Van den Ende onzeker bii succes
'Lijdensweg' voor schilderij El Greco
Van hobby tot mystieke bibliotheek
Cultuur&Kunst
Rushdie op
podium U2
Medaille voor 'vernuftige' Birnie
Opwinding
in Sonsbeek
DONDERDAG 12 AUGUSTUS 1993
THEATERS
DEN HAAG
CIRCUSTHEATER
vr 13, za 14 (try-outs), zo 15 (pre
mière), 20.00 uur. daarna dag (beh
AMSTERDAM
CARRÉ
t/m zo 29/8, dag (beh ma), 20.15
uur. zo ook 14 00 uur: Musical
'Cats'.
THEATER BELLEVUE
do 19 t/m vr 27 (beh zo/ma), 20 30
uur: 'Verre Vrienden' door Toneel
groep Amsterdam
VONDELPARK
Openluchttheater
vrijdag 13 augustus
De Hoofdstad Operette, 21.00 uur.
zaterdag 14 augustus
Hommage aan Johnny van Doorn,
15 00 en 21.00 uur
Fapy Lafertm Trio (Hotclub de Fran
ce). 14 00 uur.
zondag 15 augustus
De Portugese zangeres Anabela da
Silva zingt Portugese en Braziliaanse
vhet Fapy Lafertin Trio,
1500
zondag 15 augustus
JangoEc
lo). 16 0
met 'Solid Gold' (so-
ir kinderen uit Litouwen. 12.00
19 augustus
ran Marken Friends,
20.00 uur.
donderdag 19 augustus
Stand Up Comedy met Theo Maas-
sen, Hans Teeuwen en Lenette van
Dongen, 21.00 uur.
CONCERTEN
De heetste seventies band van dit moment: Block Busters. Donderdag
19 augustus presenteert het LVC onder het motto 'Lange haren, gitaren
en plateauzolen' een seventies special. foto pr
LEIDEN LISSE
DROOMFABRIEK ST. AGATHAKERK
zondag 15 augustus zaterdag 14 augustus
Elephants Live!!
GARENMARKT
zaterdag 14 augustus
Pleinpop met Ten Feet Rock, Same
Player Shoots Again, Tulpebolle, Filth
the 4 Roses, Doomsday Reflex,
Barefoot Rabbit en Lovecramps, Ga-
renmarkt. van 12.30 tot 19 00 uur.
HOOGLANDSE KERK
zaterdag 14 augustus
Orgelconcert door Mare Labruère,
13.30 uur:
LVC
vrijdag 13 augustus
Immortal Felony (zoldercafé), zaal
open 22.00 uur, aanvang 23.30 uur.
donderdag 19 augustus
Seventies special met The Blockbus
ters, z
LVP
n 21.C
woensdag 18 augustus
LVP Unplugged, 21.0i
ALPHEN
MADONNA
vrijdag 13 augustus
Genetic Wisdom en Bare
zaal open 21.30 uur
zaterdag 14 augustus
KATWIJK
NIEUWE KERK
vrijdag 13 augustus
Orgelconcert door Jaap Zwart jrwe
ken van o.a. Jan Zwart, Wagenaar e
Bijster, kerk open 19.30 uur, aan
vang 20 15 uur
Laatste in de Ba"tzserie Zomercon-
certen door de 'nieuwkomer' Wouter
van den Broek, 20.15 uur
1-356472. PLV -CHEF*
Aan vooravond première 'The Phantom
Scheveningen heeft iets van de lang vervlogen glans te
ruggekregen. Het vernieuwde Circustheater, voor 23 mil
joen gulden verbouwd op initiatief van loop van den En-
de (51), haalt het troosteloze gebied achter de aan patat
en t-shirts opgeofferde boulevard een aardig eind op. Het
gebouw glanst van binnen en van buiten, maar van poe
nigheid is geen sprake.
