Musea voeren felle strijd om gunst museumbezoeker
Beelden,
piskijkers
en Freud
UITBIJLAGE
936
Lange rijen wachtenden voor de musea
zijn de afgelopen jaren een vertrouwde
aanblik in het straatbeeld geworden.
Toch daalde in 1992, voor het eerst sinds jaren, het
totaal aantal museumbezoekers met een half mil
joen. Bij belangrijke musea in Amsterdam zette deze
dalende trend zich in de eerste helft van dit jaar
voort. In Leiden is met name het bezoek aan het, in
1991 geopende, Museum Boerhaave en aan de ex
positie 'Man-Ape Ape-Man'. in het Pesthuis, achter
gebleven bij de verwachtingen en tekent zich, net als
in de hoofdstad, een duidelijke tendens ah om de
gunst van de museumbezoeker wordt feller gestre
den dan ooit.
MEER PUBLIEK DAN BIJ HET
VADERLANDSE VOETBAL
AMSTERDAM JAN RUSDAM/FRANQOISE LEDEBOER
De cijfers spreken duidelijke taal: na de stij
ging var> 15,9 miljoen bezoekers in 1985
naar 22 miljoen in 1991 daalde het aantal
museumbezoekers in ons land vorig jaar
naar 21,5 miljoen. In de eerste helft van dit
jaar is sprake van een afname van het be
zoekersaantal met 17 procent.
De terugval is het grootst bij onze 'natio
nale schatkamer', het Rijksmuseum. Er
wordt dit jaar gerekend op 950.000 bezoe
kers. Dat is maar liefst 40 procent minder
dan vorig jaar. Verwonderlijk is de terugval
niet omdat het Rijksmuseum van december
1991 tot maart 1992 de grote Rembrandt-
tentoonstelling in huis had die met gemak
400.000 bezoekers trok. Met bijna een mil
joen mensen is het ook dit jaar nog altijd
flink druk in het museum.
„Ook bij ons is het nog altijd druk ge
noeg", zegt Rianne Norbart van het Van
Goghmuseum. „Vorig jaar kregen we
850.000 mensen over de vloer. De terugval
over de eerste helft van dit jaar bedroeg
40.000. Dat is niet erg, maar zo'n ontwikke
ling moet natuurlijk wel een keer stoppen."
Moeilijk
In Leiden vallen vooral de bezoekcijfers van
het Museum Boerhaave, aan de Lange St.
Agnietenstraat, tegen. Directeur Veeneman
verklaarde bij de opening van het museum,
in maart 1991, te rekenen op 50.000 bezoe
kers per jaar. Vorig jaar trok het museum
voor de geschiedenis van de natuurweten
schappen en de geneeskunde slechts 26.485
bezoekers en in de eerste helft van dit jaar
zijn de resultaten nog niet veel beter.
A. Wiegman, hoofd van de afdeling pre
sentatie, noemt de verwachting van destijds
„veel te optimistisch. We zijn helemaal niet
ontevreden. In de Steenstraat kwamen we
nooit boven de 20.000 uit. We maken dus
een gestage groei door ep rekenen er op dat
we over een aantal jaren op 40.000 bezoe
kers uitkomen. Een nadeel voor ons is ge
woon dat Leiden zoveel mooie musea heeft,
en dat mensen die een dagje de stad aan
doen een keuze moeten maken. Wij hebben
helaas de naam een moeilijk museum te
zijn."
Het Nationaal Natuurhistorisch Museum
in Leiden (het Pesthuis) geeft een zelfde
beeld te zien. Frits de Leeuw, pr-medewer-
ker van het museum, vertelt dat de belang
stelling voor de huidige expositie 'Man-Ape
Ape-Man' (t/m 31/10) tegenvalt. „Bij vorige
tentoonstellingen, zoals die van de dino
saurussen, liep het storm. Dan stel je je ook
de volgende keer een bepaald doel. We wis
ten van tevoren dat de huidige expositie
moeilijker is en minder belangstellenden
zou trekken. Maar, toch loopt het minder
goed dan we hadden gehoopt", aldus De
Leeuw die de preciese bezoekerscijfers lie
ver voor zich houdt.
