'Een graf, daarin ligt iemand die je dierbaar is'
kunstmatige bevruchting 'je bent die beesten zo kwijt als je niet oplet'
'Scholieren voor goed gedrag belonen'
Meer geld nodig voor Drentse schapen smullen van Haags gras
DONDERDAG 12 AUGUSTUS 1993
Kapper
Kappers, nee, mijn vrienden zijn
het niet. Maar misschien maak
ik nu dezelfde fout als de konin
gen in de oudheid, die de bood
schapper verantwoordelijk stel
den voor de boodschap en hem
op het marktplein lieten ont
hoofden als hij slecht bericht
bracht. Als kappers tegen mij
zeggen: V wordt dun bovenop',
krijg ik zo'n verschrikkelijk triest
gevoel over me dat ik ze per
soonlijk zou willen knippen en
scheren. Ik weet best dat ik mijn
haren begin te verliezen en dat
ik 's morgens, bij het verdelen
van die haren over mijn schedel,
te werk moet gaan met de teder
heid van een Japanse bloem
schikster. Maar daarom hoeven
ze me nog niet zo op mijn hart te
trappen.
En altijd weer datzelfde rotgein-
tje. Hup, haar natmaken en het
dan kammen zoals dat van Hit-
Ier zat. Dat schijnt te moeten
van de kappersvakschool. Heb
ben die mensen geen historisch
besef?
Bij die gemengde kapperszaken
van tegenwoordig is zoiets hele
maal erg. Dan zie je de vrouwe
lijke klanten via de spiegel naar
je hoofd kijken met zo'n spotten
de trek om hun mond. Al ben je
een Adonis, een kapper is in
staat om je in een mum van tijd
te veranderen in een slijmerige
kantoorklerk die de zolen van
zijn bazen likt.
De techniek heeft een grote
vlucht genomen. Om de aarde
cirkelen satellieten die foto's van
de aarde kunnen nemen, zo
scherp en duidelijk, dat je erop
zelfs kunt zien wat de mensen
voor het avondeten op hun bord
hebben. Maar in het het heren
kappersvak is nog geen enkele
vooruitgang gekomen sinds de
jaren vijftig. De meeste kappers
knippen maar wat raak. Als je
hun zaak vol schaamte verlaat,
krijg je thuis, ook al heb je nog
droog haar, meteen een 'wet
look' van het huilen.
En dan die föhn die ze gebrui
ken, zo'n elektrische hijger die
van wat weinig is veel moet ma
ken! Wat een gruwel! Bedrog van
de eerste orde. Als ik die warme
wind over mijn haren voel gaan
heb ik de neiging om de punt
van een toupeerkam tegen mijn
borst te zetten en door te druk
ken.
Haren groeien nu eenmaal. Zelfs
na je dood schijnen ze te blijven
doorgroeien. Het is een hardnek
kig gewas. Als het van slechte
kwaliteit is, krijg je dooie pun
ten. En die wil je er dan wel even
laten uithalen. Maar die paar
krullen in je nek wil je behou
den. Die geven tenminste nog
iets frivools aan je hoofd. Maar
mooi niet. Die krullen worden er
het eerst uitgeknipt. Vroeger
kamden ze dan je nekharen tot
een kippekontje. Ook zoiets. Ik
heb daar de charme nooit van
begrepen. Dat mannen op een
kip wilden lijken.
Als ze de schaar er eenmaal heb
ben ingezet, is er geen weg meer
terug. De boel wordt zo door de
war gegooid dat je geen over
zicht meer hebt over die kop van
je. Ga je voor tweëendertig gul
den en vijftig cent naar buiten
met een hoofd dat je het liefst
ondereen plastic zak zou willen
verbergen. Er is iets onherstel
baars aangericht, zeker voorde
eerstkomende twee weken. Ik
haal dan ook altijd opgelucht
adem als ze tegen me zeggen:
„Ben jij naar de kapper geweest!
Nou, dat kan dan wel, maar ik
zie er niks van.
CEES VAN HOORE
De regen maakt schuine, strak
ke krassen in een loodgrijze he
mel. En het waait zelfs zo hard
dat de dode bladeren zich
steeds losrukken van het natte
grind. Echt weer voor op een
begraafplaats, denken we, ter
wijl we verder in onze regenjas
kruipen, maar niet het weer om
een begraafplaats te bezoeken.
Toch is dat nu juist wat we aan
het doen zijn. We bevinden ons
op begraafplaats Duinrust in
Katwijk, daags na de grafschen-
nerij in Nijmegen die zo veel
ophef heeft veroorzaakt. We zijn
er voor een antwoord op onze
vTagen: wat is vandaag de dag
nog de betekenis van een graf?
