'John Demjanjuk is geen
slachtoffer, maar dader'
Werkloosheid drijft veel
Vietnamezen naar buitenland
Nepal zuiniger op baby-neushoorns
Feiten &Meningen
WOENSDAG 11 AUGUSTUS 1993
2
Efraim Zuroff, directeur Simon Wiesenthal Centrum in Jeruzalem:
Nepal raakt meer neushoorns kwijt aan het buitenland dan aan stropers. archieffoto
Gealarmeerd over het aantal
jonge neushoorns dat Nepal ca
deau doet aan andere landen,
heeft de zoöloog Pralad Yonzon
onlangs de regering verzocht
hiermee te stoppen. De regering
in Kathmandu reageerde snel
en gaf het ministerie van bos
bouw opdracht in actie te ko
men en de dieren te bescher-
De autoriteiten zijn momenteel
bezig met de afhandeling van
een verzoek van een Britse die
rentuin om een baby-neus
hoorn. Wellicht is dat de laatste
keer dat een neushoorn wordt
uitgevoerd.
„We weten niet precies hoeveel
neushoorns er nog in Nepal zijn
en daarom moeten we stoppen
met ze weg te geven", aldus
Yonzon. Volgens zijn schattin-
gen »s Nepal tussen 1980 en
1992 meer neushoorns kwijtge
raakt aan het buitenland dan
door toedoen van stropers.
Uit onderzoek van het bekend
ste nationale park van Nepal,
het Chitwan National Park,
honderd kilometer ten zuiden
van de hoofdstad Kathmandu,
blijkt dat het de afgelopen
twaalf jaar 102 neushoorns
heeft verloren. Meer dan de
helft stierf een natuurlijke dood,
22 procent viel ten prooi aan
stropers en 23 procent werd
verkocht of cadeau gedaan aan
bevriende staatshoofden op be
zoek.
„Ik ben op zich niet tegen het
weggeven van neushoorns,
maar we moeten het baseren op
biologische gegevens", zegt
Yonzon. „Eerst moeten we vast
stellen hoeveel we er zelf nodig
hebben. Als we een stabiele po
pulatie hebben en als mensen
bereid zijn ervoor te betalen, is
het niet verkeerd ze weg te stu
ren." „Maar", zo stelt Yonzon,
„de transacties moeten helder
zijn en het geld moet worden
gebruikt voor ontwikkelingspro
jecten in gemeenschappen die
vlak bij de neushoorn-gebieden
liggen."
De Nepalese autoriteiten zijn
van plan in de herfst een neus
hoorn-telling te houden. In de
eerste helft van deze eeuw,
voordat de mens zich meester
maakte van de tropische bos
sen, was de Nepalese jungle het
thuis van grote kuddes neus
hoorns. Maar het aantal neus
hoorns daalde dramatisch voor
al door toedoen van jagers en
stropers. Het is hen vooral te
doen om de hoorn die een ge
slachtsdrift prikkelende werking
zou hebben.
De Aziatische neushoorn werd,
net als zijn Afrikaanse soortge
noot die twee hoorns heeft,
massaal afgeslacht. De Conven
tie voor de Internationale Han
del in Bedreigde Dier- en Plan-
tesoorten (Cites) die in 1975 in
werking trad, heeft de neus
hoorn op de lijst van met uit
sterven bedreigde diersoorten
geplaatst. Geschat wordt dat in
zuid- en zuidoost-Azië nog
slechts 1500 neushoorns in het
wild leven.
Het Chitwan-park in Nepal is in
het begin van de jaren zeventig
opgezet juist om de neushoorn
te redden toen de populatie al
was uitgedund tot 45. Volgens
de laatste telling uit 1987 is het
aantal neushoorns in het door
de politie streng gecontroleerde
natuurpark gestegen tot 350.
Ook in andere delen van Nepal
waar de rinoceros niet meer
voorkwam, is het dikhuidige
zoogdier weer aangetroffen.
