Cultuur Kunst
Open Monumentendag:
langs stegen en stenen
ewondering
99
Monumentendag
in de regio
René Klijn overleden
Pure pronkzucht
DONDERDAG 9 SEPTEMBER 1993
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071 -356472, PI
JAN RIJSDAM, 071 -356473
Toneelschrijfprijs naar Tom Jansen
den haag De Dommelsch toneelschrijfprijs (20.000 gulden) gaat
dit jaar naar de theaterman Tom Jansen voor zijn tekst 'Schade-
/schade'. De Toneelschrijfprijs is een stimuleringsprijs, die jaar
lijks wordt toegekend aan de auteur van een oorspronkelijke Ne
derlandse of Vlaamse tekst. Tom Jansen ontvangt de prijs op 12
september in Antwerpen, op de laatste dag van het Theaterfesti
val.
Sieraden en objecten
Amsterdam Het Stedelijk Museum in Amsterdam toont van 5
september t/m 17 oktober 175 sieraden en objecten van Marion
Herbst. De tentoonstelling heet 'Mag het iets meer zijn?'. Marion
Herbst houdt zich ruim 25 jaar bezig met sieraden in de ruimste
zin van het woord.
DEN HAAG MONIQUE BRANDT
I'm mister Blue, and I'm here to
stay with you, and no matter
what you do, when you're lone
ly, I'll be lonely too' zong Rene
Klijn. Met het nummer stond hij
begin dit jaar wekenlang op de
eerste plaats van de hitparade.
Eindelijk kwam voor de zanger
de langverwachte erkenning.
Op de valreep. Want afgelopen
zondag is zanger René Klijn (30)
overleden aan de gevolgen van
aids. Klijn zou gisteren 31 jaar
zijn geworden.
Zanger/cabaretier Paul «de
Leeuw was de grote initiator
van het succes van René Klijn.
Zijn VARA-programma
Schreeuw van de Leeuw van 28
november 1992 was geheel ge
wijd aan aids. De Leeuw had de
zanger uitgenodigd om met
hem over zijn ziekte te praten.
Het werd een indrukwekkend
programma, waarin Klijn heel
open, zonder een greintje zelf
medelijden over 'zijn leven voor
de dood' praatte. Aan het eind
van de uitzending zong hij het
nummer 'Mr. Blue', een num
mer van Yazoo. De plaat werd
door Polydor uitgebracht en de
opbrengst ging ondermeer naar
het aidsfonds.
Het tv-programma van De
Leeuw werd door de omroepen
bovendien uitverkoren als Ne
derlandse inzending voor het
Gouden Roos-festival in Mon-
treux. Het spraakmakende pro
gramma, dat veel stof deed op
waaien op het anders zo behou
dende televisie-festival, werd er
beloond met een Bronzen Roos.
Hagenaar René Klijn werd al
heel vroeg aangetrokken door
de schijnwerpers. gingen als
Prince, of Gino Vanelli. Een le
ven van feest, van uitgaan en
toch ook heel serieus bezig
zijn", dat was waar hij naar
streefde. Op school trad hij op
in musicals. Meteen na zijn
schooltijd werkte hij als fotomo
del, acteur en zanger in het ach
tergrondkoor van Richenel.
Daarna, in 1987, kwam hij te
recht in de jongensgroep Fritsh,
later Bam to Bam B.am. Met dit
groepje scoorde hij één beschei
den hitje. In 1989 deed de groep
mee aan het Nationale Songfes
tival, tevergeefs. Justine Pel-
melay werd eerste en mocht
Nederland vertegenwoordigen
in Lausanne.
In 1990 werd Bam to Bam
Bam opgeheven. René Klijn wil
de een solocarrière beginnen.
