Economie&Beurs
Aan de muur toont een schilderij beter dan een aandeel
MAANDAG 6 SEPTEMBER 1993
l% H I.
6
ECONOMISCH KORT
IMABO (Inkoopmaatschappij
Bouwmaterialen) in Gorinchem
en Van Neerbos Bouwmateria
len in Vlaardingen richten sa
men een bedrijf op voor onder
steuning bij inkoop en logistiek.
Het nieuwe bedrijf. Imbos,
krijgt vestigingen in Gorinchem
en Echt. In Imabo werkt een
groot aantal zelfstandige bouw-
materialenhandelaren samen,
met meer dan vijftig vestigingen
in Nederland.
SHELL EN EXXON zijn buiten
de boot gevallen bij de toewij
zing van nieuwe opsporings
concessies voor olie en gas voor
de Noorse kust. De regering van
Noorwegen wees zeventien
concessies toe aan tien olie
maatschappijen.
EASTMAN KODAK heeft bij de
Amerikaanse commissie voor
internationale handel en het
ministerie van handel in Was
hington een klacht ingediend
tegen Fuji. Dit Japanse concern
zou fotopapier en fotochemica-
liën in de VS importeren voor
een kwart van de prijzen in ei
gen land. Kodak wil een im
portheffing van 275 procent.
Het kan zes tot twaalf maanden
duren voordat er een uitspraak
komt.
BEURSEFFECTEN
Marien van den Bos
REORGANISATIE bij de Ameri
kaanse dochterbedrijven van de
Duitse herenkledingfabrikant
Hugo Boss heeft geleid tot een
verbetering van de halfjaarre
sultaten. De winst groeide van
13,6 miljoen D-Mark naar 22,5
miljoen. Het concern verwacht
echter voor heel 1993 eên lager
resultaat dan vorig jaar. toen
een recordwinst van 44 miljoen
D-Mark werd genoteerd.
AFSCHAFFING van de roebel in
Azerbajdzjan is op het laatste
moment afgeblazen. Uit officië
le verklaringen daarover viel
niet op te maken of het gaat om
uitstel of afstel. Een regeringslid
liet alleen weten dat er onvol
doende bankbiljetten waren
van de nieuwe munteenheid, de
manat.
JAPAN AIR LINES (JAL) gaat het
onderhoud van een aantal
vliegtuigen uitbesteden aan een
in China gevestigd bedrijf waar
in JAL een aandeel van tien pro
cent zal nemen. Hiermee hoopt
JAL te besparen op de uitgaven.
In China liggen de arbeidskos
ten negentig procent lager dan
in Japan. Het onderhoud aan
een Boeing 747 is daardoor in
Japan drie vier keer zo duur.
Een
schilderij 'doet' het
aan de muur altijd beter dan
een aandeel Philips of Hoog
ovens. En het rendement op in
vesteringen in Kunst met een
grote K kan voor de belegger
bovendien heel interessant zijn.
Op de langere termijn tenmin
ste: een net beginnende Karei
Appel loop je niet dagelijks te
gen het lijf. En de oude mees
ters hangen vrijwel allemaal in
ordentelijke musea. Toch is de
interesse van de particuliere be
legger voor kunst weer aan het
„Als de rente daalt, is dat in
principe goed voor alle zaak
waarden: aandelen, onroerend
goed, edele metalen, kunst", al
dus beleggingsadviseur Frits
Bosch. In zijn kantoor in Nue-
nen (bij Eindhoven) vergelijkt
Bosch van al deze categorieën
de schilderijen nog het liefst
met onroerend goed. „Het gaat
in beide gevallen om unieke ob
jecten."
Naast een klein legertje art-
consultants en -deskundigen is
Frits Bosch een van de weinige
adviseurs die kunst vooral ziet
vanuit het perspectief van de
belegger. Om het mogelijke ren
dement op kunst te illustreren,
pakt hij er een onderzoek bij
van de Amerikaanse bank Salo
mon Brothers. „Uit dat onder
zoek blijkt dat oude meesters -
vooral over de laatste vijf jaar
met 23,4 procent op jaarbasis -
veruit de beste brutorendemen-
ten hebben gerealiseerd, ge
volgd door aandelen (13,3 pro
cent) en diamanten (10,2 pro
cent)." Ook over een periode
van twintig jaar behaalden de
oude meesters het beste resul-
Schitterende cijfers. Maar het
pad van de belegger in kunst
kent ook vele voetangels en
klemmen. „Koersen van aande
len kun je dagelijks in de krant
lezen. Maar kunst blijft toch iets
van wat de gek ervoor geeft. Na
een enorme boom in de bedra
gen die voor kunst werden be
taald in 1989, zijn de prijzen
dramatisch gekelderd. Vooral
van de impressionisten."