Uitzondering
Het Stedelijk Museum De Lakenhal is een
uitzondering op de landelijke trend. Direc
teur Jetteke Bolten spreekt van 'een gestage
groei in de afgelopen jaren'. „Dit jaar trek
ken we wel minder bezoekers dan vorig
jaar, maar dat is niet verbazend omdat we
toen de grote Rembrandttentoonstelling
hadden. Als we de bezoekersaantallen in de
eerste helft van dit jaar vergelijken met de
jaren voorafgaande aan die van de Rem
brandttentoonstelling dan is er sprake van
een stijgende lijn"'
De grote landschapstentoonstelling eer
der dit jaar in De Lakenhal heeft 20.000 be
zoekers getrokken. „Precies het aantal
waarop we gerekend hadden", aldus Bol
ten. „Natuurlijk hoop je altijd op meer,
maar ik ben er zeker niet ontevreden over."
De mummietentoonstelling in het Rijks
museum van Oudheden, die een maand na
het begin van de landschapstentoonstelling
werd geopend, gaf volgens Bolten een dip
te zien in het bezoek aan De Lakenhal.
„Geen dramatische terugval, maar het was
wel merkbaar," aldus de museumdirecteur
die er voor pleit dat Leidse musea in de toe
komst hun tentoonstellingsprogramma
enigzins op elkaar afstemmen om onnodige
concurrentie te voorkomen.
Tevredenheid heerst bij het Rijksmuseum
van Oudheden. Dit jaar bezochten al ruim
89.000 mensen het museum aan het Ra
penburg. Ruim 54.000 personen kwamen
voor de expositie 'Mummies onder het
Mes', die overigens tot 26 september is ver
lengd. In 1992 heeft het museum ruim
87.000 mensen ontvangen, zodat in de eer
ste acht maanden van dit jaar al meer be
zoekers zijn getrokken dan in het gehele
voorafgaande jaar.
Recessie
Agniet van de Sande, hoofd communicatie
van het Rijksmuseum voor Volkenkunde,
verwacht dat het museum aan de Steen-
straat dit jaar zo'n 50.000 bezoekers over de
vloer krijgt. „We hebben daarmee een vrij
stabiel bezoekersaantal. Vorig jaar trokken
we wel meer mensen, maar dat had te ma
ken met de grote Indonesië-tentoonstelling.
In de eerste helft van dit jaar is ook bij ons
sprake geweest van een lichte daling van
het museumbezoek. Maar al onze grote pu
bliekstrekkers zijn dit najaar gepland zodat
we denken die daling nog ruimschoots in te
zullen lopen."
Het wordt wel steeds moeilijker om men
sen te trekken." weet Van de Sande. „Een
aantal jaren terug hoefde je maar een grote
tentoonstelling te organiseren en het pu
bliek stroomde toe. Zo gemakkelijk gaat dat
nu niet meer. Hoe dat komt? Volgens som
migen is het de recessie, mensen hebben
minder te besteden. Anderen wijten het aan
de toegenomen concurrentie tussen de mu
sea. Ik denk dat het pas mogelijk is conclu
sies te trekken als de huidige trend zich een
aantal jaren heeft voortgezel."
Directeur Manus Brinkman van de Ne
derlandse Museumvereniging (NMV) be
vestigt het beeld van musea die hard bezig
zijn met de werving van publiek. Hij wil de
huidige terugval in het museumbezoek
echter nadruldtelijk relativeren: „Na het Van
Gogh-jaar dachten velen dat de bomen de
hemel zouden ingroeien. Dat was niet het
geval, maar er gaan nog steeds ontzettend
veel mensen naar een museum."
Feit is dat de gezamenlijke musea nog al
tijd drukker worden bezocht dan de vader
landse voetbalvelden.
Dat mega-tentoonstcllingen vaak nog
een geweldige piek in het museumbe
zoek veroorzaken bleek ook dit jaar
weer. Het Centraal Museum in Utrecht, bij voor
beeld, trok, dankzij de Rietveld-expositie en de ten
toonstelling over pastorale schilderkunst, in de eer
ste helft van dit jaar 115.237 bezoekers. Een ver
dubbeling ten opzichte van 1992, Voor de Mondri-
aan-expositie, volgend jaar in het Haags Gemeente
museum, wordt op 300.000 belangstellenden gere
kend: ook dat zal de bezoekcijfers doen pieken. De
teleurstellende cijfers voor Sonsbcck '93 en de gra-
fickbiennale in Maastricht zijn daarpm vermoedelijk
slechts incidentele tegenvallers.
LEIDSE MUSEA HEBBEÜ IN HET NIEUWE SEIZOEN WEER VEEL TE BIEDEN
Deze houten stoel van Stefan Buijs is binnenkort te zien in De Lakenhal
tijdens de tentoonstelling 'Beelden uit de verzameling Leiden'.
