Akkers met 'gekleurd randje'
Over leven
Landbouw lijdt schade
door te veel ammoniak
Boten niet welkom
Schadelijke
meikever is
in aantocht
IN HEIVELD
Vlinderstichting zoekt donateurs
wapeningen De Vlinderstichting in Wageningen zet zich voor
het tiende jaar in voor het behoud en het herstel van de vlinder
stand in Nederland. Onderzoek heeft aan het licht gebracht dat
van de 75 soorten dagvlinders die aan het begin van deze eeuw
in Nederland voorkwamen 15 soorten zijn uitgestorven en 20
soorten met uitsterven worden bedreigd. Vlinders zijn een be
langrijke graadmeter voor de toestand van natuur en landschap.
De Vlinderstichting geeft onder meer richtlijnen aan gemeenten
en natuurbeheerders voor het zodanig inrichten van openbaar
groen, dat vlinders zich er thuis voelen. Om het onderzoek en
het adviseren te kunnen bekostigen heeft de Vlinderstichting
donateurs nodig. Een donateurschap van de Vlinderstichting
kost dertig gulden per jaar. Voor dit bedrag ontvangt de dona
teur het kwartaaltijdschrift 'Vlinders'. Aanmelden kan bij de
Vlinderstichting te Wageningen, tel.08370-24224.
Nachtvlinders in kaart gebracht
wageningen De Vlinderstichting is een onderzoek begonnen
naar nachtvlinders, die in veel meer soorten voorkomen dan
dagvlinders. Alleen Nederland telt al ruim 2400 soorten. Het ver
moeden bestaat dat ook veel nachtvlinders in hun voortbestaan
worden bedreigd. Voorlopig zijn 175 soorten die ook overdag ac
tief zijn geselecteerd voor onderzoek. Wie mee wil werken aan
dit onderzoek kan daarover informatie inwinnen bij de Vlinder
stichting.
Brochure in aantocht over auto delen
leiden De stichting Natuur en Milieu werkt aan een brochure
over het delen van autobezit. Ze hebben de bijnaam 'auto-ma
ten', een- of meerpersoonshuishoudens die met elkaar gebruik
maken van één auto. Vaak is een maatschap eigenaar van de au
to en de leden van de maatschap maken met elkaar afspraken
over het gebruik. Er zijn ook autoverhuurbedrijven zonder
winstoogmerk, die volgens een 'call-a-car-system' werken. Het
lidmaatschap bedraagt 750 gulden per jaar. Wanneer er een au
to nodig is, staat die binnen een kwartier voor de deur. Het lid
betaalt dan alleen nog wat kilometerkosten. Zo delen in Berlijn
met dit systeem 600 leden 50 auto's.
VRIJDAG 20 AUGUSTUS 1993
Ammoniak in de lucht brengt
niet alleen schade toe aan de
natuur, maar ook aan de land
bouw zelf. Vooral tuinbouwbe
drijven, fruittuinen en conife-
renkwekerijen in de directe om
geving van varkens- en kippen-
stallen lijden schade. Dat heeft
een studie van het Centrum
voor Landbouw en Milieu
(CLM) in Utrecht uitgewezen.
Ammoniak draagt bij aan de
verzuring. De landbouw lijdt
echter vooral onder de directe
gevolgen van ammoniak en am
monium in de lucht. Ammoniak
vervluchtigt uit mest. In 1989
was 94 procent van de uitgesto
ten ammoniak in Nederland af
komstig van de landbouw zelf.
Deze uitstoot moet worden te
ruggebracht door onder meer
de bouw van emissie-arme stal
len en andere uitrijmethoden.
In lage concentraties werken
ammoniak en ammonium sti
mulerend op de groei, aldus het
CLM. In hoge concentraties tre
den negatieve effecten op, zoals
remming van de groei, verkleu-
ring, afsterven van blad en een
verhoging van de vorst- en
plaaggevoeligheid. De schadelij
ke werking treft vooral conife
ren en bepaalde rassen bloem
kool, tomaat en komkommer.
