Bannelingen voelen zich verraden
N
Grote mogelijkheden voor een vredig Midden-Oosten
Bezet gebied economische puinhoop
Akkoord Israël - PLO
dinsdag 14 september 1993
152
TURKIJE
Damascus
ISRAËL
.Amman
jordanië 1 850 00(
Cairo
kuwayt n
100 000
Bahrain
0 f\ qatar
\l 25 000
anp/afp/apa
Palestijnen in het Midden-Oosten
overige
gebieden
300 000
tunesie a
algerije a
marokko a
mauritanië a
cyprus
Bayrut
350 000 libanon;
irak
27 000
egypte
45 000
Baghdad
nderdan 10.000
700 000
Caza /-1)
I H 150 000
J V/ Oost-Jeruzalem
We$t. Jordaanoever
\J 1 200 000
ISRAEL 750 000
DJIBOUTI A
SOMALIA A
yemen a
SAUDI-ARABIË
200 000
EIN HELWEH ROBERT FISK
THE INDEPENDENT
Uit een zwarte, blikken koker
haalt Yasin die nog maar vijf
jaar was toen hij vluchteling
werd een dik pak Britse man
daatsdocumenten tevoorschijn.
De met het Britse koninklijke
wapen gesierde, gescheurde pa
pieren vormen een soort eigen
domsakte van het bezit van Ya-
sins familie, een huis in het
dorpje Ezzib en wat citrusbo-
men. „Ik heb deze papieren
zorgvuldig bewaard in de ver
onderstelling dat ik ooit naar
huis zou terugkeren. Maar nu
weet ik de waarheid. Arafat
heeft de vluchtelingen van 1948
niet in zijn vredesakkoord met
Israël betrokken", aldus Yasin.
1948. Het jaartal steekt telkens
weer de kop op in elk ge
sprek, elke klacht, elke formele
toespraak. Want bijna alle
400.000 Palestijnen in Libanon
zijn vluchtelingen of de kin
deren of kleinlonderen van
vluchtelingen van de Arabi
sche uittocht die volgde op de
verdeling van Palestina en de
oprichting van de staat Israël.
Ongeveer 65.000 van hen wo
nen in de treurige armoede van
Ein Helweh.
'De catastrofe' zo noemen
deze Palestijnen hun reis in bal
lingschap nog steeds. Des te
meer nu het besef langzaam
doordringt dat terugkeer niet
mogelijk is naar het land dat zij
nog steeds Palestina noemen.
„De televisie en de kranten
spreken van een fantastische
vrede, maar wij worden nooit
genoemd", zegt Mohamed
TUNIS MONA ZIADE
AP
Wanneer het rumoer over de
ondertekening van het Israë
lisch- Palestijnse vredesak
koord voorbij is zal snel duide
lijk worden dat Yasser Arafat
op een kruitvat zit dat zijn his
torische succes in gevaar
brengt: de economische puin
hoop in het land dat Israël 26
jaar heeft bezet.
Leila Shahid, de vertegenwoor
digster van de Palestijnse Be
vrijdingsorganisatie (PLO) in
Parijs, zei vrijdag dat Arafat al
leen door de verwoeste econo
mie in de bezette gebieden te
herstellen „de concessies die we
in de ogen van de Palestijnen
aan Israël hebben gedaan" kan
rechtvaardigen.
„We moeten banen creëren,
ziekenhuizen bouwen, wegen
aanleggen", zegt ze.Als we
daarin niet slagen, zal het er uit
zien als capitulatie." Het is zo
klaar als een klontje dat het vre
desproces zonder snel econo
misch herstel in de Palestijnse
gebieden gevaar loopt. De Pa
lestijnen denken verdeeld over
het vredesplan, dat uiteindelijk
voorziet in beperkt zelfbestuur
in de Gaza-strook, het armste
deel van de bezette gebieden,
en de stad Jericho op de weste
lijke Jordaanoever.
Arafat gokt op snel herstel om
de tegenstanders van het plan
onder de 1,8 miljoen Palestijnen
om te krijgen. De grootste prio
riteit heeft het herstel van de
Gaza, een 360 vierkante kilome
ter metende kuststrook aan de
Middellandse Zee, waar zo'n
700.000 Palestijnen opeenge
pakt zitten in smerige vluchte
lingenkampen.
De Gaza-strook, waar de werk
loosheid schrikbarend hoog is,
is een vat van haat tegen Israël
dat de joodse staat maar al te
graag kwijt wil. De Gaza-strook
is ook een bolwerk van de voor
naamste tegenstander van
Arafat, de fundamentalistische
Hamas-beweging.
