Snel betrekkingen
Israël en Marokko
Rabin moet nu in eigen land op zoek naar steun
Buitenland
Duitse Airbus verongelukt
VN: Strijd in Angola
bloedigste ter wereld
Syrië heeft sleutel voor vrede in handen
Jordanië: agenda voor gesprek
WOENDAG 15 SEPTEMBER 1993
Britse toerist vermoord in Florida
MONTicELLOBij een mislukte roofoverval op een parkeerplaats
langs een autoweg in Florida is gisteren een 34-jarige Britse toe
rist doodgeschoten. De Brit is het negende buitenlandse slacht
offer van een roofoverval sinds vorig jaar september en de twee
de Europeaan die deze maand werd vermoord. De autoriteiten
van Florida vrezen dat het geweld invloed zal hebben op de
stroom toeristen en hebben een nieuwe veiligheidscampagne
gelanceerd. Rustplaatsen en toeristische infocentra langs de
snelwegen zullen 24 uur per dag worden bewaakt. Bij Neder
landse reisbureaus was vanmorgen nog niet bekend of Neder
landse toeristen reizen naar Florida hebben geannuleerd.
V-raad eist bestand in Kroatië
new york De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft de
strijdende partijen in Kroatië opgeroepen tot een onmiddellijk
staakt-het-vuren. Dat meldde de voorzitter van de raad, Adolfo
Taylhardat, gisteravond uit New York. De Kroatische regering
moet-haar troepen in de omstreden regio Krajina terugtrekken
op die posities, die het leger voor 9 september had.
Milieuconferentie Noordpoolgebied
Nuuk» In de Groenlandse hoofdstad Nuuk is gisteren een confe
rentie begonnen over de bescherming van het milieu in het ge
bied rond de Noordpool. Op de eerste conferentie, in 1991 in het
Finse Rovaniemi, waren de deelnemers de VS, Canada, Rus
land, Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland en IJsland
het eens geworden overeen gezamenlijke milieustrategie in het
gebied. Deze moet in Nuuk worden uitgewerkt.
Havel: Joden krijgen eigendom terug
praag President Havel van de Tsjechische Republiek wil de
joodse gemeenten hun door de communisten in beslaggeno
men eigendommen teruggeven. In een TV-toespraak pleitte Ha
vel voor een wet die de staat verplicht tot teruggave.
Gijzelaars Kurdische rebellen vrij
ankara» De zeven westerse toeristen die door Kurdische rebel
len in het oosten van Turkije waren ontvoerd, zijn gisteren alle
maal vrijgekomen. Dat maakte een woordvoerder van het Turk
se ministerie van buitenlandse zaken bekend. De twee Italianen,
twee Zwitsers, twee Duitsers en een Nieuwzeelander worden
momenteel ondervraagd door de autoriteiten.
'Gratie voor couppleger Tejero'
madrid» De militaire rechtbank van het Spaanse Hooggerechts
hof heeft zich gisteren uitgesproken voor gratie van luitenant
kolonel Antonio Tejero. De man werd in 1982 veroordeeld tot
dertig jaar cel wegens een mislukte couppoging. Tejero, die tij
dens de poging enkele schoten afvuurde in het Spaanse parle
ment, is de enige samenzweerder die nog gevangen zit.
Kameel Cleo lust alleen zalm
ionden De dieren in de dierentuin v&n het Britse eiland Wight
hebben een zeer verfijnde smaak ontwikkeld sinds een plaatse
lijke kok er zijn restjes aflevert. Zo blieft kameel Cleo alleen nog
maar sandwiches met gerookte zalm en wensen de Vietnamese
hangbuikzwijnen garnalen met mayonaise. De lama's zijn gek
op kip en de geiten halen hun neus op voor alles wat geen een-
Pools zeiljacht Helios terecht
umuiden Het al enkele dagen vermiste Poolse zeiljacht Heliosis
gistermiddag gevonden in de buurt van het Duitse eiland Helgo
land. De zes opvarenden maken het goed. Dat deelde het Kust
wachtcentrum in IJmuiden gisteren mee. Waarom het schip een
week lang vermist is geweest, is nog niet duidelijk, aldus de kust
wacht.
Opknapbeurt waterpartijen Versailles
parijs De waterpartijen en fonteinen in het park van het kasteel
van Versailles, die erg verontreinigd zijn, zullen voor een bedrag
van 50 miljoen gulden worden gerenoveerd. Het hele pompsys-
teem van het park heeft ernstig geleden onder de verstedelijking
rond Parijs. De vervuiling wordt verergerd door de droogte van
de afgelopen jaren.
