De mol in de mens
De automatenhal als witwasser van dmggeld
Feiten Meningen
DINSDAG 31'AUGUSTUS 1993
2
OKE, cf?iwMei.6McoHfrB>i.epeN VE PKUÉIJ/
HETGiOKKÊM, 5TEÊPS /V\E£R O* ALCOHOL
?OOf2. pAT AllES ce.<qEtF5rft>/V)£M-
VEgONTPVSTtNp-"VI
/yWR \M£ 2ULL£K/ KjOoir TOÊSWAIO r
(?AT7|£ PUAArnB VfcR^LAV^
pfc ^CHf
ftüPT W WS
Door een fout is het verhaal 'De mol in de mens' af
gelopen zaterdag in verminkte vorm verschenen in
het Zaterdags Bijvoegsel van deze krant. Op verzoek
van velen, die verontrust de krant belden, drukken
wij de tekst vandaag alsnog volledig leesbaar af. Met
de welgemeende verontschuldigingen van de redac
tie.
gedemilitariseerde zone. Via de
tunnels zou een verrassingsaan
val mogelijk moeten zijn op
Zuid-Korea.
Inderdaad werden in 1974,
1975 en 1978 tunnels ontdekt.
En in 1990 was het opnieuw zo
ver. De Zuidkoreanen kwamen
een tunnel op het spoor, die 145
meter diep lag. Er zouden per
uur 7.000 militairen met artille
rie door heen kunnen, zei een
Zuidkoreaanse minister van de
fensie.
Een indrukwekkend gangen
stelsel groeven de Vietcong in
de jaren '50 en '60 om zich Ie
beschermen tegen Franse en la
ter Amerikaanse aanvallen.
Honderden kilometers tunnel
werden aangelegd, met aparte
ruimten warn kinderen naar
school gingen, voorraden wer
den opgeslagen, gewonden
werden verzorgd en fabriekjes
draaiden.
Het bekendste tunnelcomplex
bevindt zich bij Cu Chi, waar
steeds meer westerse toeristen
er doorheen kruipen om het on
deraardse wonder te aanschou
wen. Vietcong-strijders konden
er destijds op vele plekken on
verwacht bovengronds komen
en even raadselachtig weer ver
dwijnen. Speciale Amerikaanse
eenheden, de zogeheten 'tun
nel-ratten', probeerden onder
gronds de strijd met de Viet
cong aan te binden. Ze kwamen
nooit erg ver.
Ceaucescu
Diende het Vietcong-tunnel-
complex nog deels een civiel
doel, in Roemenië liet dictator
Ceausescu kilometers tunnel
aanleggen louter om zichzelf te
beschermen. Toen Ceausescu's
bewind eind 1989 viel, en de lei
der reeds was geëxecuteerd,
bleven zijn elite-troepen en de
geheime dienst Securitate nog
enige dagen doorvechten. Op
de meest onverwachte plekken
en momenten doken ze op uit
tunnels, die onder de hoofdstad
Boekarest waren aangelegd.
De breedste tunnels waren
speciaal voor Ceausescu aange
legd. Het paleis was onder
gronds te bereiken, evenals het
partijhoofdkwartier, huizen van
hoge partijleden, de legeroffi
ciersclub. Er bleken grote wa
pen- en munitievoorraden op
geslagen en men vond koel
ruimten vol met vlees, een luxe-
produkt dat de Roemeense be-
WIM STEVENHAGEN
Een 800 meter lange, geheime tunnel houdt de inwoners
van Sarajevo al maandenlang in leven. Deze onderaardse
gang heeft vele beroemde voorgangers. Gevangenen
groeven zich een weg uit kasteel Colditz, een van de
grootste spionage-fiasco's mondde uit in een tunnel, in
1976 werd een bank in Nice beroofd langs een onder
grondse toegang. Zelfs Nederland heeft zijn eigen gehei
me tunnelgeschiedenis. Zaklantaarns aan en bukken
Hij behoort tot de gespeciali
seerde familie der Talpidae, en
is goed herkenbaar door zijn
stevige schopvormige graafpo
ten, met krachtige nagels en
verbreed door een sikkelbeen
tje. Rolrond is hij, vrijwel zonder
nek. Vrij naar de Winkler Prins
encyclopedie hebben we het
hier over de mol, aangenaam.
