Indianen brengen idealen
van Zapata weer tot leven
Peter Rabbit viert honderste vetj aardag
Feiten &Meningen
Onderwijs moet Antilliaanse
jeugd 'op thuisbasis houden'
'Ze worden hier allemaal ontvoerd'
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1993
Mexico erkent bestaan verzetsbeweging van landarbeiders
„In de dorpen zeggen ze
dat de guerrilla's 's nachts
trainen en hun wapens tes
ten. Ze hebben zich in het
dichte oerwoud verspreid
volgens een systeem van
losse cellen, zoals de rebel
len van de Peruaanse ter
reurbeweging Sendero Lu-
minoso (Lichtend Pad). De
autoriteiten zeggen dat het
Guatemalanen zijn, maar
dat is niet waar. Het zijn
Mexicaanse indianen en
hun aantal neemt voortdu
rend toe. Hun doel is het
ontketenen van een revo
lutie."
mexico-stad phil davison
the independent
Juan spreekt fluisterend over de
indiaanse strijders die zich in de
golvende wouden in de Mexi
caanse provincie Chiapas heb
ben verschanst en die steeds
meer ontevreden indiaanse
boeren inlijven. Volgens som
migen zijn de rebellen uit op
verwezenlijking van de landher-
vormingsidealen van Emiliano
Zapata, de boerenheld uit de
Mexicaanse revolutie (1910-
1917).
Het bestaan van de rebellen,
over wie boeren en sympathi
santen alleen maar heimelijk
durven te praten, is sinds mei
een publiek geheim. Toen over
vielen 40 gewapende mannen
en vrouwen bij de grens met
Guatemala een Mexicaanse le
gerpatrouille. Daarbij werden
twee soldaten gedood. Volgens
de dorpelingen in de Ocosingo-
regio van Chiapas stuurde het
leger vervolgens straaljagers en
helikopters. Aanvankelijk ont
kende de regering zowel de
overval als de wraakaktie en
hield stug vol dat er geen rebel
len in Chiapas zijn.
De afgelopen dagen echter heb
ben regeringsfunctionarissen,
leden van de oppositie en kerk
leiders toegegeven dat er inder
daad een guerrillabeweging be
staat die doet denken aan het
Peruaanse Sendero Luminoso.
De rebellen in Chiapas zijn geen
Guatemalanen, zoals regerings
functionarissen beweren, maar
Mexicanen. Maar het is moge
lijk dat Guatemalaanse rebellen
de Mexicanen aan wapens heb
ben geholpen. De Mexicaanse
strijders beschikken over uni-
De boeren en indianen in Mexico hebben de idealen van de vrijheidsstrijder Emiliano Zapata weer nieuwe le
ven ingeblazen. Tijdens protestmarsen worden steevast portretten van Zapata meegevoerd: archieffoto
formen, raketlanceerdërs en
machinegeweren.
Deze week stuurde de Mexi-
n ontwikkelingsprojecten.
totaal zeker enkele honder-
Het is duidelijk een poging om den tellen, hebben al veel onte-
een hoger bod te doen dan de vreden indiaanse boeren voor
2 president Carlos Salinas rebellen in de strijd om de har- hun zaak gewon
de Gortari zijn minister v
ciale ontwikkeling, Luis Donal-
t van de plaatselijke bevol-
r het gebied. Co- Het is maar de vraag of vrijge-
De indianen, afstammelingen
van de Maya's wier imposante
bouwwerken blijk géven van
losio beloofde dat de president vigheid van de overheid op tijd hun ooit machtige beschaving, vertaling: margreetheslinga
zo'n 25 miljoen gulden in het komt. De rebellen, die in kleine zijn verbolgen over het onrecht
gebied zal pompen in de vorm groepen van zes opereren, maar dat hun wordt aangedaan door
sawrey cees van zweeden
correspondent
De Duitsers noemen hem Peter
Hase, de Fransen kennen hem
als Pierre Lapin, en in Neder
land gaat hij door het leven als
Pieter Konijn. Maar de langoor
die vandaag in het Britse Lake
District zijn honderdste verjaar
dag viert, heet natuurlijk ge
woon Peter Rabbit.
