Strijd in Kroatië laait weer op
Amerikaanse soldaten
onder vuur in Somalia
Buitenland
'EG aan rand afgrond
door GATT-problemen'
Sloop flats eist leven
Noorse premier Brundtland vertrouwt op verkiezingswinst
MAANDAG 13 SEPTEMBER 1993
5
Algernon N«Jer1arxJs Persbureau AP Associated Press
sche P*esse Agentur CPO Gemeenschappe+|ke Persdienst
The Independent IPS*
Walvissen spreken met dialect
londen» De walvissen uit de Noorse wateren spreken dezelfde
'taal' als die uit de Westatlantische Oceaan, maar met een ander
regionaal accent. Tot deze conclusie komen wetenschappers en
deskundigen van de VS-marine. In drie maanden tijd, en met
een techniek die oorspronkelijk gebruikt is om Sovjet-onderzee-
ers op te sporen, zijn ongeveer 35.000 'gesprekken' vai} walvis
sen geregistreerd.
Discovery zet bijzondere satelliet uit
Het Amerikaanse ruimteveer Discovery heeft, na
twee maanden met vertragingen en een communicatiestoring
op het laatste moment, vannacht een unieke satelliet in de
ruimte uitgezet. Het gaat om een experimentele communicatie
satelliet van de ruimtevaartorganisatie NASA. De satelliet moet
nieuwe telecommun jcatie-apparatuur en -diensten testen.
AIDS hoofdoorzaak dood in cel VS
Washington AIDS was in 1991 verantwoordelijk voor bijna 30
procent van de sterfgevallen in Amerikaanse gevangenissen. In
sommige staten, zoals New York en New Jersey, was dat percen
tage zelfs 66 procent. Dat blijkt uit cijfers van het Amerikaanse
ministerie van justitie die gisteren bekend zijn geworden.
Aanhanger Aristide vermoord in Haiti
port-au—prince* Ten minste twee gewapende mannen hebben
zaterdag in de Haitiaanse hoofdstad Port-au-Prince een voor
aanstaande aanhanger van de verdreven president Jean-Ber-
trand Aristide vermoord. Een dag eerder had de man, die de ver
kiezingscampagne van Aristide financieel had gesteund, tegen
journalisten gezegd dat hij werd bedreigd. Een rooms-katholieke
priester stelde de politie verantwoordelijk voor de aanval waarbij
nog een dode en een gewonde vielen.
'350 VN-waarnemers in Liberia'
new york Secretaris-generaal Boutros Ghali van de Verenigde
Naties wil 350 militaire waarnemers naar Liberia sturen. De
nieuwe VN-macht Unomil zou moeten toezien op het vredes
proces in het Westafrikaanse land. Bij de burgeroorlog die in
1989 begon, zijn 150.000 mensen om het leven gekomen.
brussel peter de vries
correspondent
De Europese Gemeenschap
wordt bedreigd door een 'nieu
we vreselijke crisis' als de twaalf
lidstaten niet snel op één lijn
komen over het wereldhandels-
overleg GATT en de verlaging
van landbouwsubsidies. Die
alarmkreet slaakte de Neder
landse minister Kooijmans (bui
tenlandse zaken) dit weekeinde
in Alden-Biesen, waar de EG-
ministers van buitenlandse za
ken bijeen kwamen. Volgens
Kooijmans heeft Frankrijk de
EG 'aan de rand van de afgrond'
gebracht met zijn dreigend veto
tegen het akkoord met de VS
over vermindering van de land-
Acht doden bij
aanslagen India
NEW DELHI »DPA-Rtr
In India zijn het afgelopen
weekeinde bij - bomaanslagen
zeker tien doden gevallen. Za
terdag kwamen in het centrum
van New Delhi acht mensen om
bij een aanslag op het hoofd
kwartier van de jongerenorgani
satie van de regerende Congres
partij. gisteren vielen in Secun-
derabad in het zuiden van het
land twee doden, toen bij het
station een bom ontplofte.
De aanslag in New Delhi werd
uitgevoerd met een bomauto.
De Indiase autoriteiten vermoe
den dat de daders het gemunt
hadden op de voorzitter van de
jongerenorganisatie, Maninder
Singh Bi'tta. Hij raakte slechts
lichtgewond. Drie militante Sik
hs-groeperingen die strijden
voor onafhankelijkheid van de
noordelijke deelstaat Punjab,
hebben zich inmiddels verant
woordelijk gesteld voor de aan
slag.
