Herceg-Bosna werkt hard aan etnisch zuivere staat
Buitenland
Litouwen neemt opgelucht
afscheid van de Russen
Landrechten aborigines
nog deze week geregeld
Noorwegen verdeeld
over toetreding EG Izetbegovic blijft tegen
'Minder indianen gedood bij
bloedbad in Amazonegebied'
Protest Franse boeren
Venezolaans Congres stemt
in met afzetten president
WOENSDAG 1 SEPTEMBER 1993
Azeri's stemmen EItsjibey weg
bakoe Ruim 90 procent van de Azerbajdzjaanse kiezers heeft in
een zondag gehouden referendum de in ballingschap vertoeven
de president EItsjibey weggestemd. Dat maakten regeringsfunc
tionarissen in de hoofdstad Bakoe gisteren bekend. De uitslag
moet leiden tot nieuwe presidentsverkiezingen.
Dode bij expeditie Nova Zembla
nova zembla. Bij het ophalen van de Nederlands-Russische ex
peditie, gisteren van het pooleiland Nova Zembla, is een Russi
sche medewerker van het weerstation verongelukt. Bij het ver
sjouwen van zware apparatuur kreeg hij vermoedelijk een hart
aanval en stierf ter plekke. Door de berging van de overleden
Rus werd de helikoptervlucht over Nova Zembla om het graf van
Willem Barentsz te lokaliseren, niet uitgevoerd.
Duizend VN-waarnemers naar Haïti
new york» De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gis
teren besloten duizend VN-waarnemers in Haïti te stationeren
om het land te helpen bij de modernisering van politie en leger.
De vredesmacht zal bestaan uit militairen uit Frankrijk, Canada
en Caribische landen. Omdat er nog steeds gevoeligheden be
staan over de Amerikaanse militaire bezetting van Haïti tussen
1915 en 1934 zullen geen Amerikaanse eenheden aan de VN-ac-
tie deelnemen.
Oneerbare voorstellen via computer
Washington Het Amerikaanse ministerie van justitie heeft gis
teren ouders gewaarschuwd zich ervan te verzekeren dat hun
kinderen geen contacten met pedofielen opdoen via de compu
ter! Wanneer ze kunnen bewijzen dat hun kinderen via een
computerbulletinboard zijn benaderd met verboden, oneerbare
voorstellen moeten ze contact opnemen met de autoriteiten, al
dus de regeringsfunctionaris Flores.
Vernielingen op joodse begraafplaats
dilligen Vandalen hebben op een joodse begraafplaats in Dilli-
gen, in de Duitse deelstaat Saarland, vijftien grafzerken omver
getrokken en beschadigd. Er zijn geen anti-semitische leuzen
aangetroffen. Volgens de politie duidt dat er op dat de vernielin
gen eerder het werk is geweest van opgeschoten jongelui dan
van rechts-extremisten.
Frankrijk haalt Bavaria uit de handel
parijs Wegens een defect aan de flessen waardoor er glasdeel
tjes van de flessehals afsplinteren, heeft Frankrijk alle flessen Ba
varia bier uit de handel laten halen. Het ministerie van econo
mische zaken meldde gisteren dat het om 30.000 flessen gaat,
een fractie van de 20 miljoen flessen Heineken en Bavaria die uit
acht andere landen worden t
Fundamentalisten terechtgesteld
algiers Zeven moslim-fundamentalisten zijn gisteren in Alge
rije terechtgesteld. Zij waren in mei ter dood veroordeeld omdat
ze betrokken zouden zijn geweest bij een bomaanslag, vorig jaar
augustus, op het vliegveld in de hoofdstad Algiers. De mannen
zeggen door middel van martelingen tot de bekentenissen te
zijn gedwongen.
Schendingen humanitair recht
geneve» Minister Kooijmans (buitenlandse zaken) vindt dat in
breuken op het internationale humanitaire recht beter moeten
kunnen worden opgespoord. De Nederlandse bewindsman zei
dat gisteren in het Zwitserse Genève op een driedaagse bijeen
komst over oorlogsslachtoffers. Kooijmans wil dat de onder
zoekscommissie die in 1991 is ingesteld op grond van het Eerste
Protocol bij de Geneefse Conventies over humanitair oorlogs
recht nieuw leven wordt ingeblazen. De commissie moet de per
manente instelling worden die feiten gaat verzamelen over
schendingen van dat recht.