„Peter Rabbit is Britser dan de
koningin", zegt de suppoost
van het Beatrix Potter-museum
in Sawrey. „Zijn vader werd
door een tuinier gevangen en in
een pastei gestopt. Waar elders
dan in Groot-Brittannië worden
konijnen tot pasteitjes verwerkt?
Maar reeds in 1921 werd The
Tale of Peter Rabbit in het Frans
uitgegeven, en anno 1993 is het
verschenen in meer dan 20 an
dere talen, waaronder het Bre
tons en zelfs het Latijn. Het
boek vond zijn weg naar bijna
19 rpiljoen kinderkamers en is
daarmee waarschijnlijk het
meestverkochte kinderboek ter
wereld. Peter Rabbit verscheen
bovendien op pyjama's, bekers,
puzzles, broches, zakdoeken,
handdoeken, spelletjes en rollen
behang.
Filmmaatschappijen wilden The
Tale of Peter Rabbit 60 jaar gele
den al verfilmen, maar pas in
1992 gaf de uitgever toestem
ming. „We vonden dat voor
heen de animatie-technieken
niet goed genoeg waren om
recht te doen aan Beatrix Pot
ters waterverf-illustraties", al
dus de uitgever.
Het resultaat, de verfilmingen
van een aantal van Beatrix Pot
ters kinderboeken, was eind vo
rig jaar al op de Britse en Franse
televisie te zien. De films zullen
vanaf 21 november ook door de
functionarissen van het plaatse
lijke bestuur, grootgrondbezit
ters en de maffia. Indianen wor
den zonder vorm van proces in
de gevangenis gegooid, mishan
deld en gemarteld. Ze worden
uit hun huizen verdreven en
hun schamele stukjes land wor
den afgepakt. Omdat de autori
teiten de rijken de hand boven
het hoofd houden, zijn de in
dianen overgeleverd aan de wil
lekeur van de landeigenaren.
„De meest kwetsbare groep van
de bevolking heeft zich eindelijk
georganiseerd en haar eigen ge
vechtstactiek ontworpen om
haar rechten en haar land te be
schermen en een beter leven te
krijgen", zegt Samuel Ruiz, de
bisschop van San Cristobal de
las Casas. „Mensen die uit hun
huis zijn gezet, hebben zich ge
organiseerd om hun rechten te
verdedigen en met opmerke
lijk succes", aldus de bisschop.
Het is niet voor het eerst dat
Ruiz het voor de indianen op
neemt. Hij spreekt tenminste
drie indianentalen en is er door
de regering al meerdere keren
van beschuldigd de indianen
aan te zetten tot rebellie. Bo
vendien heeft hij zich namens
de indianen in een pastorale
brief aan de paus beklaagd over
de schending van de mensen
rechten van de indianen. „De
machthebbers drinken ons
bloed", zo verwoordde hij hun
grieven. „We worden bedrogen
en vernederd. Ze pakken ons
land af en sturen de pblitie en
het leger op ons af."
Het dagblad La Jornada schreef
onlangs over het toenemende
geweld in het Mexicaanse-Gua-
temalaanse grensgebied en de
georganiseerde activiteit van
gewapende elementen: „Derge
lijke ontwikkelingen zijn een
niet te rechtvaardigen maar
haast onvermijdelijk gevolg van
armoede en onderdrukking
door oppermachtige rijken. Ook
het leger heeft geen schone
handen in deze onverkwikkelij
ke situatie."
Ook de linkse parlementariër
Jorge Moscozo heeft min of
meer partij gekozen voor de re
bellen. „Het zijn Mexicaanse in
dianen die ten einde raad zijn.
Omdat ze geen enkele reactie
krijgen op hun grieven, hebben
ze besloten dat hun niets an
ders rest dan gewapend verzet."
Het onderwijs op Curasao richt
zich te veel op jongens en meis
jes die verder willen leren.
Daardoor ontstaat een groeien
de groep leerlingen die het op
school niet kan bolwerken. Het
zijn juist deze zittenblijvers en
dropouts die naar Nederland
komen. Alleen 'democratise
ring' van het onderwijs kan het
vraagstuk van de probleemjon
geren op den duur helpen be
antwoorden, zegt L. Peternella
Pieters-Kwiers, de gedeputeerde
voor cultureel-educatieve zaken
van Curasao.