Mg.ar het noodlot gooide roet in
het eten. Tijdens een vakantie
op Mallorca werd hij verkou
den, een verkoudheid die niet
meer over ging. Hij bleek uitein
delijk sero-positief te zijn. In
een interview, vlak voor zijn
dood, zei hij: „Ik heb van weinig
dingen in mijn leven spijt. Ik
had alleen wat eerder gewild
dat ik wist wat aids was. En als
ik opnieuw had mogen kiezen
tussen liefde en het grote geld,
dan had ik toch weer voor de
liefde gekozen. Ik denk dat ik
redelijk gelukkig de aftocht kan
blazen."
De zevende Open Monumentendag heeft in Leiden het
motto 'Langs stegen en stenen'. Twintig monumenten,
die normaal gesproken niet voor publiek toegankelijk
zijn, openen zaterdag 11 september tussen 11.00 uur en
17.00 uur hun deuren. Voor het eerst doen het Rijksher
barium (Rapenburg), de aula van het kerkhof aan de
Groenesteeg, het Snouck Hourgronjehuis (Rapenburg),
het oude politiebureau aan de Zonneveldstraat en het
Volkshuis aan de Apothekersdijk mee.
dendaagse leven in zijn vader
land.
Zaterdag zijn er ook diverse
optredens in het theater van het
Volkshuis onder meer van de
cabarettoneelgroep Art-i-Shock
(11.00 uur) en Collegium Musi-
cum (12.00 uur). In het Stadhuis
speelt vanaf 14.15 uur Simfo-
niëtta.
ANNEMIEK RUYGROK/LETTY STAM
Het organiserend comité 'Open
Monumentendag' koos voor het
motto 'stegen en stenen' omdat
smalle straatjes en gevelstenen
niet alleen veel over monumen
tale gebouwen vertellen maar
ook over de historie van Leiden.
De Vereniging Oud-Leiden
houdt voorafgaande aan het
weekeinde op vrijdag 10 sep
tember vanaf 20.15 uur lezingen
in het Volkshuis. Piet de Baar
vertelt over Leidse stegen, An-
nemarie Postma spreekt over
gevelstenen en Jaap Slangen
heeft als onderwerp het Volks
huis zelf.
Voor zaterdag is een wande
ling uitgestippeld langs de ste
nen, stegen en monumenten. Er
is een korte en een uitgebreide
route. De Leidse synagoge aan
het Levendaal is zondag van
13.00 uur tot 17.00 te bezoeken.
Van de Israëlische Joseph Nad-
Ier hangen er foto's die een ge
trouw beeld geven van het he-
Aan de Open Monumenten
dag zijn een fotowedstrijd en
een vossenjacht voor de jeugd
gekoppeld. Kinderen moeten de
historische figuren opsporen
die op de route rondlopen en
bij hen een handtekening of
stempel ophalen. Het program
maboekje met wandelingen is
te verkrijgen in de monumen
ten, de bibliotheken en de VW.
De route kan ook voor een
deel per historische bus - gratis
- worden afgelegd. De Zijlpoort
aan de Haven is het beginpunt
van de rit. Ook zijn er haltes bij
het stadhuis aan de Breëstraat,
aan de Oosterkerkstraat en aan
de Nieuwe Beestenmarkt.
CONCERTEN
leiden Een slinger van bloemen en fruit siert de gev^l van Rapenburg nummer acht, één van de monumen
ten die zaterdag zijn te bezoeken. Na 1667 liet Jan Hulshout, secretaris van het Hoogheemraadschap Rijn
land, de beroemde architect Pieter Post dit huis bouwen. „Dat beeldhouwwerk loopt rond en boven de voor
deur van het pand", vertelt Bart Rijsbergen van de gemeentelijke afdeling Monumentenzorg. „Hulshout liet
het aanbrengen als een soort naambordje. Het toont de wapenschilden van zijn vrouw en hem."
„Al in de Middeleeuwen was het in Zuid-Europa de gewoonte met feesten, zoals oogstdagen, echte stuk
ken fruit en bloemen aan het huis te hangen. Om ze een feestelijk uiterlijk te geven. Zo'n guirlande heet daar
om ook wel festoen. Daar zit het woordje feest in. Dat is later naar ons land overgewaaid. In die tijd was het
de gewoonte voor chique heren om de gevel zo strak mogelijk uit te voeren. Een beetje calvinistisch. En zo'n
versiering was om aan te geven hoe rijk de bewoner was. Het is pure pronkzucht."
