Resten van oorlogsleed nog overal te zien
'Jammer dat er 06-sekslijnen tussen
mijn platen staan geprogrammeerd'
VA^A
Rtv show
Jambers zoekt adel in Vlaanderen
Frans Bakkers ballentent
VRIJDAG 6 AUGUSTUS 1993
^»i /**vcp I ID Gerard van Putten
'Veronica goes Asiatoont het heden van Vietnam
Frans Bakker bootst met verve een lompe kikker na. foto archief
Die Frans Bakker maakt af en toe wel een ballentent van
Lingo. Goh, wat kan die man ze bruin bakken. Je zou
denken dat een quiz leiden niet veel meer voorstelt dan
het afvuren van een paar simpele vragen. Gewoon die ballen laten
rollen en verder koest houden, zou je denken. Vergeet het maar, die
schijnbaar goedmoedige lobbes kan zo heerlijk uit de hoek komen.
Dan bootst hij met verve een lompe kikker na, die de toch al ner
veuze kandidaten lastig valt met tamelijk botte opmerkingen en
dito impertinente vragen. Het scheelt niet veel dat hij woordzoe
kers, die overmand door de spanning in een geestelijk labyrint
ronddolen, volledig in de knoop kletst.
Afgelopen woensdag ging meneer Lingo weer even op een verho
ging staan, toen een kandidaat de wanhoop nabij een woord van
vijf letters, te beginnen met een K, probeerde samen te stellen.
Kijktezei de man na enkele mislukte pogingen. „De verleden tijd
van kijken", voegde hij er op van de zenuwen nog aan toe. Voor
meneer Lingo de gelegenheid bij uitstek om weer even meneer de
neerlandicus uit te hangen. „Tja", woog Bakker het probeersel van
de kandidaat, „tja, maar we zeggen hier meestal keek.
Au! Rambam thank you mam, zeggen ze in de States. Wat Bakker
zei klonk aardiger, maar was in feite dodelijker dan: „Beste brave
zakkenwasser, haal je schoolgeld terug."
Zo'n type zou je op visite krijgen op een verdwaalde zaterdag
avond. Zijn kennissen zijn niet te benijden. Zie het voor u! Vraagt
een van zijn intimi Bakker om eens gezellig langs te komen, kan het
volgende gebeuren: meneer eet een hapje, meneer drinkt een
drankje om dan vervolgens als beloning tijdens een genoeglijk spel
letje Trivianten het onbenul van de gastheer aan de kaak te stellen,
omdat die toevallig even het antwoord schuldig blijft op de vraag
wanneer nu precies de slag bij Nieuwpoort was. Maar net als dan
het besluit om hem buiten de deur te zetten aanstalten maakt te
vallen, laat hij die ontwapenende lach bulderen. En blijf dan maar
eens kwaad.
Aan Lingo is eigenlijk geen bal aan. Dat wil zeggen: visueel is er
weinig meer loos dan dat twee vaste klanten van dr. Lastpost een
woord van vijf letters moeten raden. En vervolgens gaat het geluk
meespelen als het op ballengrabbelen aankomt. Enige bekwaam
heid in het doorlichten van cryptogrammen, kruiswoordraadsels,
doorlopers en doodlopers strekt kandidaat-deelnemers tot aanbe
veling, maar zonder geluk vaart geen puzzelaar in Lingo wel. Juist
het samenspel van puzzelvertier en het leedvermaak van die ver
maledijde rode bal schijnt menige vaste kijker aan te spreken. Niet
het minst Bakker, afgaande op die valse grimlach die hij na een ze
perd grijnst.
Bakker is niet bepaald het gelikte smoel dat van spelshows en quiz
zen een geraffineerd aangeklede tandpastareclame pleegt te ma
ken, Bakker heeft eerder het ongelikte van de olifant die met de tact
van een rinoceros door de porseleinkast banjert. En dan die ver
keerd gekleurde bretels met die op de groei gekochte broek. Kle
dingadviezen zijn aan hem niet besteed, liever hangt hij in de lus
sen van zo'n vormloze hangop.