Waarom bezoeken mensen een
kerkhof? Zoeken de nabestaan
den iemand? Of iets, een herin
nering misschien? Is het een
manier om verdriet te verwer
ken? We denken aan een ge
dicht van P. de Génestet, 'De
engel bij het graf.
'k Stond, peinzend bij een zerk;
de Paaschzon wierp haar stralen
Op 't plechtig duin; de zee
ruischte, als een psalm, van veer;
Maar ik dacht hoe we saam eens
dweepten in de dalen
En vroeg aan 't graf mijn doode
weer...
vroeger gebeurde zoiets gewoon
niet. Ik haalde het als kind niet
in mijn hoofd om op een kerk
hof te komen. Dat durfde je
niet, omdat het niet mocht. An
derejongens waren er zelfs
bang voor, vonden het eng."
„Ach, wat is eng? Ik heb hier
een jaar of dertien gewerkt.
Tweehonderd begrafenissen per
jaar. Ik werkte dus de hele tijd
met lijken. Maar ja, iemand
moet dat nare werk toch doen.
En je staat er niet de hele tijd bij
stil, je hebt niet altijd een begra
fenis. Je bent toch ook bezig
met het onderhoud van de gra
ven. En met het graven zelf."
„Het beroep van grafmaker is
heel zwaar. Zeker als je met die
liggende stenen te maken hebt.
Ik denk dat eentje wel een ton
weegt. Dat is uitkijken voor je
rug. Dat plaatsen moetje eigen
lijk met z'n tweeën doen. De
een is dan bezig met het opdot-
ten, het opkrikken en de ander
schuift er dan snel een rol on
der. Zo verschuif je hem lang
zaam. En voorzichtig, want stel
je voor dat zo'n plaat breekt. Ze
zijn duur hoor, die liggende ste
nen. Acht-, negenduizend gul
den. Er ligt hier zelfs een steen
van twintigduizend gulden. Een
staande kost toch ook al gauw
ARCHIEFFOTO LOEK ZUYDERDUIN
drie-, vierduizend."
„Een graf bezoeken zegt me
niet zo veel meer na al die jaren
als grafmaker, maar ik vind wel
dat een graf mooi moet zijn. Uit
respect voor de overledene. Het
is toch een laatste rustplaats.
Zelf vind ik een steen met bron
zen letters nog het mooist, ook
al is die nog zo duur. Die letters
worden namelijk na een tijdje
groen. Dat is een schitterend
gezicht. En een steen hóórt er
schitterend uit te zien."
Toen, zachtkens, ook voor mij,
klonk door de stille dreven
Die toon, waarbij het oog ver
wachtende opwaart ziet,
Dieenglen-zegegroet, dat woord
van eeuwig leven:
„Vriend, die gij zoekt, die is hier
niet!
De begraafplaats is nagenoeg
leeg. Een vrouw schuifelt lang
zaam tussen de graven door.
Gebogen. Alsof zij zich schaamt
voor het luid knerpende grind
onder haar voeten. Dan stopt zij
bij een steen en vouwt de han
den. Even later beweegt zij zich
langzaam richting uitgang.
„Grafschenners? Het is echt ver-"
schrikkelijk, meneer. Ik heb
daar geen woorden voor. Zelfs
een beest doet zoiets niet. Een
graf, daarin ligt toch iemand die
„Een steen hoort er schitterend uitte zien."
je dierbaar is. Je praat er ook
mee, alsof hij er nog is."
Grafmaker
Aan dë rand van de kerhof, bij
de duinen, zit een oude man op
zijn knieën. Met een kleine zeis
maait hij het gras dat tegen een
hellinkje groeit. „Voor de gei
ten", zegt hij. „Een hele zak vol"
De man blijkt W. Hus te zijn,
voormalig grafmaker van de be
graafplaats. Zijn zoon Dirk heeft
zijn plaats nu ingenomen, al
leen is die niet aanwezig op dit
„O, u bent hier voor die graf-
schennerij? Ze deinzen tegen
woordig nergens meer voor te
rug. Er is totaal geen respect
meer. Gelukkig valt dat in Kat
wijk op dit moment nogal mee.
Maar een paar jaar geleden
kwamen de jongeren hier ook 's
nachts op het kerkhof. Dan na
men ze kratten bier mee. Ook
op zondag kwamen ze. Dan
controleerde er wel iemand,
maar die jongens trokken zich
daar niets van aan. Gelukkig is
dat de laatste tijd niet meer
voorgekomen."
