ZATERDAGS
BIJVOEGS
Het hooglied van de zomer
EL
T
191
Rgmen de hondsdagen
(19 ju(i-18 augustus) met yeet regen
dan gaan we slechte tijden tegen
PATRICK VAN DEN HURK
n de maand dat de hondsster Sinus 's
-T H ochtends eerder opkwam dan de zon,
JL offerden de Romeinen een hgnd om
vrij te blijven van gevreesde kwalen. Oud bij
geloof vertelde dat honden in'deze periode
extra gevoelig waren voor hondsdolheid. Nog
tot in deze eeuw vreesden mensen de honds
dagen omdat etenswaren, en dan vooral
melk, in deze tijd extra snel zouden beder
ven. Hedendaagse meteorologen zien de
hondsdagen vooral als een periode waarin
het vaak broeierig, benauwd en onweersach-
tig kan zijn, en als de periode waarin de zo
mer zijn piek bereikt. Dit jaar is er van een
hooglied echter geen sprake. De hondsdagen
zijn tot nog toe vooral hondse dagen. Ze zijn
nat, nat en nog eens nat.
Zo'n tien kilometer boven ons hoofd ligt de
Jjrenger van al dat hemelwater: de straal
stroom, een zeer krachtige wind die door de
atmosfeer raast en voor een belangrijk deel
bepaalt wat er met het weer in de lagere
luchtlagen gebeurt. Die straalstroom staat nu
al bijna vier weken pal uit het westen, en
blaast precies over Nederland en omstreken.
Hij zuigt boven de Atlantische Oceaan slecht-
weergebieden n\et zich mee, en bezorgde
ons de natste juli-maand sinds jaren.
De straalstroom zorgt er weliswaar voor
"cïat regengebieden hier terechtkomen, maar
is niet de enige veroorzaker van het slechte
weer, zegt Rob Groenland. „Dat de straal
stroom zo hardnekkig uit het westen waait,
wordt bepaald door een heleboel factoren.
De zonne-activiteit speelt een rol en het
broeikaseffect doet mee, net als de wissel
werking tussen oceanen en de atmosfeer.
Verder hebben de oceaanstromingen een
heel grote invloed en draagt de draaiing van
de aarde een steentje bij. En dan heb ik het
nog niet over de talloze onbekende en half-
bekende factoren.
Je kunt daarom eigenlijk alleen maar spe
culeren over de oorzaken van het slechte
weer. Ik kan dan ook pertinent niet zeggen
waarom het nu zo beroerd is. Ik weet wél dat
het niet uitzonderlijk is, in tegenstelling tot
wat veel mensen denken. Volgens mij speelt
het feit dat we tot en met vorig jaar vijf mooie
zomers op rij hebben gehad daarbij een rol.
De nattigheid valt daarom nu extra op."
9&gent het op Zevenhroedersdag (10
juli), dat het zeven weken regenen mag.
Groenland: „Als we de afgelopen vijf jaar als
definitie voor het Nederlandse klimaat zou
den gebruiken, dan zou iedere meteoroloog
inderdaad van verbazing van zijn stoel vallen.
Maar als we het gemiddelde van 1960 tot
1990 nemen de gangbare definitie voor
het klimaat dan is er niets aan de hand. In
de jaren tachtig hebben we zeker drie keer
een slechte maand juli gehad. Juli 1987 was
bijvoorbeeld ook te nat, plaatselijk zelfs veel
te nat. Ook over de afgelopen eeuw gezien is
een te koude en te natte juli-maand niet ab
normaal."
Ondanks het feit dat de weerstatistieken la
ten zien dat de Nederlander zo'n gewone
natte zomer blijkbaar het liefst zo snel moge
lijk vergeet, kan Groenland zich de ergernis
bij veel mensen over de aanhoudende regen
val goed voorstellen. „Je zult maar hebben
besloten om in je enige vakantie van het jaar
met je gezinnetje in Nederland te blijven.
Dan zit je maar in je huisje of in je caravan
naar buiten te kijken en dan raak je geïrri
teerd. De mens heeft bovendien geen enkele
invloed op het weer. Hij kan er niets aan ver
anderen en dat verhoogt de irritatie nog eens.
Het gevolg is dat die mensen gaan vragen
hoe dit nou toch komt. Ze willen graag een
duidelijk antwoord. Dat is nu eenmaal een
eigenschap van de mens: alles precies willen
weten. Maar zoals ik al zei, hét antwoord is
niet te geven. Er wordt wel van alles geroe
pen, maar dat is niet hard te maken. Je kunt
alle factoren die mogelijk een rol spelen af-
Hondse dagen, nat, nat en nog eens nat. Rob Groenland (beneden): „Dit zou best eens een 'goedmakertje' kunnen zijn voor de droge maanden mei en juni."
FOTO'S UNITED PHOTOS DE BOER OLAF KRAAK en POPPE DE BOER
zonderlijk op je computer bekijken, en dan
zie je de gevolgen wel. Maar uit het netto-re
sultaat, het weer, is niet af te leiden wat pre
cies de bijdrage van elke factor afzonderlijk
We leggen dat ook wel eens uit aan de
hand van het zogenaamde vlinder-effect. Stel
dat op dit moment boven Peking een vlinder
opstijgt. Die veroorzaakt bij het fladderen
met zijn vleugels hele kleine wervelingen in
de lucht. Het klinkt misschien onwaarschijn
lijk, maar die wervelingen kunnen in principe
twee weken later een enorme onweersbui
boven bijvoorbeeld Lisse veroorzaken.