SCHEVENINGEN
Open speelmiddag op het Adema-or
gel, van 14 00 tot 18 00 uur.
donderdag 19 augustus
Orgelconcert door Bram Beekman
NOORDWIJK
OUDEZEEKERK
woensdag 18 augustus
Woensdagavondzang mmv het Pniël
Dameskoor uit Katwijk olv Joke Jager,
kerk open 20.00 uur, aanvang 20.30
WASSENAAR
TWILIGHT ZONE
zaterdag 14 augustus
The Titfaces en JAB (Just Another
Band), zaal open 20.00 uur, aanvang
21.00 uur.
Markiz mmv instrumentale solisten;
werken van Mendelssohn en Mozart,
20.15 uur.
zondag 15 augustus
Asian Youth Orchestra olv Eri Klas,
solist Gidon Kremer, viool; werken
van Sjostakowitsj, Schnittke en Sibe
lius. 20.15 uur
dinsdag 17 augustus
Gustav Mahler Jugend Orchester olv
Mare Albrecht, solist Dmitri Hvorosto-
vsky, bariton; werken van Moesorgsky
Amsterdamse Bach Solisten, solist
Thomas Zehetrtiair, viool; werken va
Handelen Bach, 20.15uur.
•BARENDA GRUTTERINK
„Als ik hier in de buurt op straat
loop, hoor ik telkens compli
menten", aldus Van den Ende,
blakend van trots. Hij is zo en
thousiast over het -tevens van
bars en restaurants voorziene
gebouw dat hij de verslaggeef
ster zelfs de herentoiletten laat
zien (veel marmer en muziek
op de achtergrond).
„Alles moet goed zijn, en
feestelijk. Waarom gaan de
mensen niet meer naar sommi
ge bioscopen? Omdat de stoe
len in de zaal vies zijn enzo.
Hier zit onder iedere stoel air
conditioning. En je kopje koffie
heb je hier niet in de gebruike
lijke 14 minuten, maar in 8,5
minuten, wat we nog proberen
terug te brengen tot 7 minu
ten."
Met de première van Andrew
Lloyd Webbers „The Phantom
of the Opera" opent Van den
Ende zondag 15 augustus zijn
eigen theater. De eerste try-outs
van de Nederlandse variant van
het Londense successtuk zijn
inmiddels achter de rug. „Het
ging bijna te goed. Dat is aan de
ene kant heerlijk, want dan kun
je het tot in de kleinste details
nog beter maken. Maar aan de
andere kant ben ik een beetje
bang voor dat verschijnsel wat
je in de sport ook ziet: in de
voorrondes doe je het goed,
maar als het gaat om de gouden
plak ben je over je hoogtepunt
heen. Bovendien moet ik de
Schrijver Salman Rushdie is
gisteravond in de openbaar
heid verschenen tijdens een
aan Bosnië gewijd concert
van de Ierse rockband U2
voor 72.000 fans in het Lon
dense Wembley-stadion.
Het was het verrassendste
van zijn gelegenheids-optre
dens sinds de auteur in 1989
ter dood werd veroordeeld
door wijlen de Iraanse leider
ayatollah Khomeini wegens
zijn boek 'De Duivelsverzen'.
Rushdie had op het podium
een gesprekje met U2-zanger
Bono.
Voor zijn verschijnen
dacht het publiek dat Rush
die via de telefoon met Bono
sprak omdat alleen zijn stem
hoorbaar was. Maar tot ie
ders verrassing stapte de
schrijver daama het podium
op. „Ik ben dichterbij dan je
denkt", aldus Rushdie.
DEN HAAG ANP
Koningin Beatrix heeft Carel
Birnie, mede-oprichter en vroe
gere zakelijk leider van het Ne
derlands Danstheater, gisteren
Op Paleis Huis ten Bosch de
Eremedaille voor Voortvarend
heid en Vernuft in de Huisorde
van Oranje uitgereikt.
Birnie krijgt de onderschei
ding als erkenning voor „het be
langrijke werk dat hij gedurende
vele jaren heeft verricht als za
kelijk leider van het Nederlands
Danstheater".