Was wel wennen na Robert ten Brink. Van het lachende maatkos
tuum naar de recycling. Van de nerveus gesneden adonis naar Hol
le, Bolle Gijs die je als spelleider alleen zou kunnen verwachten bij
het aloude Boter, Kaas en Eieren. Daarentegen pleit het voor hem
dat hij als onpartijdige bij tijd en wijle zo moeilijk z'n partijdigheid
kan onderdrukken. Laatst was er een Fries, die dacht even slim te
zijn door de rode bal fluks terug te sjoemelen. Die kerel zat in het
onderwijs, een voorbeeldfunctie dus. Bakker ontmaskerde hem ge
nadeloos als een bedrieger: „Nee hoor, ik heb 't wel gezien, haal te
rug die bal."
Aan hem valt af te zien dat hij er eigenlijk zelf geen barst van snapt
dat de programmaleiding van de VARA hem achter de schermen
vandaan heeft geplukt. Wie wel? Natuurlijk, aan de Hilversumse
Heuvellaan moesten ze wat, nadat Ten I^rink als koppelaar en op
losser van relatieproblemen naar de VOO was vertrokken. Lingo
behoefde drjngend een ander gezicht. Wat zou er meer voor de
hand hebben gelegen dan opnieuw om te zien naar een getailleerd
hoofd met bijbehorende stropdas? Bij de VARA besloten ze het
maar eens anders aan te pakken. De gewone man moest als spellei
der in beeld. En het liefst de kansarmste onder de kansarmen. Was
er iemand in de studio te vinden, wiens voorkomen zó extreem af
week van de profielschets van een quizmaster/spelleider/showman
als dat van Bakker? Bij de benoemingsprocedure mpet mede een
verlate voorliefde voor pop art een rol hebben gespeeld.
Puzzeltjes maken kon Bakker, had hij bij TROS Triviant wel bewe
zen. En de regie en eindregie voeren van puzzelprogramma's en
quizzen, ook dat kon hij aan. Maar presenteren? De kwestie is dat
na een maand of wat nog altijd niet valt aan te geven of hij dat wel
kan. Het ene moment vindt hij de juiste toon om luttele ogenblik
ken later iemand meedogenloos met z'n tong te fileren. Het is de
charme van de man dat hij op de meest onverwachte momenten er
van alles en nog wat kan uitflappen.
Bolle bakkes, bril, bretels en buik, dat is Bakker die zich uitgeeft
voor Boulangé. Da's bloemkool, opgediend als chou fleur. Of sper
zieboontjes als haricots verts. Hou toch op, man! Heeft Edith Piaf
zich ooit Marietje Mus genoemd? Francois Boulangé hoort zich als
Hollands welvaren gewoon Frans Bakker te noemen en moet voor
al niet zaniken over zijn Franse afkomst.
Boulangé, of beter gezegd Bakker, had bedacht kunnen zijn door
Johan C. Kievit. Maar die volstond met het bedenken van Dik
Trom. Hoe dan ook: Boulangé is een bijzonder kind en dat is-ie.
Dat de bal in iemands leven soms raar kan rollen, werd al aangege
ven met zijn uitermate verrassende benoeming tot spelleider van
Lingo. Binnenkort schijnt hij met die vloekende bretels een pro
gramma te gaan regisseren bij de EO. Inderdaad: 's mans wegen
zijn ondoorgrondelijk.
HO CHI MINHSTAD JAN VAN STIPRIAAN
Veronica's Robert ten
Brink kan best seri
eus zijn. In de koele
lobby van Hotel Rex in het snik
hete centrum van Ho Chi Minh-
stad (het voormalige Saigon) in
Vietnam oogt de doorgaans zo
olijk kijkende presentator van
All you need is love wat aange
slagen. Aangegrepen door de
problemen rond de Amer-
Asians (verwekt tijdens het in
tieme samenzijn van Ameri
kaanse soldaten met Vietna
mese meisjes) blijkt Ten Brink
het op dit moment maar moei
lijk te kunnen opbrengen de
vrolijke jongen uit te hangen.
