'Vooral ontmoetingsplaats'
'Ivo laat ons paaseieren rapen'
Cultuur&Kunst
Elf uur lang amusement
op tiende Leidse Uitdag
I 'Reprise' Parsifial een groot genot
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1993
chef annemlek ruycrok. 071 -356472. plv -chef jan rljsdam. 071
Russische dansers naar Nederland
den haag/amsterdam Leden van de befaamde Russische ballet
gezelschappen Bolshoi en Kirov komen naar Nederland. Ze ge
ven twee voorstellingen in Den Haag (op 26 en 27 november in
het Congresgebouw) en één in Amsterdam (op 24 november in
de RAI). Er staan verschillende korte balletten op het program
ma, zoals de Carmen Suite van Bizet. De dansers zijn onder an
deren Lyudmila Semenyaka, GueliminasTaranda, Svetalana
Tsoi en Nadezhada Pavlova.
Over het beschilderen van textiel
leiderdorp» Ingrid Litjens houdt in de Leiderdorpse bibliotheek
een expositie over het beschilderen van textiel. De gebruikte ver
ftechnieken worden op 22 en 29 september van twee tot vier uur
gedemonstreerd. Tijdens de openingsuren is de expositie, die tot
8 oktober duurt, te bezichtigen.
LEIDEN ANNEMlEK RUYCROK
Elf uur lang gratis amusement.
Dat biedt de tiende Leidse Uit
dag die volgende week zaterdag
vanaf half elf in de Pieterskerk
wordt gehouden. Mogelijk is het
de laatste keer dat de Uitdag
gratis toegangelijk is, want vol
gens de organisatie is het steeds
moeilijker sponsors te vinden.
Er is dan ook nog een tekort van
rond de 4.000 gulden, op een
begroting van 60.000 gulden.
Ruim honderd (amateur)ver-
enigingen laten op 11 septem
ber zien wat ze het publiek te
bieden hebben. Ook professio
nele instellingen als Schouw
burg en LAK-theater presente
ren zich tijdens de Leidse Uit-
dag.
Nieuw is het jazzconcours dat
's middags wordt gehouden en
waaraan verschillende forma
ties meedoen. Nieuw is ook de
WAK-wisseltrofee. die de Werk
groep Amateuristische Kunstbe
oefening heeft laten ontwerpen
door de Leidse kunstenares Lu
cie Leene. De trofee is bestemd
voor de vereniging of standhou
der die zich op de meest duide
lijke en originele manier tijdens
de Uitdag weet te presenteren.
En omdat het het tweede lus
trum van de Uitdag is, heeft de
WAK eenmalig een prijsbedrag
van 500 gulden aan de trofee
verbonden.
Behalve een doorlopend pro
gramma (op vier podia) van alle
deelnemende amateurvereni
gingen, presenteren ook profes
sionele kunstenaars zich tijdens
deze Uitdag. Zo zijn er optre
dens te verwachten van de
Zuidafrikaanse musical Sikulu,
van de muziektheaterproduktie
Dietrich (die het LAK rond de
feestdagen brengt), van de Gro
ningse dansgroep Reflex, de clo
se harmony-groep Bek en de uit
Guinee afkomstige groep fatala.
De organisatie verwacht tij
dens de Uitdag, die samenvalt
met de Open Monumentendag,
rond de 20.000 bezoekers in de
Pieterskerk te mogen ontvan
gen.
'Invitatieseerste expositie Centrum Beeldende Kunst
'Invitaties' luidt de titel van de expositie waarmee het
nieuwe Leidse Centrum Beeldende Kunst officieel zijn
deuren opent. Negen beeldhouwers met een reeds geves
tigde reputatie zijn uitgenodigd hun werk te presenteren,
samen met dat van een jongere collega (niet noodzake
lijk een beelhouwer) die ze zelf mochten uitkiezen. Vier
Leidse veteranen en hun invitées zijn te zien in het pand
aan de Hooglandse Kerkgracht, de overige tien in De
Waag. De Waag is vanaf nu een dependance van het
CBK.