Het is echter de vraag of er nog
wel genoeg plek is voor grote
kuddes neushoorns. Deskundi
gen overwegen overplaatsing
vanuit het Chitwan-park naar
andere gebieden omdat de bos
sen van het reservaat aan de
uiteinden flink zijn uitgedund.
Ook ontwikkelingsprojecten,
zoals een irrigatieproject bij de
oostelijke Rapti-rivier, vormen
een bedreiging. Milieubescher
mers stellen dat plannen om
traditionele irrigatiesystemen te
vervangen door nieuwe, met
betonnen constructies, het
grondwaterniveau zal verstoren.
En dat heeft weer gevolgen voor
de graslanden waar de neus
hoorns leven.
Als Demjanjuk vanavond op het vliegtuig naar Amerika
stapt, dan laat hij hier in Israël een massa kwade en te
leurgestelde mensen achter, die zich verraden voelen
door het land waarin ze wonen. En dan zijn er overal in
de wereld blije nazi-oorlogsmisdadigers, voor wie Dem
janjuk de held is. Het zal hun leven een stuk gemakkelij
ker maken."
JERUZALEM AD BIOEMENPAAL
CORRESPONDENT
Efraim Zuroff, directeur van de
Israëlische afdeling van het Si
mon Wiesenthal Centrum, ver
tolkt de gevoelens van de dui
zenden Israëli's die zich niet
kunnen neerleggen bij de ge
ruchtmakende uitspraak van
het Hooggerechtshof in de zaak
van de staat Israël tegen John
'Ivan' Demjanjuk.
Het Hof besloot tot ontslag van
rechtsvervolging omdat nieuw
bewijsmateriaal twijfel had ge
zaaid aan het oordeel van de la
gere rechtbank dat Demjanjuk
de gaskamers bediende in het
vernietigingskampTreblinka.
Over dat deel van de uitspraak
horen we van Zuroff geen kri
tiek. Maar de rechters stelden
ook vast dat Demjanjuk 'SS-
Wachmann'(politieman) was in
onder meer het concentratie
kamp Sobibor, waar 250.000 jo
den zijn vermoord.
Het Hooggerechtshof besloot
om procedurele redenen niet
tot vervolging over te gaan,
maar liet de mogelijkheid van
een nieuw proces open. Een
aantal Israëlische burgers heeft
de uitdaging aanvaard en peti
ties opgesteld. Een ervan is on
dertekend door het Simon Wie
senthal Centrum, samen met
acht overlevenden van de con
centratiekampen.
Zuroff: „Wij proberen met onze
petitie de procureur-generaal te
dwingen twee dingen te doen.
Om te beginnen, moet hij een
aanklacht indienen op grond
van de feiten die bekend zijn en
op grond yan een nader onder
zoek naar wat Demjanjuk heeft
gedaan in Sobibor en in andere
kampen. En ten tweede moet
hij er voor zorgen dat Demjan
juk in Israël blijft tot de zaak is
afgehandeld."
Waarom heeft het Hof, dat
Demjanjuk zelf aanduidt als
Wachmannde zaak niet terug
verwezen naar de lagere recht
bank?
Zuroff: „Geen idee. Honderd
duizenden gefrustreerde Israë
li's zitten met die vraag."
U maakt jacht op nazi's. Welk
effect heeft de uitspraak van het
Hooggerechtshof op pogingen in
de toekomst oorlogsmisdadigers
voor de rechter te brengen?
Zuroff: „Mijn eerste reactie was:
wat een schade is hier aange
richt aan de manier waarop in
de toekomst verklaringen van
ooggetuigen zullen worden be
handeld. Maar in feite is daar
voor geen enkele reden. Dit was
een unieke zaak, die draaide om
identificatie. Dat speelt totaal
geen rol bij onze pogingen om
bijvoorbeeld de oorlogsmisda
diger Gecas in Schotland te la
ten berechten. Die ontkent niet
dat hij Gecas is. Hij zegt alleen:
ik heb nooit iemand ver
moord."