Vietnam, Thailand, Filipijnen,
Hong Kong, Singapore, Malay
sia, Taiwan, Zuid-Korea en Ma
cau. Kortom, Veronica heeft de
zomerse smaak van het rpizen
weer behoorlijk te pakken, want
de omroep is ook deze zomer
weer knap uithuizig. Verleden
jaar werden in het kader van de
serie Veronica goes America en
kele duizenden kilometers in de
Verenigde Staten afgelegd met
de camper, dit jaar reizen ver
scheidene presentatoren en
presentatrices van Veronica goes
Asia met auto, busje en vlieg
tuig door een groot aantal Azia
tische landen.
Dat is andere koek dan verle
den jaar, toen een westelijke
koers werd ingezet. De filosofie
was toen ongeveer: rijden maar
en we zien wel welke onderwer
pen voor de camera verschij
nen. Een beetje ad hoe dus. In
Amerika kan dat. Zo werkt dat
niet overal op onze aardkloot en
zéker niet in een aantal Aziati
sche landen. Na enkele voorbe
reidende reizen was het pro-
duktieteam daar al snel achter
gekomen. Vóórproduceren, dat
bleek het enige recept om er
een béétje een gedegen pro
grammaserie van te kunnen
maken.
Met de Vietnam-afleveringen
lijkt Veronica daar in geslaagd.
Ook dank zij een tweetal door
het Vietnamese ministerie van
buitenlandse zaken toegewezen
gidsen. Van hen hadden ze nau
welijks last, integendeel zelfs,
want de vriendelijke Vietname-
zen waren zeer behulpzaam.
Associaties
Vietnam, een beladen naam die
allerlei associaties oproept. De
Fransen hebben er flink huisge
houden en de Amerikanen heb
ben het daarna vanaf 1965 tot
1972 nog eens dunnetjes over
gedaan. Wat heet dunnetjes:
over Vietnam verspreid lagen
na de oorlog 26 miljoen bom-
kraters, totale omvang maar
liefst 169.200 hectare. Daar
naast hebben de Amerikanen
nog eens 2 miljoen hectare bos
vernietigd met het lieftallig klin
kende, maar o zo venijnige ont
bladerende gif 'agent orange'.
De resten van al dat leed zijn
nu, anno 1993, nog overal te
zien.
In Azië zijn overigens wel
meer landen gekoloniseerd ge
weest of hebben vreemde troe
pen danig huisgehouden. Denk
bij voorbeeld aan Indonesië.
Maar het leed dat in Vietnam is
geleden, heeft een bijna extre
me omvang. Het merkwaardige
is, dat je daar op straat vrijwel
niets meer van terugvindt. De
Aziatische vriendelijkheid viert
ook hier hoogtij. Evenals cynis
me. In de Q-bar in Ho Chi Min
hstad kun je bij voorbeeld kleu
rige alcoholische versnaperin
gen als 'B 52's' en 'Agent Oran
ge' bestellen. En Amerikaanse
veteranen, die met hele busla
dingen tegelijk teruggaan naar
de plek van de 'misdaad', kun
nen ongestoord de toerist uit
hangen. Tenzij ze naar het ui
terste noorden van het land (ex-
Noord Vietnam) reizen. De
Vietnamezen die daar wonen
koesteren nog wel haatgevoe
lens jegens de VS-veteranen.
De anders zo olijke Robert ten Brink is duidelijk aangeslagen door de el
lende die hij in Vietnam tegenkwam. foto pr
Zonder (Vietnamese) gids is het
voor hen daar niet veilig.
Het moge dus ook geen won
der heten, dat de regisseur van
de Vietnam-afleveringen Lau
rens Drillich de totaal vijf (drie
met Julia Samuël en twee met
Robert ten Brink) uitzendingen
die uit Vietnam komen, als
meest interessant bestempelt.
