een kruis krijgt. Kieslowski heeft zo met
enkele beelden de sfeer willen oproepen
van het 'Alle Menschen werden Bruder',
maar hij betaalt er flink voor; Bleu is een
oppervlakkige en pathetische film gewor
den. Juliette Binoche verdient de haar eer
der deze week in Venetië uitgereikte Gou
den Leeuw voor besie actrice zeker, maar
Kieslowski, die eveneens gelauwerd werd,
doet z'n reputatie geen eer aan. De elemen
ten herkennen we nog wel, maar de uitwer
king wordt steeds goedkoper.
BIOSCOPEN AMSTERDAM
ALFA 1
Leidseplem tel. 6278806
Belle wan Zuylen a I dag. 13.30,
15 45, 18 45,21 30
ALFA 2
Mad dog and glory 16 f. dag 13.30,
16. 19.30, 22
ALFA 3
The Mozart Bird 16 j.. dag. 19.30,
22. do wr ma di ook 13.30.16
ALFA 4
Reservoir dogs 16 j.. dag. 13,15.45,
18 45.21.30
ALHAMBRA 1
Weteringschans tel. 6233192
The piano 12 j., dag. 18.45,21.30,
dovrmadiook 13.15
ALHAMBRA2
Dave a I dag 18 45. 21.30, do vr
ma di ook 13.15,16
BELLEVUE CINERAMA
Marnixstraat 400 tel. 6234876
Posse 16 .dag 13.15. 16. 19 15,
22
CINERAMA 2
Dave a I dag. 13 15. 16.18 45.
21.30
Jurassic park première 30 sept, nu al
reserveren
CALYPSO 1
Marnixstraat 402 tel. 6234876
The piano 12 j.dag 13 15. 16.
18 45.21.30
CALYPSO 2
Enchanted april 16 j., dag. 13.15,
16. 19 15. 22
CINECENTER-CINEMACORALINE
Lijnbaansgracht 236 tel6236615
Jamonjamon 16).. dag. 14.30, 17,
19 30. 22.15
Soldaat van Oranje zo 11
CINECENTER-PEPPE NAPPA
Troiscouleurs: Blue 16 j., dag
14 30. 17. 19 30,zoook 11.15
L'Accompagnatricea l., dag 22
CINECENTER-PIERROT
Oeroegl2| .dag 14 30,17,19.30.
22.15, zo ook 11.15
CINECENTER-CINEMA JEAN VIGO
Arizona dream 16 .dag. 14 30,
19 15, 22. zo ook 11 15
CINEMA 1 INTERNATIONAL
August Allebèplein 4 tel 6151243
The fugitive 12 dag. 19. 21.45, za
zoook 13.15, 16
Jurassic park, prémière 30 sept. nu
al reserveren
CINEMA 2 INTERNATIONAL
Last action hero a I dag. 18.45,
21 30
CITY 1
Leidseplein tel 6234579
The fugitive 12 i dag 13 15. 16.
18 45.21 30
CITY 3
Dennis the menace a I dag. 16. za
zowoook 13 15
Dragon the Bruce Lee story 12 j..
dag 18 45. 21 30. dovrmadiook
13.15
CITY 4
Fixing the shadow 16 j za t/m wo
13 15. 16. 18 45.21 30
CITY 5
Hotshots 12j .dag 13.15, 16.
18 45.21 30
CITY 6
Under suspicion 12 j dag 13 15.
16.18.45.21.30
CITY 7
Guilty as sin 16) .dag. 13 15.16.
18 45.21 30
DESMET
Plantage Middenlaan 4a tel.
6273434
Troiscouleurs: Blue dag 19.21
Medea dag 20
Calendar 22. zoook 17
The last frontier zo 14
Late night movie dag. 23. zo 14.15
vGay Cinema za24, zo 16.15
KRITERION 1
Roetersstraat 170 tel. 6231708
Raise the red lantern dag 17.15
Close my eyes dag 19 30
Red rock west dag 21 45,(beh. di)
Sneak preview di 22.15
KRITERION 2
The story of Qui Ju dag 17 30. zo ook
15
Alice doesn't live here anymore ma
19 45
Enchanted April dag 20
The crying game dag 22.15
Abel zo 15
RIALTO 1
Ceintuurbaan 338 tel 6623488
Visconti'sSensodag. 18. zoook 15
Nord dag 20 15. 22 15
RIALTO 2
Hyenesdag. 19 45.22. zoook
15 15
THE MOVIES 1
Haarlemmerdi|k 161 tel 6386016
Bad Lieutenant dag 17 30.19 45
22. zoook 11.30. 15
Kracht zo 11
THE MOVIES 2
The cement garden dag. 17 .30,
22 15. zoook 11 30. 15
Howards end dag 19.30
THE MOVIES 3
The crying game dag 17 30, 22
Beck dag 20, zoook 11 30. 14 45
THE MOVIES 4
Until the end of the world dag 2115
Orlando dag 17.30, 19 30, zoook
14 45
TUSCHINSKI 1
Reguliersbreestraat tel. 6262633
Sliver 16 .dag 13 15. 16. 18 45.
21 30
TUSCHINSKI 2
Indecent Proposal a I dag 13.15.
16. 18 45.21 30
TUSCHINSKI 3
The Fugitive 121 dag 13.15.16.
18 45.21 30
Jurassic park première 30 sept, nu al
reserveren
TUSCHINSKI 4
Cliffhanger 161dag. 13.15. 16.
18 45,21 30
TUSCHINSKI 5
Untamed heart a I .dag 13.15.16.
18 45.21 30
TUSCHINSKI 6
Last action hero a I dag 13.15.16.
1845.21 30
TUSCHINSKI CINEAC
Basic Instinct 161 doorlopende
voorstelling dag 11 45. 14 15.
16 45. 19 15.21 45
DE UITKIJK
Prinsengracht 452 tel 6237460
TroüceuÉMa: Blue, dag 18.20.22