Om het zelfbestuur tot een suc
ces te maken, hebben de Pales
tijnen massale economische
hulp uit het buitenland nodig.
De PLO is failliet en Israël, dat
zonder meer belang heeft bij de
ontwikkeling van een Palestijn
se entiteit, heeft zo zijn eigen
economische problemen.
De Verenigde Staten hebben
geopperd 590 miljoen dollar
(ruim een miljard gulden) be
schikbaar te stellen om de Pa
lestijnen te helpen het besturen
van de Gaza-strook en Jericho
mogelijk te maken. De EG, die
reeds jaarlijks zo'n 180 miljoen
gulden aan de Gazastrook en de
Westoever geeft, kwam vorige
week met een plan op de prop
pen om over een periode van
vijfjaar eveneens ruim een mil
jard gulden hulp te geven. De
Wereldbank wil over vijfjaar
een bedrag van één miljard dol
lar (1,8 miljard gulden) beschik
baar stellen.
Bij elkaar opgeteld komen deze
bedragen echter niet eens in de
buurt van de twintig miljard
gulden die volgens Arafats me
dewerkers nodig zijn om de
Westoever en de Gazastrook
weer op de rails te krijgen en
een economische infrastructuur
op te bouwen. Van dat bedrag is
zo'n 3,6 miljard gulden nodig
vo'or projecten waar haast bij is,
zoals de aanleg van wegen en
rioleringen, water- en elektrici
teitsvoorzieningen, het opknap
pen van ziekenhuizen en scho
len.
De PLO rekent erop zo'n 1,35
miljard gulden te zullen krijgen
van rijke Palestijnse bannelin
gen en overweegt de inkom
stenbelasting voor Palestijnen
die in de Golfstaten werken met
vijf procent te verhogen. Ieder
een rekent op deze landen om
de Palestijnen uit de brand te
helpen. De heersers in de Golf
kunnen het Arafat echter maar
moeilijk vergeven dat hij in
1990 na de Iraakse invasie van
Kuwayt de kant van Irak koos.
De Golfstaten zetten naar aan
leiding hiervan hun hulp aan de
PLO stop.
Aan technocraten om een
blauwdruk voor economisch
herstel te formuleren ontbreekt
het de Palestijnen niet: De Pa
lestijnen hebben het hoogste
percentage afgestudeerden van
alle Arabische landen.
Wanneer daadwerkelijk vrede wordt gesloten in het Midden-Oosten moet een oplossing worden gevonden voor de Palestijnen die buiten Israël en
de bezette gebieden wonen. Het gaat daarbij om twee groepen. Degenen die in 1947 en 1948 zijn gevlucht of verdreven, en een groep met na
komelingen die tijdens de Zesdaagse Oorlog van 1967 is gevlucht.
Shaker Yasin legt zijn voordeursleutel op tafel. De dof
gouden sleutel glimt alleen bij de greep, waar hij door
veelvuldig gebruik is glad gepolijst. Toch is de sleutel niet
meer in het slot gestoken sinds Yasins familie op 10 mei
1948 zijn huis in Palestina ontvluchtte.
Khodr boos, terwijl hij door de
steegjes hobbelt die in Ein Hel
weh voor wegen doorgaan.
„Onze leiders zijn leugenaars.
Ze vertelden ons dat we naar
huis konden terugkeren. Maar
het vredesakkoord gaat alleen
over een aantal van de Palestij
nen die in de oorlog van 1967
vluchtelingen werden. Maar wat
moet er van ons worden?"
Khodr was acht jaar toen hij
vanuit Palestina naar Libanon
trok, in dezelfde gammele
vrachtwagen waarin ook Yasins
gezin vertrok, vier dagen voor
dat de staat Israël werd uitge
roepen.
Ruim anderhalf miljoen vluch
telingen van 1948 leven ver
spreid in kampen in Jordanië en
Syrië. Nog eens een miljoen wo
nen in de Gaza-strook en de
westelijke Jordaanoever, van
wie sommigen in de kleine
staatjes die Arafat heeft bedon
gen. Maar ze zullen niet naar
'huis' terugkeren. Naar schat
ting drie miljoen Palestijnen
ongeveer de helft van de totale
Palestijnse bevolkingmoeten
afstand doen van het 'recht op
terugkeer', omdat hun huizen
in een gebied staan dat nu tot
Israël behoort en waarover niet
met Israël valt te onderhande
len.