Van twee afleveringen is het
'oorlogs-sausje' trouwens be
hoorlijk dik. Robert ten Brink
heeft bijvoorbeeld een langer
item over de Amer-Asians. Ten
Brink trok een paar dagen op
met deze groep verstotenen (ze
zijn vaak 'verstopt' in kinderte
huizen) der aarde. Hij voerde
gesprekken met ze in hun op
vangkamp. Een soort kazerne
tussen Ho Chi Minhstad en het
internationale vliegveld San Bay
Quoc. Hij begeleidde, met ca
meraploeg, een groepje naar
het vliegveld. En zvvaaide ze let
terlijk op de vliegtuigtrap uit,
waar ze met veel optimisme te-
rugzwaaiden. Niet wetend dat
hun toekomst in de VS niet veel
rooskleuriger zal worden dan
die in Vietnam. Robert ten
Brink is zichtbaar aangeslagen
en moe, enige uren later zittend
in de koele lobby van zijn hotel.
„Het zal nog heel lang duren,
voordat ik alles op een rij heb",
zegt hij op onderkoelde toon.
Stumpers
„Wat we vannacht hebben
meegemaakt is met geen pen te
beschrijven. Stumpertjes zijn
het allemaal. Ze komen uit een
dorpje ergens in de bush-bush,
en hebben bij wijze van spreken
de Amerikaanse kleding al aan.
Ze heten ook allemaal Arm
strong. Die kinderen zijn alle
maal zo verschrikkelijk onschul
dig, dat vind ik het ergste. Ze
vertrekken naar het totale niets.
Met 99 procent van deze stum
pertjes die zelfs nog geen
woord Engels spreken wordt
het niets in de VS. Die raken
daar aan de coke en aan de
crack. Ze rollen in feite van de
prut in de prut. Dat maakt die
pe indruk op me. En je schaamt
je in feite rot."
Vietnam is (nog) zo'n land,
waar je weinig buitenlanders te
genkomt. De meeste toeristi
sche attracties liggen er stil en
verlaten bij. Zelfs de buitenge
woon interessante tunnels (zo'n
100 kilometer boven Ho Chi
Minhstad), die in de Franse tijd
zijn gegraven en naar hartelust
door de Vietcongsoldaten in de
'Amerikaanse' tijd werden ge
bruikt, zijn uitgestorven. Alleen
de Veronicaploeg verstoort de
rust, terwijl cameraman Willem
Beaujon in één van de tunnels
(het netwerk is totaal zo'n 250
kilometer lang; met- kleine
schepjes hebben ze er 25 jaar
over gedaan) een claustrofobi
sche aanval krijgt. Hij had er
nooit eerder last van, maar toen
hij halverwege de 80 meter lan
ge, slechts één meter hoge, tun
nel met camera op zijn nek had
gekropen, sloeg het noodlot toe.
Minutenlang heeft Beaujon in
de snoeihete, aardedonkere
tunnel languit gelegen. Terwijl
geluidsman Pascal Vos met ge
ruststellende woorden op hem
inpraatte. Het is duidelijk: deze
tunnels zijn niet geschikt voor
blanke en stramme Europea
nen.
In de Vietnam-afleveringen
wordt uitgebreid aandacht be
steed aan een Amerikaanse ve
teraan die met de Veronica
ploeg door het land meereisde
en ook wordt stilgestaan bij
het zogenoemde Tet-offensief
van 1968. Het grootscheepse of
fensief ging van start in de
nacht van 29 op 30 januari, de
bestandsdag ter gelegenheid
van Tet, het Vietnamese nieuw
jaar. Het was één van de groot
ste aanvallen van de Vietcong
tegen het Amerikaanse leger, en
voor president Lyndon Johnson
de aanleiding om af te zien van
een nieuwe ambtstermijn.