„Dus de eerste vraag die de
belegger zich moet stellen, is of
het wel het juiste moment is om
kunst te kopen. Op dit moment
dus wel. Nu de prijzen nog rela
tief laag zijn, maar in stijgende
lijn, komen er ook v
Beleggingsadviseur Frits Bosch: „Het is
kopen".
goede werken op de markt. De
omzetten op de veilingen bij
Sotheby's, Christie's en Phillips
nemen weer aanzienlijk toe. Ex
tra aanbod komt bovendien
door de bekende problemen bij
verzekeraar Lloyds in Londen,
waar de persoonlijk aansprake
lijke Names hun meesterwerken
wel in de aanbieding móeten
gooien."
„De vraag neemt duidelijk
toe, het aanbod geleidelijk en
de rente daalt nog steeds. Dus
het is een mooi moment om te
kopen", aldus Bosch. Maar de
kunst te
FOTO CPD ROLAND DE BRUIN
volgende vraag luidt natuurlijk:
wat wèl en wat niet, welke pe
riode, welk schilderij en hoeveel
kan ervoor worden betaald?
„Uit de index van Sotheby's
blijkt wel dat de oude
en de negentiende
mantici (in Nederland onder
meer de Haagse School) de
meest constante waardever
meerdering te zien geven. Over
het algemeen geldt de stelling:
hoe ouder het schilderij, hoe
waarde ervan. Een Rembrandt
heeft een bepaalde waarde en
die zal over tien jaar wel wat
zijn toegenomen. De kans dat
de waarde halveert, is vrijwel
uitgesloten."
„Bij een moderne schilder als
Keith Haring is dat risico na
tuurlijk veel groter. Maar als je
in een moderne schilder gelooft,
kan zoiets natuurlijk ook heel
interessant zijn. Maar de alge
mene index van modernen en
impressionisten is bij Sotheby's
sinds 1989 dramatisch ingezakt,
terwijl de oude meesters en de
romantici vrij constant zijn ge
bleven."
Na het vaststellen van periode
of stroming volgt de keuze voor
een schilder of eer\ bepaald
doek. „Iemand als Karei Appel
had echt z'n sterkste periode in
de Cobra-tijd. Die doeken zijn
heel veel waard. Wat hij de
laatste jaren doet, is daar niet
mee te vergelijken. Al zou ik het
graag hebben hoor."
De technische en financiële
horden die de belegger in kunst
voor lief zal moeten nemen,
vormen ook een probleem. De
bijkomende kosten bij aanschaf
(ongeveer vijftien procent vei-
lingkosten) en verkoop (zo'n
tien procent) verdienen zich ge
middeld pas na een aantal jaren
terug. Bosch noemt zeven a tien
jaar. En een béétje klassiek
schilderij kost toch al snel een
tot twee ton - jonge, moderne
kunstenaars veelal stukken
minder. En dan de verzekerin
gen, eventueel restauratiekos
ten, het risico van vervalsingen.
De gemiddelde rendementen
zijn heel aantrekkelijk en belas
tingvrij, maar je moet dus wel
weten waar je aan begint.
„Ik adviseer ook wel bedrijven
die in kunst investeren, maar
dan toch vooral in het kader van
de bedrijfscultuur." Institutio
nele beleggers als verzekeraars
en pensioenfondsen zijn - op
een enkele uitzondering na -
nauwelijks geïnteresseerd in het
beleggen in kunst. Bosch: „Die
hebben het gevoel zich op glad
ijs te begeven. Op de veilingen
zie je dan ook vrijwel uitslui
tend vermogende particulieren.
Voor hen kan het investeren
van een deel van het vermogen
in kunst, vanuit een oogpunt
van spreiding van de portefeuil
le, soms heel interessant zijn".