Gisteren ontplofte bij het sta
tion van Secunderabad in de
zuidelijke deelstaat Andhra Pra
desh een zware bom. Hier vie
len twee doden en twee gewon
den, zo meldde het Indiase
persbureau UNI. Wie verant
woordelijk is voor deze aanslag
is niet bekend, maar in de deel
staat is de laatste tijd de maois-
tische 'Volksoorlogbeweging'
actief. Deze organisatie heeft de
afgelopen weken verscheidene
aanslagen gepleegd, onder
meer op stations.
Protest tegen ETA
In San Sebastian in Baskenland
is zaterdag de grootste protest
demonstratie ooit gehouden te
gen de Baskische afscheidings
beweging ETA. Naar schatting
80.000 mensen gingen de straat
op om te betogen tegen het ge
weld van de ETA.
De deelnemers aan de stille
mars eisten de vrijlating van de
zakenman Julio Iglesias Zamo-
ra, die op 5 juli door ETA werd
ontvoerd. Veel betogers droe
gen blauwe letters A mee (voor
Askatu, vrijheid in het Bas-
kisch), die inmiddels zijn uitge
groeid tot een anti-ETA-sym-
bool.
bouwexport. Grootste struikel
blok bij de aanpak van het
GATT-overleg vormt het onver
murwbare Franse verzet tegen
afspraken die vorig jaar al wer
den gemaakt tussen Brussel en
de VS. Frankrijk vindt de voor
genomen beperking van de
landbouwexport en verlaging
van de subsidies aan de boeren
met 36 procent in zes jaar veel
te ver gaan en eist nieuwe on
derhandelingen. Maar daar wil
len de VS en een aantal EG-lan-
den, waaronder Groot-Brittan-
nië en Nederland, niet van we
ten. Beslissend maar nog on
duidelijk is of de Duitsers Parijs
te hulp zullen schieten.
Uitgemergelde moslimvluchtelingen uit het Kroatische gevangenenkamp Dretelj, wachten op hun lunch bij een school in het Bosnische Jablanica waar zij zijn onderge
bracht. De mannen zijn tijdens hun gevangenschap zo'n twintig kilo afgevallen. De eerste moslimgevangen die anderhalve week geleden uit de Kroatische kampen werden
vrijgelaten, berichtten over afschuwelijke mishandelingen door hun bewakers. foto reuter yannis behrakis
De oorlog tussen Kroaten en de Serviërs in de Kroatische
regio Krajina is het afgelopen weekeinde opnieuw opge
laaid. De Serviërs in Krajina hebben gisteren gedreigd
met de inzet van nieuwe wapens op militaire doelen als
massieve vergelding voor de verovering door Kroaten van
enkele door Serviërs bewoonde dorpen.
man gaf zijn troepen gisteren
tijdens een vergadering van de
defensieraad in Zagreb op
dracht binnen 24 uur eenzijdig
een staakt-het-vuren in acht te
nemen om besprekingen over
een vredesbestand mogelijk te
maken met de Servische mili-
ZAGREB-BRUSSEL Rtr-AFP-GPD
Als de Kroaten zich niet terug
trekken, zetten de Serviërs 'ge
vechtswapens en -systemen in
die tot nu toe niet zijn gebruikt
in de oorlog tusen Kroatië en
Krajina', zo verklaarde een Ser
vische legerleider.
De Kroatische president Tudj-
ties.
Tudjrr
i had de Servische se
paratisten. die een aanzienlijk
deel van Kroatië bezet houden,
zaterdag uitgenodigd de autori
teit van de regering in Zagreb te
erkennen. Hij verzekerde hen
dat ze dan alle Kroatische bur
gerrechten zouden genieten.
Maar hij dreigde ook dat ,,in ge
val van weigering de Servische
troepen zullen worden versla
gen."
De gevechten in Kroatië laai
den donderdag op nadat het
Kroatische leger volgens Zagreb
een 'beperkt' offensief uitvoerde
tegen drie dorpen die in handen
waren van Servische separatis
ten. De Kroatische Serviërs rea
geerden daar vrijdag op met
een bombardement op Karlo-
vac, 45 kilometer ten zuidwes
ten van Zagreb. Vijftien raketten
kwamen neer in een kamp voor
Kroatische vluchtelingen in een
buitenwijk van Karlovac. Het is
voor het eerst in twee jaar dat
rond Zagreb weer gevochten
wordt.
