Expositie velt geen oordeel
Nieuwe filmversie
Kafka's 'Proces'
Iedereen gelijk bij De Lange
Cultuur&Kunst
Mat als inspiratie voor stoel
Studentenbands op Stadhuisplein
VRIJDAG 3 SEPTEMBER 1993
CHEF ANNEMIEK RUYGROK, 071 -356472, PLV.-CHEF JAN RIJSDAM. 071-356473
Introdans: vier balletten in één avond
arnhem» Het Arnhemse balletgezelschap Introdans opent het
nieuwe seizoen op 11 september met een programma van vier
balletten. Achtereenvolgens worden gedanst: 'Wachten op wat'
van John Wisman, 'Old demons' van Mark Bruce, 'Thème et
quatre variations' van Balanchine bewerkt door Jean-Christophe
Maillot en 'Just two people', een stuk van Introdans-lid Mirjam
Diedrich op muziek van Keith Jarrett. Het programma is behalve
in Arnhem ook te zien in Leiden, Amsterdam en Enschede.
Exposities in de regio
regio Aquarellen van Nienke Raven zijn tot en met 29 septem
ber te zien in de galerie van 't Spulletje in Voorschoten. Het af
gebeelde materiaal van deze Leidse kunstenares - schelpen, ver
en, stenen en vruchten - is vaak tijdens wandelingen verzameld.
In het Noordwijkerhoutse ontmoetingscentrum De Schelft is
vanaf 10 september werk te zien van Bep van der Lans. Zij houdt
zich onder meer bezig met glasgraveren, Chinees schilderen en
aquarelleren. De expositie is tot 1 november op werkdagen ge
opend van 9-12, van 14-17 en van 19-22 uur en in het weekeinde
(indien geopend) van 9-16 uur. Oud en antiek speelgoed is van 6
tot 26 september tentoongesteld in de openbare bibliotheek van
Alphen aan den Rijn. De expositie is geopend tijdens de ope
ningsuren van de bibliotheek.
Silk terug in Nederland
utrecht Na de twee succesvolle optredens in mei van dit jaar,
besloot de groep Single de groep teleurgestelde fans tegemoet te
komen. De band treedt op 22 september op in het Utrechtse
Vredenburg. De kaartverkoop begint morgen.
EXPOSITIES
LEIDEN
GALERIE KUNSTKRINQ BURCHT
Burgsteeg 14. Elf grafisch ontwer
pers, 8/9 t/m 1/10. Woe t/m zo 12-18
GALERIE AZL
Gebouw 1, Rijnsburgerweg 10. Henk
Visch, aquarellen, 9/9 t/m 15/10, da
10-17 uur.
ARSAEMULA NATURAE
Pieterskerkgracht 9. Margo Luken,
keramiek, Ice Mogi Tol, zeefdruk
ken,g emengde techniek en olieverf,
6/9 t/m 26/9, di en do 9-12, ma, di,
woe, do 19-22 uur, za en zo 13-16
KUNSTCENTRUM HAAGWEG
Haagweg4. Tentoonstelling'Pluim
vee', t/m 19/9. Vr, za en zo 13-17
LAK-GALERIE
Cleveringaplaats 1. Wim de Lange,
schilderijen. Zo t/m 24/9. Ma t/m za
10-22 uur, zo 12-17 uur.
BLEIJENBERG GALERIE
Breestraat 113. Schilderijen van Eric
Hirdes, t/m 16/9. Di t/m za 9-18 uur,
le zondag van de maand 12-17 uur.
BLEIJENBERG BEELDEN
Langebrug 61. Vaste opstelling diver
se bee.lden; vr, za en le zondag van
de maand 12-17 uur.
GALLERIA PR0PITIA
Nieuwe Rijn 93. 'In Between', kleu
retsen Lisette van der Stelt, foto's
Gercode Ruijter, Droge Naald Sylvia
ten Kley, 'Scherven'; kleuretsen Ina
Boon. Do t/m zo 13-18 uur en op af
spraak (071-130821 144182).