FOTO Monumentenzorg, gemeente Leiden
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, het zij direct',
het zij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt
Annemarie Postma,
studente
kunstgeschiedenis, haar
bewondering uit voor
gevelstenen. Ze schreef er
als stage-opdracht een
boekje over voor de
gemeentelijke dienst
Monumentenzorg. Vanaf
25 september ligt het in de
boekwinkels. „Het leuke
van deze steen is dat je
moet puzzelen om te
weten wat het betekent."
Van die gevelstenen
heb ik echt een tic
opgelopen. Op een
gegeven moment
keek ik alleen nog
maar omhoog. Gevelstenen
vertellen iets over de historie. Ik
heb die op de Nieuwe
Beestenmarkt uigekozen omdat
het verhaal zich niet zo snel laat
aflezen. Je ziet twee mannen
met een enorme druiventros.
Daaronder staat de tekst 'In het
land van beloften in de nieuwe
stad'.
Deze steen gaat over de
stadsvernieuwing ten noorden
van de Vest in 1611Hij verwijst
naar het verhaal van het
Israëlische volk op weg naar het
land van melk en honing. Als ze
daar aankomen, zendt Mozes
twaalf verspieders uit. Dat getal
heeft te maken met het aantal
stammen van Israël. Twee aan
twee gaan die verspieders het
land van belofte binnen.
Allemaal komen ze terug met
slechte verhalen. Er zouden
reuzen wonen en een-
onoverwinnelijk volk. Alleen
deze twee mannen komen terug
met een enorme druiventros.
Okee, het volk dat er woont is
wel onoverwinnelijk mrfar het is
toch een goed land. Die twee
mannen op die gevelsteen zijn
het symbool van de
verwachtingen van de
Leidenaars over die
stadsuitbreiding. Ze dachten
dat de stad, de lakenhandel, er
beter door zouden floreren.
Wie hem heeft laten maken is
niet zeker. Misschien diegene
die in dat huis woonde of
iemand die een groot belang
had bij de stadsvernieuwing.
Om te weten te komen wat deze
steen betekent moet je iets van
de geschiedenis en de bijbel
afweten. De steen is heel mooi
uitgevoerd ook al zie je dat er
nu niet meer vanaf. Naar alle
waarschijnlijk is hij ooit geverfd
geweest. Maar dat
verwaarloosde, dat heeft ook
wel iets.
In de tekst op de steen staan
fouten. Het blijft gissen waarom
er bij voorbeeld 'lat' staat in
plaats van 'land'. Een
steenhouwer beitelde de
afbeeldingen. Soms begon hij
met een tekst en kwam hij aan
het eind ruimte te kort zoals je
heel mooi kunt zien
bij de steen van de os
en het paard aan de
Stille Rijn. Dat geldt
hier niet.
Waarschijnlijk
bestond er nog geen
vaste spelling of nam
men die niet zo nauw.
TEKST LETTY STAM
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
LEIDEN
HOOGLANDSE KERK
Zaterdag 11 september
Orgelconcert door Hayo Boerema,
13.30 uur.
LEIDSE HOUT
Zondag 12 september
Drumfanfare F.B.L., 14.00uur.
LOKHORSTKERK
Zaterdag 11 september
Anton Doornhein, orgel, Caroline van
Oyen, sopraan; werken van o.a. Pur-
cell, Handel, Haydn, Fauréen Duru-
flé, 15.00 uur.
LVC
Vrijdag 10 september
De Leidse band Café Bizarre (zolder
café), zaal open 22.00 uur, aanvang
23.30 uur.
Zaterdag 11 september
Gala van de nieuwe lulligheid met op
tredens van o.a. Ome Cor, Big Billy en
de Babies, de onechte dochters van
Gert en Hermien en Okkie zonder rok-
kie, van 21.00 tot 03.00 uur.