De mens mist het sikkelbeen
tje, zijn nagels stellen niks voor,
graafpoten heeft 'ie niet. Een
enkeling is rolrond, zeker, maar
daar houdt de vergelijking met
het dier ook op.
Hoewel?
Midden augustus meldde de
Amerikaanse journalist John
Burns vanuit Sarajevo dat de
belegerde stad al maandenlang
via een geheime tunnel in leven
wordt gehouden. Zo'n 800 me
ter lang, onder het vliegveld van
Sarajevo door, gestut met palen,
zonder luchtverversing. Burns
haalt een Bosnische soldaat
aan, die vertelt hoe zwaar de
tocht door de tunnel is.
De hele route moet bukkend
worden afgelegd, ze is zo smal
dat slechts eenrichtingsverkeer
mogelijk is. De soldaat: „Ik heb
er twintig minuten over gedaan
en ik was doodop. Als je er een
maal in bent, sta je er alleen
voor. Je hebt met niemand con
tact, je hebt alleen je zaklan
taarn. De lucht is zo vochtig, dat
je vreest te stikken."
De geheime tunnel van Sara
jevo kent beroemde voorgan
gers. Overal ter wereld, in ieder
tijdsgewricht, groeven mensen
zich een weg door de aarde om
zo hun doel te bereiken: vrij
heid, de rug van de tegenstan
der, geld en goud, veiligheid. Er
zijn prachtige boeken over ge
schreven: Het Houten Paard
van Eric Williams bijvoorbeeld
(over de ontsnapping van Britse
luchtmachtofficieren uit een
Duits kamp) en De Heren van
de zestiende Juli van Ken Follett
(waarover later).
Colditz
Geallieerde officieren brachten
de Duitsers tijdens de Tweede
Wereldoorlog soms tot wan
hoop in hun ijver te ontsnap
pen. In Colditz, het bij Leipzig
gelegen middeleeuwse kasteel,
ontstond in de jaren 1940-'45
een ware ontsnappingscultus.
Er werden 191 pogingen ge
daan, waarvan er 31 slaagden.
Het meest tot de verbeelding
spreekt het verhaal van de tun
nel die Franse officieren groe
ven. Na de vorming van de So-
ciété Anonyme du Tunnel de
Colditz begonnen ze aan een
ontsnappingsroute die op de
minst voor de hand liggende
plek begon: hoog in de idokke-
toren van het slot Colditz.
Dertig man groeven, in ploe
gendienst, 24 uur per dag. De
tunnel werd enkele keren on
derbroken door verticale
schachten, om voldoende diep
te te bereiken zodat men onder
de fundamenten van het oude
kasteel door kon komen. De
toegang tot de tunnel bestond
uit een muursteen, die zo kon
worden teruggeplaatst dat er
helemaal niets was te zien.
De Duitsers, al aardig gefrus
treerd door eerdere ontsnap
pingspogingen, hoorden via de
tectieapparatuur dat er ergens
in of onder het enorme kasteel
werd gegraven. Weken, maan
den gingen voorbij. De Fransen
groeven, de Duitsers zochten.
Na acht maanden had de Socié-
té Anonyme haar doel bijna be
reikt. Nog enkele meters waren
te gaan en er restte slechts slap
pe bodem.
Intussen begonnen de Duitse
bewakers delen van het kasteel
te ontmantelen in hun verbeten
jacht. Een slordige opmerking
van een Franse gevangene die
naar een ander kamp was over
gebracht, zou de Duitsers uit
eindelijk op het spoor van de
klokketoren hebben gebracht.
Met het zicht op de finish werd
de tunnel ontdekt. De Duitse
commandant had een nieuw
element toe te voegen aan het
ontsnappersmuseum dat hij in
Colditz had ingericht.