CENTRUM BEELDENDE KUNST en
DE WAAG
Hooglandse Kerkgracht 19-21 en
Aalmarkt 21. 'Invitaties', werk van
negen gevestigde kunstenaars in
combinatie met werk van aankomen
de talenten; tot 30 september, woe
t/m za 12-17 uur, do 19-21 uur
(CBK); woe t/m za 12-17 uur, zo 13-
17 uur (Waag).
AMBER
Hooglandsekerkgracht 8. woe t/m zo
11-17 uur.
DE KLEINE KLUP
Nieuwe Rijn 1. Portretten van Saulius
Paukstys, t/m 9/9. Ma t/m za 10-22,
zo 12-22 uur.
ART ACRYLAAT
Nieuwstraat 53. Stockvoorraad tot
19/9.Woe t/m za 12-17 uur, le zon
dag van de maand en volgens af
spraak (071-122597).
MECENAS
Middelstegracht 87. 'Een stap van
tien jaar', schilderijen Thijs veraart
uit 1983 ep 1993; 5/9 t/m 26/9. Ma-
vr 9-17 uur, za 11-16 uur.
ZÓN F
Nieuwstraat 17 b. Schilderijen ver
schillende kunstenaars uit binnen- en
buitenalnd, t/m 30/9; di t/m vr 11 -
18, do 19-20, za 10-17 en zo 13.30-
- 16.30 uur.
ANTIQUARIAAT V. PADDENBURGH
Diefsteeg 14. Di t/m vr 13-18, do ook
19-21, za 12-17 uur.
PRINSEHOF
Rapenburg 8-10. Ma t/m vr 10-17
uur, zo 13-17 uur.
ALPHEN AAN DEN RIJN
HOFMAN VAN DER ZEE
Hooftstraat 209. Plastieken, schilde
rijen, pastels en kleuretsen van Dana
Atidreev en werken op papier van Tos-
Een tuin als
een plaatje?
x+s de Tuinen
van Ruud Aanhane
Wossenaarseweg 71
Telefoon (01718) 7 56 27
Telefax (01718) 756 27
Tussen Katwijk
en Wassenaar.
Theater in duistere tijdenin Haags Historisch Museum
Actrice Nel Oosthout zegt in een interview uit 1987 dat
het 'sympathiek' was geweest als toneelspelers in de oor
log niet hadden getekend voor de door de Duitsers inge
stelde Kultuurkamer. Het gros deed dat wel. Men was
verzekerd van werk en salaris. In het Haags Historisch
Museum wordt op de tentoonstelling 'Theater in duistere
tijden' nadrukkelijk geen oordeel geveld over 'goed' of
'fout'.
den haag «anp
Amerikaanse en Engelse au
teurs, uitgezonderd Shake-
„Het is niet aan ons om vijftig speare en Shaw.
cani; 5/9 t/m 7/10.Wae do 13-17, vr
13-21, za 11-17 uur en volgens af
spraak (01720-76752).
EXPRESSIE 70
Cornells Geellaan 70. Schildrijen Jan
Cermak, 4/9 t/m 23/9, ma en do 9-
12, 13-15.30 en 19-22 uur, vr9-12
en 19-22 uur.
STAA-GALERIE
Prinses Irenelaan 88. Woe t/m za 12-
17, vr ook 19-21 uur.
HAZERSWOUDE DORP
GALERIE LAERKEN
Bént 2. Wim Hoogstraten, acrylschil-
derijen en litho's, Willy Stoet, acryl-
schilderijen en Jetty Wery, sieraden,
tot 31/10, tot 5/9; za en zo 11-17
uur en op afspraak (01728-9837).
GALERIE PASTEL
Voorweg 30. Woe t/m vr 14-17, za
12-17 uur.
KATWIJK
GALERIE DE WITTE DUIF
Koninginneweg 12a
Grafieken van Corneille en Karei Ap
pel, zeefdrukken en litho's van
Walase Ting en origineel werk van
drie minder bekende Nederlandse
kunstenaars, t/m 12/9.
OEGSTGEEST
GALERIE DE ZIJ-DEUR
Terweeweg 82. Di t/m vr 13-17.30,
za 11-16 uur.