ALPHEN
HET KASTEEL
Vrijdag 10 september
Sleeze Beez, 21.00 uur.
VOORSCHOTEN
DORPSKERK
Maandag 13 september
Orgelconcert van Addie de Jong, wer
ken van Bach, Beethoven, Albinoni
en Reger, 19.45 uur
WASSENAAR
RIJNLANDS LYCEUM
Zondag 12 september
Wassenaars Kamerkoor met het Vo
caal Octet Ancora, 11.30 uur
AMSTERDAM
CONCERTGEBOUW
Maandag 13 september
City of Birmingham Symphony Or
chestra olv Simon Rattle; werken van
Bartók en Nielsen, 20.15 uur.
Dinsdag 14 september
Hans Peter Blochwitz, tenor, Rudolf
Jansen, piano; werken van Brahms,
Zemlinsky, Britten, 20.15 uur.
Woensdag 15 september
Gratis toegankelijk lunchconcert,
12.30 uur.
Donderdag 16 september
Les Musiciens du Louvre olv Mare
Minkowski mmv vocale solisten; 'La
resurrezione' van Handel, 20.15 uur.
PARADISO
Vrijdag 10 september
Morbid Angel, 21.00 uur, voorpro
gramma: Grave Dismember, 20.00
uur. zaal open 19.00 uur.
Zaterdag 11 en zondag 12 september
Tower of Power, 22.00 uur, voorpro
gramma: Kacha and the Trancema
chine, 21.00 uur, zaal open 20.00
uur.
Maandag 13 september
Luka Bloom, 22.00 uur, voorpro
gramma: Freedy Johnston, 21.00
uur, zaal open 20 00 uur
Dinsdag 14 september
Nederlands Blazers Ensemble mmv
Paul Griffiths, Peter Donohoe, Rein-
bert de Leeuw, zaal open 20 00 uur,
aanvang 20.30 uur
Donderdag 16 september
Lee Clayton, 22.00 uur, voorpro
gramma Richard Cameron Band,
21 00 uur, zaal open 20.00 uur.
DEN HAAG
DR ANTON PHILIPSZAAL
Zaterdag 11 september
Residentie Orkest olv Alexandru Las-
cae, verteller Lieuwe Visser; 'De
Nachtegaal' van Loevendie, kinder
concert, 19.00 en 20.15 uur
Zondag 12 september
Modematinee van 13 00 tot 17.00
Donderdag 16 september
Residentie Orkest olv José Serebner
mmv Nicole Afriat, piano, werken van
Prokofiev, Markevitsi en Tsjaikovsky,
20.15 uur.
BOEKEN
/t o Maarten 't Hart
I J heeft zich ingehou
den. En dat maakt zijn
nieuwste roman volgens
Hans Warren misschien
wel tot zijn beste.
REGIO LETTY STAM
De zolder van het monumen
tale pand van de firma Haze-
broek aan de Rijnkade 6 in Al
phen aan den Rijn is zaterdag
voor het eerst geopend voor
het publiek. Hen wandeling
door het centrum van Alphen
voert langs oude ambachten.
De grafkapel bij de Advents-
kerk is eveneens te bezichti
gen. Langs de monumenten is
een fietsroute uitgezet. Oude
ren kunnen de speciale monu
mentenbus pakken. De VW
heeft uitgebreide informatie.
In Hazerswoude Dorp zijn
naast de kerken (vanaf 10.00
uur) en de Oudheidskamer
(vanaf 14.00 uur) ook de ge
meentetoren te bewonderen.
Het beklimmen ervan is, vol
gens de gemeente Rijnwoude
wel uitdrukkelijk voor eigen ri
sico. In de gereformeerde kerk
zijn van 11.00 uur tot 12.00
uur en van 14.00 uur tot 15.00
uur orgelconcerten. Korenmo
len Nieuw Leven verkoopt vers
gemalen meel.
In Hazerswoude Rijndijk is
in principe de H.H. Bernardus
en Michaëlkerk geopend. Ook
de Rhijnenburgennolen is te
bewonderen. In Koudekerk
aan den Rijn is in de Neder
lands-hervormde kerk elk uur
een rondleiding en geven de
organisten een demonstratie.