Berlijnse Muur
De Muur in Berlijn vormde ook
een bron van inspiratie voor
ontsnappers. In november 1962
werd tunnel '29' ontdekt: gegra
ven vanuit West-Berlijn, 120
meter lang. Het was een goed
geconstrueerde vluchtgang,
waarlangs 29 mensen zouden
ontsnappen. Helaas werden dat
er niet meer de tunnel liep
vol water nadat een leiding was
gesprongen.
De langste tunnel onder de
Muur was 145 meter en op één
punt zelfs twaalf meter diep. In
tien maanden gegraven door
studenten vanuit een toilethok
in het oostelijk stadsdeel naar
een bakkerij in West-Berlijn. In
totaal 57 mensen maakten er
met succes gebruik van.
Een van de allergrootste fias
co's uit de geschiedenis van de
westerse spionagediensten ein
digde ook in een tunnel onder
Berlijn. Het ging om Operation
Gold een tunnel via welke de
Amerikaanse en Britse inlichin-
gendiensten CIA en SIS het mi
litaire telefopnverkeer van Rus
sen en Oostduitsers wilden af
tappen.
De beslissing om .de tunnel
aan te leggen, werd genomen in
december 1953. De geheime
gang zou 800 meter lang wor
den en eindigen bij een belang
rijke telefoonkabel. Zo ge
schiedde en complete afdelin
gen van de CLA en SIS waren
drie jaar lang als bezetenen be
zig het opgevangen telefoonver
keer te decoceren en vertalen.
De Russen waren er al die tijd
van op de hoogte. Ze kregen ie
der detail over de operatie te
horen van George Blake, de ge
heim agent die door de SIS in
Oostduitsland was gestatio
neerd. Blake behoorde tot de
befaamde vijf Britse agenten die
in de jaren '50 kozen voor het
hoefte deden de krakers in een
antieke zilveren vaas uit een
van de kluisjes. Er werden por
nofoto's aangetroffen met be
kende personen uit de beau
monde van Nice ze waren
door de bankrovers opgehan
gen nadat die ze hadden gevon
den in een gekraakte safe.
Hoogtepunt was het moment
dat medewerkers van het casino
in Nice de zaterdagopbrengst in
de nachtkluis deponeerden. Al-
bert Spaggiari stond beneden
klaar om.de cassettes met con
tanten eigenhandig op te van
gen.
In de villa's en op de luxe
jachten in de haven, was de
woede groot toen de roof be
kend werd. Maar bewondering
voor de ingenieuze manier
waarop de kraak was uitge
voerd, was er ook. Toen een
verslaggever aan een hoge poli
tiefunctionaris vroeg of hij reke
ning hield met een groep crimi
nelen van buitenlandse af
komst, antwoordde de man
bits: „Wij hebben geen import
nodig. Franse criminelen zijn
intelligent genoeg."
Valkenburg
Nederland heeft een minder
kleurrijke geschiedenis van ge
heime tunnels. Maar in Valken
burg is nog altijd de geheime
vluchtgang te bewonderen die
in de late middeleeuwen werd
aangelegd onder het plaatselijke
kasteel. De versterking, ge
bouwd op de rand van de
Heunsberg, gold tussen onge
veer 1100 en 1672 (toen het ge
bouw werd opgeblazen) als een
moeilijk neembare veste.
In 1937 ontdekte men bij toe
val dat er geheime gangen lie
pen onder het kasteel, dat nog
altijd als ruïne bestaat. Door de
ze ontdekking werd ook einde
lijk een betere verklaring gevon
den voor het feit dat belegerin
gen van het kasteel nog al eens
moesten worden afgebroken.
De gangen stelden de verdedi
gers in staat de vijand in de rug
aan te vallen.
December 1989. Inwoners van Bukarest bukken zich over een luchtrooster boven een van de geheime tunnels van dictator Ceaucescu.