Verkiezingen Nieuw-Zeeland
wellington In Nieuw-Zeeland zullen op 6 november parle
mentsverkiezingen worden gehouden. Dat maakte premier Bol-
ger gisteren bekend. Volgens opiniepeilingen zal Bolgers Natio
nale Partij als grootste uit de bus komen. Inzet van de verkie
zingscampagne is het economisch herstel.
Onderzoek naar rellen in Chili
Santiago Het Chileense Hooggerechtshof stelt een onderzoek
in naar de rellen die zich op 11 september in de hoofdstad San
tiago hebben voorgedaan. Bij de ongeregeldheden vielen twee
doden en 52 gewonden. De rellen deden zich voor aan de voor
avond van 11 september en op de dag zelf, toen werd herdacht
dat generaal Pinochet twintig jaar geleden een bloedig einde
maakte aan de regering-Allende.
Dagelijks stengen meer dan duizend mensen
Warschau Een ongeluk met een Airbus A320 van de Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa bij de landing op het vliegveld van Warschau heeft
gisteravond aan twee mensen het leven gekost. Zeker 50 inzittenden raakten gewond. Het toestel kwam uit Frankfurt en schoot bij de landing over
een aarden wal aan het einde van de landingsbaan en vloog in brand. De oorzaak van het ongeluk is nog onduidelijk. Op de foto zijn brandweerlie
den bezig met bluswerk. foto
In Angola sterven dagelijks
meer dan duizend mensen aan
de directe of indirecte gevolgen
van de heersende burgeroor
log. Het conflict is daarmee het
bloedigste ter wereld. Dat
schreef VN-secretaris-generaal
Boutros Ghali gisteren aan de
Veiligheidsraad.
„De menselijke tragedies in An
gola zijn rampzalig", aldus
Boutros Ghali. „Drie miljoen
mensen, onder wie vrouwen,
kinderen en bejaarden, lijden
onder de gevolgen van de strijd.
Ondanks de huidige tragedie in
Angola en de constante inzet
van de VN en de internationale
gemeenschap zijn de gevechten
verhevigd", zo merkte de VN-
chef op.
De Veiligheidsraad boog zich
gisteren over een ontwerpreso
lutie waarin het mandaat van de
VN-missie in Angola (Unavem-
II) wordt verlengd en sancties
tegen de rebellenbeweging Uni-
ta (Unie voor de Totale Onaf
hankelijkheid van Angola) wor
den afgekondigd.
Het mandaat van de VN-mis
sie loopt vandaag af. Om te
voorkomen dat de VN-troepen
zich daadwerkelijk moeten te
rugtrekken, hebben diverse le
den van de Veiligheidsraad
voorgesteld de resolutie goed te
keuren zonder de sanctiepara
graaf.
De strafmaatregelen omvat
ten een olie- en wapenembargo
tegen Unita, bevriezing van fi
nanciële tegoeden van de orga
nisatie en beperking van de be
wegingsvrijheid van Unita-le-
den in het buitenland.
De burgeroorlog in Angola
laaide weer op na de verkiezin
gen in 1992. Unita nam de wa
pens weer op toen bleek dat zij
zowel bij de presidents- als de
parlementsverkiezingen niet de
overwinning had geboekt waar
op zij had gehoopt.
jeruzalem ad bloemendaal
correspondent
De komende dagen, als Israël pas op
de plaatst maakt wegens het Joodse
Nieuwjaarsfeest, krijgen de Israëli's
de gelegenheid de gebeurtenissen van
de afgelopen weken wat op zich te la
ten inwerken. De ontwikkelingen
gaan menigeen te snel. Rabin, die
vanochtend in Jeruzalem terugkeer
de, kan gaan bedenken hoe hij de op
positie de baas moet worden.
Dat laatste lijkt gemakkelijker dan het
is. Volgens de opiniepeilingen steunt
ruwweg tweederde van de bevolking
de vredespolitiek van de regering.
Maar volgende week dinsdag zal het
parlement een oordeel moeten uit
spreken over de overeenkomsten met
de Palestijnen en daar is Rabins meer
derheid aanzienlijk minder comforta
bel.
Het is langzamerhand een oud ver
haal, maar het voortbestaan van de re-
gering-Rabin is in belangrijke mate af
hankelijk van de steun van de ultra-or
thodox religieuze Shas-partij. Shas is
geen politieke partij in democratische
zin, maar vooral een financiële belan
genorganisatie van religieuze joden.