Vernield is er nog nooit iets,
verhaalt Hus verder. Nou, ja
hooguit een paar bloemetjes, al
was dat erg genoeg. „Want
UTRECHT/LEIDEN
CAROLINE VAN OVERBEEKE
De -Nederlandse Vereniging
voor Obstetrie en Gynaecologie
(NVOG) wil dat ziekenfondsen
het vergoeden van kunstmatige
(reageerbuis) bevruchting niet
langer limiteert. De fondsen be
talen nu hooguit drie behande
lingen keer, öok al is er dan nog
geen baby. Volgens de NVOG
worden er als gevolg hiervan
meer meerlingen geboren dan
nodig is.
Als het ziekenfonds deze zo
genaamde in vitro fertilisatie
(IVF) maar drie keer vergoedt,
plaatst de gynaecoloog vaak
meer dan één in de reageerbuis
bevrucht eitje terug in de baar
moeder. De kans op een zwan:
gerschap is dan groter, aldus se
cretaris dr. H. Vervest van de
NVOG. Een nadeel is echter dat
daardoor ook d'e kans op meer
lingen toeneemt. Ouders zitten
dikwijls niet te springen om
meer dan één kind.
Gemiddeld plaatsen gynaeco
logen per keer twee a drie eitjes
terug. Vervest meent dat dat
aantal lager zou liggen, als de
ziekenfondsen ook de pogingen
na de derde keer vergoeden.
„Dat leidt wel tot wat meer kos
ten", zegt de gynaecoloog,
„maar de kosten van de verzor
ging van meerlingen, die nogal
eens te vroeg worden geboren,
gaan omlaag."
De huidige limiet is vastge
steld aan de hand van een ad
vies van de Ziekenfondsraad die
stelt dat de slagingskans van IVF
na de derde poging aanzienlijk
afneemt. Die aanname is on
juist, aldus dr. F. Helmerhorstf
gynaecoloog in het Academisch
Ziekenhuis Leiden (AZL) en lid
van de NVOG-werkgroep die
zich met IVF bezighoudt. „Dat
is wetenschappelijk nooit aan
getoond." Volgens Helmerhorst
wordt de kans op succes na drie
pogingen niet veel slechter.
„Het slagingspercentage neemt
iets af, maar niet veel."
AGENDA
WOENSDAG 11 AUGUSTUS
Leiden
Intormatiepunt Gemeenschappelijk Wonen,
Gerestraat 20. van 20.00 tot 21.00 uur.
Noordwijk
Woensdagavondzang m.m.v. Geref. Gem.
Vredeskoor uit Katwijk, in de Kerk aan Zee,
Hoofdstraat 96. aanvang 20.30 uur.
Bridge-drive in "Hotel het Witte Huis', aan
vang 19.45 uur,
DONDERDAG 12 AUGUSTUS
Film'Caught'voor jongeren vanaf 12 jaar in
Het AZL doet zeshonderd
IVF-behandelingen per jaar.
Volgens Helmerhorst bedraagt
de kans om een gezond kind ter
wereld te brengen gemiddeld 20
procent. „Maar het ene paar
heeft meer kans dan het andere:
het hangt van medische facto
ren af. Zo wordt de kans op suc
ces al een stuk minder als het
zaad van de man slecht is."
Helmerhorst verwacht niet
dat de vraag naar IVF enorm zal
stijgen als alle behandelingen
worden vergoed. „Zo'n behan
deling is niet hetzelfde als een
kilo suiker kopen in de winkel.
IVF vergt psychisch veel ener
gie. Zeker als de kans op succes
klein is, gaan mensen niet tot
het oneindige door. Dan zeggen
zij na een paar keer zelf: 'nee,
dank u'. Wij doen hier ook geen
zinloze behandelingen. Ik heb
hier één keer een vrouw gezien
die de hele wereld was rondge
reisd en zo'n 18 IVF-behande
lingen had ondergaan, maar dat
is een uitzondering. Ook wij
konden haar niet meer helpen."
Helmerhorst vindt het terug
dringen van het aantal meerlin
gen geen argument. Vrouwen
moeten volgens hem sowieso
de kans krijgen om meer keren
een IVF-behandeling te onder
gaan. „Het kan drie keer niet
lukken en de vierdê keer wel.
Waarom zou je iemand die kans
op een kind ontzeggen?"
Daarbij is volgens de AZL-
specialist het terugplaatsen van
twee a drie bevruchte eitjes het
minimum wil de behandeling
enige kans van slagen hebben.
