'Koningin tussen keizers en kunstenaars'
Cultuur Kunst
Nederlandse
literatuur
op Franse
manifestatie
Romantische baljurken gaan
zwevend over Haagse Hofvijver
Gratis busvervoer naar Nederlands Dans Theater
Michael Jackson onbetaalbaar voor Russische jeugd
Bedroevende
expositie in
Kunstcentrum
Haagweg
DINSDAG 14 SEPTEMBER 1993
RUYGROK. 071 -356472. PLV -CHEF
Pisuisse-prijs naar Acda en De Munnik
Amsterdam De Pisuisse-prijs voor studenten van de kleinkunst
academie moet dit jaar worden gedeeld door Thomas Acda (26)
en Paul de Munnik (22). Acda krijgt de onderscheiding (geld en
een oorkonde) voor de solo 'Zitten voor de Blues 111', waarvoor
hij ook al de Sonneveldprijs ontving. De Munnik is in de prijzen
gevallen met zijn aandeel in 'De Jongeling'. Hij werd eerder ge
nomineerd voor de Naeff-prijs. Acda en De Munnik speelden sa
men in 'Spectacle Coupé, hetgeen mede tot hun gezamenlijke
uitverkiezing heeft geleid. De naar Jean-Louis Pisuisse genoem
de prijs werd in 1975 ingesteld door Fie Carelsen, die lange tijd
het leven met de legendarische cabaretier heeft gedeeld. Er is
ook nog een Creativiteitsprijs voor schrijvers en componisten.
Deze is dit keer voor Rutger de Bekker (21).
Elfstedentocht van Clouseau
Rotterdam Clouseau onderneemt op zaterdag 25 september
een alternatieve Elfstedentocht ter promotie van haar nieuwe
CD 'Every Small Town'. De Belgische popgroep trekt per trein de
hele dag van station naar station en zal op elke halteplaats drie
nummers ten gehore brengen. De rondreis begint om 6.20 uur 's
morgens in Maastricht en eindigt rond zes uur 's avonds in Gro
ningen. Tussendoor worden achtereenvolgens Eindhoven (07.49
uur), Arnhem (9.36), Utrecht (10.33), Den Haag (11.55), Haarlem
(12.58), Amsterdam (13.47), Hilversum (14.48), Zwolle (16.10) en
Assen (17.20) aangedaan. De mini-concerten zijn voor iedereen
gratis toegankelijk.
Van Leersumprijs voor vormgevers
Amsterdam Elly Lamaker en The People of the Labyrinths (Geert
de Rooij en Hans Démoed) krijgen dit jaar de Emmy van Leer
sumprijs (sieraden, textiel keramiek en mode). Zij delen de
15.000 gulden waaruit de prijs bestaat. De aanmoedigingsprijs
modevormgeving (7.500 gulden) gaat naar Jacqueline Streng. Dit
heeft het Amsterdams Fonds voor de Kunst, dat de prijs toekent,
meegedeeld. Lamaker ontvangt de prijs voor haar innoverende
inbreng in het modevakonderwijs en The People of the Laby
rinths voor hun wintercollectie 1992/93, New Ice-Age. Streng
krijgt de aanmoedigingsprijs voor haar kindercollectie Roly Poly,
aldus het fonds. De uitreiking is op 5 november in het Amster
damse Paradiso.
Ray Charles naar Den Haag
den haag Ray Charles geeft op woensdag 24 november een con
cert in het Haagse Congresgebouw. De Amerikaanse zanger-pia
nist komt met zijn voltallige orkest naar ons land en deelt bij de
ze gelegenheid de affiche met Maceo Parker en The Roots Revi
sited (met in de gelederen onder andere Fred Wesley en Pee
Wee Ellis). De voorverkoop begint zaterdag 2 oktober op de be
kende adressen.
foto archief
Exposities over Maria van Hongarije, regentes van de Nederlanden
Een fikse portie geschiedenis van het Habsburgse rijk.