De paracommando's van de Russische 108e luchtlandingsdivisie verlieten gisteren per trein Kaunas, op weg naar de Russische grens. Daarmee zijn
de laatste buitenlandse troepen uit Litouwen vertrokken. foto epa
Moslims en Kroaten sluiten wapenstilstand van 48 uur
Oslo Leonard Doyledanks de dalende populariteit Tf> A
the independent van haar Arbeiderspartij. Flaar A A9
belangrijkste tegenstander, de YW 1 Y\ 1 Cl QQÏ ¥V1 AC I 1 ¥Y1 C
Met minder dan twee weken te conservatieve Kaci Kullman-Fi- B 1^1 /JiJ B, w m VI f I I I II VtvB III H tv
paan vnnrrinf Hp Nnrpn naar Hp vc. vnPrt fivenPfins ramname .B» W m
De leiders van de Servische en moslim-delegaties zijn het
gisteren bij het vredesoverleg over Bosnië in het Zwitser
se Genève onverwacht eens geworden over een aantal
'vertrouwenwekkende' maatregelen, zoals uitwisseling
vanjaïjgsgevangenen. Maar de Bosnische president Izet=
begovic weigert vooralsnog het plan voor de driedeling
van zijn land te accepteren.
SYDNEY» AP
Twee eeuwen nadat Europese
kolonisten de aborigines ontei
genden zal een omstreden wet
landrechten geven aan de oor
spronkelijke bewoners van
Australië. Het wetsvoorstel zal
deze week gereed komen. Dat
heeft de Australische premier
Keating gisteren gezegd.
Hij gaf echter geen details
over de nieuwe wet. Eerdere
wetsvoorstellen bevatten onder
meer Financiële compensatie
voor stukken land die destijds
van de aborigines zijn afgeno
men, maar ook bescherming
van de grote mijnbouwbedrij-
ven die op het land van de abo
rigines actief zijn.
De oorspronkelijke bevolking
van Australië, veruit de armste
bevolkingsgroep van het land,
strijdt al jaren voor hun rechten.
CARACAS »AFP-Rtr-ANP
Het Venezolaanse Congres
heeft afgelopen nacht met ab
solute meerderheid gestemd
voor de afzetting van president
Carlos Andres Perez. De 70-ja-
rige Perez werd op 21 mei uit
zijn functie gezet omdat hij
verdacht werd van het plegen
van corruptie op grote schaal.
Hij zou samen met twee voor
malige ministers 30 miljoen
gulden hebben verduisterd.
Perez werd op 5 september
1988 voor de tweede keer in zijn
carrière tot président gekozen.
Hij bekleedde de functie ook
tussen 1974 en 1979. Zijn eerste
ambtstermijn kenmerkte zich
door een sterke verhoging van
de overheidsuitgaven, wat mo
gelijk gemaakt werd door de
verviervoudiging van de oliein
komsten. Andres Perez belang
rijkste wapenfeit uit die periode
De zaak van de landrechten
kwam vorig jaar in een stroom
versnelling toen het Hoogge
rechtshof stelde dat de aborigi
nes, die al meer dan 40.000 jaar
in Australië wonen, hét recht
hebben grote stukken land op te
eisen.
De uitspraak, beter bekend
als de zaak Mabo, maakte een
einde aan het juridische princi
pe terra nulliiis) dat Australië
onbewoond was toen Europea
nen het land twee eeuwen gele
den koloniseerden. Doordat de
Europeanen zichzelf de oudste
rechten toebedachten, is er
nooit met de oorspronkelijke
bevolking onderhandeld.
Sinds de uitspraak van het
Hooggerechtshof hebben abori
gines tientallen schadeclaims
ingediend voor miljoenen vier
kante kilometers land.
was de nationalisatie van de
olie-industrie ih 1976.
Zijn tweede ambtsperiode
was minder gelukkig. Kort na
zijn aantreden in februari '89
voerde hij economische hervor
mingen door, noodzakelijk ge
worden door inzakkende olie
prijzen en een torenhoge bui
tenlandse schuld. Een maand
later leidden de prijsverhogin
gen tot rellen waarbij zeker 300
personen omkwamen. De onte
vredenheid over zijn beleid leid
de in 1992 onder meer tot twee
mislukte staatsgrepen en deed
de president in een politiek iso
lement belanden.
De historicus en de sociaal
democratische senator Ramon
Velazquez (76), die al interim
president was, neemt het man
daat van Perez voor enkele
maanden waar. In december
zijn er in Venezuela parle-
ments- en presidentsverkiezin
gen.
oslo leonard doyle
the independent
Met minder dan twee weken te
gaan voordat de Noren naar de
stembus gaan, is de enige ze
kerheid dat de volgende pre
mier een vrouw zal zijn. In de
algemene verkiezingen die op
13 september worden gehou
den binden drie vrouwelijke
kandidaten de strijd met el
kaar aan.