BINNENLANDSE AANDELEN
118.20 118.20
71,10 71,10
104,00 104,00
41,90 42,30
22.60 22.50
29.00 29.00
19.40 18.00
33,60 34.00
30.00 30,00
21,70 21,70
56.80 54,00
38.00 37.80
28.50 28.50
106.50 106.00
281,50 282,00
55.20 54 30d
10.70 10.80
83,60 83.60
98.80 98.50
«gaos 8550.00 8550.00
i'aenim 1490.00 1490.00
i'a oo» 195000,00 195000.00
33.20 33.20
89.10 89.20
43.50 43.00
85.90 85.90
BUITENLANDSE AANDELEN
33.00 33.30
63,80 63.70
39.50 39.10
Jenem 48.20
43.90 43.50
51.50 50.50
26.80 26.50
66.70 67.00
45.50 45,00
600.00
32.80 33.60
725.00 700,00
10.80 10.60b
19.80 20.20
26.00 25.70
72.50 72.50
STAATSLENINGEN
101.35 101.35
104.25 104.27
117.15 117.05
n!61/268IV94h 99.90
102.01 101.95
103.10 103.12
103.05 103 05
103.45 103.50
101.52 101.52
101.75e 101.75b
99.92 99.93
101.00 101.00
10088 100.83
MEEST ACTIEVE FONDSEN
31/08/93 61.70
'93 71,70
'93 123.70
'93 199,10
'93
10/09/92 63.70
11/09/92 87.80
23/02/93 176.60
25/05/93 202.20
04/09/92 87,60
22/10/92 94,50
02/11/92 172,00
08/10/92 253,90
10/09/92 72,30
11/09/92 44.30
04/11/92 64,60
05/10/92 172,80
02/03/93 92.80
08/10/92 143.10
04/02/93 20.50
02/11/92 47.80
25/01/93 184.80
28/01/93 162.00
30/10/92 44.20
05/11/92 70.50
10/09/92. 73.70
05/11/92 35,40
25/05/93 35,20
05/10/92 184,20
24/02/93 48.50
26/10/92 55.00
19/10/92 44.70
05/11/92 36,50
19/10/92 64.70
07/09/92 62.90
07/09/92 128.50
05/10/92 115.00
08/09/92 59.40
05/10/92 114,40
10/09/92 93,00
17/11/92 35,90
08/09/92 198.00
27/10/92 40.80
10/09/92 131.50
04/09/92 101.00
176,60 176,60
202,40 202,40
87,60 88,10
93,80 94,00 9
170.80 171.80 17
93,20
0 171,00
0 253,60
0,50 70,50 6
35,00
35.20
184.80
48.50
54.30
36.50
185.10
48.50
36,40
64,50
62.80
128,50
114.40
58.30
113,90
92,70
36,00
35,20
36.50
0 184.60
0 114.40
57,90
113,90
Noteringen bijgewerkt tot 1230 uur
VERKLARING DER AFKORTINGEN
op openingskoers
h) hoogste koers in 12 mnd.
Ij laagste koers in 12 mnd.
vk vorige koers (slotkoers)
Ik laatste koers
b bieden
c exclaim
d ex dividend
k gedaan en laten ex dividend
I gedaan en bieden ex dividend
ho hoogste koers
la laagste koers
s stopkoers
sk slotkoers
sk2 slotkoers 2 beursdagen terug
OVERIGE OBLIGATIES
6.43 122.50 122.50
109,60 109.90
6,04 107,30 107 40
6,01 103.30 103,30
6.50 103.00 103.10
5% 102.60 102.80
5.90 103.15 103.55
99.75 99.75
99.80 99.80
103.00 103.25
4,73 96.80 96,60
- 137.00 137,30
6.25 107.50 107.50
7.29 63.50 63.50
6.40 1,05.90 106.20
5.99 100.00 100.00
6.17 106.50 106.50
6.02 109.20 109,40
596 102.20 102.2(
102.20 102,20
- 97.30 97,00
6,18 106.80 106,80
5.70 102.10 102.10
631 102.75 103.10
6.16 103.25 103.40
5.37 102.70 102.70
5.62 102.60 10280
iaob87'891 98
ibrd61 '4 86 96
Ibrd 61/4 86-06
ibrd 61/4 87-97
73/4cx dequebec92-02
13.63 84.90 84 90
10.25 93.50 93.50
6.80 100.50 100.50
5.86 102.10 102.10
5.40 102.25 102 25
106.30 106,30
6.20 100.80 100.80
- 104.80 105.10
99.90 99 90
100.70 100.70
6.90 109.50 109.50
6.27 102.60 102.60
6.62 107.30 107.30
102.80 102.90
7,03 100.50 100.70
606 106.60 106.60
5.92 103.65 103.80
5.74 102,10 102 10
6.20 107,40 107 40
6.11 110.90 110.90
5.92 102.60 102.60
OPTIEBEURS
j95 10000 110 IC 20 10.50
360,00 376 2.50
320,00 230 0.20
360.00 221 890
27
BELEGGINGSFONDSEN
a>g 'ondsento.