VOORSCHOTEN
AMBACHTS- EN BAUUWHUIS
Voorstraat 12. Ruimtelijk werk van
Tineke Porck, tekeningen van Dick
van der Kooy, etsen van Ursula Maas
en tekeningen/grafiek van Marijke
Verhoef, t/m 12/9; woe t/m zo 14-17
WASSENAAR
RAADHUIS DE PAAUW
Raadhuislaan 22. Objecten in textiel
en gemengde technieken van Eliza
beth van den Akker, t/m 5/9; di t/m vr
10-16, za zo 13-17 uur.
GALERIE 27/DE GREEF DE GREEF
Schoolstraat 27. Schilderijen Henk
van Vessem, glas van Floris Meydam
t/m 29/9; di t/m vr 10-18, za 11-17
uur en op afspraak (01751-16090).
GALERIE VERHAAR
Schoolstraat 9. Werk van Jean Pécas-
se en Lucas Klein, vanaf 4/9; do t/m.
zo 13-18 uur.
'T KLOOSTER
Kerkstraat 32. Ledententoonstelling
Vereniging van Wassenaarse Beel
dende Kunstenaars, 4/9 t/m 30/9. Vr
en zo 14-17, za 12-17 uur.
jaar na de oorlog met een bele
rende vinger te wijzen,"zegt een
van de samenstellers van de
tentoonstelling, Petra Matthes.
,,Dat is ook niet de opzet. We
bieden een chronologisch ver
haal over de verschillende vor
men van theater in de oorlog."
Tot 19 februari 1942 krijgen
toneelspelers de tijd zich bij het
gilde voor Theater en Dans van
de Kultuurkamer aan te mel
den. Joden zijn uitgesloten.
Aanvankelijk worden de handen
ineen geslagen. In april 1941
weigert de Nederlandse Organi
satie van Toneelkunstenaars
medewerking. De directeuren
van de grote landelijke gezel
schappen spreken begin 1942 af
dat ze zullen weigeren de Kul
tuurkamer te erkennen.
Dan komt het hoofd van de
Abteilung Kultur van het Gene-
ral-Kommissariat Joachim Berg-
feld naar Nederland. Dirk Ver
beek van het Haagse Residentie
Tooneel en Johan de Meester
krijgen als eersten een oproep.
Onder zware druk, Verbeek zou
met de kogel zijn bedreigd,
zwichten ze.
Van de ruim driehonderd be
roepsspelers in Nederland wer
ken er eind 1942 honderd offi
cieel niet meer, inclusief de 25
joodse acteurs. Degenen die
doorgaan mogen geen stukken
spelen van joodse, Russische,
Het Departement van Voor
lichting en Kunsten moet de
stukken goedkeuren. Druk om
pro-Duitse voorstellingen op te
voeren is er niet. Wel is er de
censuur. Zo moest het amateur
gezelschap Sijo Bela uit de re
vue Hollands Glorie de prins
van Oranje schrappen. Michiel
de Ruyter kreeg in plaats daar
van de hoofdrol: die had im
mers tegen de Engelsen gevoch
ten. Amateur-toneelspeler L
den Haan die op de tentoon
stelling wordt opgevoerd, zegt
daarover: ,,De Ruyter komt op,
de zaal staat als één man op en
begint het Wilhelmus te zingen.
Het orkest er dwars doorheen
met revuemelodieën, maar
niets hielp." Volgens de toneel
speler kreeg niemand er last
mee.
Degenen die niet voor de Kul
tuurkamer tekenen, stoppen of
duiken de illegaliteit in: theater
tussen de schuifdeuren, 'zwarte
avonden'. Nel Oosthout is een
van de circa dertig toneelspelers
die zo bij mensen thuis door het
hele land voordrachten geeft.
„Veel denken er met weemoed
aan terug. We hebben daar iets
goeds en schaars ervaren, soli
dariteit met elkaar," zegt de
ruim twee jaar geleden overle
den actrice op een video-opna
me op de tentoonstelling.
De Princesse Schouwburg aan het Haagse Korte Voorhout, hoek Princessegracht. De schouwburg werd tij
dens de oorlog verwoest. foto anp
Die biedt met affiches, foto's,
kostuums, videobeelden, pro
grammaboekjes en brieven een
blik op de soorten theater die
voor en in de oorlogsjaren, met
name in Den Haag, bestonden.