Gewoon
Ten Brink: „Ik word iedere mor
gen wakker en denk dan: van
daag zal het wel weer gewoon
worden. Maar dan stappen Lau
rens, Lody (Crabbendam, de
producer, red.) en ik in het bus
je en dan gebeurt er weer van
alles. Kijk, ik ben natuurlijk een
beetje met de kwestie-Vietnam
opgegroeid. Toen ik op de mid
delbare school zat waren die
demonstraties tegen de Ameri
kanen. Maar ik merk nu dat ik
weinig van het land afweet. De
eerste indrukken? De beklem
mende hitte, de geuren van het
eten op straat en de penetrante
rioolluchten."
„De waarheid over Vietnam is
volgens mij dat het land zich
enorm zal ontwikkelen. Nu zie
je alleen nog maar scootertjes
en brommertjes, maar over tien
jaar rijden deze mensen alle
maal in een auto." Je moet er
alleen nog even niet aan den
ken.
(De eerste aflevering is te zien
vanaf morgen 7 augustus,
20.20 uur, Nederland 2)
Famke Damsté, jazz-DJ bij Radio Noordzee Nationaal
België koestert blauw bloed
Graaf'Daniël Legrelle, jonkheer
Matthieu de Wynendale, baron
d'Udekom d'Acoz en prins de
Merode, prinses Clothilde gebo
ren gravin d'Oultremont: ofte
wel adel in Vlaanderen. Paul
Jambers, maker van de spraak
makende reportageserie Jam
bers, gaat zondagavond bij
RTL 4 op bezoek bij de adel in
België.
België is één van de weinige
landen waar adellijke titels nog
steeds worden toegekend en
waar de adel ook officieel wordt,
erkend. Zelfs in Frankrijk genie
ten adellijke titels geen bescher
ming meer. In Vlaanderen is
adel ook nog echte adel. Adel
trouwt met adel, hecht veel be
lang aan onderlinge solidariteit,
is vaak actief in de banksector
en speelt soms een rol op het
lokale politieke vlak. Nieuwe ti
tels worden officieel toegekend
door de koning.
In de aflevering van zondag
praat Paul Jambers met adellij
ke families over hun opvattin
gen, de functie van de adel, de
nostalgische gevoelens en het
hebben van macht. Graaf Da
niël Legrelle is een telg van een
familie die deel uitmaakt van de
Antwerpse stadsadel. Hij bezit
een kasteelhoeve met een rei
gersbos, waar hij waakt over het
voortbestaan van zijn geliefde
vogels. Legrelle is voorzitter van
de commissie die nieuwe adel
lijke titels toekent.
Jonkheer Matthieu de Wy
nendale is lid van een oude
bankiersfamilie die pas in 1957
in de adelstand werd verheven.
Toch heeft de familie alle ken
merken van de oude adel. Ze
bezit een historisch kasteel,
koestert een passie voor de
jacht en hecht veel waarde aan
tradities.
In Poperinge ontmoet Jam
bers de baron d'Udekom d'A
coz, ex-burgemeester van de
gemeente, voorzitter van de
provincieraad van West-Vlaan-
deren en lid van een oude fami
lie. Prins de Merode en zijn
vrouw prinses Clothilde, gebo
ren gravin d'Oultremont en zijn
vijf kinderen die ook allemaal
de titel van prins^voeren in het
Duitse dorpje Merode. Met de
prins praat Jambers over de be
tekenis van adellijke titels, de
opvoeding en de toekomst van
de adel.
(Jambers, zondag 8 augustus,
20.55 uur, RTL 4)
Jambers ontmoet in Poperinge baron d'Udekom d'Acoz.
Terwijl de meeste publieke omroepen (uit
gezonderd VPRO, AVRO en NOS) niets of
vrijwel niets meer doen aan jazzmuziek op
de radio, heeft het commerciële kabelsta
tion Radio Noordzee Nationaal (RNN)
brutaalweg een een uur durend jazzpro
gramma geprogrammeerd op de woens
dagavond van negen tot tien uur. Presenta
tie: Famke Damsté.