Vee kan ook nadelige gevol
gen ondervinden van een over
maat aan ammoniak in de stal
len. Bij onvoldoende ventilatie
ontstaat volgens het CLM scha
de aan ogen, slijmvliezen en
longen. Ook groeivertraging en
acute vergiftiging kunnen voor
komen. Daarnaast kunnen die
ren vergiftigd raken door het
eten van zeer eiwitrijk voedsel
of kunstmest.
Nestelmuur voor oeverzwaluwen
Oeverzwaluwen vinden binnen
kort weer nestruimte aan de
Ouderkerkerpias bij Ouderkerk
aan de Amstel. De plaatselijke
vogelwerkgroep en het Groen
gebied Amstelland hebben ge
zorgd voor een zogeheten nes
telmuur, waarin de vogels zelf
hun nest kunnen maken. Deze
muur was nodig omdat steeds
meer oeverzwaluwen naar el
ders vertrokken. Verwacht
wordt, dat de muur niet onop
gemerkt blijft en dat de eerste
oeverzwaluwen er volgend jaar
april gebruik van zullen maken
om nesten te bouwen.
De voor fruitbomen en land
bouwgewassen uiterst schade
lijke meikever rukt onstuitbaar
op uit oostelijke richting. Het
Instituut voor Plantezieklen-
kundig Onderzoek (IPO) in Wa
geningen verwacht binnen af
zienbare tijd een plaag van dit
twee tot drie centimeter grote
insekt in heel Nederland.
Op het moment zijn meike
vers in deze regio nog vrij zeld
zaam. Een enkel verdwaald
exemplaar kan op een warme
zomeravond op het licht af de
tuin inscheren. Volgens het IPO
komen de insekten ongeveer
om de vijftig jaar zo massaal
voor, dat ze als een plaag zijn te
beschouwen voor land- en tuin
bouw.
Inmiddels is de meikever al
vrij algemeen in het oosten van
het land, tot aan de Utrechtse
Heuvelrug. Het dier blijkt onge
voelig voor giftige bestrijdings
middelen. Het vreet als larve
aan de wortels van fruitbomen,
gewassen en grassen. Eenmaal
als kever ontpopt, vreet het
voornamelijk bladeren. Bij het
IPO wordt geëxperimenteerd
met een biologisch middel om
de meikever te lijf te gaan. Be
langrijke kevervreters als mollen
zijn te weinig in aantal om een
invasie aan meikevers weg te
kunnen vreten.
De meikever verricht zijn ver
woestend werk voornamelijk als
vijf centimeter grote larve in de
grond, waar hij twee tot drie
jaar verblijft. Ontpopt als kever
heeft het dier bruine dekschil
den met lengteribben die bij het
vliegen uitstaan. Het insekt is te
herkennen aan zijn wat lompe,
onhandige en trage vlucht.
Bij de laatste plaag in Neder
land, vlak na de oorlog, was het
heel gewoon voor kinderen om
meikevers te vangen, een touw
tje aan hun poot te binnen en
ze rond'te laten vliegen. In de
vorige eeuw betaalde de rege
ring premies voor het vangen
van meikevers. Er werden vang
sten gedaan van 250 miljoen
exemplaren per plaag.
Fototentoonstelling
over rijke natuur
haarlem
In het Haarlemse natuur- en
milieucentrum Ter Kleef is nog
tot en met 12 september een fo
totentoonstelling te zien over de
verscheidenheid in de natuur.
Het Wereld Natuur Fonds wijst
in deze expositie op de biolo
gische rijkdommen, die van
groot belang zijn voor de voed
selvoorziening, gezondheids
zorg en industrie. Ter Kleef
(Kleverlaan 9) is geopend op
maandag tot en met vrijdag van
9 tot 15.30 uur en op zondag
van 10.30 tot 15.30 uur.
Proefproject in Haarlemmermeer slaat aan langs tarwevelden
Als kleurrijke linten moeten ze de landerijen omlijsten,
de nu nog kale randen van de verschillende akkers.