In de Oudheidkamer is een
tentoonstelling over de boerin
in de Rijnstreek rond 1900.
Voor meer informatie: het ge
meentehuis, telefoon 01714-
19015.
Groen
Lisse heeft gekozen voor het
motto 'Bomen en historie'. Op
het tentoonstellingsterrein van
de Keukenhof wordt verteld
over bijzondere bomen. Ook
het Museum van de Bloem
bollenstreek is geopend. Bo
vendien is er een muzikale
rondgang langs alle monu
mentale kerken waar organis
ten een demonstratie geven.
De VW beschikt over alle in
formatie.
Noordwijk houdt het dit
jaar ook groen met het thema
'Kruiden- en bollenteelt'. Een
kruidenwinkel en twee bollen-
bedrijven zijn te bezoeken.
Ook is er een expositie van
werkstukken over monumen
ten gemaakt door schoolkin
deren. Daarnaast zijn diverse
historische gebouwen te be
zoeken. Voor meer informatie:
Voorstraat 42, telefoon 01719-
60272.
In Stompwijk gaan de deu
ren open van de Dorpskerk, de
Petrus- en Pauluskerk en de
St. Laurentiuskerk. Voor het
eerst is het gemaal* aan de
Sluiskant te bezichtigen even
als het 19de eeuwse pand
Sluisplein 1 op de hoek Vene
straat. Molen de Salamander,
het sluiswachtershuisje en
stoomgemaal de Antagonist
doen eveneens mee aan Open
Monumentendag. Twee zoge
naamde oude postbussen rij
den de hele dag tussen Slomp-
wijk, Leidschendatn en Voor
burg heen en weer. In Stomp
wijk zijn opstapplaatsen bij de
Sluis/Delftsekade, de St. Lau
rentiuskerk, het Blesse Paard
en gemaal de Antagonist.
Fietsroutes
In Voorschoten is vanaf 10.00
uur het Ambachts- en Baljuw
huis te bezichtigen met op de
zolders een expositie van de
plaatselijke Kunstkring. Ook
slaan er maquettes van Huize
Bijdorp, Kasteel Duivenvoorde
en de Voorstraat en omgeving.
Met het Ambachts- en Baljuw-
huis als vertrekpunt geeft J.
Sloof om 11.00 uur en om
14.00 uur een rondleiding. Dit
monument aan de Voorstraat
12-14 is tevens het informatie
punt waar onder meer wande-
iingtochten en fietsroutes
langs de diverse monumenten
zijn te verkrijgen. In de Neder
lands-hervormde kerk aan het
Kerkplein 2 is een tentoonstel
ling over 450 jaar kerktoren.
In Wassenaar gaat om 11.30
uur vanaf de Dorpskerk de
fietstocht langs de diverse mo
numenten van start. Vanwege
het 900-jarig bestaan is in het
godshuis zelf een tentoonstel
ling over dat lange verleden.
De hele dag zijn er rondleidin
gen afgewisseld met muzikale
intermezzo's van onder ande
ren Vocaliter, Joly Cantare, het
Van Wassenaer Ensemble en
het Wassenaars Kamerkoor. In
de Dorpskerk is vanaf 10.00
uur een brochure af te halen
met wandelingen langs monu
menten en buitenplaatsen.
Boerderij
De historische verenigingen
van Benthuizen, Zoeterwou-
de en Zoeternieer hebben een
fietsroute uitgezet langs de
deelnemende monumenten.
Bij elk gebouw staat vanaf
10.00 uur iemand klaar met
tekst en uitleg over de geschie
denis van het pand. De route
is te verkrijgen bij de deelne
mende monumenten die zijn
te herkennen aan een wit met
gele vlag. In Benthuizen is dat
de Nederlands-hervormde
kerk. In Zoeterwoudc is de
boerderij aan de Weipoortse-
weg te bezichtigen evenals de
Dorpskerk, de Groote Molen
en de Wipwatermolen. In Zoe
ternieer zijn de r.k. Nicolaas-
kerk, de Nederlands-hervorm
de kerk en museum 't Oude
Huis geopend.