Wanneer een vredesregeling
wordt getroffen over een etni
sche driedeling van Bosnië-Her-
cegovina zullen de Verenigde
Staten 25.000 mensen leveren
voor een strijdmacht die in Bos
nië de uitvoering daarvan moet
gaan bewaken. Aangenomen
wordt dat zo'n 40.000 a 55.000
manschappen nodig zijn om
toe te zien op de invoering van
een vredesregeling tussen Ser
viërs, Kroaten en moslims.
Amerika heeft altijd gewei
gerd soldaten als VN-blauwhel-
men naar Bosnië te sturen zo
lang daar gevochten wordt. On
duidelijk is nog of het vredesle-
ger dat na een akkoord wordt
gestuurd, onder VN- of NAVO-
commando zal komen. Amerika
wil het laatste. Ook de EG-lan-
den zullen troepen leveren voor
een vredesleger.
'Cfc*;
Glasgow Omwonenden kijken toe hoe twee negentien verdiepingen hoge flatgebouwen in het Gorbals
district in Glasgow ineenstorten. De explosie die daaraan vooraf ging, was de zwaarste in Europa sinds
de Tweede Wereldoorlog. Zelfs zo zwaar, dat een 61-jarige toeschouwster door rondslingerende brok
stukken gedood werd en drie andere gewond raakten. Onderzocht wordt nog of de berekening van de
hoeveelheid explosieven die nodig was om de voor bewoning afgekeurde gebouwen te vellen wel juist is
geweest. foto epa chris bacon
rome-muqdisho
VN-soldaten zijn vanmorgen in
de Somalische hoofdstad Muq-
disho onder vuur genomen.
Somalische medewerkers van
westerse persbureaus zeiden
de lichamen van zeker drie ge
dode Amerikanen te hebben
gezien. Amerikaanse helikop
ters voerden beschietingen uit
op het gebied waar de gevech
ten, die zeker zo hevig leken
als die van donderdag, plaats
hadden.
Een woordvoerder van krijgs
heer Mohammed Farrah Aideed
zei dat aan Somalische zijde
een groot aantal slachtoffers
was gevallen. Een cijfer wilde hij
niet noemen. Donderdag wer
den volgens Aideed zeker 125
Somaliërs, onder wie veel vrou
wen en kinderen, gedood bij
een aanval met Amerikaanse
helikopters, die werd uitgevoerd
nadat een Pakistaanse VN-sol-
daat door aanhangers van Ai
deed was gedood.
De ministers van defensie van
Italië en de VS. Fabio Fabbri en
Les Aspin, hebben gisteren een
poging gedaan de onenigheid
tussen beide landen over de
VN-operatie in Somalia bij te
leggen. Beide bewindslieden
ontmoetten elkaar in Rome. na
dat nieuwe Italiaanse kritiek
over het gebruik van geweld vo
rige week leidde tot spanningen
met Washington.
Italië heeft 2.400 soldaten in
Somalia, maar trekt hen wegens
het diepe verschil van inzicht
over hoe de vredesoperatie
moet worden behandeld uit de
hoofdstad Muqdisho terug. Ro
me vindt dat de VN-missie is
ontaard in een militaire opera
tie om de Somalische krijgsheer
Mohammed Farah Aideed ge
vangen te nemen.
De jongste ruzie barstte uit na
het bloedige gevecht eind vori
ge week tussen VN-troepen een
aanhangers van Aideed. „Vrou
wen en kinderen dood schieten
is geheel in strijd met een hu
manitaire missie", zei Fabbri
vrijdag.
Eén geplande vervanging van
Italiaanse troepen door Pakis
taanse VN-eenheden in bepaal
de delen van de hoofdstad is
opgeschort nadat plaatselijke
leiders zeiden dat zij geen „sol
daten uit de Derde Wereld"
zouden accepteren. De Italia
nen zullen tot half september
blijven. Wie het daarna van hen
zal overnemen is onduidelijk.
De nationale alliantie (SNA)
van Aideed riep zaterdag op tot
een staakt-het-vuren. Tevens
drong ze aan op hervatting van
het overleg tussen de organisa
tie en de VN-vredesmacht in
Somalia. Aideed heeft de Ameri
kaanse oud-president limmy
Carter heeft gevraagd te bemid
delen in het conflict tussen hem
en de Verenigde Naties.