„Maar wat is de kern van de
zaak? Als Israël iemand laat
gaan die volgens een openbare
uitspraak van het Israëlische
Hooggerechtshof een nazi-oor
logsmisdadiger is, waarom zou
dan enig ander land een oor
logsmisdadiger van dat kaliber
voor de rechter brengen? Daar
gaat het om! En veel van de
mensen die we willen laten be
rechten, zijn van dat kaliber.
De berechting van Demjanjuk is niet alleen de verantwoordelijkheid van Israël, maar van alle landen waarvan burgers in Sobibor zijn ver-
foto gpd andré 8rutmann
Zuroff:
moord."
Franz heeft vrijgelaten, de com
mandantvan Treblinka. Sheftel
voorspelde in 1988, tijdens het
proces-Demjanjuk, dat dat zou
gebeuren. Volgens hem kan Is
raël Franz alsnog berechten vol
gens de wet betreffende nazi's en
nazi-collaborateurs. Maar het
zou dat niet doen, voorspelde
hij, wegens de Duitse herstelbe
talingen. Krijgt Sheftel gelijk?
Zuroff: „Ja, wat een comfortabel
toeval! Een dag na de uitspraak
over Demjanjuk maakten ze in
Duitsland bekend dat Kurt
Franz op vrije voeten is. Maar ik
hoor nu voor het eerst dat er
misschien een mogelijkheid is
hem hier te berechten. Dat is
fascinerend. Wacht even... Dat
zou nog eens een cadeau zijn
voor de overlevenden van Tre
blinka! Na alles wat ze is aange
daan, moet Israël nu Kurt Franz
hierheen halen en hem execute
ren! Dat gaan we onderzoeken.
Of Duitsland hem wil uitleve
ren, betwijfel ik overigens, want
EG-landen leveren hun burgers
gewoonlijk niet uit."
Waarom hebben Israël of het Si
mon Wiesenthal Centrum nooit
serieus geprobeerd te achterha
len wat er na de oorlog is ge
beurd met Ivan Martsjenko, de
man die waarschijnlijk de echte
'Ivan de verschrikkelijke' van
Treblinka was?
Zuroff: „Hoe weet u dat we dat
nooit hebben geprobeerd? Dat
heeft Sheftel u zeker verteld!"
Dus zo'n onderzoek is wel uitge
voerd?
Zuroff: „Om te beginnen zeg ik
niet wat we hebben gedaan en
wat we niet hebben gedaan. En
verder kan ik u meedelen dat
we een proces wegens smaad
overwegen tegen Sheftel. Daar
om wil ik nu geen antwoord ge
ven op uw vraag. Kijk, dat is de
belangrijkste beschuldiging die
Sheftel tegen mij heeft geuit: dat
ik zou hebben geweten waar
Martsjenko was te vinden en
dat ik niets zou hebben gedaan
om hem boven water te bren
gen. Ik heb hier de bandopna
me van een persconferentie
waarop hij dat heeft gezegd.
Meer wil ik' er nu niet over kwijt.
Zodra we het geld bijeen heb
ben voor een proces, praten we
verder voor de rechter en dan
horen we de waarheid wel over
zijn beschuldigingen."
Stel voor dat de Israëlische pro
cureur-generaal besluit Dem
janjuk niet verder te vervolgen
en het Hooggerechtshof is het
daarmee eens. Dan zal toch geen
enkel ander land nog om zijn
uitlevering vragen? Waarom
wilt u dan tóch actie van landen
als Nederland?
Zuroff: „Als een publiek gebaar,
om duidelijk te maken dat er
een bréde verantwoordelijkheid
bestaat voor het straffen van
mensen als Demjanjuk. Dat het
niet alleen de verantwoordelijk
heid is van Israël, maar van alle
landen waarvan burgers in So
bibor zijn vermoord. Demjan
juk is geen slachtoffer, maar een
dader en dat onderscheid wordt
nu vertroebeld. In de Verenigde
Staten beschouwen veel men
sen Demjanjuk als het slachtof
fer van een gerechtelijke dwa
ling, een arme ziel die onrecht
is aangedaan."