LEIDEN ONNO SCHILSTRA
Naar deze eerste CBK-tentoon-
stelling is door vele gëinteres-
seerden met belangstelling uit
gekeken. Voor sommigen zal
het een geruststelling zijn, voor
anderen een teleurstelling: naar
het zich laat aanzien zullen er
met de komst van de nieuwe di
recteur Ella van Zanten geen ra
dicale veranderingen optreden
in het gemeentelijke expositie-
beleid van hedendaagse kunst.
Volgens Ella van Zanten ligt
ten grondslag aan haar eerste
expositie in Leiden, de gedachte
dat het CBK een ontmoetings
plaats dient te zijn: voor kunste
naars, voor mensen die kunst
willen bekijken, voor exposan
ten en voor mensen die kunst
willen huren. 'Invitaties', zo
schrijft Van Zanten in de luxe
vormgegeven catalogus, 'is de
visuele vorm van het verlangen
naar kennismaking.' Daartoe
nodigt zij iedereen uit.
De invitatie-duo's in het CBK
zijn: Rob van' t Zelfde en Theo
Schepens, Herby Nijenhuis en
Rob Knijn, Fred van der Linde
en Jan Paul Hulsenbeck, Mary
Geradts en Leontine Sies. Dit
deel van de expositie heeft een
hoofdzakelijk lyrisch-abstract
karakter. Het deel in de Waag is
meer postmodern getint. Expo
santen zijn: Peer Veneman en
Wouter van Riessen, Thom Puc-
key en Karin Arink, Fortuyn/O-
'Brien en Wineke van Muiswin
kel. Sonja Oudendijk en Frans
Walon van de Kermis, Harold
Vlugt en Marcos Lora Read.
De indeling van Leidenaars in
het CBK en niet-Leidenaars in
de Waag is volgens Nicole Roe
pers, stafmedewerkster van het
CBK, niet toevallig. Het weer
spiegelt tot op zekere hoogte
het toekomstige gebruik van de
beide ruimten. 'Het CBK-ge-
bouw zelf heeft vooral een re
gionale functie en dus zullen
daar vooral plaatselijke kunste
naars getoond worden. Het ex
perimentele profiel van De
Waag, waar algemene tenden-
zen in de kunst getoond wor-
Onder grote belangstelling ontvangt wethouder Koek de expositiecatalogus uit handen van Centrum Beel
dende Kunst-directeur Van Zanten bij de opening van de nieuwe instelling. foto»hielco kuipers
den, willen we zoveel mogelijk
handhaven,' aldus Roepers.
Ella van Zanten komt niet
naar Leiden met een kant en
klaar expositieplan. Pas de ko
mende maanden zal bijvoor
beeld worden bekeken of men
doorgaat met de 'thematische
tentoonstellingsreeksen in de
Waag. De tentoonstellingscy
clus rond het thema 'De Muur'
wordt vooralsnog gewoon afge
maakt, met 'Invitaties' als inter
mezzo. De directeur ziet het feit
dat zij betrekkelijk blanco in de
stad ten tonele verschijnt als
een voordeel. Ze hoopt dat haar
eerste expositie de aanzet vormt
tot een stimulerend beleid,
waarin onbekende kunstenaars
evenzeer een kans krijgen als
reeds gevestigde. Van Zanten:
"We zullen heel erg ons best
doen. we zijn in elk geval alle
maal heel enthousiast. Met deze
staf kunnen we bergen verzet
ten.'
CBK/De Waag: 'Invitaties',
werk van 18 beeldend kunste
naars. t/m 30 september, wo-
za 12-17 uur, do-avond 19-21
'Leiden is wat
beter geworden'
LEIDEN LETTY STAM
ledereen was uitgenodigd, zo
vertelde directeur Ella van Zan
ten gisteren bij de opening van
het Centrum Beeldende Kunst
in Leiden. En dat was te merken
aan de Hooglandse Kerkgracht.