„Hij heeft ertoe bijgedragen
dat de balletkunst in Nederland
op een hoger niveau werd ge
bracht en ook in het buitenland
een groot aanzien heeft gekre
gen. Zijn organisatorische ga
ven en zijn bezielende kracht
hebben de heer Birnie tot een
van de grote persoonlijkheden
cast er constant van overtuigen
dat we er nog niet zijn. Het is
nog niet vloeiend genoeg. Het
publiek merkt de kleine onvol
komenheden niet, maar zou bij
perfectie nog meer in extase ra
ken."
Die cast hoeft op 16 augustus
trouwens nog steeds niet te
denken dat de zaak dan voor el
kaar is: er is een team samenge
steld dat de kwaliteit van de
produktie van dag tot dag blijft
bewaken. Elke voorstelling
wordt op video opgenomen en
na afloop nader bekeken.
Volgens Van den Ende is het
ook van groot belang dat de
stemming erin blijft bij de
ploeg. „Als ze zich niet allemaal
voor honderd procent geven, is
er geen bal aan. Pas als ze dat
wel doen, is het bijzonder."
In totaal werken 167 mensen
aan de produktie mee, het me
rendeel achter de schermen.
„Het is de grootste musical ooit
gemaakt. We zitten hier echt
over de hogeschool van het mu
sical-maken te praten. Vier of
vijf jaar geleden had ik dit niet
aangekund, maar via alle eerde
re produkties hebben we de
weg naar dit niveau gelopen."
'Les Misérables' en 'Cyrano'
gingen met verscheidene ande
re produkties aan 'The
Phantom'vooraf.
De kaarten vliegen al de deur
uit. Na een heel jaar volle zalen
is de investering van 14 miljoen
gulden (de kosten tot de dag
van de première) eruit. De goed
lopende verkoop betekent nog
gemaakt in de wereld van het
ballet."
De Huisorde van Oranje is in
1905 ingesteld door koningin
Wilhelmina en behelst verschil
lende onderscheidingen. Een
andere Huisorde is die van de
Gouden Leetiw van Nassau, die
in 1858 werd ingesteld door
Willem III en hertog Adolf van
Nassau.
niet dat de musical in ons land
ook een succes zal worden. „Hij
draait nu in verschillende lan
den en er zijn gradaties in het
succes. Je weet nooit of het pu
bliek van een verhaal zal hou
den."
'Le Fantöme de l'Opéra' werd
in 1911 geschreven door Gaston
Leroux en in 1925 voor het eerst
verfilmd. Henk Poort speelt nu
de eerste Nederlandse
'Phantom' en Joke de Kruijf de
door hem begeerde Chistine.
Ben Cramer en Els Bongers
(„zullen we nog veel van ho
ren") hebben deze rollen ook
ingestudeerd. De Nederlandse
tekst is van Seth Gaaikema. De
muzikale leiding heeft de vol
gens Van den Ende veelbelo
vende Maurice Luttikhuis, de
regie is in handen van Harold
Prince en Arthur Masella.
Bijna 23 miljoen voor het ge
bouw en 14 miljoen startkosten
voor de musical: men moet Van
den Ende wel geloven als hij
zegt dat hij het niet doet om er
rijk van te worden. „Met alleen
tv zou ik er financieel beter af
komen, maar ik kan niet zonder
theater. Dit in Scheveningen is
een groot risico, maar ik ben er
bezeten van en ik vind het heer
lijk om enthousiaste mensen in
de foyer te zien. Dat zit in mijn
karakter."
Als 'The Phantom' in Neder
land flopt, moet er snel een an
dere musical worden ingestu
deerd om Van den Ende's thea
ter te vullen, want hij verhuurt
het alleen in geval van nood aan
derden. Hij heeft al opties geno
men op 'Miss Saigon' en 'Sun
set Boulevard', want hij denkt al
verder dan 'The Phantom'.
De voortekenen wijzen er niet
op dat hij snel één van deze an
dere produkties zal moeten kie
zen. „Zekerheid is er in elk geval
tot na de première nog niet.