Volgens de 31-jarige Neerlandica en ex-
studente aan het Amsterdamse conservato
rium bestaat er in Nederland voldoende be
langstelling voor jazz. En niet alleen maar
voor de jazzmuziek, die van buiten de
landsgrenzen komt. Ook Nederlandse mu
sici als Candy Dulfer, Rita Reys, de Houdi-
ni's, trio Three in One en de Mike Delfer-
ro/Frank Vagane Group en vele anderen
kunnen volgens Damsté aardig hun partijtje
in het internationale veld meeblazen. En
het commerciële station zendt alleen maar
muziek uit van Nederlandse bodem, dus
Radio Noordzee en Damsté hadden elkaar
snel gevonden. „De uitdaging is, dat het al
leen maar Nederlandse muzikanten mogen
zijn."
„Avantgardistische muziek ga ik niet
draaien. Dus geen Willem Breuker en der
gelijke, want die muzieksoort komt in ande
re programma's wel aan bod. Ik ben meer
gericht op muziek die gebaseerd is op jazz
tradities. Bovendien denk ik, dat je veel
mensen ook geen plezier doet met de mu
ziek van het Willem Breuker Kollektiefbe
toogt Famke Damsté, die twee weken gele
den voor het eerst nog behoorlijk oner
varen en dus tamelijk nerveus („ik vond
het nog een beetje teveel een AVRO-geluid.
Te Goois. Maar het moet nog groeien.") de
plaatjes en CD's aan elkaar praatte. Of
schoon 'aan elkaar praten' in de filosofie
van Damsté niet de juiste formulering is.
„Mijn programma is niet als behang be
doeld. Ik wil ook achtergrondinformatie
verschaffen over de muziek en de musici.
En te zijner tijd wordt het misschien oók
mogelijk om interviews te doen." Dat ligt
ook een beetje in de nieuwe lijn van
RNN, die in september officieel wordt be
kendgemaakt. Het station wil de program
ma's meer journalistiek aanpakken met in
de avonduren onder andere toegespitste,
op doelgroepen gerichte programma's.
Fris
„Ik wil proberen met een frissere blik dan
nu vaak gebeurt jazzprogramma's te ma
ken. Interessant vind ik bij voorbeeld de
verschillende jazzstromingen en de invloed
die musici op elkaar hebben. Die ver
menging van culturen leidt tot verschillen
de stijlen. De jazz wordt breder."
„Of de andere presentatoren geen frisse
kijk meer hebben? Ach, de meeste presen
tatoren van jazzprogramma's hebben hun
stokpaardjes. Op zichzelf is dat niet zo erg.
Alleen zetten sommigen zichzelf op een ei
landje. Ze wekken een soort insiders-gevoel.
Zoals Michiel de Ruyter, die maakt pro
gramma's voor intimi. Kijk, jazz wordt
steeds minder een cult en steeds meer een
algemeen verschijnsel. Aan die ontwikke
ling wil ik ook bijdragen."
Famke Damsté, die heeft meegewerkt
aan het AVRO-jazzprogramma Great Ame
rican Songbook en die voor de VPRO-radio
de vijfdelige programmaserie over schrij
vers en jazz 'I could write a book' heeft ge
maakt, is op het conservatorium door de
jazz 'geraakt', toen ze in aanraking kwam
met Jerry van Rooyen. Vooral vocale jazz
spreekt haar aan. „Op dit gebied timmeren
een heleboel jonge mensen flink aan de
weg."
Famke Damsté is er ook heilig van over
tuigd dat er in ons land een markt is voor
jazzprogramma's. „Kijk naar het bezoekers
aantal van het North Sea Jazzfestival. Bo
vendien komen er steeds meer jonge jazz
musici. Dat komt ook door de invloed van
de conservatoria, waardoor steeds meer
jonge jazzmuzikanten opstaan. En daar ko
men mooie dingen uit voort."
Die 'mooie dingen' draait zij dus sinds
twee weken bij Radio Noordzee Nationaal.
Dat bevalt haar uitstekend. „Maar ik vind
het wel jammer dat er commercials van 06-
sekslijnen tussen m'n platen staan gepro
grammeerd."
Famke Damsté: „Mijn programma is niet als behang bedoeld."
foto cpd