Groenzones heeft Geert de Snoo voor ogen, waar onkruid
en insekten vrij spel hebben en het gebruik van de gif
spuit taboe is. Het ideaalbeeld van De Snoo, als onder
zoeker verbonden aan het Centrum voor Milieukunde
Leiden (CML), komt langzaam in zicht.
randen ongestraft aan hun lot
leiden/haarlemmermeer
adriaan brandenburg
Momenteel wordt door het
CML - dat deel uitmaakt van de
Leidse universiteit - een vier
jaar durend onderzoek afgerond
naar de mogelijkheden om de
akkers een fleurig en vooral
milieuvriendelijk karakter te ge
ven. Hoewel de officiële rap
portage nog moet volgen, zijn
de eerste resultaten inmiddels
verwerkt. De Snoo noemt ze
'prachtig'.
De studie heeft aangetoond
dat met name op percelen waar
wintertarwe wordt geteeld, de
kunnen worden overgelaten.
Tarwe is een dusdanig sterk ge
was dat het niet wordt overwoe
kerd door onkruid. Luizen, een
mogelijk gevaar voor de oogst,
verspreiden zich bovendien niet
over de rest van het veld.
Direct al na het eerste jaar
van het onderzoek 'stonden
langs de tarwevelden tal van ka-
milleplanten en klaprozen, vlo
gen diverse soorten vlinders
rond en werden steeds meer vo
gels (met name de gele kwik
staart) gesignaleerd. De Snoo:
„Planten trekken insekten aan
en insekten weer vogels zodat
de hele flora en fauna opleeft."
Soortgelijke ervaringen werden
opgedaan langs de aardappel
velden, al was hier de opbrengst
van de oogst zo'n tien procent
lager.
Iets anders luidt het verhaal
voor percelen met bieten. „De
bieten werden overwoekerd
door het onkruid. De opbrengst
was dertig procent minder. De
boeren ondervonden er te veel
schade van en dan kun je beter
direct stoppen. Je moet reëel
blijven", vindt De Snoo.
Vergoeding
Het onderzoek werd volledig in
de Haarlemmermeerpolder uit
gevoerd. In samenspraak met
zo'n vijftien agrariërs in de om
geving van Hoofddorp werd een
proefproject opgezet dat de
haalbaarheid van 'akkers met
een gekleurd randje' moest aan
tonen. De boeren toonden zich
bereid om de 'laatste stroken'
van hun akkers over een breed
te van drie of zes meter niet met
gif te bewerken en de natuur
ongemoeid te laten. Behalve
stukken grond werden daarmee
ook de sloten die de landerijen
omringen, gevrijwaard van gifti-
ge stoffen. Als tegenprestatie
konden de landbouwers reke
nen op een financiële vergoe
ding voor gederfde inkomsten.
Voor de Haarlemmermeer werd
uiteindelijk gekozen omdat het
een 'typisch laaggelegen kleige
bied' is. „En nog een witte vlek
op de kaart als we praten over
natuurwaarden", aldus ecotoxi-
coloog.
Het project wordt volledig be
taald door de Nederlandse Or
ganisatie voor Wetenschappe
lijk Onderzoek (NWO). De Snoo
meent dat gezien'He eerste 'po
sitieve resultaten' een vervolg
op het onderzoek niet op een
gebrek aan geld mag afketsen.
Zeker niet nu min of meer al
vaststaat wat haalbaar is en wat
niet. Per vierkante meter grond,
zo heeft hij becijferd, is het bij
na letterlijk een centenkwestie.