Kazachstan wil
kernwapenbezit
snel afzweren
De Kazachstaanse president
Noersultan, zal zijn parlement
vragen om voor het einde van
dit jaar aansluiting van Kazach
stan bij het Non-Proliferatiever
drag goed te keuren. De banden
met de VS kunnen vervolgens
worden versterkt. Noersultan
zei dit gisteren tegen de Ameri
kaanse afgezant Strobe Talbott.
Na het uiteenvallen van de
Sovjetunie in 1991 erfden vier
republieken het kernarsenaal
van de \Toegere supermacht:
Rusland, Kazachstan. Oekraïne
en Wit-Rusland. De VS willen
dat alleen Rusland kernwapens
behoudt.
Het parlement van Kazach
stan heeft het Start-1 verdrag
geratificeerd, dat de stapsgewij
ze ontmanteling regelt van de
104 Kazakse SS-20 raketten, die
per stuk 10 kernkoppen dragen.
Kazachstan is echter bezorgd
over de dreiging op langere ter
mijn van zijn twee nucleaire bu
ren. China en Rusland. Vandaar
dat het aarzelde met de onder
tekening van het Non l'rolik ra
tieverdrag. dat een verbod in
houdt op het bezit, de ontwik
keling en verplaatsing van nu
cleaire wapens.
Cholera noopt
Kazachstan tot
sluiten vliegveld
MOSKOU Rtr
De autoriteiten in Alma Ata. de
hoofdstad van de voormalige
Sovjetrepubliek Kazachstan.
hebben de luchthaven gesloten
voor vluchien uit Azië in ver
band met het uitbreken van
cholera. Dit heeft een medewer
ker van de president bekendge
maakt. Ook werden alle mark
ten en vele voedingswinkcls ge
sloten.
Volgens de medewerker zijn
alle 100 passagiers die in Ka
zachstan aankwamen op een
vlucht vanuit Pakistan naar een
ziekenhuis overgebracht waar
zij werden onderzocht op
symptomen van de ziekte. Tot
nu toe is niemand aan de gevol
gen van cholera overleden. Wel
hadden 30 van de passagiers de
ziekte en waren 295 anderen
aan boord van het toestel met
hen in contact geweest.
Passagiers op vluchten vanuit
andere Aziatische landen, waar
onder voormalige Sovjetrepu
blieken, zijn ook op cholera gö-
controleerd. Volgens een plaat
selijke journalist hebben de au
toriteiten alle markten gesloten
nadat 13 mensen die inkopen
hadden gedaan in een van de
tien fruit- en groentemarkten,
de ziekte opliepen.
Parlementariërs
geschokt door
geweld Kenya
Zeven Nederlandse parlemen
tariërs. die een bezoek brengen
aan Kenya, hebben in Nairobi
gewaarschuwd tegen het ge
weld tussen bevolkingsgroepen
in de Kenyase Rift Valley pro
vincie. De leider van de delega
tie. Jaap de Hoop Schcffer
(CDA), noemde de gevechten
gisteren 'verwoestend en trau
matisch'. Hij zag in het geweld
'een soort sluimerende etnische
zuivering' en de Kenyase rege
ring lijkt volgens hem niet in
staat deze te stoppen. De dele
gatie wil dat het mensenrech
tencomité van de Verenigde
Naties een onderzoek instelt als
het geweld aanhoudt.
ACHTERGROND
DEN HAAG FRANS RIJKAART ANP
Het had iets van een huzarenstukje toen begin
deze maand bekend werd dat Noorwegen
minister Johan Jörgen Holst (buitenlandse
zaken) en zijn medewerkers in het bijzonder
een sleutelrol had gespeeld bij de geheime
contacten tussen Israël en de Palestijnse
Bevrijdingsorganisatie van Yasser Arafat. Wat
in een groot aantal ronden van Midden-
Oostenoverleg onder regie van de Verenigde
Staten in de verste verte niet mogelijk was
gebleken, scheen de Noren te lukken. De
totstandkoming van een principe-akkoord tot
wederzijdse erkenning van Israël en de PLO
zorgde ervoor dat de camera's enige dagen op
Oslo gericht waren.