„De kans op een meerling is bij
het terugplaatsen van drie eitjes
ongeveer 20 procent. Één be
vrucht eitje terugplaatsen is te
weinig: de kans op een zwan
gerschap wordt dan wel erg
klein. Daarom plaatsen wij altijd
twee of drie eitjes terug."
De gynaecoloog verwacht dat
het aantal geslaagde IVF-behan
delingen in de toekomst nog zal
toenemen.
het Hooglandsche Huys, van 20.00 tot
22.00 uur.
Rabo/Novo stran'dloop, bt) poliliepost op het
strand t.h.v. Kon. Wilhelmina Boulevard.
Oegstgeest t CARA I
tysiotherapeut in Zwembad Poelmeer, Lan
ge Voort 273, van 14.30 tot 15.30 uur.
Sporten voor mensen met CARA o.l.v. een
43!°van 16.00 tot 17,00 uur.'
DEN HAAG ANP
MARIEKE DE VRIES -
Ver van de Drentse heide hoedt
Carla Huiberts-Gerfin sinds kort
haar kudde schapen in Den
Haag. Aan de rand van de stad
in het recreatiegebied De Uithof
begraast het Schoonerbeeker-
heideschaap de velden. Drie
Border Collies, de schapenhond
bij uitstek, houden de kudde in
de gaten.
Jarenlang was Huiberts een
herder zonder eigen kudde. Ze
gaf demonstraties en deed mee
aan schaapdrijverswedstrijden.
Verliefd is ze op het Schooner-
beekerheide-schaap. „Toen de
gemeente'een kudde wilde, heb
ik gezegd: ik doe mee maar dan
wel met die schapen. Ze zijn zo
mooi met hun adellijke hoofd,
hun lange vacht en hoge poten.
Ze kunnen goed veel lopen en
gaan lang mee. De Schoone-
beeker is geen vlees- of wol
schaap maar een kuddeschaap
bij uitstek. Dat was vroeger zo
en dat geldt nog steeds", vertelt
Huiberts enthousiast. De dieren
komen oorspronkelijk uit de
buurt van het Drentse Schoone-
beek.
Huiberts is bezeten van scha
pen en honden. „Ik heb de afge
lopen jaren regelmatig Drentse
herders geholpen. Heerlijk, om
met zo'n kudde over de uitge
strekte hei te lopen." Maar met
het recreatiegebied is ze ook te
vreden. „Je ziet de stad maar als
je met je rug naar de flats toe
staat, waan je je in een groot
natuurgebied."
De schapen, de honden en de
herderin zijn niet de zoveelste
nieuwe Haagse toeristische at-
DEN HAAG/REGIO
CAROLINE VAN OVERBEEKE
Ze zijn een gruwel voor de ove
rige passagiers: ze smeren
kauwgum in je haar, duwen je
van je zitplaats, kliederen de
boel onder met viltstiften en
etensresten en schreeuwen zó
hard dat je er doof van wordt.
De leerlingen van de Haagse
Sint Paulusschool, de LTS-Bui-
tentuinen en het Johan de Witt-
college terroriseren al jarenlang
de tramlijnen 8 en 9 van de
Haagsche Tramweg Maatschap
pij (HTM). Tijd voor maatrege
len, zo vindt de HTM.
Kinderen die zich netjes ge
dragen en de passagiers met
rust laten, krijgen voortaan een
tractie. Net zoals op de heide,
hebben de dieren een taak:
door begrazing de flora en uit
eindelijk de fauna te verbeteren.
Öe gemeente Den Haag, eige
nares van de schapen, hoopt
dat ovpr enkele jaren in De Uit
hof bijzondere planten en bloe
men nog volop te vinden zullen
beloning: een reisje naar de Ef-
teling of korting op het abonne
ment. Het in de kraag vatten en
bestraffen van klierende scho
lieren zet blijkbaar geen zoden
aan de dijk. Vanaf 23 augustus
rijden dagelijks zo'n tien bege
leiders mee op tijden dat de
daagse trams het drukst wor
den bevolkt door de school
jeugd: rond negen uur 's mor
gens en drie uur 's middags. De
trams 8 en 9 rijden vanaf Vrede
rust door de oude wijken van
zijn. De schapen grazen het ge
bied niet kaal, maar knabbelen
het gras hier en daar weg zodat
ander groen een kans krijgt.
Maar zover is het nog lang
niet. De schapen zijn nog jong
en gering in aantal. Dertig scha
pen telt de kudde. Huiberts
hoopt dat die komende jaren
Den Haag richting Statenkwar
tier en Scheveningen.