De Leidse onderzoeker vindt
dan ook dat de overheid voorlo
pig blijvend geld opzij moet leg
gen. Hij gaat uit van het princi
pe 'voor wat hoort wat'. De
Snoo: „Je kunt van de boeren
niet verlangen zonder meer
mee te doen. Hoe enthousiast
ze ook zijn. Het gaat tenslotte
om het inleveren van een deel
van de oogst. Bovendien, er
wordt ook voor andere milieu
projecten geld uitgetrokken, dus
waarom niet hiervoor"? Het feit
dat intussen in Gelderland een
soortgelijke proef wordt geno
men en hij van provinciebestu
ren, gemeenten en waterschap
pen 'niets dan positieve reac
ties' krijgt, stemmen De Snoo
alvast hoopvol.
langeraar De Geerplas tussen Bilderdam
en Langeraar, met twee andere plassen de
Langeraarse Plassen vormend, behoort tot
de categorie beschermde gebieden door de
aanwezigheid van vele vogel- en eenden
soorten. Boten zijn op de plas niet wel
kom, zelfs geen roeibootje. Publiek komt
er eigenlijk alleen als er volop ijs ligt, dan
wordt er menige schaatstocht verreden.
Langs de Geerplas voert een mooie fiets
route. Evenals de twee andere plassen
waarmee de Geerplas in verbinding staat
is ze ooit ontstaan voor vervening. Een
paar jaar geleden vormde de Geerplas
doelwit van een project om het fosfor uit
het water te halen. Een woordvoerder van
de gemeente Ter Aar meent dat dit nage
noeg gelukt is.
Ik en mijn reuzenbamboe wor
den gek van de heggerank. De
bamboe staat in een achteraf-
hoekje van de tuin en ik mag
daar graag komen kijken, want
er is van alles te ontdekken.
Daar mag gewoon van alles op
schieten en woekeren, zonder
dat ik er al te nerveus van word.
Maar heggerank profiteert iets
te veel van die vrijheid blijheid.
Vorig jaar had ik hem al ont
dekt, maar toen stelde het nog
niet zo veel voor. De kleine bla
deren zagen er nog wat spitser
uit, niet zo fraai gelobd als nu.
Dat betekent dat hij er vorig jaar
moet zijn uitgelopen, misschien
dank zij een pitje uit een poepje
van een vogel die de blauwe
sleedoornbessen met een be
zoek vereerde. Die eerstejaars
heggerank is in ieder geval in
goede aarde gevallen, want dit
jaar heeft hij menig tuinrecord
gebroken met zijn groeipresta-
ties. Een naburige vlier en de
grote kerseboomkreunen tot in
de toppen van hun takken van
het gewicht van de groen-witte
bloempjes van de heggerank.
Meters hoog en meters ver.
Een nieuwe plant houdt zich in
zijn eerste jaar voornamelijk be
zig met krachten verzamelen in
een dikke wortelstok. Uit die
voedselvoorraad komen de
slanke, slappe stengels in het
voorjaar naar boven. Als de
temperatuur en de vochtigheid
meewerken, gaat dat met een
fantastische snelheid. En die
omstandigheden waren er
vólop di\ prachtige voorjaar!
Een decimeter per dag is hele
maal niet ongewoon. Dan gaat
de top van de stengel draaien
op zoek naar een steunpunt. En
komen eruit de bladoksels ran
ken tevoorschijn, dunne draad
jes die jezelfs met het blote oog
kunt zien groeien en draaien.
Dat draaien gaat net zo lang
door tot het gevoelige haakje
aan het eind een tak of stengel
tegenkomt. Probeer het maar
eens met een pen of een twijgje.
Binnen vijf minuten heeft de
rank zich een paar maal om dal
steuntje heen gewonden. Ver
volgens gaat de rank zich als
een kurketrekker oprollen.
Daardoor trekt de stengel zich
zelf naar het steunpunt toe. Op
die manier kan een heggerank
binnen een paar weken een he
le struik overwoekeren. Zonder
gevaar overigens, want de sten
gel van een heggerank wurgt
zijn gastheer niet, zoals een
kamperfoelie of klimop doet.
Mede omdat de hele boven
grondse plant in het najaar af
sterft en alleen de wortelstok in
leven blijft in afwachting van
het volgend voorjaar. Wel heel
gevaarlijk zijn de bessen, rond
en rood, die aan de vrouwelijke
bloemen verschijnen. Een stuk
of tien. vijftien van die bessen
zijn al dodelijk voor kinderen.
Dat wordt dus oppassen gebla
zen, want zo ver gaat mijn liefde
voor de natuur nu ook weer
niet.