FOTO HOLLANDSE HOOCTE GUUS DUBBELMAN
communisme en overliepen
naar het Oostblok. Na vele dui
zenden onbelangrijke en vooral
onjuiste berichten via deze tele
foonlijnen te hebben verstuurd,
besloten de Russen in 1956 dat
de propaganda-waarde van een
ontdekking maar eens moest
worden uitgebuit.
In zijn autobiografie No Other
Choise schrijft George Blake hoe
in de afluisterruimte van de
Amerikanen de alarmbellen be
gonnen te rinkelen, toen de
Russen hun 'ontdekking' déden.
In allerijl lieten ze troepenver
sterkingen aanrukken, omdat ze
bang waren dat de Russen een
aanval zouden doen via de tun
nel. De vijand, die tenslotte drie
jaar de tijd had gehad te verzin
nen hoe te reageren, hield een
persconferentie en leidde jour
nalisten door de tunnel.
In het Westen werd gespro
ken over een doorslaand spio-
nage-succes. George Blake hield
zijn adem in. Hij schrijft: „Ik
moet bekennen dat ik een paar
angstige weken beleefde, totdat
de resultaten van het onderzoek
(van SIS en CIA, red.) bekend
werden, en ik een zucht van
verlichting slaakte." Pas jaren
later, in 1960, werd het verraad
van Blake in het Westen be
kend.
Korea
Niet alleen in Duitsland is door
de jaren heen veel gegraven.
Ook in Korea is flink getunneld,
vooral van het Noorden naar
het Zuiden. Noordkoreaanse
overlopers vertelden in de jaren
zeventig dat het bewind van
Kim-il-Sung maar liefst tien di
visies opdracht had gegeven
twee tunnels te graven onder de
volking zelf al lange tijd niet
mëer kon kopen.
Niemand had tijdens de eer
ste dagen van de revolutie enig
idee hoe de plattegrond van het
stelsel eruit zag. Radio Boeka
rest deed oproepen aan archi
tecten, die bij de bouw betrok
ken waren, zich te melden. Met
succes: er meldde zich een zoon
van een architect, die over een
plattegrond bleek te beschik
ken.
Bankroof
AMSTERDAM FRED VAN ESSEN
Dubieuze nevenactiviteiten in
de gokwereld zijn nooit een ge
heim geweest. Ook niet dat er
wel eens iemand met een
pistool zwaaide. Maar de rap
portage die de Amsterdamse
politie recentelijk aan burge
meester Van Thijn stuurde,
heeft zelfs insiders laten schrik
ken. Volgens de politie is de
helft van alle gokautomaten in
handen van misdaadorganisa
ties. „Als dat rapport klopt,
heeft geen enkele automatenhal
een legale toekomst. Dan heeft
de maffia al zoveel macht, dat
de politie daar weinig meer aan
kan doen."
De automatenhal aan het Dam
rak in Amsterdam is opge
bouwd volgens het standaard
recept van een casino: als een
horizontale kerker. Hoe dieper
naar binnen hoe onheilspellen
der. Bij de gevelbrede ingang
vermaken de toeristen zich met
behendigheidsautomaten. Dan
een rij kasten voor de oudere
speler, in het volle licht nog,
waar een spel maar een kwartje
kost. Via een overloop waar een
kassier de wacht houdt, gaat het
naar het inwendige van het ge
welf, de lage donkere gangen
waar de lange rijen Random
Runners staan en de echte om
zetten worden gemaakt.
Zelfs te goeder trouw, zoals de
beschreven hal, is het goed ver
dienen in de automatenbran-
che. De markt is zo vriendelijk
dat de gemiddelde exploitant
het wettelijk minimum van 60
procent uitkering van de inworp
makkelijk en graag overtreft.
Gebruikelijk is een uitkering
aan de spelers van 72 procent
tot 78 procent van de ingestopte
guldens. Hoe rneer je uitbetaalt,
hoe meer mensen op de kasten
gaan spelen, weet'de handel. In
Las Vegas ligt de uitbetaling op
90 tot 92 procent.