Verder een toefje royalty, gelardeerd met een aantal op
zienbarende bruiklenen. Dat alles gerangschikt rond de
bijna vergeten Maria van Hongarije, zuster van keizer Ka-
rel V en van 1531 tot 1555 regentes van de Nederlanden.
Dat zijn de ingrediënten van de dubbelexpositie 'Maria
van Hongarije, Koningin tussen keizers en kunstenaars'
in het rijksmuseum Het Catharijneconvent in Utrecht en
het Noordbrabants Museum in Den Bosch.
VLISSINCEN JAN VAN DAMME
Als verlengstuk van de
Habsburgse machtshonger was
ze niet erg geliefd. Utrecht en
Den Bosch bieden alle gelegen
heid de tegen haar zin tot land
voogdes aangestelde Maria als
nog in de armen te sluiten.
Waarom twee exposities en
waarom Maria van Hongarije?
Om met de laatste kwestie te
beginnen: nee, deze keer geen
geboorte-, sterf- of ander ge
denkwaardig jaar. Het 'toeval'
wil dat een groep wetenschap
pers zich al enkele jaren ver
diept in de persoon van Maria
van Hongarije. Twee onderzoe
kers hebben haar als onderwerp
voor een proefschrift gekozen
en er wordt gewerkt aan een
documentairefilm over de
Habsburgse vorstin. De dubbel
tentoonstelling 'Maria, Konin
gin tussen keizers en kunste
naars' en niet te vergeten het
gelijknamige boek zijn de be
paald niet onbelangrijke 'bij-
produkten' van de Maria-studie
geworden.
Het Catharijneconvent in
Utrecht had wel oren naar de
expositie, maar bleek te klein
om alle schilderijen, wapens,
pronkbekers, boeken en beel
den te herbergen. Een deal met
het Noorbrabants Museum in
Den Bosch bood uitkomst. In
Den Bosch wordt aan de hand
van schilderijen getoond dat
Maria van Hongarije als be
schermvrouw van kunstenaars
als Michiel Coxcie, Bernard van
DEN HAAG ANP
Nederlandse literatuur staat
centraal op de Franse manifes
tatie 'Les belles etrangères', die
van 29 november tot 10 decem
ber gehouden wordt in ver
scheidene Franse steden. De
manifestatie heeft twee keer per
jaar plaats en beleeft dit najaar
de 21ste aflevering. Doel is het
belichten van literatuur die in
Frankrijk nog vrij onbekend is.
Twaalf Nederlandse schrijvers
worden uitgenodigd om in
Frankrijk lezingen te verzorgen,
onder wie Harry Mulisch en
Hella Haasse. Voor de gelegen
heid wordt ook een aantal boe
ken in het Frans vertaald.
AMSTERDAM MONIQUE BRANDT
Lang vervlogen tijden herleven
in het historische centrum van
Den Haag. Vanaf Prinsjesdag op
21 september tot en met 24 ok
tober 'versieren' twintig witte
baljurken de Hofvijver bij het
Binnenhof. De jurken - zo'n
tweeëneenhalve meter hoog en
gemaakt van paraffine - zullen
een maand lang in kringen over
het water 'zweven', 's Avonds
worden ze verlicht. „De installa
tie past bij de sprookjesachtige
sfeer die Prinsjesdag nog steeds
een beetje heeft. Wat het extra
leuk maakt is dat ook de Gou
den Koets langs de Hofvijver zal
rijden", aldus de makers.
Het kunstproject, getiteld
Very important Persons' is ver
vaardigd door Patchwork, een
collectief bestaande uit de kun
stenaressen Karolien Helweg,
Elleke Haspels en Joanneke
Meester. In een loods op het
terrein van de voormalige Wes
tergasfabriek in Amsterdam
hebben ze bijna een half jaar
aan de imponerende 'gewaden'
gewerkt. Nu - inmiddels 1500
kilo paraffine en tientallen me
ters katoen verder - leggen ze
hand aan het laatste exemplaar.