TON INT VELD»
Elke dag worden we er weer mee
geconfronteerd. Of het nu om het
gescheiden inzamelen van afval,
het gebruik van bestrijdingsmid
delen of het aanwijzen van be
schermde gebieden gaat, het
milieu vraagt voortdurend de aan
dacht. In de rubriek '10 over
Groen' worden tien willekeurige
vragen over het milieu gesteld aan
min of meer bekende regiogeno
ten. Deze keer het woord,aan P.B.
van de Poel, adjunct-directeur van
vogelpark Avifauna in Alphen aan
den Rijn.
Vormt de vele vogelpoep op uw
park een afvalprobleem?
De enorme hoeveelheid spreeu
wen,, die het heel prettig vinden
in ons park, vormen een aan
zienlijk probleem vanwege de
smerigheid die ze achterlaten.
Je kunt het niet makkelijk
schoonmaken. We zijn eigenlijk
afhankelijk van een flinke re
genbui om de zoveel dagen.
Zijn er specifieke milieuproble
men in een vogelpark?
Ja, in de zin van leefomgeving.
Omdat we vogels hebben uit de
hele wereld, moeten de om
standigheden waarin ze leven
verschillen. Onze vogelverzor
gers zijn bedreven in het na
bootsen van hun oorspronkelij
ke omgeving.
Gaat de overheid ver genoeg met
haar bemoeienis voor een
schoon milieu?
Nederland blijkt het meest
zorgzaam te zijn in Europa,
maar we zijn een klein land. Be
langrijk is het dus dat in Euro
pees verband in een gelijkmatig
tempo wordt samengewerkt.
Een goed milieu moet hand in
hand gaan met een gezonde
economie.
Waaraan ergert u zich het
meest?
Aan de heksenjacht die er zo nu
dan is op onderdelen die het
milieu aangaan. Bijvoorbeeld
het protesteren van milieu-or
ganisaties tegen de aanleg van
elke weg. Dan is de weegschaal
niet in balans, want welvaart is
ook een onderdeel van het leef
milieu.
Waarbij vindt u dat u persoon
lijk iri gebreke blijft?
Ik maak me soms schuldig aan
gemakzucht bij het scheiden
P. van de Poel in zijn geliefde rosarium.
van afval. Soms heb je er geen
zin in of je weet niet goed waar
het thuishoort.
Wat is uw favoriete natuurge
bied in de directe omgeving?
Het gebied ten oosten van de
Nieuwkoopse plassen, de Meij-
epolder, vind ik erg mooi. Op
ons park kom ik tot rust in het
Rosarium. Ik ben een groot lief
hebber van rozen. Als ik iri En
geland ben, geniet ik van de ve
le rozentuinen en kan niet nala
ten aan al die rozen te snuffe
len.
Is er voldoende groen in de
Randstad?
Ja en nee. Het is er voldoende,
maar er is veel natuurschoon'
onbereikbaar of de mensen we
ten de natuurgebieden niet te
vinden. Als je Alphen uitrijdt is
er heel veel groen, maar de ge
middelde stedeling doet er niet
veel moeite voor het te vinden.
Is het autoverkeer terug te drin
gen?
Volgens mij niet. En dat heeft
niets te maken met de infra
structuur. Auto's zijn nou een
maal statussymbolen, je moet
zo'n ding voor de deur hebben
staan.
Is het openbaar voldoende con
current voor de auto?
Op dit moment nog niet. Dat
heeft voor een deel te maken
met de service en de achterblij
vende programmering vari lij
nen van trams, bussen en trei
nen om die goed op elkaar te la
FOTO BEN DE BRUYN
ten aansluiten.
Wat vindt u van kernenergie?
Het is een ingewikkeld pro
bleem. De energie op zich is
schoon, maar wat doe je met
het afval? In de voormalige
Sowjet-Unie was het niet zo ge
zellig geregeld. Kolencentrales
zijn ook niet alles want die blij
ken bij te dragen aan het broei
kaseffect.