FOTO PR
Het Rijksmuseum voor Volkenkunde laat vanaf 5 november 'De glorie van Sri Lanka'
zien. Boeddistische en Hindoeïstische beelden uit de nationale Srilankaanse collectie.
FOTO PR
Sri Lanka. Boeddhistische en Hindoeïsti
sche beelden uit de nationale Srilankaanse
collectie'. Het betreft stukken die de afgelo
pen decennia bij archeologisch onderzoek
te voorschijn zijn gekomen. Met name de
Boeddhische beelden behoren tot de be
langrijkste ter wereld. Tot voor kort waren
de bronzen beelden uit Sri Lanka in de rest
van de wereld echter nauwelijks bekend.
Het is de eerste keer dat een collectie van
betekenis in verschillende westerse landen
wordt gepresenteerd.
Tot 3 januari zijn in het Volkenkundemu-
seum, aan de Steenstraal, nog de foto's te
zien van H.F. Tillema, die een ander beeld
geven van Indonesië onder koloniaal be
stuur. De onlangs geopende tentoonstelling
'La Charreria, een Mexicaanse ruitertradi-
tie' duurt nog tot en met 7 november Vanaf
9 oktober exposeert het museum kleding
van poolbewoners, en voor begin volgend
jaar is een tentoonstelling gepland over de
cultuur en geschiedenis van verschillende
inheemse volken in Chili.
De musea in Leiden zijn het organiseren
van grote tentoonstellingen ook nog lang
niet beu. Vrijwel alle musea hebben het ko
mend seizoen weer grote publiekstrekkers
op stapel staan.
Stedelijk Museum De Lakenhal zal vol
gend jaar helemaal in het teken staan van
de beeldhouwkunst. In de tentoonstelling
Beelden uit de verzameling Leiden' toont
het museum haar sculptuurcollectie, niet
alleen vrijstaande beelden en architectuur
ornamenten komen aan bod, maar ook
vormgeving van bijvoorbeeld pronkzilver
en gebeeldhouwde schilderijlijsten. De ten
toonstelling vormt een Leidse bijdrage aan
het project 'Beelden in Nederland' dat in
1994 in meer dan 25 Nederlandse musea
loopt. Vanaf 16 oktober loont het stedelijk
museum ook werk van de kunstenaar Ton
van Sum meren.
Het Rijksmuseum voor Volkenkunde pre
senteert vanaf 5 november 'De glorie van
'Genezen in de Gouden Eeuw' is het the
ma van de tentoonstelling 'Van piskijkers
en heelmeesters' in het Museum Boer
haave. De zieke mens kon zich in die tijd
wenden tot verschillende ziekenverzorgers.
Bij inwendige aandoeningen, zoals griep,
riep men de hulp in van de universitair ge
schoolde medicinae doctor die. na bestude
ring van de urine en het voelen van de pols
van de patiënt, pillen en poeders voor
schreef.
Bij uitwendige kwetsuren kwam de 17de
eeuvver terecht bij de chirurgijn die in greep
met behulp van messen, brandijzers, zagen
en sondes, en dat alles nog zonder verdo
ving. Het verwijderen van blaasstenen, het
trekken van tanden en kiezen en het verhel
pen van staar werden veelal gedaan door
rondreizende operateurs. Een schat aan
chirurgische instrumenten en spannende
afbeeldingen, die een beeld geven van de in
onze ogen bizarre wereld van de medische
verzorging in de Gouden Eeuw. is vanaf 9
oktober tot en met 10 april 190 1 te /ii-n m
het museum aan de Lange St. Agnieten
straat.
De-activiteiten in het Rijksmuseum van
Oudheden aan het Rapenburg zullen dit
najaar vooral in het teken staan van de her
opening van de vernieuwde afdeling Ar
cheologie van Nederland. Deze afdeling be
slaat de hele tweede etage van het museum,
ongeveer een derde van de totale expositie
ruimte. maar niet allerlei ruimtelijke beper
kingen.
De 'oude' Nederlandse afdeling dateerde
uit 1968. De herinrichting vormde dus in al
le opzichten een uitdaging. Het museum
belooft een totaal andere, en spannende
presentatie van de archeologie van Neder
land. De vernieuwde afdeling is vanaf 14
oktober geopend voor het publiek.
Voor volgend voorjaar heeft het museum
een expositie op stapel staan gewijd aan
'Freud en de archeologie'. De grondlegger
van de psychoanalyse was een fervent ama
teur-archeoloog. Het Oudhedenmuseuin
toont een deel van de collectie van Freud
vanaf 22 april 1994.