Van een aantal plaatsen was
bij het ter perse gaan van deze
krant niet bekend wat er op
het programma staat voor
Open Monumentendag. In
Katwijk weet het VW meer
(01718-60612). In Noordwij-
kerhout is op het gemeente
huis meer informatie te ver
krijgen (02523-60811). In
Rijnsburg is het Genootschap
Oud Rijnsburg (01718-21156)
het aanspreekpunt. In Sassen-
•heim is het programma te ver
krijgen via 02522-12011. En
over Voorhout is informatie te
verkrijgen op 02522-65752.
THEATERS
DEN HAAG
APPELTHEATER
vr 10, za 11, 20.15 uur: Toneelgroep
Amsterdam; 'Groot en klein',
vr 10 t/m za 18 (beh ma/di), 20.15
uur, zo alleen 14 00 uur: Toneel
groep Amsterdam; 'Het Oordeel van
Paris'
CIRCUSTHEATER
dag (beh ma), 20.00 uur, zo ook
14 00 uur Musical 'The Phantom of
the Opera'.
DILIGENTIA
vr 10, za 11, 2015 uur Youp van 't
Hek; 'Ergeps in de verte' (uitver
kocht).
KONINKLIJKE SCHOUWBURG
vr 10. za 11. 19.30 en 21.30 uur
neel; 'Bobby Fischer is alive and lives
in Pasadena*.
THEATER AAN HET SPUI
vr 10, 20 30 uur Het Nationale To
neel. Decadence'
di 14 (try-out), wo 15 (première), t/m
za 18, 20 30 uur De Nieuw Amster
dam en De Nieuwe Hagenaars; 'Let's
talk about sex'
wo 15 tm vr 17 (try-outs), 20 30 uur
Het Nationale Toneel; 'Duifie Klok'
AMSTERDAM
CC AMSTELVEEN
vr 10,20 15 uur Opening Culturele
Seizoen door Joop Visser, gevolgd
door de Japanse slagwerkgroep
Wadaiko Ichiro
di 14, wo 15 (try-outs), 20.15 uur:
Hoofdstad Operette; 'La vie Pansièn-
ne'.
do 16, 20 30 uur Finalisten Amster
dams Kleinkunstfestival. winnaar
Groninger Studenten Cabaretfestival
do 16 t/m za 18. 20 15 uur Herman
Finkers; 'Dat heeft zo'n longen toch
niet nodig'
KLEINE KOMEDIE
di 14 t/m za 18. 20 15 uur Job
Schuring, 'Kangoeroes in Zeeland'
MUZIEKTHEATER
vr 10, za 11, ma 13,20 15 uur Het
Nationale Ballet; 'Giselle'.
ZO 12, 13 30 uur. wo 15, 18 00 uur
De Nederlandse Opera, 'Parsifal'
di 14, do 16.20 15 uur Het Nat to
nale Ballet, modern programma
STADSSCHOUWBURG
t/m zo 19, 20 15 uur ElsiedeWijn
en Peer Mascmi, 'Tuig'
zo 12. 20 15 uur Toneelgroep De
Appel; 'Groot en klein'
THEATER BELLEVUE
vr 10, zal 1,20 30 uur Solovoor
stelling door Margot Nies Rose R
brief awakening'
di 14 t/m za 18,20 15 uur New Y
Comedy Nights Part Two
di 14 t/m za 18 (première do 16),
20.30 uur Frits Lambrechts Het
komt allemaal goed'
di 14 t/m zo 26 (beh za/ma). 1 30
uur: Momek Kramer en Adelheid
Roosen; 'DeGoedkeuring', lunchvonr
stelling
wo 15 t/m za 18, 20 30 uur ,i
zeischap Geranium. '30 min i<
'Fort* V«rd«' en 'Forbidden Fru