Omvang van probleem is dramatisch toegenomen
Nadat zij als acrobate bij een circus in de
Vietnamese hoofdstad Hanoi was ontsla
gen, zocht Nguyen Thuy Linh tevergeefs
binnen van werkloze ingenieurs, monteurs
en bouwvakkers. „In het buitenland heeft
men graag Vietnamezen, want zij werken
de LOD zijn nog nooit naar het buitenland
geweest. Sommigen vrezen het koude
klimaat in andere delen van de wereld;
r veel lagere lonen en accepteren slechte anderen zijn bang om AIDS te krijgen. Bang
voor hard werken zijn zij echter niet. Zelfs
de mensen met voltooide hogere
naar ander werk. Inmiddels heeft de 18-jari- concurrentie van de andere werkzoekenden opleidingen zeggen geen bezwaar te
Linh de hoop om in eigen land
de slag te komen opgegeven en overweegt
zij in het buitenland haar geluk te beproe
ven. Het is weliswaar niet nieuw voor Viet
namezen om in het buitenland te gaan wer
ken, maar de omvang is dramatisch toege
nomen sinds de veranderingen in Oost-Eu
de Derde-Wereldlanden omdat zij bijna
geen buitenlandse talen beheersen, aldus
Oanh. De LOD heeft daarom 600 mensen
die zich hebben aangemeld een intensieve
cursus Engels gegeven. „Als zij moeten
kiezen tussen hun gezin en een baan, weet
ik zeker dat zij bijna allemaal voor de baan
ropa een einde maakten aan de mogelijkhe- zullen kiezen", zegt lerares Engels Tran
den voor Vietnamezen om daar als gastar
beider emplooi te vinden.
Daarnaast dragen de snelle bevolkingsgroei
tussen 1980 en 1988 steeg de bevolking
met gemiddeld 2,2 procent per jaar en de
pogingen van de regering om de staatssec-
tor te hervormen bij aan de werkloosheid.
In de hoofdstad alleen al zijn onlangs ne
gentien arbeidsbemiddelingsbureaus ge
vestigd die pogen mensen aan werk in het
buitenland te helpen. Linh heeft zich aan
gemeld bij de Vietnam Labour Overseas De
ployment Corporation (LOD). Zij hoopt een
baan te kunnen vinden als receptioniste in
een welvarend land in het Midden-Oosten
of Azië. Daar kan tot 200 dollar per maand,
worden verdiend in plaats van 60 dollar per wel tot die stap.
maand in het circus. „Ik zal dan geld naar De meeste
mijn ouders sturen om
ze te helpen", zegt Linh. mwz t
Maar de concurrentie ^4.
voor zulke banen is bij- M.
zonder groot. De werk
loosheid onder de 33
miljoen leden van de be
roepsbevolking bedraagt
ongeveer 12 procent en
een minstens even zo
groot percentage heeft
slechts gedeeltelijk werk,
aldus gegevens van het
ministerie van arbeid.
Le Thi Oanh, directeur
van de LOD, zegt onge
veer 3.000 aanmeldingen
te venvachten voor de
1.500 banen die het be
drijf heeft te vergeven in
landen als Zuid-Korea,
Taiwan, Libië en Iran.
Tot 1993 stuurde het be
drijf slechts ongeveer 200
mensen naar andere lan
den, meest zeelieden. Nu
komen er aanmeldingen
Thanh Mai. Zij noemt het i
verschrikkelijk dilemma.
Een van haar studenten, de 39-jarige
Nguyen Manh Tinh, werkte zes jaar in
Bulgarije als waterbouwkundig ingenieur.
Hij kwam twee jaar geleden, na afloop van
zijn contract, terug naar Vietnam en is
sindsdien werkloos. „Het salaris van een
ingenieur is in Vietnam erg laag, hooguit 40
gulden in de maand", aldus Tinh. In het
buitenland kan hij tien keer zoveel
verdienen.