Volgens Peternella moet straks
elk Antilliaans kind het soort
opleiding kunnen volgen dat bij
hem of haar past. De gedepu
teerde wil door verbetering van
het onderwijs en prikkelender
lesmethoden de Antilliaanse
jongeren op hun 'thuisbasis'
houden. Zo heeft de regering dit
jaar besloten 40 LBO'ers en 120
MAVO- en MBO-leerlingen
geen beurs voor Nederland te
geven, omdat ze hun opleiding
ook op Curasao kunnen vervol
gen.
Na 28 jaar ervaring in het on
derwijs is Peternella nu een jaar
onderwijs-gedeputeerde op Cu
rasao. Ze was vorige maand
voor een kort bezoek in Neder
land, onder andere ter gelegen
heid van de presentatie van het
rapport 'Pan i Rèspèt, criminali
teit van geïmmigreerde Cura-
<;aose jongeren'.
Dit rapport omschrijft het on
derwijs op Curasao als een 'dra
ma'. Zo blijkt dat bijna 75 pro
cent van de Curagaose kinderen
minstens een keer is blijven zit
ten op de basisschool. Bij Ne
derlandse kinderen is dat per
centage lager dan 30. Veel Cura-
gaose kinderen gaan voortijdig
en zonder diploma van school.
Ook het percentage dat voort
gezet onderwijs volgt, is veel la
ger dan in Nederland.
Het woord 'drama' vindt Peter
nella nogal overdreven. Maar
inefficiënt, zo geeft ze toe, is het
onderwijs absoluut. Niet alleen
omdat na vele jaren discussie
nog steeds geen beslissing is ge
nomen over de vraag of de
voertaal het Nederlands moet
zijn, of juist Papiaments.
Volgens Peternella is het onder
wijs op Curasao vooral te wei
nig gericht op de Antilliaanse si
tuatie. „We hebben ons bij de
inrichting van het onderwijs al
tijd erg op Nederland georiën
teerd. Hier is alles gericht op
doorstroming naar zo hoog mo
gelijke vormen van onderwijs.
Als nu blijkt dat heel veel kinde
ren dat niet aankunnen, blijven
zitten en vervolgens van school
gaan, dan wordt het hoog tijd
eens goed naar dat probleem te
kijken."
Volgens de gedeputeerde heeft
Curasao een democratisering
van het onderwijs nodig. „Daar
door krijgt iedereen de kans een
opleiding te volgen die het
meest bij zijn capaciteiten past.
Wie geschikt is voor een verdere
studie, bij voorbeeld in Neder
land, moet daar zo goed moge
lijk op worden voorbereid. Wie
in aanleg niet meer kan halen
dan MAVO of MBO. moet dat
op de Antillen kunnen doen, in
zijn eigen tempo."
De vernieuwing in het onder
wijs die de gedeputeerde voor
ogen staat, gaat van basisonder
wijs tot universiteit. Ook denkt
Peternella aan nieuwe relaties
met het bedrijfsleven en een
strengere aanpak van de leer
plicht. Volwassenen die als kind
niet naar school konden, moe
ten tweede-kansonderwijs kun
nen volgen.
De vraag blijft wie die omvang
rijke en ingrijpende vernieu
wing op het Antilliaanse eiland
moet betalen. Peternella: „Dat
is een probleem. Voor onze
plannen hebben we in totaal
zo'n 50ö miljoen gulden nodig
voor de komende vijf tot zes
jaar. Dat kan Curasao niet beta
len. Hulp van Nederland is dus
noodzakelijk, maar zelfs dan is
er een probleem."
Peternella zegt dat als Curasao
Nederland om subsidie vraagt,
dat gebeurt op voorwaarde dat
het eiland een kwart van de
kosten zelf betaalt. „Maar zelfs
dat bedrag kunnen we niet op
brengen. Dit jaar zijn we
schoorvoetend begonnen met
het uittrekken van 5,5 miljoen
en in 1994 zal het wat meer zijn.
We zijn een klein eiland. Behal
ve onderwijs zijn er nog wel
meer dingen waar we hard geld
voor nodig hebben."
Peternella heeft daarom ook bij
de sociale partners in Neder
land aangeklopt. De werkgevers
zullen meewerken aan de ver
nieuwing van Feffyk, zoals op
Curasao het leerlingwezen heet.