Maar in Ein Helweh leiden de
steden die de vluchtelingen
hebben achtergelaten nog een
schimmig bestaan in de straten
en wijken die naar de verloren
plaatsen zijn genoemd. Vluch
telingen uit Acre wonen in een
wijk die 'Acre' wordt genoemd,
Palestijnen uit Haifa wonen in
de wijk 'Haifa', mensen uit Hit
tin wonen in 'Hittin'. Yasin
woont in 'Acre', omdat dat de
stad is die het dichtst bij zijn
dorp Ezzib ligt.
Zevenentwintig jaar lang was hij
een guerrillastrijder in het Fatah
leger van Arafat. Vol vertrouwen
in Arafats belofte van een terug
keer naar 'Palestina' over
schreed hij in 1969 's nachts de
Israëlische grens, overleefde hij
de Israëlische invasies van 1978
en 1982 in Libanon en zelfs de
oorlog in de kampen in 1985 en
1986.
„Elke dag leefden we in hoop",
vertelt Yasin. „Een van mijn
broers werd in 1981 gedood
door een granaat die werd afge
vuurd door de bondgenoten
van de Israëlische milities in
Sidon. We hadden het zo zwaar,
dat we het ons niet konden ver
oorloven de hoop te verliezen.
Mijn vader geloofde in God en
vaderland! Hij stond zichzelf
niet toe te geloven dat hij nooit
meer naar huis zou terugkeren.
Ja, we willen vrede. Maar het
moet een billijke vrede zijn en
niet dit akkoord dat ons in de
kou laat staan. Ik kom uit Ezzib,
mijn vader kwam uit Ezzib,
mijn grootvader en overgroot
vader zijn daar begraven. We
moeten naar onze dorpen kun
nen terugkeren."
De situatie is natuurlijk hope
loos. Het is hopeloos deze men
sen te moeten uitleggen dat Is
raël nooit drie miljoen Palestij
nen binnen zijn landsgrenzen
zal toelaten, hopeloos de vluch
telingen uit 1948 te vertellen dat
de Israëli's binnen twee jaar na
hun uittocht vierhonderd Pales
tijnse dorpen met de grond ge
lijk hebben gemaakt en dat hun
'huis' in vele gevallen al lang
niet meer bestaat. Yasin kent al
deze feiten, maar snapt de con
sequenties niet.
Zijn moeder Mariam herinnert
zich de dag waarop ze met haar
man Tewfiq en hun vijftien kin
deren vluchtte en de linzen en
de olie die ze achterliet om
dat ze dacht dat ze binnen een
week terug zou zijn, een maand
op zijn hoogst.
„Het was een wit dorpshuisje
met een grote bruine voordeur
en een houten trap", herinnert
ze zich. „Het was mooi met ci
troenbomen eromheen. Maar
een vriend van ons keerde een
paar jaar geleden voor korte tijd
terug en ontdekte dat alle hui
zen, ook het onze, waren ver
nietigd. Het enige huis dat nog
overeind staat is het stenen huis
aan het einde van het dorp. De
Israëli's hebben er een hotel van
gemaakt."
De Palestijnen in Ein Helweh
zaten gisteren aan de buis ge
kluisterd voor de live uitzending
over de ontmoeting in Was
hington tussen Arafat en Rabin.
„We willen weten wat er met
ons gaat gebeuren", zegt Yasin.
Ook Khodr heeft gekeken: „We
zullen in opstand komen tegen
deze overeenkomst, maar het is
de plicht van iedere Palestijn
om naar de ondertekening te
kijken, omdat het onze toe
komst betreft".
Maar wat zou Yasin doen als
Arafat de Palestijnen zou uitno
digen om terug te keren naar
een ander deel van het oude Pa
lestina, zoals Jericho of de Ga
zastrook? Zou hij daar willen
wonen, ook al zou hij nooit naar
zijn geboortedorp en de familie
boomgaard kunnen terugkeren?
Yasin houdt niet van dergelijke
veronderstellingen. „Al zo'n
twintig dagen, sinds we voor het
eerst over het akkoord hoorden,
leven de Palestijnen hier in
spanning", zegt hij. „En nog
steeds weten we niets over ons
lot. Ik hoop dat Abu Ammar
Arafat ergens in het akkoord
ruimte heeft gemaakt voor de
vluchtelingen van 1948, dat we
weer naar ons grondgebied
kunnen terugkeren. Maar ik ben
niet optimistisch."