Niemand in die partij maakt er een ge
heim van dat alleen financieel gewin
deelname aan de regering rechtvaar
digt. Veel Shas-politici brengen dat
credo wat al te fanatiek in de praktijk
en als dat gaat opvallen eindigen ze
voor de rechter. Zo is gisteren het ont
slag uit de regering ingegaan van mi
nister Deri (binnenlandse zaken), de
politiek leider. Hij wordt beschuldigd
van onder meer fraude en corruptie.
Als partij heeft Shas geen uitgesproken
mening over het vredesproces. Maar
de aanhang van de partij bestaat in
hoofdzaak uit religieuze joden uit Ori
ëntaalse landen, die weinig op hebben
met Arabieren. Waarschijnlijk is er bij
de meesten geen steun te vinden voor
de spectaculaire stappen van de laatste
dagen. De geestelijk leider van Shas,
rabbijn Ovadia Josef, beseft dat terde
ge. En als puntje bij paaltje komt is hij
het die de politieke koers bepaalt.
In 1990 kwam Josef met de religieuze
oekaze dat het redden van mensenle
vens de voorkeur verdient boven het
vasthouden aan alle delen van het
Land Israël. Met andere woorden: ter
ritoriale concessies mogen niet wor
den uitgesloten. Ex-minister Deri zei
deze week dat die oekaze nog niets
aan kracht heeft ingeboet, maar dat
het zeer de vraag is of de huidige ge
beurtenissen binnen de werkingssfeer
vallen. „Allerlei rabbijnen oefenen
druk op hem (Josef) uit om zich tegen
de overeenkomsten te verklaren", zei
Deri. „Maar er is ook druk van de an
dere kant".
De andere kant is de rest van de rege
ringscoalitie, die er heel wat voor over
heeft om Shas dinsdag vóór de akkoor
den te laten stemmen. Als dat niet ge
beurt, komt Rabin in moeilijkheden
omdat hij dan alleen nog met de steun
van twee kleine Arabische oppositie-
parijen aan 61 van de 120 stemmen
kan komen. Het commentaar van de
oppositie staat in dat geval al vast: Ra
bin heeft geen joodse meerderheid.
Gisteren kwam Deri met een idee dat
mogelijk zal worden overgenomen
door de Arbeiderspartij. Hij wil dat de
regering de gemeenteraadsverkiezin
gen van 3 november combineert met
een referendum over het vredesproces.
De fractievoorzitter van de Arbeiders
partij vond dat wel een goed idee 'als
er in het parlement geen meerderheid
voor de overeenkomsten is te vinden'.
Maar het is heel goed mogelijk dat
Deri naar Rabin stapt met het voorstel
dat Shas de regering dinsdag steunt op
voorwaarde dat in november het volk
wordt geraadpleegd. Dat zou namelijk
ook Shas' dilemma met haar achter
ban kunnen oplossen.
Het is best mogelijk dat Rabin het geen
slecht idee vindt, want hij houdt op die
manier Shas binnen de regering. Bo
vendien kan hij de oppositie de mond
snoeren, die maar blijft roepen dat de
premier 'geen mandaat van de kiezers
heeft om land op te geven'. Voorwaar
de is wel dat Rabin erin slaagt vaart te
houden in het vredesproces. In dat
verband zou het aanknopen van diplo
matieke relaties met Marokko de me
rendeels uit dat land afkomstige ach
terban van Shas, en ook een groot deel
van de Likud, best aanspreken.
De Likud is zich terdege bewust van
het gevaar van een volksraadpleging.
Een massaal 'ja' zou een zware slag
betekenen voor de partij, die nog maar
heel kort geleden de overhand had in
de publieke opinie. Likud-leider Benja
min Netanyahu verklaarde zich gister
avond dan ook tegen een referendum.
„De kwestie is niet of het publiek het
akkoord met de PLO steunt", zei hij.
„maar of het meent dat de regering de
vitale belangen van Israël nastreeft".
Daarom geeft hij de voorkeur aan
nieuwe verkiezingen.
In de krant van gisteren is in het
verhaal 'Een kleine triomftocht
voor Arafat' een storende fout ge
slopen. Na de ceremonie voor het
Witte Huis maakten niet Arafat en
Begin een tocht langs de genodig
den, maar uiteraard Arafat en de
Israëlische premier Rabin.
VN bieden Palestijnen hulp aan
Israël en Marokko gaan binnenkort diplomatieke betrek
kingen aan. Premier Yitzhak Rabin voorspelde dat gister
avond op een persconferentie in de Marokkaanse hoofd
stad Rabat. Rabin en minister Peres (buitenlandse zaken)
zijn vanochtend vroeg in Israël teruggekeerd. Er waren
geen demonstraties op het vliegveld.