Het was zo druk dat alle be
langstellenden niet meer in de
zaal pasten. Hun toespraken
werden weliswaar overgebracht
met een geluidsbox in de daar
naast gelegen expositieruimte,
maar die had een dusdanig be
perkt volume dat de vele bezoe
kers al snel roezemoesden met
hun bekenden.
Wilde je echt luisteren wat er
werd gezegd dan moest het oor
zo dicht mogelijk bij de box
worden gedrukt. En omdat daar
al een groepje mensen stond,
ging het merendeel van de toe
spraken voorbij aan de overige
aanwezigen. Ze bekeken de ten
toonstelling en elkaar. En als de
blik stuitte op een bekende dan
werd er hartelijk gezoend. Dat
de vele bezoekers getuige waren
van wat wethouder Koek een
'historische dag' noemde waar
mee Leiden er een stukje beter
op was geworden' ging aao het
merendeel voorbij.
Ze hóórden dan ook niet dat
CBK-directeur Van Zanten ver
telde dat er zoveel uitnodigin
gen de deur uil waren gegaan
omdat het centrum als 'schakel
optimaal wil functioneren tus
sen kunstenaars en publiek'.
Wethouder Koek kreeg vervol
gens het eerste exemplaar van
de tentoonstelling waarmee de
ze instelling zich presenteert
aan Leiden en de regio. Van
Zanten ontving als opstekertje
namens de gemeente een bos
bloemen.
Willem Nijholt: „Ivo heeft me open gescheurd. Daar heb ik de tol meteen voor moeten betalen. Ik heb een stem van beton, maar bij Ivo ben ik hem
kwijtgeraakt." f foto cpd
Willem Nijholt als koning Claudius in 'Hamlet'
Voor zijn rol in 'De verbroken code' kwam
Willem Nijholt indertijd zeven kilo aan. De
baard van koning Claudius siert nu zijn ge
laat, een klein offer voor een groot stuk.
Voor Hamlet, het meest gespeelde stuk ter
wereld, loopt ook een oude rot als Nijholt
nog warm. ..Op déze manier is Hamlet nog
nooit gespeeld. Er is niets gedaan om het de
mensen gemakkelijk te maken. Geen mo
derne snufjes, geen tralala, geen hapklare
brok voor een groot publiek. Shakespeare
en zijn taal spelen de hoofdrol en wij zijn
allemaal heel dienstbaar aan het stuk. De
emoties en de intriges van vierhonderd jaar
geleden zijn doorgetrokken naar nu. Deze
Hamlet kun je op de hoek van de straat te
gen het lijf lopen."
Willem Nijholt is terug in de boezem van
het gesubsidieerde toneel. Drieëndertig jaar
geleden is hij daar (bij het Rotterdams To
neel. Theater en de Nederlandse Comedie)
begonnen. Nijholt had de pech dat hij goed
kon zingen en dansen; zijn musicalperiode
('Wat een planeet', 'Foxtrot') maakte hem
in dit hokjesland lange tijd verdacht bij de
grote gezelschappen, die zich inmiddels al
lemaal met kunst waren gaan bezighouden.
En dan duikt de ooit voor 'schmier-ac-
teur' on 'danseur' uitgescholden Nijholt
plotseling op in Eindhoven, in het hol van
de jonge honden, bij het Zuidelijk Toneel.
De jonge Vlaamse regisseur Ivo Van Hove
vroeg Nijholt (59 jaar inmiddels) voor de rol
van Claudius in 'Hamlet' van Shakespeare.
Aan het eind van dit jaar is Nijholt boven
dien te zien bij Het Nationale Toneel in de
monsterproduktie 'Kleine zielen I en II', een
toneelbewerking van 'De boeken der kleine
zielen' van Louis Couperus.