Joop van den Ende: „Ik ben een beetje bang voor dat verschijnsel wat je
in de sport ook ziet: in de voorrondes doe je het goed, maar als het gaat
om de gouden plak ben je over je hoogtepunt heen." foto anp
Maar ook bij succes ben ik altijd
onzeker. Het is zo betrekkelijk.
Sta je erbij stil, dan loop je
meteen al een stap achter."
AMSTERDAM FRANCHISE LEDEBOER
Toen de Amsterdamse fabrikant
van wegwerp we rviesgoed Joost
Ritman nog op de mulo ?at
kreeg hij van zijn moeder een
tweedehands uitgave van de
'Aurora' van de 17e eeuwse
mysticus Jacob Böhme. Dit ca
deau legde de basis voor een
bijzondere hobby: Ritman
stichtte in 1957 de Bibliotheca
Philosophica Hermetica die uit-
groeide tot de grootste ter we
reld op het gebied van hermeti
sche filosofie, mystiek, alchemie
en de Rozenkruisers. Het
nieuws over eventuele verkoop
van de collectie door Ritmans
financiële problemen leidde on
langs tot tal van bezorgde reac
ties. Verspreiding van de unieke
bibliotheek wordt door specia
listen op deze terreinen als een
groot cultureel verlies be
schouwd.
De vijfkoppige staf van de Bi
bliotheca Philosophica Herme
tica aan de Amsterdamse
Bloemstraat houdt een slot op
de mond over de onzekere toe
komst. De bibliotheek is op
maandag en dinsdag echter ge
woon geopend en staflid Cis
van Heertun verzorgt op ver
zoek een enthousiaste rondlei
ding langs de vitrines met eeu
wenoude drukken. Eén blik is
genoeg om te beseffen dat al
leen al voor de vertaling van
Plato door de 15e eeuwer Mar-
silio Ficino een hoog bedrag
moet zijn betaald.
Gedrevenheid
Ritman zelf is in deze moeilijke
tijden niet te spreken, maar uit
eerdere interviews rijst een dui
delijk beeld op van zijn gedre
venheid. Over het begin van zijn
hobby vertelde hij bij de open
stelling van zijn bibliotheek
voor het publiek in 1984. In
Böhme's 'Aurora' werd het idee
beschreven dat de zichtbare
Deze afbeelding uit het 'Speculum sophicum rhodo-Stavcoticum' uit de
17de eeuw, een werk van de Rozenkruisschrijver Florentinus de Valen-
tia, behoort eveneneens tot de collectie-Ritman. foto gpd
wereld het symbool is voor de
onzichtbare wereld. Dit denk
beeld sprak Ritman zó aan dat
hij zijn leven een missie gaf: het
verwerven van inzicht in de spi
rituele erfenis van Europa. „Ik
zag dat we moeten streven naar
een samenstelling van dit soort
getuigenissen om te laten zien
dat het spirituele in de mens de
drijfveer is van de historie."
De getuigenissen die Ritman
bijeenbracht vormen een bron
nenverzameling van het spiritu
ele denken en tonen de invloed
daarvan op de westerse cultuur.
taalde in opdracht van de Flo
rentijnse heerser Cosimo de
Medici. De hermetische filosofie
speelde een rol in de alchemie
en de mystiek en wordt tot op
de dag van vandaag uitgedra
gen door Rozenkruizers en Vrij
metselaars. Rozenkruiser Rit
man heeft zich met zijn biblio
theek ten doel gesteld de leer
van het hedendaagse westerse
hermetisme uit te dragen.
Zijn collectie omvat zo'n 450
handschriften, waarvan 200 van
vóór 1500.'Het aantal vóór 1800
gedrukte boeken bedraagt on
geveer 4000. Bovendien lelt de
'moderne' bibliotheek ongeveer
10.000 werken van na 1800. In
opdracht van het ministerie van
wvc zal de Raad voor Cultuur
beheer binnenkort bekendma
ken welke boeken uit deze bi
bliotheek van nationaal cultu
reel belang zijn en daarom voor
ons land behouden moeten blij
ven. Ze mogen wel verhandeld
worden, maar Nederland niet
verlaten. Daartoe worden ze op
de lijst geplaatst die behoort bij
de Wet tot Behoud van Cultuur
bezit.