93,60 90,90
31.40 31.40
251.00 249.50
90.70 89.50
6,20 6.00
76,50 75,50
62.00 62.00
31.90 32.40
36.70 36.50
143.00 143.00
192.00 192.00
10.40 10.40
10.40 10.40
39.20 38,80
78.00 78.00
82,00 81.00
131.00 131.00
55.30 55 00
58.37 58.37
522,00 522.00
22.20 22.20
12.80 13,00
126.30 126.10
304.30 301.30
2.20
4,00 4.00
241 2,80
49 4,00
629 5.60 b 6.00
31 ll.'c
43 12,3
65 3,40
43 12,30 12.
65 3,40
30 4 90
86 7.00 a 7.30
90 10.00 11.00
50 3.90 4 00
57 19.40 2000
60 3.00 3.00
54 1 40 1.50
25 6.70 a 6.80
30 4.00 3.50
38 10.30 9.50
45 6 00 4.80
30 15.00 a 12.50
25 9.40 7,50
35 5.80 5.00
39 11,50 1L50
25 6.50 a. 5 50
30 5.C0 3.50
30 12.00 10^50
24 47.50 47.00
30 17.00 a 13.50
52 -2 60 2.60
137 370 3Ï60
100 1.20 1.20
31 4.90 5.20
22 230 2.30
58 19.10 19.30
152 1.40 1.40
92 10.00 9.70
37,50 50 11.00 b 10.50
1.90 2,20
25 0.55 a 0,45
6.00 a 5.50
170.00 141 15.00 a 15.00
30.00 102 6.60 6.30
25 1.40 a 1.30 a
477 17,50 17,30
27 7,40 7,10
40 1.30 1.50
39 3,10 3.10
45 4.00 3 30
39 13.50 b 15.00
40.00 40.00
60.70 60.30
6320 63.20
78,00 78,00
30.70 30,30
14,00 14,00
194.20 194.30
375.00 377.00
22.40 22.40
55.50 56.50
93.50 93.20
TOP-15 PAR.MARKT
free record shop
gelderse papier
groenendijk
nedschroef hold,
ordma beheer
sltgro beheer
5.70
39,80
20,80
51,10
27,70
49,00
48,70
2,20e
62.30
60,40
14.10
72.20
34.30
39,10
26,00
5,70
39,20
20,80
50,00
28,00
49,30
48.60
2.20
62,50
60,40
14.10
71,60
34,00
39,70
26,80
OV. PARALLELMARKT
abf
alanheri
asn aandelenfonds
austria globosh
besouw holding
biogrond belegg.
comm argeus f
comm.floreof.
de drie èlectr.
delta lloyd dlr
delta lloyd ecu
delta lloyd mix
delta lloyd rent
dico intern,
docdata
ehco-klm kleding
e&laand.ned. 1
e&l akt beheer 2
e&l gulden rente
e&l portfolio 3
e&l kapit.markt
europ dev.cap crp
germancity est
gouda vuurvaste,
great west res
groothandelsgeb.
helvoet holding
inter/view europa
ipna 3 nrc
managem share
117,20
28.00
52.50
10.70
150,40
97,10
97,80
98,50
96,90
96,70
99,20
13.20
65.20
60.40
70.70
64.40
59,00
2,30
32,10
81,10
83,40
113,80
85,30
118,40
7.20
117.20
28.00
52.40
10.70
148,10
96,70
97,40
98,50
96,90
96,70
99,20
13.40
63.40
60.20
70.60
64,50
59.40
2,30
32,10
80,40
83.10
113,90
85,00
118,50
7,20
2508,00 2508,00
ohra totaal fonds
pan pacific vs
p c groep
pie medical
satcom hold, c
simac techniek
Suez growth fund
VHSOnr. Mij
wereldhave
wolff
61,70
52,60
58,40
55,60
67.10
59,50
43,30
26,00
10,90
53,60
3,40
89,00
60,70
52.60
58,40
55,60
67.20
59.40
6.00a
94,00
42,70
26,00
10,90
53,10
65.00 65.00
EDELMETALEN
Goud
onbewerkt 21,390-21,990
vorige 21,780-22,380
bewerkt 23.590
vorige 23.980
BUITENLANDSGELD
1.300 1.420
25.75 28.25
109.80 113.80
mark (100)
frank (100)
ie dr (100)
pond
re(10 000)
»n (10.000)
e kroon (1001
ichill (100)
scudo(lOO)
-sepes (100)
lira (100)
Jse kr (100)
h (100)
10,40
169,00
24,20
15.68
0.0120
21.25
124.75
12,10
175,00
26,70
16.18