Enkele Antilliaanse bedrijven
stellen geld beschikbaar voor
het door Peternella opgerichte
Leermiddelenfonds. Daarmee
wil zij de volstrekt verouderde
leerboekjes op de basisschool
vernieuwen.
Peternella: „De onderwijzers
moeten werken met zeer verou
derde boekjes of met fotokopie-
en. Vooral dat laatste kun je
kleine kinderen niet aandoen.
Kinderen hebben recht op
kleur. Die actie noem ik dan
ook: 'Geef weer kleur aan het le
ven van het kind'."
TOM JANSSEN
Peter Rabbit, verschenen ii
VPRO worden uitgezonden.
Op 4 september 1893 schreef
Beatrix Potter een brief aan het
zieke zoontje van haar voorma
lige gouvernante. „Beste Noel",
begon ze de brief. „Ik weet niet
wat te schrijven en zal je daar
om een verhaal vertellen van
vier konijntjes wier namen Ho-
psy, Mopsy, Cottentail en Peter
zijn." Daarmee was Peter Rab
bit geboren.
Zeven jaar later speelde Beatrix
Potter met het idee het verhaal
"te publicereiT. Ze vroeg de brief
terug, herschreef het verhaal,
maakte er 41 tekeningen bij en
ging op zoek naar een uitgever.
Zes verschillende uitgevers be
vonden het manuscript te licht,
waarna Beatrix Potter besloot
het verhaal in eigen beheer uit
te geven. Pas nadat ze de eerste
druk (250 exemplaren) in luttele
dagen had verkocht, begonnen
de grote uitgevers belangstelling
te tonen. In oktober 1902 ver
scheen het kinderboek bij War-
ne Co. Binnen drie maanden
zou het twee keer worden her
drukt.
Na The Tale of Peter'Rabbit zou
Beatrix Potter nog 22 kinder
boeken schrijven (en illustre
ren), waarvan de meeste ook in
het Nederlands zijn vertaald.
Hoeveel exemplaren ervan Het
Verhaal van Pieter Konijn zijn
verkocht, wil uitgeverij
Ploegsma niet zeggen. „Maar
we zijn nu al met de negende
druk bezig", zegt Sabien Stols
van de Nederlandse uitgeverij.
'Peter Rabbit' is het verhaal van
een konijntje dat alle waarschu
wingen van zijn moeder in de
wind slaat en zich toch waagt in
de tuin van Mr. McGregor. Peter
Rabbit ontkomt aan de grijpgra
ge handen van McGregor, maar
niet nadat hij al zijn kleren is
kwijtgeraakt en duizend ang
sten heeft uitgestaan. De onder
toon is moraliserend: er is een
happy ending, maar Peter moet
lijden voor zijn ongehoorzaam
heid.
Bij al haar boeken verzorgde
Beatrix Potter zelf de illustraties,
een bezigheid die haar al op
vroege leeftijd had gegrepen.
Als dochter van een schatrijke
Londense advocaat waren scho
len taboe, en jarenlang kwam
Beatrix zelden verder dan het
herenhuis waar zij les kreeg van
een gouvernante. Daar, op de
bovenste verdieping van hun
huis, waren dieren haar enige
speelkameraadjes. Haar hobby:
het natekenen van haar huis
dieren.
Tijdens een vakantie op Wray
Castle (bij Windermere) viel
Beatrix Potter onmiddellijk voor
de landschappelijke charmes
van het Lake District en enkele
jaren later besloot ze zich er de-
finitief te vestigen. Uit de op
brengst van haar boeken kocht
ze enorme delen van het gebied
op met het doel ze te behoeden
voor ruilverkaveling en bebou
wing. Bij haar dood in 1943 liet
ze deze bezittingen na aan de
National Trust, die er een natio
naal park van maakte. Het Lake
District, zo was Beatrix Potters
wens, moest blijven wat het
was: Engelands mooiste land
schap.
Paradoxaal genoeg zijn de
voetstappen die de schrijfster in
het Lake District achterliet, een
toeristische trekpleister gewor
den voor miljoenen van haar
bewonderaars. De streek is nu
het drukstbezochte natuurge
bied in Groot-Brittannië gewor
den, met wegen die bijna het
hele jaar door verstopt zijn.