Er is onder meer aandacht voor
de joodse operette van Frits
Hirsch die door de Duitsers ont
bonden wordt, het Residentie
Tooneel dat doorspeelt, Bob
Oosthoek die weigert te teke
nen, voor Den Haag vertrou
wensman van het landelijk to-
neelverzet is en wordt ver
moord.
Vooral voor materiaal over de
'zwarte avonden' is geput uit
privéverzamelingen. Bovendien
geeft de tentoonstelling een
beeld van het grote gezelschap
Deutsches Theater in den Nie-
derlanden dat in 1942 naar Den
Haag komt en in de tot Stads
schouwburg omgedoopte Ko
ninklijke Schouwburg gaat spe
len. Het moet 'ein stuck Hei
mat' geven aan de Duitsers in
Nederland. En stilmakende fo
to's, tekeningen en een film van
het toneel in kamp Westerbork,
via waar bijna alle joodse to
neelspelers naar vernietigings
kampen zijn gedeporteerd.
De tentoonstelling „Theater
in duistere tijden" is te zien tot
en met 24 oktober in het
Haags Historisch Museum,
Korte Vijverberg 7.
Driehonderd
deelnemers
Taptoe Alphen
alphen aan den run
Vijf muziekverenigingen met in
totaal ruim driehonderd muzi
kanten treden zaterdag 11 sep
tember op tijdens de 'Taptoe
Alphen '93'. Het evenement dat
voor de vierde keer is georgani
seerd wordt gehouden op het
Thorbeckeplein in Alphen. De
deelnemende verenigingen zijn
het Tamboer- en Trompetter
korps uit Hazerswoude, Cres
cendo uit Alphen, Kunst en
Vriendschap uit Zoetermeer,
Door Vriendschap Sterk uit Kat
wijk en Con Brio uit Alphen.
Deze laatste is tevens de organi
serende vereniging. Na een op
treden van alle verenigingen af
zonderlijk, wordt de Taptoe be
sloten met een gezamenlijk op
treden. Het muziekfestijn be
gint om 21.00 uur en duurt tot
ongeveer 23.00 uur. De toegang
tot het plein is gratis. Alleen
voor een plaats op de tribune
moet worden betaald, in de
voorverkoop 6,50 gulden, op za
terdag aan de kassa 7,50 gulden.
Groot contract
Ton Koopman
enschede gpd
Ton Koopman, oprichter en di
rigent van het Amsterdams Ba
rok Orkest, heeft een lucratief
contract afgesloten met Time
Wamer, het grootste mediacon
cern ter wereld. Koopman gaat
voor twee labels van Time War
ner, Erato en Teldec, in zeven
jaar tijd honderd cd-opnames
maken. Zo zal hij alle symfonie-
en van Mozart en de complete
cantates van J.S. Bach opne
men. Deze maand al komt de
eerste cd van Koopman voor
Wamer uit: "Water Music' van
Handel, volgende maand ge
volgd door 'Concert voor fluit
en harp' van Mozart.
utrecht» Jarenlang liep hij over de rubberen
mat aan de ingang van de kunstacademie in
Kampen. Opeens bedacht hij dat dat zwarte
rubber zich uitstekend leent voor de zitting
van een kuipstoel. Ontwerper Gerrit Schilder
van Bla Bla Design ging aan de slag, ont
wierp zijn kuipstoel en won er de Prijs voor
Jonge Ontwerpers 1993 mee. De stoel is, sa
men met andere Nederlandse meubelprijzen,
komende zondag in de Utrechtse Jaarbeurs te
zien tijdens de Dag van het Wonen.
foto» anp
montreal afp
Dertig jaar na Orson Welles
brengen de Britten David Jones
en Harold Pinter een nieuwe
filmversie van 'Het Proces' van
Franz Kafka, een van de be
roemdste literaire werken van
de 20e eeuw, in de bioscoop. De
film ging deze week op het
Filmfestival van Montreal in
première.
'Het Proces', volgens talloze
deskundigen bijzonder moeilijk
te verfilmen, is het huivering
wekkende verhaal van Joseph
K., die op een dag door een to
talitaire bureaucratie in staat
van beschuldiging wordt gesteld
zonder te weten waarom. Hij
wordt berecht in een proces
zonder rechter en vervolgens te
rechtgesteld. Het werd vrijwel
onmogelijk geacht om de
nachtmerrie van Joseph K. en
de paranoia over de meedogen
loze onderdrukking vorm te ge
ven.