Ritman werd begin april door
de bank uit zijn functie van di
recteur van de Stergroep gezet.
Zijn schuldenlast was opgelo
pen tot 525 miljoen gulden.
Sindsdien is de bibliotheek in
onderpand bij de bank.
De waarde van de collecties
(Ritman verzamelde ook 17e
eeuwse kunst en kunstnijver
heid) werd begin dit jaar bij een
taxatie geschat op 300 miljoen
gulden. Bij een veiling of excu-
tieverkaop zou de opbrengst
schatting 'maar' 100 mil-
telijke reacties op het Corpus
Hermeticum, de verzameling
theologisch-wijsgerige geschrif
ten die Marsilio Ficino om
streeks 1460 uit het Grieks ver-
ARNHEM» ANP
In Arnhem is commotie ont
staan over een beeld van de
Britse kunstenaar Mare
Quinn. Hij maakte voor de
internationale openluchtex
positie Sonsbeek '93 een
beeld van een blote man met
een wel zeer ferme erectie.
Het beeld, dat uit alle li
chaamsopeningen rode
vloeistof verliest, staat opge
steld tegenover de Hervorm
de Koepelkerk in het cen
trum van de Gelderse hoofd
stad.
Volgens een woordvoerster
van Sonsbeek '93 heeft de
kerkeraad zich inmiddels tot
de gemeente Arnhem ge
wend en bezwaar gemaakt.
Noch de kerkeraad, noch de
gemeente Arnhem waren
gisteravond bereikbaar.
Een anonieme vrouw heeft
woensdag ook bij Sonsbeek
over het beeld geklaagd, al
dus de woordvoerster. In een
emotioneel telefoongesprek
zei de vrouw dat haar doch
ters al jarenlang „tegen zo'n
vader hadden moeten aan
kijken". Het is nog niet dui
delijk wat er met het beeld
gaat gebeuren.
De rode schutting van de
Duitse kunstenaar Andreas
Siekmann is al evenmin bij
de Arnhemmers in de smaak
gevallen. De schutting, die
een terras aan het oog ont
trekt, is inmiddels rijkelijk
van commentaar daarover
voorzien.
Zo zorgt Sonsbeek '93 dan
toch nog voor opwinding.
Het op onregelmatige tijd
stippen terugkerende evene
ment is internationaal ver
maard, maar de huidige afle
vering vermocht sinds de
opening op 4 juni maar wei
nig mensen boeien. De
kunstwerken zijn ook heel
moeilijk te vinden. De Sons-
beek-organisatie heeft vorige
week een krant uitgegeven
met routebeschrijvingen en
informatie over de kunstwer
ken. Sindsdien zit de loop er
wat beter in, aldus de woord-
„Deze traditie poogt de christe
lijke en niet-christelijke filosofie
te verenigen en heeft in de loop
der geschiedenis een enorme
invloed uitgeoefend", verklaart
bibliotheekdirecteur Frans Jans
sen, tevens hoogleraar boekge
schiedenis aan de Universiteit
van Amsterdam.
De kern van de bibliotheek joen gulden bedragen. Dat de
wordt gevormd door de schrif- bank op termijn geld wil T
echter zeker. Het is daarom ui
terst onwaarschijnlijk dat de Bi
bliotheca Philosophica Herme
tica deze crisis ongeschonden
zal overleven.
Van Dantzigs
verfilming
succes in VS
UTRECHT GPD
'Voor Een Verloren Soldaat',
de verfilming van het auto
biografische boek van Rudi
van Dantzig, heeft momen
teel opmerkelijk succes in de
Verenigde Staten. De door
Roeland Kerbosch geregis
seerde en Matthijs van Heij-
ningen geproduceerde film
draait al veertien weken in
dezelfde New Yorkse bio
scoop. Vorige week is de film
ook in Los Angeles uitge
bracht en brak in de Sunset-
bioscoop het huisrecord met
een wéekendopbrengst van
ruim 16.000 dollar.