Yasin neemt de oude voordeur
sleutel van zijn geboortehuis in
de hand, alsof deze sleutel voor
een huis dat al lang niet meer
bestaat een antwoord kan bie
den. Al 45 jaar bewaar ik deze
sleutel, deze schat. Ik heb deze
blikken koker met documenten
in veiligheid bewaard zodat we
ooit een oplossing voor ons pro
bleem kunnen vinden. Ik hoop
dat de Palestijnse en Arabische
leiders het lot van de 1948 Pa
lestijnen ter sprake zullen bren
gen. Ik zou deze dingen niet zo
lang hebben bewaard en tij
dens granaatbeschietingen heb
ben beschermd als er geen
hoop meer was."
Maar wat zou u doen, dring ik
nogmaals aan, als Arafat u zou
aanbieden om op de westelijke
Jordaanoever te gaan wonen?
De 50-jarige Palestijn die er
uitziet alsof hij 65 is denkt
even na. „Als onze leiders het er
allemaal over eens zouden zijn
dat dit voor alle Palestijnen de
beste oplossing is, zou ik het
misschien doen. Maar als we
aan ons lot worden overgelaten,
zal ik weer naar de wapens grij
pen, totdat we kunnen terugke-
VERTALING: MARGREET HESLINCA
Bij de Palestijnen in Libanon heerst verdeeldheid over het akkoord dat PLO en Israël hebben bereikt. Terwijl
de één leuzen spuit tegen de overeenkomst hangt de ander posters op met de beeltenis van PLO-leider Yas
ser Arafat. foto afp nabil ismail
MICHAEL SHERIDAN THE INDEPENDENT
Dertien jaar na de eeuwwisse
ling gonst het in de steden van
de Levant van de bedrijvigheid
en wordt druk gehandeld. Van
de Arabische Golf tot de Mid
dellandse Zee is het een komen
en gaan van kooplieden, die
hun ruwe materialen, hun voe
dingswaren, textiel en fijne zij
de vrij verhandelen.
Een netwerk van spoorlijnen
en wegen rijgt de welvarende
gebieden tussen de heuvels
van Kurdistan en de oevers
van het Suezkanaal aaneen.
Vanuit Baghdad breidt de han
delsroute zich door de woestijn
uit naar de Jordaan en van-
daaruit naar de havens van
Haifa en Asjkelon.
De gepriviligeerde islamitische
klassen uit Damascus brengen
hun vakanties door in de koele
hooglanden van Galilea, terwijl
de onverstoorbare christelijke
notabelen naar het noorden
trekken om familie of vrienden
te bezoeken in Bayrut.
Joodse gedrevenheid en vin
dingrijkheid plukken de
vruchten van de met struikge
was bedekte kuststreek, die
voorheen alleen geschikt werd
geacht om er vee te laten gra
zen. In de heilige plaatsen van
Jeruzalem aanbidden de aan-
hangers van de drie grote mo-
nothel'stische godsdiensten
joden, ehristenen en moslims
ieder in hun respectievelijke
enclaves in rustige eenvoud
hun Enige God.
Kan dit het jaar 2013 zijn, twin
tigjaar na de historische weder
zijdse erkenning van Israëli's en
Palestijnen, die volgens sommi
gen het einde aankondigt van de
langstdurende vendetta uit de
hedendaagse geschiedenis?.
In feite wordt hier de oude Ot
tomaanse wereld beschreven,
zoals die in 1913 aan de voor
avond van de Eerste Wereldoor
log bestond. De mogelijkheden
zijn legio. Hoe zou het Midden-
Oosten eruit kunnen zien als Is
raël, Palestina, Jordanië, Syrië
en Libanon twintig jaar in vrede
zouden leven?
Volgens een voorlopig rapport
van de Wereldbank is acht mil
jard gulden aan directe hulp en
investeringen nodig om de ziel
togende economieën van de
westelijke Jordaanoever en de
Gaza-strook nieuw leven in te
blazen. Verbetering van huis
vesting, wegen, watertoevoer,
lichte industrie en landbouw
heeft de hoogste pridfiteit. Er
moet een behoorlijk financie
ringsstelsel komen, omdat de
huidige Palestijnse economie
drijft op het gescharrel van
geldwisselaars en de trage
transacties van de Cairo-Am
man Bank, die het bankmonop-
olie heeft.
Achter deze noodzakelijkheden
doemen grotere projecten op.