Honden
„Ik ben een poos wrokkig geweest over de
houding van de grote gezelschappen. Dat is
voorbij. Zo langzamerhand dringt het ook
tot die kringen door dat er misschien toch
wel iets interessants aan mij zit."
Hoe is het om met jonge honden te werken
die hun neus altijd wat hebben opgetrokken
voor het door jou zo belangrijk geachte vak
manschap?
„De jonge mensen waar ik nu mee werk
trekken hun neus helemaal niet op voor
vakmanschap. Er is inderdaad een tijd ge
weest dat het begrip vakmanschap werd
ontkend, dat je op de Rietveld-academie
geen echte eend mocht tekenen. Je identi
teit stond voorop. Als je je centrum maar
wist te plaatsen op het centrum van je rol,
dan was je er. Maar ik zie nu mensen van
de toneelschool komen die maar één ding
willen en dat is: leren. Leren door de prak
tijk. Hoe je voor de 120-ste keer een bepaal
de emotie loskrijgt."
Qua ervaring heeft Willem Nijholt de re
gisseur van 'Hamlet', Ivo van Hove, in zijn
zak. Maar Nijholt heeft diep respect voor de
Vlaming.
„Hij laat zijn acteurs zoeken, maar hij laat
ze zoeken naar wat hij wil dat ze vinden.
Het is een beetje paaseieren rapen. Ivo
heeft ze verstopt en zijn acteurs mogen lo
pen hoe ze willen, maar je moet wèl bij zijn
paaseitje terecht komen. Ik deed in de vrije
sector niet aan zoektochten, daar hadden
we geen tijd voor. Dat deed ik thuis."
„Ivo laat niet af, hij bijt zich in je vast. Hij
heeft mij dingen laten doen waarvan ik niet
had gedacht dat ik die op mijn leeftijd nog
durfde te doen. Hij heeft me buiten mezelf
laten treden, hij heeft me open gescheurd.
Daar heb ik de tol meteen voor moeten be
talen. Ik heb een stem van beton, maar bij
Ivo ben ik hem kwijt geraakt."
„Ivo legt de klemtonen altijd goed. Hij
brengt glansmomenten aan waardoor be
grippen komen bovendrijven waar andere
regisseurs over heen zouden lezen. Met al
het uiterlijke vertoon van zijn vaste ontwer
per Jan Versweyveld weet Ivo Van Hove
toch een voorstelling te maken die zindert
van de subtekst."
Na de Vlaamse première in juni (dat was
ter gelegenheid van Antwerpen Culturele
Hoofdstad) kreeg de voorstelling slechte
kritieken. „Ivo Van Hove is te hard aange
pakt. De première kwam te snel, we hadden
in dat moeilijke en voor de spelers soms
zelfs gevaarlijke decor nog een paar try outs
extra moeten spelen. Wij hebben op de pre
mière niet gegeven wat we hadden moeten
geven en de pers gaf ons niet de benefit of
the doubt."
Vanavond is er een herkansing. Dan gaat
'Hamlet' van het Zuidelijk Toneel, met Bart
Siegers in de titelrol en - naast Willem Nij
holt - Viviane De Muynck, Henk van Ulsen,
I.oes Wouterson en Antonie Kamerling in
de bijrollen in Nederlandse première in de
"Stadsschouwburg Eindhoven, daarna is er
een tournee door het hele land (tot 14 no
vember).
Gehoord Parsifal van R Wagner, (reprise)
produktie van De Nederlandse Opera. Re
gie Klaus Michael Grüber; met Jan-Hen-
dnk Rootenng, Ruthild Engert en Barry
McCauley première op 2 september 1993
in het Muziektheater in Amsterdam
Voorstellingen op 6. 9. 12. 15. 22. 25 en
29 september.
De Nederlandse Opera heeft het
seizoen geopend met Parsifal.
Het betrof 'slechts' de reprise
van de voorstelling uit 1990.