Een beetje gokverslaafde gooit
per dag al gauw 200 gulden in
een Random Runner. Heel veel
klandizie heb je dus niet eens
nodig. Gemiddeld leveren de
kasten per jaar 20.000 gulden
winst op.'Een modale gokhal
verdient zo 2 miljoen per jaar
40 mille per week, een grote 4
miljoen per jaar. Legaal, de be
lastingdienst weet ze te vinden.
In Amsterdam opereren 147 on
dernemingen in de automaten
handel, die samen een dikke
6.000 gokkasten hebben uit
staan. In automatenhallen, ca
fés, snackbars, coffeeshops en
bij de sigareboer op de hoek.
Meer dan 50 procent van die
automaten is volgens de Am
sterdamse politie in handen van
misdaadorganisaties, die ver
bonden zijn met drugs-, vrou
wenhandel en afpersing en
waarin de huurmoord een regu
liere factor is in de personele
doorstroming.
De politie heeft 40 van de on
dernemingen herleid tot vijf cri
minele netwerken, die samen
de helft van de Amsterdamse
markt in handen hebben. Uit
gaande van de gemiddelde le
gale winst per kast van 20 mille
per jaar volgens een onder
zoek van het Instituut voor het
Midden- en Kleinbedrijf uit
1991 zouden de vijf al goed
zijn voor een legale opbrengst
van tegen de 60 miljoen gulden
per jaar. Daarbij zijn de auto
maten voor de syndicaten, met
hun honderden miljoenen
winst uit de drugshandel, een
uitgelezen witwasserij van zwart
drugsgeld, de buit van een
bankroof of de opbrengst van
afperserij of ontvoering. De tel
lers in de kasten die door het
IJkwezen van het ministerie van
economische zaken worden ge
screend, controleren veel, maar
niet de totale inworp en niet de
uitgekeerde bedragen. Zo kun
nen ongecontroleerd miljoenen
extra in de boekhouding wor
den genoteerd.
De politie weigert namen te
noemen. Weten is tenslotte één,
maar bewijzen in de rechtszaal
punt twee. De Vereniging voor
de Automatenhandel VAN is in
middels een eigen onderzoek
begonnen. De VAN die door
het rapport in opspraak is ge
raakt omdat twee van de crimi
nele bedrijven bij de vereniging
blijken aangesloten zegt hun
identiteit vooralsnog niet te
kennen.
In informele kringen van de be
drijfstak vallen wel namen,
maar is het gesprek evenzeer
getekend door maximale voor
zichtigheid. Geen betrokkene
heeft zin 'om in twee sporttas
sen uit de Kostverlorenvaart te
worden opgedoken'.
De naam valt van een onderne
ming in de buurt van het Rem-
brandtplein, die onder het be-
Een van de vele gokhallen in Amsti
wind van de in juni 1992 geli
quideerde bendeleider Klaas
Bruinsma is ingelijfd bij het
drugssyndicaat. Een voorbeeld
van 'synergie' in de onderwe
reld: drughandelaars zetten de
gokautomaten in hun eigen cof
feeshops en cafés, waar ze via
wurgcontracten met de exploi
tanten dubbel verdienen. In de
omgeving van het Rembrandt-
plein is het spoor van deze on
derneming via de automaten in
de coffeeshops terug te volgen
naar het automatenbedrijf.
Een kleine gokhal op de Wallen
is recentelijk ook 'ingelijfd' door
de zaakwaarnemers van wijlen
IJruinsma. De zaak stond al eni
ge tijd te koop voor 1,2 miljoen,
maar ging van de hand voor 2
miljoen. Synergie genoeg. De
omzet is volgens de bron sinds
de overname op spectaculaire
wijze omhoog geschoten.