Er wordt gesproken over een
kanaal tussen de-Middellandse
Zee en de Dode Zee om elektri
citeit op te wekken en de ver
dorde gebieden ten zuiden van
Jeruzalem te irrigeren. In een
ander plan wordt ingegaan op
een kanaal van de Dode Zee
naar de Rode Zee, bij Eilat en
Akaba. Nog een ander plan stoft
het idee van wijlen Anwar Sadat
vooreen „vredeskanaal" af, dat
een deel van de Nijl door de Si
nai'laat lopen.
tekenninc tom janssen
Goedkopere en meer realisti
sche projecten zijn onder ande
re het opnieuw in gebruik ne
men van oude spoorlijnen van
Alexandrië door Israël naar Bay
rut en Damascus. De autoweg
vol met gaten van Damascus
naar Amman zou kunnen wor
den vervangen door een brede
nieuwe weg die het zuiden van
Syrië en Jordanië verbindt met
hun natuurlijke havens aan de
Israëlische kust.
De oude pijpleidingen naar
Haifa zouden opnieuw worden
geopend, zodat de olieëxporten
van de Arabische golf door Is
raëlische leidingen naar tankers
kunnen stromen die zuid-Euro
pa als bestemming hebben.
Toeristen uit de Arabische we
reld en van verder weg zouden
op een nieuw gebouwd vlieg
veld op een oude landingsbaan
ten noorden van Jeruzalem
kunnen landen, de heilige
plaatsen kunnen bezoeken, en
vervolgens de bus naar Syrië en
Jordanië kunnen nemen, zoals
de Britse reizigers deden in de
jaren van het Britse mandaat
over Palestina.
Maar de grootste mogelijkhe
den liggen binnen het raam
werk van een hele regio die naar
welvaart verlangt. Libanon is na
een doelloze burgeroorlog al
met de wederopbouw bezig, en
misschien wordt Bayrut op een
dag hersteld in zijn oude glorie
van haven en financieel cen
trum.
In een recente studie naar op
komende aandelenmarkten
worden Egypte, Jordanië en Sy
rië belicht als landen die zich
met beslissende stappen afwen
den van de door de staat gecon
troleerde economie, en de ko
mende jaren waarschijnlijk een
snelle groei zullen doormaken.
De gemiddelde groeicijfers in
1992-1993 werden geschat op
zes procent.
„In deze regio groeit de bevol
king sneller dan in enig ander
belangrijk gebied in de wereld",
aldus de studie. De bevolking
was jong en in de hele Arabi
sche wereld werd een hoge op
leiding gewaardeerd. In Jorda
nië gaat 76 procent van de kin
deren naar de middelbare
school een hoger aantal dan
in Singapore.
Egypte kampt met een opstand
van fundamentalisten, van wie
de aanhang met ieder werkloos
paar handen groeit. Er is al heel
slim opgemerkt dat president
Mubarak de zaak alleen maar
onder controle kan houden zo
lang de economie sneller groeit
dan de bevolking.
Toch durft het regime van Mu
barak, met een grote onderlig
gende klasse, geen snelté her
structurering door te voeren die
wat zou kunnen opleveren. Die
zou vast kunnen komen te zit
ten tussen religieuze intimida
tie, onrust onder het volk en
economische stagnatie. Met
hun steun aan president Mu
barak moeten westerse en Ara
bische landen waarschijnlijk
hebben berekend hoe hun rela
tie met een fundamentalistisch
Egypte zou zijn.
Islamitische leiders zeggen dat
zij het vredesverdrag tussen
Egypte en Israël zouden intrek
ken als zij de macht kregen.
Maar Egypte is niet in de positie
om oorlog te voeren. Als een
Palestijns thuisland wordt ge
vestigd, hoe beperkt ook, dan
zou een beperking gelden voor
elke oproep voor een kruistocht
tegen Israël. Hetzelfde argu
ment gaat op voor de officieel
getolereerde islamitische bewe
ging in Jordanië en de onder
drukte Moslimbroederschap in
Syrië.
Het is een feit dat het Arabisch-
Israëlische conflict over grond
gebied misschien zijn laatste
moeizame hoofdstuk ingaat,
maar de meeromvattende strijd
in het Midden-Oosten tussen
de bezitlozen en de elite, tussen
de gelovigen en de niet-religieu-
zen, tussen degenen die een
stralende toekomst zien tussen
de computerschermen en dege
nen die de zuivere lucht van de
minaret inademen blijft on
opgelost. In die zin is Israël al
tijd een bijzaak geweest.
Iran: hongerig; Saudi-Arabië:
nooddruftig; Irak: wraakgierig;
Egypte: instabiel. Alleen een on
bezonnen investeerder zou nu
al de spaarcentjes van weduwen
en wezen in een fonds voor het
Midden-Oosten stoppen. Een
brutale speculant zou echter
bedolven kunnen raken onder
de rijkdommen van Salomon.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