De Marokkaanse koning Hassan II (rechts) begroet de Israëlische premier Rabin e
landse zaken) in Rabat.
ACHTERGROND
WASHINGTON REUTERS
In Jeruzalem deden gisteren de
hele dag geruchten de ronde
dat tegen het eind van hun blik
sembezoek aan Marokko de
vestiging van diplomatieke be
trekkingen bekend zou worden
gemaakt. Maar op zijn perscon
ferentie wilde Rabin niet meer
beloven dan dat zo'n stap op
handen is. „Ik heb warme en
veelbelovende woorden ge
hoord over de toekomst", zei
hij. „Ik denk dat als gevolg van
de gebeurtenissen in Washing
ton er nu een begin van open
heid is. Niet alles kan ineens ge
beuren".
Er is steeds een nauw contact
geweest tussen de grote Marok
kaans-joodse gemeenschap in
Israël meer dan een half mil
joen Israëliërs is van Marok
kaanse afkomst en het
Marokkaanse koningshuis. Niet
voor niets legden Rabin en Pe
res gisteravond in Casablanca
een krans op het graf van Has
sans vader, Mohammed V, die
een beschermer was van de
joodse gemeenschap in zijn
land. Door de massale emigratie
naar Israël telt die gemeen
schap nu nog maar 8000 leden.
Terwijl de euforie over het ak
koord tussen Israël en de PLO
nog voelbaar was, werd gisteren
in Washington een nieuwe stap
gezet op weg naar vrede in het
Midden-Oosten. Israël en zijn
buurland Jordanië kondigden
aan onderhandelingen te begin
nen over het normaliseren van
hun betrekkingen.
Op hetzelfde moment vroeg
en kreeg PLO-leider Yasser
Arafat enkele kilometers verder
op politieke en economische
steun toegezegd van de Demo
cratische en Republikeinse lei
ders van het Amerikaanse Con
gres. Die beloofden Arafat een
eind te zullen maken aan het
wettelijke verbod in de VS om
hulp te geven aan de PLO.
De Verenigde Naties (VN) willen
een speciale coördinator instel
len voor de hulpverlening aan
de Palestijnen. Dat heeft de se
cretaris-generaal van de VN,
Boutros Ghali, gezegd tegen
Arafat. Die bezocht voor het
eerst sinds 1974 het hoofdkwar
tier in New York.
De Palestijnse kwestie vormde de kern van de
eeuwenlange strijd tussen Arabieren en joden over het
'Heilige Land'. Syrië kan de overeenkomst, waar de
Palestijnen op het gazon van het Witte Huis hun
handtekening onder zetten, maken of breken.
Als het wil kan Syrië de Palestijnen en Israël helpen en
de rust geven die zij nodig hebben om hun plan voor
Palestijns zelfbestuur in de Gaza-strook en Jericho te
laten slagen. Maar het kan ook chaos creëren.
Zo kan Syrië de militante Palestijnen isoleren die in hun
strijd tegèn het akkoord al de dood van vier Israëli's op
hun naam hebben. Het kan de Palestijnse
oppositiegroepen in Damascus tot zwijgen brengen en
de Iraanse wapenleveranties naar de Hezbollah-strijders
in het zuiden van Libanon stilleggen.
Damascus kan echter ook besluiten de tegenstanders
van de overeenkomst tussen Israël en Palestijnen aan te
voeren. Dat deed het immers ook in de boycot tegen
Egypte, nadat Cairo in 1979 een vredesakkoord sloot
met Israël en in 1983 toen het Libanon dwong af te zien
van een verdrag met de joodse staat.
Syrië kan de Libanese Hezbollah toestaan het noorden
van Israël met raketten te bestoken, zoals zij in juli deed,
en daarmee de argumenten van de Israëlische regering
onderuit halen dat de Arabieren bereid zijn vrede te
sluiten. Het kan de Palestijnse oppositie de gelegenheid
bieden in Damascus complotten te smeden, te trainen
en zich te bewapenen.
De Palestijnen hebben maandag een akkoord gesloten
met Israël. Jordanië zette gisteren de eerste stap in die
richting, door in te stemmen met een agenda voor
overleg. De Verenigde Staten moeten nu snel hande
len om ervoor te zorgen dat Syrië en Libanon niet ge
vaarlijk ver achter blijven in het nieuwe Midden-Oos
ten.
Hoe Syrië zal reageren hangt af van de vraag of het een
eigen akkoord met Israël kan sluiten.