Volgens dezelfde bron, die ano
niem wil blijven, zijn de inves
teringen van de georganiseerde
criminaliteit zo omvangrijk, dat
van alle cafés die in Amsterdam
te koop staan „de helft wordt
opgekocht door drughande
laars". Volgens de bron nemen
de crimineel geleide horeca-on-
dernemingen.inmiddels zo in
omvang toe, dat ze een machts
positie ten opzichte van de
brouwerijen hebben ingeno
men en speciale kortingen be
dingen. De informatie zou af
komstig zijn van Heineken,
marktleider in Amsterdam. Op
het hoofdkantoor van Heineken
zegt men het bericht niet te
kunnen bevestigen.
De VAN doet bijzonder zijn best
het imago van de automatenex-
ploitanten op te vijzelen via een
open-vizierpolitiek en schen
kingen aan hulpverleningspro
jecten voor gokverslaafden. „En
de organisatie iser zeer op ge
brand de maffiose vakbroeders
te royeren", aldus voorzitter
Doll.
Voor de Amsterdamse politie is
de vervolging van de criminele
ondernemingen 'een afzonder
lijk traject'. „Eerst moet de poli
tiek maar eens besluiten wat ze
wil met gokautomaten." Het
korps hoopt op een principebe
sluit van het gemeentebestuur
het aantal automaten sterk te
rug te dringen.
De bron uit de gokwereld ziet
FOTO GPD ROLAND DE BRUIN
de toekomst somber in. „Twin
tigjaar geleden ging alles ge
moedelijk. Dan won de kerel die
een ton had verloren de volgen
de dag bij de concurrent zijn
ton terug. Wel drama, maar
geen geweld. Er werd wel ge
knutseld met automaten van
zo'n eenarmige bandiet hoefde
je maar het palletje in de arm-
plaat te lassen en hij sprong van
z'n leven niet meer op 'Bar'
maar dat was kleinschalig. Toen
Frits van de Wereld zijn eerste
hasjkotter de Lammy liet ko
men, wist heel Amsterdam dat
die eraan kwam. Maar de han
del is gewend geraakt aan veel
geld en dat moet er dus komen,
geeft niet hoe. De belangen zijn
van een andere orde. Syndica
ten draaien omzetten van een
multinational. Die hebben in
vloed op de hele samenleving.
Ik ken exploitanten uit de gok
wereld die er al rekening mee
houden dat ze over misschien 5,
misschien 10 jaar een 'Joego
slaaf of een Rus op bezoek krij
gen, die zegt 'ik weet waar je
kinderen naar school gaan' en
heel eenvoudig alles van ze af
pakt"
In 1976 smulde het Franse pu
bliek van een uiterst spectacu
lair tunnel-verhaal. Onder de
kop Le Fric-Frac du Siècle (De
Roof van de Eeuw) berichtten
kranten hoe het bankfiliaal van
Société Générale in het Zuid
franse Nice werd beroofd van
geld en goed met een waarde
van naar schatting tien miljoen
dollar.
Het brein achter de roof was
Albert Spaggiari. Hij wist met de
nodige moeite een aantal zware
jongens om zich heen te verza
melen die ook in zijn droom ge
loofden. Twee maanden lang
kropen ze door de riolen van
Nice en werkten aan een tien
meter lange tunnel die hen bij
de betonnen muur van de kluis-
ruimte bracht. Op zaterdag 16
juli hadden ze een gat gehakt in
de muur, zonder dat een alarm
afging. Een waarschuwingssys
teem was niet nodig, zo had de
bankdirectie geoordeeld de
kluisruimte had immers zo'n
dikke stalen deur, daar zou nie
mand doorheen komen.
De indruk bestond dat de ro
vers op hun gemakje een week
end lang safe na safe hadden
gekraakt. In het boek De Heren
van de Zestiende Juli van Ken
Follett, werd dat romantische
beeld wat bijgesteld. De man
nen waren doodvermoeid* door
het loodzware breekwerk en ze
zaten voortdurend in de stank
van hun eigen uitwerpselen.
Meer tot de verbeelding spra
ken andere zaken. Recher
cheurs vonden lege flessen wijn.
Er stond een brander waar eten
op was klaar gemaakt. Hun be-