In 1962 koos Orson Welles,
met in de hoofdrollen Anthony
Perkins, Jeanne Moreau en Ro
my Schneider, voor een symbo
lische benadering voor de eerste
verfilming van de roman. De
film werd zowel toegejuicht als
afgekeurd.
De Britse cineast David Jones
gaat daarentegen uit van het te
genovergestelde, het realisme.
Met een budget van 9 miljoen
dollar biedt hij een minutieuze
reconstructie van het Praag aan
het begin van de eeuw. De film
is opgenomen in de Tsjechische
hoofdstad. De beelden van een
onderwereld van grijsgroene
binnenplaatsen en weelderige
bourgeois-decors contrasteren
scherp met de kale versie van
Welles.
De rol van K. wordt vertolkt
door Kyle MacLachlan, die werd
ontdekt door David Lynch (hij
was de held in de serie 'Twin
Peaks'). Anthony Hopkins zet
een verontrustende figuur neer
in de rol van een duivelse pries
ter en Jason Robards speelt de
advocaat, die de beklaagde wei
nig kan geruststellen. Voor de
dialogen tekende fie befaamde
Britse dramaturg en scenarist,
Harold Pinter.
MUSEA
leiden The Bob Color maakte matie Iceparty uit Delft won de
gisteravond het Leidse Stadhuis- eerste prijs: de mogelijkheid tot
plein 'onveilig' als sluitstuk van het maken van een cd samen
een popconcertwedstrijd voor met twee andere studenten-
studentenbands. De vijfmansfor- bands. De publieksprijs ging
naar Els Scheffer uit Leiden. Het
evenement wordt in verschillen
de studentensteden gehouden.
foto hielco kuipers
beeldende kunst
recensie irene van beveren
Expositie: schilderijen van Wim de Lange,
ma t/m za 10-22 en zo 14-17 uur, tot
25/9, in het LAK, Cleveringaplaats 1Lei-
Een driehoek als neus: een kegel
als romp; en een cilinder als
arm. De kubisten vereenvoudig
den menselijke en andere vor
men, die ze uit elkaar trokken
en weer opbouwden. En niet
noodzakelijkerwijs in de ver
trouwde opstelling.
Picasso schilderde bijvoor
beeld twee recht vooruit kijken
de ogen boven een neus en pro
file. Nog herkenbaar. Wat nau
welijks gezegd kan worden van
de collage-achtige stillevens van
.zijn tijdgenoten Gris en Léger.
Wim de Lange (1962) is ruim
zeventig jaar later minder ver
gegaan. Zijn vrouwenkoppen in
het LAK zijn geabstraheerd,
maar volgens de regels van het
realisme geschilderd. Voorkant
is voorkant en zijkant is zijkant.
Zonder vermenging daarvan.
Daarentegen zijn de hoofden
in de meeste gevallen geschei
den gebleven van hun buisvor
mige rompen, die op hun beurt
vaak los staan van kokervormi-
ge ledematen.
Dat lijkt een luguber geheel,
maar is het niet. Er vloeit geen
bloed. De koppen zijn overwe
gend emotieloos. En de geam
puteerde lichaamsdelen komen
in vorm overeen met de voor
werpen waar ze door omringd
of mee verbonden zijn.
Zo staat op een cilinder een
cirkelgezicht met driehoekige
pruik. Door zijn omvang moet
de cilinder een van de vele
boomstammen zijn die op De
Langes olieverven prijken. Maar
eenzelfde kleine koker zou net
zo goed een arm of been kun
nen voorstellen. Vrijwel alles is
teruggebracht tot geometrische
vormen, tot essenties en mis
schien daarom wel geschilderd
in aardetinten.
De hiërarchie tussen mens en
ding vervaagt. luister geformu
leerd: tussen vrouw en voor
werp, want mannen laat De
Lange niet zien. Wel een aantal
keren een attribuut dat eerder
met mannen dan vrouwen is te
associëren: een bolknak. Daar
door lijkt er enigszins een
rangorde te ontstaan die je ook
wanorde zou kunnen noemen.