Allure
Het idee voor dit project ont
stond vorig najaar. Patchwork
laat zich inspireren door een
bepaalde lokatie, en gaat uit van
de associaties die die bepaalde
plek oproept. Het drietal koos
voor de Haagse Hofvijver, van
wege de associaties die de plek
bij hen opriep: hofdames, allu
re, romantiek, maar ook: ver
gankelijkheid en de uiterlijke
schijn van status en macht. As
sociaties die treffend passen bij
het beeld van de verlaten mar
merachtige baljurken die over
het water dansen.
De gemeente Den Haag
stemde vrijwel onmiddellijk in
met het plan. In december be
gon het drietal met het naaien
van de katoenen jurken, die de
basis vormen van de beelden.
De jurken zijn opgebouwd uit
een houten frame met echte ba
leinen, daarover het katoenen
gewaad en een topje dat met
behulp van mallen is gegoten.
De verhitte paraffine wordt ver
volgens heel voorzichtig over de
jurken uitgegoten. Die werkwij
ze is tijdrovend: de vervaardi
ging van de jurk nam per exem
plaar zo'n twee weken in beslag.
„We hebben veel met de vor
men 'gespeeld' om beweging in
de beelden te krijgen. 'Gestolde
beweging', dat is ons uitgangs
punt. We hebben ernaar ge
streefd om de beelden daarmee
elk een eigen houding, een ei
gen identiteit mee te geven", al
dus Helweg. „Zo is elke jurk
weer heel 'anders geworden."
Orly en Pieter Coecke van Aelst
de introductie van de Italiaanse
renaissance-stijl in de Neder
landen heeft gestimuleerd. In
de Domstad wordt de regentes
in de Habsburgse tijd geplaatst,
met aandacht voor haat rol in
de politieke en religieuze ge
schiedenis van Europa in de
eerste helft van de 16e eeuw.
Vrouwen
De nu al talrijke aanvragen voor
combi-kaarten en rondleidin
gen wettigen de veronderstel
ling dat de musea met Maria
een publiekstrekker van allure
in huis hebben gehaald. Drs.
Anite Haverkamp van het Cat
harijneconvent ziet in de ruime
belangstelling haar mening be
vestigd, dat 'historische vrou
wen' tot de verbeelding spre
ken. Nu is daar in het geval van
Maria van Hongarije veel voor
te zeggen. Zij is een persoonlijk
heid, die een boeiend verhaal te
vertellen heeft.
Met haar voorgangster Mar-
garetha van Oostenrijk (of van
Savoye) en haar opvolgster
Margaretha van Parma vormde
zij van 1506 tot 1567 het vrou
welijk bestuur van de Nederlan
den. Zij waren de directe verte
genwoordigers van de
Habsburgse keizer en koningen.
In een zeer belangrijke periode,
waarin de lange tijd uit zelfstan
dige vorstendommen bestaande
Nederlanden moesten worden
omgevormd tot onderdanige
provincies aan de rand van het
rijk waar de zon nooit onder
Een portret van Lodewijk II van Hongarije.
ging. De dames gingen tactvol
tewerk. Niet dat ze zich geliefd
maakten, maar het is - opperen
moderne historici - aan hun
'vrouwelijke diplomatie' te dan
ken dat de dwarse steden en
edelen niet veel eerder in op
stand kwamen. Hoe dat ook zij,
feit is dat een jaar na het vertrek
van Margaretha van Parma de
Tachtigjarige Oorlog (1568-
1648) begon.
Wapengeweld
Maria zwaaide de scepter in een
regio, die in de eerste helft van
de 16e eeuw snel aan belang
won. Antwerpen groeide uit tot
een handelsmetropool, die het
kloppend hart van Noord-Euro
pa werd. Het kostte haar moeite
de rijke steden in het Habsburg
se gareel te houden. De opstand
van Gent in 1537-1539, dat zich
tegen de inning van belastingen
verzette, kon alleen met wapen
geweld worden beteugeld.
Die strubbelingen nemen niet
weg dat Maria er meestal in
slaagde de tegenstellingen bin
nen haar territorium in de hand
te houden. Ook op religieus ge
bied koos zij voor een gematig
de aanpak. Zij was goed op de
hoogte van het werk van Eras
mus en Luther, zo goed zelfs dat
ze de bijnaam 'de Lutherse vor
stin' kreeg.