Maar wat een voorstelling: ge
not was ons welzalige lot en
verslaving aan Wagners klank
wereld is ons nu definitief ten
deel gevallen. Na de ruim vijf
uur durende uitvoering kregen
dirigent Hartmut Haenchen en
zijn Nederlands Philharmo-
nisch Orkest een ovationeel ap
plaus.
Wagners Parsifal geldt als een
van zijn meest problematische
werken. Het was, volgens zijn
weduwe Cosima, de laatste slag
van de componist in het gezicht
van zijn tegenstanders. En die
waren er bij bosjes. Te beginnen
met de eertijds gevreesde
Weense muziekcriticus Eduard
Hanslick die zich vrolijk maakte
over het volstrekt ondoorzichti
ge verhaal, het alsmaar voort
schrijdende langzame tempo en
de teutoonse dimensies van het
uitvoeringsapparaat.
Claude Debussy daarentegen
begon zijn levenslange haat
liefdeverhouding met Wagners
muziek pas goed na door Parsi
fal in Wagners eigen theater in
het Zuidduitse Bayreuth over
spoeld te zijn. Hitier daarente
gen identificeerde zich in hoge
mate met de hoofdfiguur (de
reine dwaas Parsifal, die hij toch
liever als de 'Verlosser' van het
operaverhaal beschouwde) en
menig andere pan-Germaans
denkende, bloed-en-bodem
achterna rennende heethoofd
aan gene zijde van de oostelijke
grens, heeft Parsifal vaak ge
bruikt als muzikaal-filosofisch
vaandel voor de eigen waan
denkbeelden.
Regisseur Grübers visualisatie
berust op het uitgangspunt van
de stilstand: gerend wordt er
dus nooit. Als er al van enige
beweging sprake is op het brede
podium, dan is het van een
zeldzaam soort stroperigheid.
Kan ook niet anders met het
door Wagner dwingend opge
legde basistempo. De boomlan
ge. gezette Duitse bas (van Ne
derlandse afkomst) Jan-Hendrik
Rootering als Gurnemanz stal
door zijn zeer monumentale
gang op het podium zowaar de
show.
De regisseur blijkt wat zijn
uitgangspunt betreft dus nog
roomser dan de spreekwoorde
lijke paus.AVant waar bijvoor
beeld in de tweede acte bloe
menmeisjes verleidelijk beho
ren te dansen om Parsifal (Barry
McCauley) het hoofd pp hol te
brengen (lukt dus niet), liggen
de betreffende dames slechts te
schurken op de grond. Grüber's
stilstand-principe is niet altijd
op zijn plaats: er ontstaan regel
matig conflicten tussen de mu
ziek uit de orkestbak, die duide
lijk bewegingen suggereert, en
die regelmatig optredende ver
steningen op het podium.
Dat de combinatie van traag
heid en monumentaliteit niet
tot een ongezonde teutoonse
sfeer leidt, is toe te schrijven
aan de surrealistische decors
die zo in het Stedelijk Museum
van dc hoofdstad terecht kun
nen. Het orkest en het koor van
De Nederlandse Opera waren
op de première-avond zeker op
hun best. De zangprestaties van
de solisten zijn goed tot uit
muntend. Een gelukkiger start
van het seizoen '93-'94 kan De
Nederlandse Opera zich niet
wensen.
Regisseur Grübers visualisatie van Parsifal berust op het uitgangspunt
van de stilstand: gerend wordt er dus nooit. foto deen van meer
TEEKENSADVOKATEN
Bedrijfsgerichte advokatuur
Europees netwerk Isi
Juridische ondersteuning van onderne
mingen is ons specialisme.
Daarnaast biedt ons lidmaatschap van
Law span International de ondernemer in
de Leidse regio een unieke mogelijkheid
voor juridische bijstand in Europa.
Vestigingen te:
Korolusgulden 32-38,
poiibuj 118, 2350 AC
tel 071 -41 30 21,
fox 071 -41 06 84
Leiden,
Hoogse Schouwweg 8E,
2332 KG
tel. 071 32 27 38,
fox 071 -32 14 21