Je zou kunnen zeggen dat de
vrouwenkoppen met sigaar zich
boven de stammen en ledema
ten plaatsen, hetzij minimaal.
Want daarvoor past de bolknak
met zijn ovale vorm te goed
binnen de collages van geome
trische onderdelen.
Imponeren met een dikke si
gaar helpt dus niet echt. /\Jles
en iedereen is gelijk, lijkt de
boodschap van De Lange. En
dat is een mooie gedachte.
LEIDEN
MUSEUM B0ERHAAVE
Lange St. Agnietenstraat 10. Di t/m
za 10-17 uur, zon- en feestdagen 12-
17 uur. 'De reizende astronoom', Ne
derlandse sterrenkundige expedities
naar de Oost en de West, t/m 26/9.
Elke zondag om 14 en 15 uur gratis
rondleidingen.
MOLENMUSEUM DE VALK
2e Binnenvestgracht 1/a. Di t/m za
10-17 uur, zon-en feestdagen 13-17
uur.
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN
Rapenburg 28. Di.t/m za 10-17 uur,
zon-en feestdagen 12-17 uur. Ten
toonstelling 'Mummies onder het
mes', t/m 26/9. Zondag 5 september;
Archeologisch spreekuur in de Taf-
feh zaal, van 13 00 tot 15.00 uur.
Lezing door drs. A. Peddemors met
als ónderwerp'De Vikingen', 15.00
NAT NATUURHISTORISCH MUSEUM
Pesthuislaan 7. 'Man-Ape Ape Man',
dag 10-17 uur (maandag gesloten),
rondleiding dag 14 00 uur, t/m
31/10. Zondat 15/8 15.00 uur .le-
zing door dr. J. de Vos over de ontwik
kelingsgang van de mensheid.
RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE
Steenstraat 1Di t/m vr 10-17, za
zon- en feestdagen 12-17 uur. 'Tille-
ma. propagandist van het zuiverste
water Tegenbeelden van Tempo
Doeloe', t/m 2 januari; 'La Charrerla,
een mexicaanse ruitertraditie'. t/m
7/11Elke 2e en 4e woensdag van de
maand een seniorenochtend (10.30-
12.30 uur). Zondag 5 september;
rondleiding'La Charrerla', 14.00 uur.
Filmvertoning '4e Klas retour' beleve
nissen van een groep Indonesische
dorpelingen die met de boemeltrein
naar Bandoeng reizen, 15.00 uur
ACADEMISCH HISTORISCH MUSEUM
Rapenburg 73. Wot/m vr 13-17 uur.
HORTUS BOTANICUS
Rapenburg 73. Ma t/m za 9-17 uur,
zon- en feestdagen 10-17 uur. Kas
sen geopend ma t/m za 9-17 uur.
Clusiustuin geopend van ma t/m vr
10-12.30 en 13.30-16.00 uur.
DE LAKENHAL
Oude Singel 28-32. Di t/m vr 10-17
uur, za zon- en feestdagen 12-17
uur. Opstelling nieuwe aanwinsten,
t/m 26/9.
LEIDSE PILGRIM COLLECTIE
Vliet 45. Ma t/m vr 9.30-16.30 uur.
PRENTENKABINET
Rapenburg 65. Di t/mvr 14-17 uur.
'PIJPENKABINET
Oude Vest 159/a Zo 13-17 uur en
volgens afspraak (071-121340). 'Pi|-
pen uit donker Afrika', t/m 4/11
KONINKLIJK PENNINGKABINET
Rapenburg 28. Di t/m za 10-17 uur,
zon- en feestdagen 12-17 uur. 'Kunst
voor de hand' 2600 jaar vormgeving
in het Penningkabinet, t/m eind
1993. 'De schat van het Vliegend
Hert'. Compagniesgeld en smokkel
geld uit een VOC schip, t/m 30/1/94.
Museumspreekuur elke woensdag
14-17 uur.
■WAGENMAKERS MUSEUM
Oude Varkenmarkt 13. Zo 13-17 uur.
KATWIJK
KATWIJKS MUSEUM
Voorstraat 46. Di t/m za 10-12 en
14 17uur Tentoonstelling'BJ
Blommers(1845-1914)', t/m 25/9.