„Het gaat om een experiment
van een jaar", aldus de HTM-
woordvoerder die het 'heel nor
maal' vindt om de scholieren te
belonen voor goed gedrag.
„Waarom zouden we dal laten
als het ons een hoop geld kan
besparen? Al jaren hebben we
last van pestende en treiterende
scholieren die in de trams ver
nielingen 'aanrichten. Andere
passagiers blijven daardoor
uitgroeit tot zo'n 150. Volgend
jaar worden de eerste lamme
tjes verwacht. Sinds twee weken
trekt de herderin met haar kud
de rond. „De honden en de
schapen moesten aan elkaar
wennen", zegt ze. 's Nachts en
in het weekeinde staat de kudde
in een wei met een kleine
weg. Als we daar op deze ma
nier iets aan kunnen doen, is
daar niets mis mee. Voetbalsup
porters krijgen met een combi-
kaart ook korting op openbaar
vervoer. Daar zit hetzelfde idee
achter."
De HTM heeft drie vormen
van beloning bedacht: een paar
gulden korting op het abonne
ment. een schoolreisje of een
overdraagbaar abonnement
waarvan de ouders ook gebruik
kunnen maken. De tien begelei-
schaapskooi er in. De Border
Collies heeft ze zelf opgeleid. AJs
de kudde rustig graast, liggen de
honden er braaf bij. Een fluitje
van Huiberts is genoeg om een
hond aan het werk te zetten:
zorgen dat de kudde bij elkaar
blijft. Elke hond heeft zijn eigen
signalen en commando's.
ders bepalen volgend jaar wie
wel en wie niet voor een belo
ning in aanmerking komt. De
begeleiders zullen tegelijkertijd
de klierende kinderen berispen
en hun gedrag melden aan de
schoolleiding en de ouders. De
HTM heeft voor het project
subsidie gekregen van het mi
nisterie van verkeer en water
staat. „Goed gedrag belonen, is
de wereld op zijn kop'zetten",
\indt directiesecretaris van
West-Nederland, E. Geerdes.
De dieren komen uit het
grensgebied van Engeland en
Schotland. Het ras wordt nog
speciaal gefokt om schapen te
drijven. „Het zijn enorm intelli
gente beesten. Met veel geduld
is hen veel te leren maar ze zijn
moeilijk in de omgang. Ze heb
ben gauw zoiets van: bekijk het
maar, ik weet het beter.''
De eisen die aan de honden
in Engeland worden gesteld,
zijn hoger dan die in Nederland,
„De kuddes grazen in woeste
gebieden. Mocht een schaap af
gedwaald zijn op een berghel
ling, dan is het aan de hond om
het dier terug te brengen. Vaak
kan dit maar op één manier
want anders gaat het schaap
dood", weet de Nederlandse
herderin.
Haar grootste probleem is te
zorgen dat de schapen niet al
lerlei weggetjes inslaan. „Op de
heide is het makkelijk de kudde
in het oog te houden. Hier in
het recreatiegebied ben je ze zo
kwijt als je niet oplet. De drie
honden hebben soms hun 'po
len' vol werk om het spul bijel-
kaar te houden."
Ook loslopende honden kun
nen veel last bezorgen. In De
Uithof staan nu borden met het
verzoek de dieren aan te lijnen
als de kudde in zicht is. „Geluk
kig dben veel mensen dat ook."
De kudde trekt veel belangstel
ling. „Het is toch ook bijzonder
om een schaapskudde in de
stad te zien. Toch blijven men
sen niet lang. Na tien minuten
houden de meesten het voor
gezien. Ik snap dat niet: de
schapen vervelen mij nooit. Er
is altijd wal nieuws te zien."
„De meerderheid van de bevol
king gedraagt zich normaal. Als
je al die mensen zou belonen,
ben je verkeerd bezig. Wij zul
len dat zeker niet doen. Je moet
vernielzuchtige jongeren op
voeden én confronteren met de
kosten van hun uitspattingen.
Wij hebben contact met Bureau
1 lalt en laten jongeren bushok
jes of perrons schoonmaken als
alternatieve straf. In deze regio
valt het vandalisme trouwens
meeOok de NZH ziet geen
heil in een beloningssysteem ii
la HTM. Rayoiu hef Vèrmo
len: „Onze chauffeurs treden
zelf op tegen vervelende scho
lieren. Als er problemen zijn,
nemen we contact op met de
schoolleiding."
Haagsche Tramweg Maatschappij:
t