Tegelijk met Karei V trad Ma
ria in 1555 terug uit het lands
bestuur en vertrok het jaar
daarop naar Spanje. Op aan
dringen van Philips 11 overwoog
ze in 1558 naar de Nederlanden
Gewicht
De beelden worden in de hofvij
ver verankerd, verzwaard met
gewichten. Zo zullen 'de dames'
een maand op het Binnenhof
uitkijken. Haspels: „Het is een
romantische installatie, maar
het heeft ook iets triests, omdat
de beelden verankerd zijn, ge
vangen in hun eigen cirkeltje."
In de vijver van het Amster
damse Westerpark werd deze
zomer uitgetest of de paraffine
de barre Nederlandse weersom
standigheden goed zou door
staan. Het experiment slaagde,
en bovendien rolde er een op
dracht uit. Het stadsdeel Wes
terpark wil zo'n drijvende bal
jurk - van duurzamer materiaal
- permanent in het Westerpark
exposeren.
Over een volgend project
hebben ze nog niet echt nage
dacht. Meester: „We zijn zo
druk bezig geweest met Very
Important Persons, dan heb je
geen tijd om verder te denken.
Misschien dat we wel iets klei-
ners gaan maken. Grootschalige
projecten zijn prachtig, maar
wel érg bewerkelijk."
Very Important Persons wordt
op 18 september te water gela
ten in de Haagse Hofvijver. Op
21 september om 21.00 uur is
de officiële opening. Te zien tot
en met 24 oktober.
leiden/den haag In het nieuwe seizoen brengen de drie gezelschappen van het Nederlands Danstheater in totaal 15 (wereld)premières op de
planken. Bij het merendeel van de produkties wordt de muziek live uitgevoerd. Opvallend is de bijdrage van Jiri Kylian en Hans van Manen in
het kader van het Holland Festival 1994. Zij brengen ieder een wereldpremière voor het Nederlands Dans Theater 1, geïnspireerd op het leven
en werk van de wereldberoemde constructivist Piet Mondriaan.
Net als vorige jaren heeft K&O-Leiden voor het seizoen 1993-1994 twee abonnementenseries samengesteld die vrijwel alle door het Neder
lands Dans Theater uit te brengen programma's omvatten. Er worden ook weer gratis bussen ingezet naar het AT&T Danstheater in Den Haag.
Voor meer informatie en het aanvragen van abonnementen kan men dagelijks tijdens kantooruren terecht bij het Uitbureau van K&O aan de
Oude Vest 45 in Leiden: foto dirk buwalda
moskou rtr
Popster Michael Jackson geeft morgen
avond zijn eerste concert in Moskou. Maar
de prijs van de toegangskaarten maakt de
ster voor de Russische jeugd bijna even on
bereikbaar als westerse rocksterren waren
tijdens het Sovjet-tijdperk.
In de Sovjetunie werden popsterren als
Jackson officieel gemeden als subversieve
efcmenten die de jongeren met een losse
moraal en politiek omstreden teksten cor-
i^impeerden. Nu zijn het, met toegangsprij
zen van 20 gulden waar het gemiddelde
maandloon rond 90 gulden bedraagt, de
kosten die de fans afschrikken.
„Michaels bezoek is een wonder", zegt de
21-jarige student Vladimir Sjoebin. „Maar
het wonder is niet voor mij en vele anderen
weggelegd. Waar moet ik al dat geld van
daan halen? Ze zijn gek."
Vladimir, die probeerde aan een gratis
kaartje te komen, was een van de 250 fans
die Michael Jackson kwamen begroeten op
het vliegveld Sjeremetjevo van Moskou.
Maar de zanger, die een zonnebril en zijn
karakteristieke brede zwarte hoed droeg,
klom direct in een gepantserde Zil-limousi-
ne, wuifde nog een keer en werd in een
konvooi met zwaailichten naar zijn hotel in
het Moskouse centrum vervoerd.