En Brundtland, die eerder internationaal flink
aan de weg timmerde met een nogal wat
publiciteit opleverend milieurapport voor de
grote Rio-conferentie van 1992, is gehaaid
genoeg om haar voordeel te doen met
dergelijke aandacht van de wereldpers,
internationale ervaring vormt één van haar
pluspunten in vergelijking met haar
belangrijkste rivale. Kaci Kullmann-Five van de
Conservatieve partij.
Met betrekking tot de vraag of Noorwegen lid
moet worden van de Europese Gemeenschap
onderscheiden de twee dames zich nauwelijks
van elkaar. Beider partijen zijn, met hier en
daar wat nuances, vóór aansluiting bij de EG.
Maar deze kwestie hebben ze in de campagne
vooral niet aangeroerd, omdat de bevolking in
duidelijke meerderheid tegen is.
De iets meer dan vier miljoen Noren zijn bang
soevereiniteit te verliezen aan het veraf gelegen
Brussel met zijn anonieme bureaucratie. En ze
zijn juist zo zuinig op hun onafhankelijkheid,
die ze pas in 1905 verkregen van Zweden.
Met het oog op de ene Eurdpese markt van
circa 300 miljoen consumenten zijn grote
delen van het bedrijfsleven mèt de twee
grootste partijen voor aansluiting bij de
gemeenschappelijke markt van nu nog 12
landen. Maar de tegenstand is nog sterker.
Een opzienbarende rol in de internationale
diplomatie en redelijk goede cijfers op het
terrein van de economie. Dit zijn de troeven
die de Noorse premier Gro Harlem Brundt
land vandaag bij de parlementsverkiezingen
in handen heeft. Haar Arbeiderspartij, die
sinds 1990 als enige ministers levert aan een
minderheidskabinet is de laatste weken in
de opiniepeilingen flink gestegen.
In 1972 legde de Arbeiderspartij die ook
toen aan de macht was in Oslo het resultaat
van toetredingsonderhandelingen in een
referendum voor aan het volk. Met 51,5 tegen
48,5 procent spraken de Noren zich uit tegen
aansluiting bij wat toen nog de Europese
Economische Gemeenschap was. Noorwegen
is wel lid van de Europese
Vrijhandelsassociatie (EVA), die sinds enige tijd
nauw met de Europese Gemeenschap
samenwerkt in de Europese Economische
Ruimte. Alles wijst erop dat het volgende
referendum, in 1994 of 1995, eenzelfde uitslag
te zien zal geven. Deze week bleek uit een
opiniepeiling van het bureau Gallup dat ruim
52 procent van de ondervraagden légen, en
maar 27,3 procent vóór aansluiting bij de EG is.
Desondanks onderhandelen sinds april dit jaar
delegaties van de regering in Oslo en van de
Europese Commissie in Brussel over de
voorwaarden waarop Noorwegen net als
Zweden. Finland en Oostenrijk tot de
gemeenschappelijke Europese markt kan
toetreden.
In de afgelopen weken is de partij van
Brundtland duidelijk uit een populariteitsdal
gekropen. Ze staat al weer boven het niveau
van 34.3 procent, waarop ze m 1989 eindigde.
Deze slechtste uitslag sinds 1930 leidde er toen
toe dat de Arbeiderspartij buiten de regering
bleef. Maar de centrum-rechtse regering onder
de Conservatieve premier Ian P. Syse hield het
niet langer dan een jaar vol. In het najaar van
1990 spatte de coalitie van Conservatieven.
Christelijke Volkspartij en Centrumpartij uit
elkaar toen onenigheid aan het licht kwam
ova hel.-dossier.
Omdat de Noorse grondwet tussentijdse
verkiezingen verbiedt, zat er niets anders op
dan dat de Arbeiderspartij die met 63 leden
verreweg de grootste fractie vormt in het
eenkamerparlement met 165 afgevaardigden
een minderheidskabinet vormde onder
leiding van Brundtland.
De 54-jarige Gro, zoals iedereen in Noorwegen
de minister-president haast amicaal noemt,
lijkt vandaag dus goed uit de bus te komen. De
premier trad vorig jaar af als partijleider, maar
ze is met enthousiasme beschikbaar voor een
nieuwe termijn van vier jaar als regeringsleider
("Ik ben nog niet oud en ik ben niet
versleten"). Ze lijkt de klap van de zelfmoord
van een zoon volledig te boven.