STANDPLAATS ISTANBUL
Op weg naar de stad Tatvan aan
het Vanmeer in het zuidoosten
van Turkije, belandden mijn
reisgezel, een Amerikaanse
journalist, en ik in een minibus-
je vol zeer religieuze personen.
Of ze echt aanhangers van de
fundamentalistische Hezbollah
waren die in die streek opereert,
weet ik niet, maar er hing een
vijandige sfeer in het busje. We
voelden 14 paar ogen branden
in onze nek, want de chauffeur
had niet iedere dag zulke spe
ciale reizigers in zijn busje en
eiste dus dat we voorin zaten.
Er zat niets anders op dan te
doen alsof we toeristen waren.
Net getrouwd en voor het eerst
in Zuidoost-Turkije op vakantie.
De chauffeur en zijn broer, die
als bijrijder fungeerde, vonden
het prachtig en wilden alles we
ten over Nederland (waar we
voor het gemak woonden om
dat ik Turks spreek en dus de
conversatie voerde), over ons
salaris (we werjeten voor een
groot internationaal bedrijf), en
hadden medelijden met ons
omdat we in een duur huurhuis
woonden.
Minder goed viel het feit dat we
geen kinderen hadden. De
meeste Kurden in dit deel van
de wereld denken dat er wat
mankeert aan mensen die niet
een hele rits koters hebben. Een
passagier klopte zichzelf op de
borst: „Ik ben 53 jaar en mijn
jongste zoon is drie maanden
oud. Ik heb 15 kinderen, alle
maal van één vrouw."
Toen alle passagiers op hun be
stemming afgeleverd waren, bo
den de broers aan ons naar een
hotel te brengen. Het was al
donker en ze voelden zich dui
delijk niet op hun gemak. Na
zessen is je leven tenslotte niet
veilig. Bij het eerste, groezelige
hotel werd gestopt. „Goed en
goedkoop", verzekerde de bijrij-
dende broer ons.
Maar ik had de smaak te pak
ken. Als we dan toch toerist wa
ren, dan wilde ik ook in een ho
tel aan het meer. De broers
knikten meewarig over onze
dure smaak, maar vonden na
enig navragen een zandpad dat
naar het enige hotel aan het
meer leidde, hotel King, wat er
overigens niet erg koninklijk
uitzag.
Onze tassen stonden nog niet
op de grond, of we werden ver
blind door de schijnwerpers van
pantserwagens. Van alle kanten
stormde politie (in burger) op
ons af. Met zes mitrailleurs op
ons gericht, vroeg de commis
saris of hij even met ons kon
praten. Wie zou nee zeggen?
Tijdens het kruisverhoor be
weerde een van de mannen,
met een groot litteken over zijn
gezicht (alsof we in een goedko
pe film zaten!), dat hij mij drie
jaar geleden gearresteerd had
voor illegale, terroristische
pamfletverspreiding. Ik moest
praten als Brugman om hem
van het tegendeel te overtuigen.
Om half twaalf rammelden onze
magen zo hard dat we eindelijk
toestemming kregen om een
hapje te eten. Terwijl we onze
ijskoude visjes oppeuzelden
de kok was al lang naar huis
kwam de hoteleigenaar tevoor
schijn en stelde zich voor. Op
zijn visitekaartje stond 'special
excursion to Nemrut lake'Er
gens in mijn achterhoofd rinkel
de een belletje. Nemrutmeer...
waar had ik dat eerder gehoord?
Het ontbijt, de volgende och
tend, werd geserveerd op het
terras dat uitkeek over het Van-
meer. Diepblauw water, rode
stokrozen, een strandje... ik
kreeg zowaar zin in vakantie. En
ineens wist ik waarom dat
Nemrutmeer me verontrust
had. Dat was de plaats waar een
paar toeristen ontvoerd waren
door de PKK. Ik \)roeg de ober of
die toeristen hier gelogeerd
hadden. „Welke?", vroeg hij.
„Ze worden hier allemaal ont
voerd".
Voor wie van avontuurlijke va
kanties houdt, is het een aanra
der: Hotel King, of, het Helleho
tel, zoals wijzelf het gedoopt
hebben, in Tatvan.
jessica lut2 correspondent