Jacksons 'Dangerous'-wereldtoernee is
overschaduwd door beschuldigingen van
een 13-jarige Amerikaanse jongen dat hij
door de zanger onwelgevoegelijk is bena
derd. De 35-jarige megaster verwerpt de be
schuldigingen en spreekt van een afper-
singskomplot.
Jacksons concert wordt gehouden in het
75.000 plaatsen tellende Loezjniki-stadion
in Moskou. Daar werden onder meer de
Olympische Spelen in 1980 gehouden. Er
zijn nog toegangsbewijzen, waarvan de
duurste ruim 200 gulden kosten, te krijgen
voor het concert. De organisatoren vertel
den het persbureau Itar-Tass dat tot dusver
45.000 kaarten zijn verkocht.
Jackson verscheen in het weekeinde op
de Russische televisie om reclame te maken
voor de show, na geruchten dat die zou
worden afgelast. „Ik zal er zijn. dus zorg dat
je er ook bent", parafraseerde hij een vroe
gere eigen hit.
De Russische televisie gaf nog een hint
voor fans zonder kaartje. ..Het geluidssys
teem moet zo goed zijn dat je niet binnen
hoeft te zijn om er naar te kunnen luiste
ren", zei een commentator.
terug te keren. Voor het zover
kwam, overleed ze op 21 sep
tember aan een hartaanval.
Expositie: 'Maria van Hongarije,
Koningin tussen keizers en kun
stenaars' 1505-1558, Catha
rijneconvent Utrecht en Noord
brabants Museum Den Bosch,
t/m 28 nov., geopend dinsdag
t/m vrijdag 10-17 uur, zaterdag
en zondag 11-17 uur, maandag
gesloten. Catalogus Uitgeverij
Waanders Zwolle, 49,50, geb.
79,50.
beeldende kunst
lende kunstenaars. Te zien t/m 19/10. vr
t/m za van 13 00 tot 17 00 uur. Kunst
centrum Haagweg 4. Leiden
Wat kan het Leidse kunstleven
af en toe toch bedroevend zijn.
Ik had hooggespannen ver
wachtingen van het nieuwe
kunstcentrum dat onlangs de
deuren van het voormalige
schoolgebouw aan de Haagweg
wagenwijd heeft opengezet. De
werkelijkheid is echter zeer te
leurstellend.
'Pluimvee' heet de tentoon
stelling van enkele kunstenaars
die in het kunstcentrum zijn
neergestreken. Een inspirerend
begrip, zo zeggen ze zelf. In 20
werken, zeer uiteenlopend van
stijl, toont ieder een eigen visie
op het begrip.
Van de 12 exposerende kun
stenaars is Frank Kappé hel
meest dominant aanwezig. Zo
wel in kwantiteit als in kwaliteit.
Het is zijn werk op papier dat
na een snelle rondgang nog eni
ge extra aandacht vraagt. Kappé
werkt op de subtiele grens van
figuratief en abstract. De associ
atie met pluimvee, een dode
aan z'n poten bengelende kip, is
duidelijk aanwezig. In bijna elk
werk keert dit sterk geabstra
heerde beeldmerk terug.
Ook voor de overige kunste
naars is de kip, samen met de
haan en het ei. kennelijk be
langrijk. Vooral het ei heeft me
nigeen geïnspireerd. Kunstwerk
nummer 5 bij voorbeeld is gesi
tueerd op de ijzeren trap in de
expositieruimte. Op de treden
van draadwerk heeft de kunste
naar 1694 deren naast elkaar
gezet. Op een van de onderste
treden ligt op de eieren een en
velop met dc tekst: "Voor Walter
v.d. Broekhuyzen, van Corry'.
Een aardige vondst.
De overige kunstenaars heb
ben allen zo hun eigen manier
om het begrip 'Pluimvee' uit te
werken. Het heeft helaas niet,
zoals de bedoeling was, tot een
intrigerende tentoonstelling ge
leid. Integendeel. Het geheel
komt amateuristisch, bijna pu
beraal over. De toeschouwer
wordt het wel erg moeilijk ge
maakt om deze bedroevende
expositie serieus te nemen.