De Noorse kiezers maken zich
niet druk om de ondervertegen
woordiging van mannen in de
race om het premierschap,
maar zijn wel diep verdeeld
over een eventueel EG-lidmaat-
schap. De meeste Noren willen
dat hun land buiten de EG blijft,
maar vreemd genoeg steunt een
meerderheid van de bevolking
de aanvraag voor een EG-lid-
maatschap die de Noorse rege
ring heeft gedaan.
De Noren maken een duide
lijk onderscheid tussen de on
derhandelingen voor het EG-
lidmaatschap en de uiteindelijk
beslissing over toetreding. Wan
neer dé Noorse onderhandelin
gen met Brussel in 1994 zijn af
gerond, zal de Noorse bevolking
via een referendum het laatste
woord hebben.
Algemeen wordt verwacht dat
premier Gro Harlem Brundt-
land de algemene verkiezingen
zal winnen, ondanks onvrede
over haar pro-EG-beleid en on-
RIO DE JANEIRO Rtr-IPS
Bij het bloedbad in het Amazo
negebied twee weken geleden
zijn geen 73 Yanomami-india-
nen omgebracht maar 16. Dat
heeft de Braziliaanse politie gis
teren'bekendgemaakt. De poli
tie baseert dat op satellietfoto's
en een onderzoek van een an
tropoloog.
Volgens de politie zijn de
moorden op de indianen ge
pleegd aan de Venezolaanse
kant van de grens en niet op
Braziliaans grondgebied zoals
eerder werd aangenomen. De
Braziliaanse stichting ter be
scherming van de belangen van
de indianen (Funai) heeft goud-
danks de dalende populariteit
van haar Arbeiderspartij. Flaar
belangrijkste tegenstander, de
conservatieve Kaci Kullman-Fi-
ve, voert eveneens campagne
voor toetreding tot de EG. Anne
Enger Lahnstein, kandidaat van
de Centrumpartij is tegen een
lidmaatschap van de EG.
De Noren verwierpen eerder
in 1972 het EG-lidmaatschap.
En net als toen lijken ook nu de
meeste Noren tegen toetreding
te zijn. Het land, dat 600 jaar
lang deel uitmaakte van Zwe
den, is bang zijn soevereiniteit
te verliezen, de controle over de
oliegronden in de Noordzee
kwijt te raken en vrezen een in
vasie van Spaanse vissersboten.
Toch lijkt het vooruitzicht om
in de marge van Europa te ver
toeven veel Noren af te schrik
ken. Uit een maandag in het
dagblad Verdens Gang gepubli
ceerde opiniepeiling bleek dat
54 procent van de Noren vindt
dat de regering er goed aan
heeft gedaan de onderhandelin
gen over het EG-lidmaatschap
te openen. Vooraanstaande
Noorse functionarissen zeggen
dat de tweeslachtige opstelling
van de Noren ten aanzien van
de EG voortkomt uit het verlan
gen om alle mogelijkheden
open te houden totdat ze zeker
weten of Finland en Zweden tot
de EG zullen toetreden.
vertaling: margreet heslinga
zoekers verantwoordelijk ge
steld voor de moordpartij.
Politiefunctionarissen in de
noordelijke deelstaat Roraima
maken nog steeds jacht op de
moordenaars, die illegaal ver
bleven in het Yanomami-reser-
vaat. De Venezolaanse regering
wil samen met Brazilië een on
derzoek instellen naar de
moordpartij. Het land heeft
daarvoor een speciale onder
zoekscommissie in het leven
geroepen. Voorzitter Charles
Brewer waarschuwt echter voor
snelle conclusies. „Het enige
wat we met zekerheid weten is
dat de moordenaars goudzoe
kers waren", aldus Brewer.
GENÈVE «GPD-AP-ANP
In een urenlang gesprek onder
vier ogen zijn Izetbegovic en
Karadzic, de Bosnisch-Servische
leider, het ook eens geworden
over een directe 'hotline' tussen
de Bosnische hoofdstad Saraje
vo en Karadzic' hoofdkwartier
in Pale, het staken van de vijan
delijkheden en het herstel van
de energie- en watervoorzie
ning in de hoofdstad.
Maar ondanks de weinig sub
tiele druk van bemiddelaars
Stoltenberg en Owen op Izetbe
govic weigeren de moslims ge
noegen te nemen met een mi-
nistaat die slechts 30 procent
van Bosnië omvat. De Bosni
sche president eist nog steeds
territoriale concessies door de
Servische veroveraars. Het gaat
hier om etnisch gezuiverde ste
den in oost-Bosnië en een eigen
kuststrook aan de Adriatische
Zee.