De film gaat over een jon
getje op het Friese platteland
dat in de bevrijdingsdagen
een seksuele relatie onder
houdt met een Canadese sol
daat. Hoewel de film in
slechts twee Amerikaanse
steden te zien is daalt For A
Lost Soldier toch Variety's
nationale top-vijftig waar de
Nederlandse film nu binnen
komt op de 42-ste plek. Die
lijst wordt aangevoerd door
The Fugtive, een thriller met
Harrison Ford in de hoofdrol.
Curieus is dat in zowel The
Fugitive als Voor Een Verlo
ren Soldaat Jeroen Krabbé
markante bijrollen speelt.
Een lachende Carel Bimie krijgt van koningin Beatrix de versierselen omgehangen die behoren bij de Huisor
de die hij gisteren kreeg uitgereikt foto anp
BARCELONA» GPD
De 600 inwoners van het dorpje Martin
Munoz de las Posadas ten noorden van
Madrid hebben de oorlog verklaard aan
de regionale autoriteiten. De inzet ervan
is het schilderij 'El Calvario' (De Lijdens
weg), dat wordt toegeschreven aan de
beroemde Spaanse schilder Domenico
Theotocopulos, ofwel El Greco. Het
schilderij hing oorspronkelijk in de
dorpskerk, maar hangt nu al elf jaar in
een cel van het lokale kantoor van de
Guardia Civil.
Het doek werd daar opgeborgen om
dat de dorpskerk zo vervallen is, dat het
waardevolle kunstwerk uit de 16de eeuw
daar niet meer veilig was. Tot overmaat
van ramp ging de aannemer die de kerk
zou restaureren failliet. De inwoners van
het gehucht hopen dat de overheid be
reid is om snel met geld over de brug te
komen zodat het kerkje hersteld kan
worden en de El Greco weer boven het
altaar kan worden gehangen.
De regionale autoriteiten voelen daar
echter niets voor. Zij hebben voor het
schilderij een plaats ingeruimd in het
provinciale museum van Segovia en pro
beren nu de bevolking van Martin
Munoz de las Posadas ervan te overtui
gen dat het schilderij daar beter hangt
dan in een politiecel. Maar de dorpelin
gen vinden dat het schilderij van hen is
en dat het maar moet blijven waar het
nu is, zolang hun kerk niet is gerestau
reerd. En om hun boodschï^p duidelijk
over te laten komen, hebben zij via hun
burgemeester Francisco Javier Martin la
ten weten hun schilderij desnoods met
geweld te zullen verdedigen.
In 1940 verzetten de toenmalige inwo
ners van Martin Munoz de las Posadas
zich ook al met succes tegen de verhui
zing van het schilderij. In dat jaar gooi
den ze twee functionarissen van het
Centrale Instituut voor de Conservatie
van Kunstwerken in Madrid het dorp uit.
toen deze het schilderij kwamen ophalen
voor een opknapbeurt. Slechts na tus
senkomst van de markies de Lozoya gin
gen ze akkoord met de restauratie, op
voorwaarde dat twee gemeenteraadsle
den het schilderij voortdurend in het oog
mochten houden.
De 'Calvario' kwam in 1834 in het be
zit van Martin Mufioz de las Posadas.
Daarvoor hing het schilderij in de kerk
van Navalperal, een dorpje dat niet meer
bestaat. Het is volgens sommige deskun
digen overigens niet zeker, dat het schil
derij inderdaad een LI Greco is.
Maar dorpspastoor Miguel Sobrado
twijfelt daar niet aan. De handtekening
van El Greco is op het doek aangetroffen,
terwijl onderzoek door de Universiteit
van Barcelona El Greco eveneens als de
maker heeft aangewezen. Wel heeft het
doek te lijden gehad van toevoegingen
en overschilderingen. Maar, zo meent de
pastoor, met wat geld kan het schilderij
makkelijk in ziin oorspronkelijke staat
worden teruggebracht.