De vredesbesprekingen tussen beide staten zitten al het
hele jaar vast. Syrië staat erop dat Israël toezegt zich
volledig terug te trekken van de Golanhoogte die het in
de oorlog van 1967 bezette. Israël weigert echter de
mate waarin het zich terugtrekt te bespreken totdat
Damascus instemt met een 'totale vrede' compleet met
open grenzen en wederzijdse ambassades.
Amerikaanse commentatoren zoals ex-president Jimmy
Carter, die bemiddelde bij het vredesverdrag tussen
Israël en Egypte, wekken de indruk dat de Syrische
president Hafez al-Assad diegene is die kan beslissen of
en wanneer de impasse doorbroken wordt. „Ik gok erop
dat president Assad niet achter zaJ willen blijven. Ik
denk dat hij ook als vredestichter bekend wil staan", zei
Carter in een gesprek met CNN.
Arabische diplomaten gaan er echter van uit dat een
doorbraak afhangt van de houding van de Israëlische
premier Yitzhak Rabin. Tijdens de afgelopen ronde van
de vredesbesprekingen over het Midden-Oosten werd
in Syrische bronnen vernomen dat Assad Israël via de
Amerikaanse minister Christopher (buitenlandse zaken)
had laten weten bereid te zijn tot een volledige
normalisering van de betrekkingen.
Volgens de zegslieden kan er een oplossing komen als
Israël één woord in het ontwerpakkoord wijzigt: als in
paragraaf 5 verwezen wordt naar een Israëlische
terugtrekking „van" in plaats van „op" de Golanhoogte.
Rabin heeft echter te kampen met het woedende verzet
van rechtse Israëli's, vooral van de kolonisten uit de
nederzettingen op de bezette gebieden.
Er zijn goede argumenten voor het inbouwen van een
adempauze zodat bewezen wordt dat het akkoord met
de Palestijnen werkt, voordat de Israëlische kiezers
geconfronteerd worden met een andere grote concessie
aan de Arabieren: de permanente teruggave van land
aan een andere staat.
Het forceren van een doorbraak zal vrijwel zeker alleen
slagen als de Verenigde Staten zich op het hoogste
diplomatieke niveau inzetten. Het veranderen van één
woord vereist geen diplomaten of juristen, het gaat om
een politiek besluit van de leiders van twee landen. En
omdat zij niet direct met elkaar praten zal Christopher
of zelfs president Bill Clinton als bemiddelaar moeten
optreden.
amman afp-dpa-Rtr
Jordanië heeft gisteren het be
lang gerelativeerd van het ak
koord dat het dezelfde dag met
Israël in Washington onderte
kende. Jordaanse functionaris
sen in Amman onderstreepten
dat de overeenkomst niet meer
is dan een agenda voor de nu
nog met Israël te voeren ge
sprekken om tot een vredesak
koord te kunnen komen. Israël
beschouwt het akkoord als brug
naar een toekomstig vredesver-
drag.
De onderhandelingen zullen
volgens Amman van nu af San
ook een meer regionaal dan bi
lateraal karakter zullen krijgen,
omdat rekening gehouden moet
worden met de ontwikkelingen
op het Palestijnse vlak. Zo kun
nen zaken zoals de verdeling
van water en het vluchtelingen
probleem niet langer alleen bi
lateraal worden afgehandeld. Bij
het bepalen van de hoeveelheid
water waarop Jordanië recht
heeft, speelt het akkoord tussen
de PLO en Israël mede een rol.
Israël gebruikt nu 80 procent
i het v
t de r
r de
Jordaan en uit bronnen op de
westelijke Jordaanoever.
Ook bij het bepalen van het lot
van de één miljoen vluchtelin
gen die meest in kampen
in Jordanië wonen is het Israë-
lisch-Palestijnse akkoord van
belang. Jordanië wil een rege
ling van de vluchtelingenkwes-
tie die volgens de functionaris
een „bron van instabiliteit is
op het politieke en economi
sche vlak. Jordanië dringt aan
op de terugkeer van de vluchte
lingen en wil een regionale aan
pak van het probleem. Amman
zal tevens vragen om een scha
deloosstelling. Volgens waarne
mers zal de kwestie van de
vluchtelingen het belangrijkste
struikelblok vormen in de on
derhandelingen.
Onder de bepalingen van de
agenda belooft Israël zich terug
te trekken uit twee smalle stro
ken onbewoond land, één vlak
bij de Dode Zee en de andere in
het noorden van Jordanië, dat
in 1967 werd bezet toen Pales
tijnse guerrillastrijders vanuit
Jordanië Israël aanvielen.
Punten die in de komende be
sprekingen verder aan de orde
zullen komen zijn: veiligheids-
kwesties. bodemschatten en
wetenschappelijke s
king.