Karadzic wees deze eisen van
VILNIUS» AP
Litouwen heeft gisteren opge
lucht afscheid genomen van de
laatste Russische troepen op
zijn grondgebied. De Litouwse
president Algirdas Brazauskas
verklaarde in het parlement dat
er sinds 1940 door meerdere ge
neraties Litouwers op het ver
trek was gewacht. „Wij zien ein
delijk de dag waarop het bui
tenlandse leger onze grond ver
laat", aldus een opgetogen pre
sident.
De laatste 2.400 paratroepen
passeerden kort na acht uur per
trein de grens. Litouwen werd
daarmee de eerste Baltische na
tie die zijn voormalige Sovjet
troepen kwijt is. Nog geen jaar
geleden waren er in Litouwen
nog 34.000 man troepen gele
gerd.
Litouwen, Letland en Estland
werden door Sovjet-troepen be
zet nadat dictator Josef Stalin in
1939 een geheim akkoord met
nazi-Duitsland had gesloten. De
Litouwse nationalisten gingen
nimmer akkoord met hun aan
wezigheid en noemden ze be
zetters. In januari 1991 werden
Sovjet-troepen ingezet bij de
de hand en dreigde zijn 'con
cessies' ongedaan te maken, als
de moslims blijven aandringen
op nieuwe onderhandelingen.
Owen liet gisteren onomwon
den weten dat president Izetbe
govic met zijn halsstarrigheid
„een Servische tweedeling van
het land riskeert".
De 53 Spaanse VN-militairen
die in de stad Mostar werden
vastgehouden door moslims
zijn gistermiddag vrijgelaten.
De moslims hadden de blauw
helmen gegijzeld om een
Kroatische aanval te voorko
men. De militairen werden vrij
gelaten na bemiddeling van
Cedric Thornberry, chef van de
afdeling burgerzaken van de VN
in voormalig Joegoslavië. Hij
zorgde er ook voor dat de strij
dende partijen in het gebied
een wapenstilstand van 48 uur
onderdrukking van onafhanke
lijkheidsbewegingen in Litou
wen en Letland.
Moskou ging tegenstribbe
lend akkoord met de terugtrek
king nadat de Sovjetunie uiteen
was gevallen. De terugtrekking
werd evenweb op 18 augustus
gestopt nadat Litouwen een
enorme schadeclaim had inge
diend.
President leltsin hervatte de
terugtrekking maandag nadat
hij met Brazauskas overeen was
gekomen de kwestie van de
schadevergoeding aan de on
derhandelingstafel op te lossen.
In hei kader van de overeen
komst zal Brazauskas in sep
tember naar Moskou reizen om
te onderhandelen over de scha
declaim, uitkeringen voor ge
pensioneerde Russische solda
ten die in Litouwen zijn achter
gebleven en verwante aangele
genheden.
Rusland heeft nog ongeveer
15.000 soldaten in Letland en
4.000 in Estland. Beide landen
hebben de terugtrekking uit Li
touwen toegejuicht en de hoop
uitgesproken dat ook zij spoe
dig tot overeenstemming met
Moskou zullen komen.
overeenkwamen zodat de VN
een hulpkonvooi naar het bele
gerde Mostar kunnen sturen.
Thomberry's volgende taak is
de evacuatie van gewonden uit
het moslim-deel van Mostar en
uit het bij Vitez gelegen Nova
Bila, het enige ziekenhuis voor
de 75.000 Kroaten in contraal
Bosnië. Als de Kroatische ge
wonden door de \?s' zijn geëva
cueerd, zullen de Kroaten de
gewonde moslims in Mostar la
ten gaan.
Een vijftig man tellende een
heid van de Nederlandse genie
vertrekt half oktober naar Kroa
tië om te helpen bij het bloot
leggen van massagraven. Doel
ervan is het vergaren van be
wijsmateriaal over schendingen
van mensenrechten.