Tinh heeft een vrouw en twee kinderen en
hij weet dat hij ze een lange tijd zal moeten
missen als hij een baan in het buitenland
aanneemt. Maar de geldnood dwingt hem
die zich aanmelden bij
hebben tegen zware lichamelijke arbeid, als
het maar goed betaalt.
Momenteel werken 320.000 Vietnamezen in
het buitenland, aldus Tran Van Hang van
'de internationale afdeling van het
ministerie van arbeid, dat toezicht houdt op
de bemiddelingsbureaus en zich inzet voor
het welzijn van arbeiders overzee. Vietnam
begon in 1980 mensen naar Oost-Europa te
sturen, waarbij een deel van het verdiende
salaris naar de Oosteuropese regeringen
ging om de schulden af te betalen die
Hanoi daar had gemaakt tijdens de
Vietnam-oorlog. Maar toen het
communisme ten val was gekomen, was er
op slag veel minder behoefte aan
Vietnamese gastarbeiders. In 1989
vertrokken nog 60.000 van hen richting
Oost-Europa, in 1990 waren dat er nog
slechts 3.000, aldus Hang.
Volgens Hang probeert Vietnam zoveel
mensen aan werk in heFbuitenland te
helpen dat de werkloosheid met een
procent daalt. Dit jaar is men erin geslaagd
bouwvakkers in Libanon te plaatsen en
verpleegsters in Malaysia. Hang constateert
dat het niet makkelijk is
om met Engels
sprekende gastarbeiders
uit de Filipijnen en Sri
Lanka te concurreren.
Vietnam denkt de
Twee vindingrijke Vietnamese vrouwen hebben op straat een typekamer ingericht. De
meeste werklozen zijn echter op zoek naar een baan in het buitenland. foto afp
kunnen door n
geschoolde n
gastarbeider aan te
bieden. Ook de LOD zal
zich volgens directeur
Oanh meer op het
aanbieden van artsen
en andere deskundigen
richten.
Hang zegt niet bang te
zijn voor een tekort aan
experts in eigen land,
omdat het een tijdelijk
programma betreft.
„Het zal maximaal zes
of zeven jaar duren
omdat het belangrijkste
doel is banen in eigen
land te scheppen.'1
John 'Yvan' Demjanjuk.
Maar overal heerst terughou
dendheid in zulk soort zaken",
zegt Zuroff. „Ik zit nu dertien
jaar fulltime in dit vak en ik kan
uit ervaring zeggen dat, op en
kele uitzonderingen na, geen
enkele overheid zin heeft dit
soort zaken aan te pakken.
Vroeger eisten ze 200 procent
bewijs, maar nu gaan ze vragen
om 500 procent. En het is vaak
al moeilijk genoeg om in dit
soort zaken iets met 100 pro
cent zekerheid te bewijzen."
Hoeveel schade heeft de uit
spraak berokkend aan getuige
nissen van overlevenden?
Zuroff: „Je kunt niet in algeme
ne termen spreken over de
waarde van getuigen. Er zijn
overlevenden van allerlei soort.
Sommigen hebben een ijzer-
sterk geheugen, anderen niet.
archieffoto
De laatsten moet je natuurlijk
nooit voor een rechtbank bren
gen. Kijk, ik zal Sheftel (Yoram
Sheftel, DeYnjanjuks Israëlische
advocaat, AB) nooit verwijten
dat hij Demjanjuk heeft verde
digd. Demjanjuk had een advo
caat nodig. Maar een van de
dingen die ik hem nooit zal ver
geven, is dat hij getuigenissen
als zodanig probeerde te onder
mijnen. Hij was daarin heel ge
meen. Hij zei in feite dat je
overlevenden totaal niet kunt
vertrouwen. Maar nog altijd ko
men we nieuwe feiten aan de
weet via overlevenden. Dit soort
uitspraken speelt alleen maar
mensen in de kaart die ontken
nen dat er ooit een holocaust is
geweest."
Begin vorige week werd bekend
dat de Duitse justitie in mei Kurt