bordeaux Uit protest
tegen de import van
Amerikaans graan, de
landbouwpolitiek van
de Europese Gemeen
schap en het GATT-ak
koord over een vrijere
wereldhandel zijn
Franse boeren gisteren
in Bordeaux de straat
opgegaan. De Franse
regering wil dat de EG
opnieuw gaat onder-
CflCCjL handelen over het zo-
T WMI geheten akkoord van
Blair House, dat de
weg moet vrijmaken
voor een wereldhan
delsovereenkomst. Pa
rijs wil dat de looptijd
van zes jaar wordt in
gekort en tornt aan de
daarin opgelegde be
perkingen op de land-
bouwexport. foto*
caplina maurice wilbrink
Het ruikt naar ongewassen mensen in het lokaal
tje waar vrouwen en kinderen soep en brood krij
gen. Het is een geur die in Bosnië steeds opnieuw
je neus prikkelt, zodat je onmiddellijk weet: hier
is een nieuwe tragedie aan de gang. Het is de geur
van vluchtelingen die uit hun huizen zijn ver
jaagd en in oude gebouwen zonder goed sanitair,
dicht opeen gepropt hun dagen slijten.
Mirjana is deze ochtend met haar twee kinderen
met een groot vluchtelingentransport van 2900
Kroaten aangekomen. De groep is afkomstig uit
Kakanj, in centraal-Bosnië. Ze zijn twee maanden
geleden op de vlucht geslagen, toen de moslims
hun huizen binnenvielen op zoek naar Kroatische
Het HVO, het Kroatische leger in Bosnië, zorgde
voor 32 vrachtwagens en bussen. Sommige voer
tuigen hadden maar liefst 140 mensen aan boord.
Mirjana: „We gingen rijden, maar ik wist niet
waarheen. Op zaterdag passeerden we een Servi
sche post. Ik was erg bang, want ik vertrou.w de
Serviërs niet. Na drie dagen en drie nachten kwa
men we hier aan in Caplina."
Het gebouw waar Mirjana en de anderen terecht
zijn gekomen, staat in Caplina, een kleine stad in
het zuiden van het staatje Herceg-Bosna. Dit Her
ceg-Bosna is de schepping van Kroatische natio
nalisten die alvast zijn begonnen met de opdeling
van Bosnië, voordat de onderhandelingen in Ge
nève daarover een besluit opleveren. Het moet
een etnisch puur staatje worden: met zoveel mo
gelijk katholieke Kroaten.
Met het oog hierop zijn de etnische zuiveringen
in volle gang. De moslim-gemeenschappen in
Caplina en omgeving zijn gedecimeerd. In Capli
na zijn van de tweeduizend moslims nog hooguit
vijftig over. De rest is verjaagd.
Mirjana en haar kinderen zijn enkelen van de
tienduizenden Kroaten uit Centraal-Bosnië die
naar Herceg-Bosna worden gehaald. Deze trans
porten zijn al de hele zomer aan de gang. Het be
wind van Herceg-Bosna heeft er alles voor over
voor enorme bedragen worden deals gesloten
met de Serviërs om de transporten over hun
grondgebied te laten plaatsvinden, zodat moslim
terrein kan worden vermeden. De vluchtelingen
worden zo vervoerd over een afstand van 820 ki
lometer, terwijl de kortste weg van Vares naar
Caplina hooguit 160 kilometer bedraagt.
Priester Veselko Zuparic is door de autoriteiten
van Herceg-Bosna aangewezen om de transpor
ten vanuit Vares te organiseren. Hij kan niet wei
geren, want hij ziet hoe zijn mensen bloot staan
aan steeds meer gevaar. Zuparic: „De Kroaten in
Centraal-Bosnië hebben geen kans meer. Wij
worden verhandeld, verkocht naar Herceg-Bos-
Hij rekent voor hoe de verhoudingen liggen. In
Centraal-Bosnië, waar men tot zeer recent vredig
samenleefde met de moslims, zaten 390.000
Kroaten. Ten westen daarvan, in het nieuwe Her
ceg-Bosna, zijn dat er 150.000. Zuparic: „In zo n
klein staatje hebben de nieuwe bewoners geen
bestaansmogelijkheid. Er is geen industrie, er zijn
maar een paar kleinere sleden."
Zuparic denkt dat de gedeporteerde Kroaten
tweederangs burgers zullen worden. „Ze hebben
een andere mentaliteit dan de Kroaten die hier al
lang wonen. Het zijn mensen die van het land
leefden en van de kolenmijnen. Hier in Caplina
daarentegen heeft men inkomsten uit het locris
me en er komt geld binnen van de gastarbeiders
die in West-Europa zitten."
De priester is bitter. Zijn eigen mensen, zo vreest
hij. zijn het slachtoffer van de cynische wijze
waarop lokale machthebbers Bosnië aan het op
delen zijn. het zijn weerloze pionnen in een af
schuwclijk schaakspel dat nu in het eindspel is
beland. „De toekomst is helemaal zwart. Ik heb al
mijn hoop verloren