Maar het kan ook zo zijn dat de wervelin
gen van de vlinder in de tussentijd teniet zijn
gedaan door een humeurige Lissenaar die
op dit moment zijn auto
portier wat harder
dan normaal dicht
gooit en zo ook
wervelingen veroorzaakt. Dit is geen onzin,
maar een geaccepteerd wetenschappelijk feit
uit de zogenoemde chaos-theorie. De moraal
van het verhaal: zelfs miniscuul kleine veran
deringen kunnen grote gevolgen hebben
voor het weer. We kunnen uiteindelijk alleen
niet meer zien wat voor bijdrage de vlinder
precies heeft geleverd.
Ms St. Margriet (ZOjud) pist in Het
riet, Hebben de boeren zes weken
verdriet.
Een van de factoren die de laatste tijd gere
geld worden genoemd om het slechte weer in
verschillende delen van de we
reld te verklaren, is El Nino, Spaans voor Het
Kind. El Nino is volgens Groenland een ty
pisch voorbeeld van de wisselwerking tussen
oceaan en atmosfeer. Het gaat om een grote
bel warm oceaanwater, die normaal gespro
ken ongeveer op de evenaar bij Indonesië
ligt, als een soort vetoog in de soep. Eens in
de paar jaar raakt die enorme bel water ech
ter op drift. Hij steekt dan de hele Stille Oce
aan over en komt voor de kust van Peru te
liggen. Zo ook eind vorig jaar. Omdat de
stroom altijd rond Kerstmis op gang komt,
'werd het verschijnsel door de Zuidamerika
nen Het Kind gedoopt.
Groenland: „Je praat niet zomaar over een
beetje water, maar over een bel van honder
den bij honderden kilometers. Als dat warme
water eenmaal bij Peru is aangeland, begint
het zijn warmte dan de lucht af te geven. Er
gaat door de hogere temperatuur ook meer
water verdampen dan normaal. Daardoor
vormen zich wolken en ontstaat een klont
buien, waarin zich een depressie vormt. Als
gevolg daarvan neemt ook de wind toe. Het
gevolg is dat het weer ten noorden en ten
zuiden van het warme water compleet van
slag raakt. Dat is één van de mogelijke verkla
ringen voor het slechte weer in het midden
westen van de Verenigde Staten. Let wel, mo
gelijke verklaringen. Ook daar spelen nog zo
veel andere facloren mee dat je niet kunt
zeggen dat El Nifio dé oorzaak is."
Tot aan de andere kant van de wereld zijn
de gevolgen van F.1 Nino merkbaar. Zo valt er
in Indonesië, het 'thuisland' van de warm
waterbei, tijdens een El Nino-periode uitzon
derlijk weinig regen. Ook Australië beleeft
dan een droge tijd. Sommige weerkundigen
schrijven ook de recente overstromingen in
Bangladesh aan El Niflo toe. Volgens Groen
land zou het kunnen zijn, dat we de hardnek
kige westelijke straalstroom van de afgelo
pen weken mede te danken hebben aan
veranderingen die zich al langer ge
leden in de temperatuur van het
hebben voorge
daan, bijvoorbeeld tijdens
vorige El Nino's. „De
Het is misschien wel typisch Nederlands, al dat gemop
per op het weer, maar het is de afgelopen maand dan
ook écht bar en boos. Schrale troost voor de verregende
thuisblijvers: af en toe een koude en erg natte juli hoort
gewoon bij ons klimaat, ondanks het feit dat de hooi
maand in de volksmond ook 'het hooglied van de zo
mer' wordt genoemd. Nog meer schrale troost voor de
genen die zo graag het waarom willen weten: ook de
deskundigen kennen dé oorzaak van al dat slechte
weer niet. „We kunnen hooguit speculeren", zegt
Rob Groenland, weerkundig medewerker van de
ze krant en bijna afgestudeerd meteoroloog.
Over bedorven melk, een kind voor de kust van
Peru, een vetoog in de oceaansoep en een vlin
der in Peking.
ZATERDAG 31 JUL11993
oceaan is een traag systeem. Hij geeft veran
deringen met een vertraging van enkele
maanden tot een jaar door. Dat is niet zo
raar. Bedenk je alleen maar eens hoe lang het
duurt om zo'n enorme hoeveelheid water
een paar graden warmer of kouder te maken.
We noemen die vertraging de buffer."
ACs juli u niet lag te heten, ge hehtgaris
augustus nog om te zweten.
El Nino is bovendien wel het bekendste,
maar zeker niet het enige 'vetoog' in de oce
aan dat het weer in de war kan schoppen.
Groenland: „Zo ligt er bijvoorbeeld voor de
kust van Newfoundland in de Atlantische
Oceaan geregeld een bel water die wat kou
der en wat minder zout is dan het water er
omheen. Die bel heeft vrijwel zeker ook effect
op het weer. Als relatief warme lucht plotse
ling in de wat koudere lucht boven die bel te
recht komt, dan schrikt 'ie zich bij wijze van
spreken rot. Er ontstaan dan veel zwaardere
depressies dan normaal.
Er is over de wisselwerking tussen oceaan
en atmosfeer nog erg veel niet bekend. We
weten wel dat het aardse systeem werkt als
een soort thermostaat. Als er ergens een uit
zonderlijke situatie optreedt, wordt die elders
gecompenseerd. Zo lijkt het erop dat de oce
anen als gevolg van het versterkte broeikasef
fect meer kooldioxide uit dè atmosfeer gaan
opnemen dan normaal, maar wat dat vervol
gens voor gevolgen heeft voor het weer is niet
bekend."
Ook op kleinere schaal compenseert het
weer extremen, zegt Groenland. „Het is nu
uitzonderlijk nat, maar dat zou best eens een
'goedmakertje' kunnen zijn voor de warme
en droge maanden mei en juni. Of misschien
dat dit najaar nog droger wordt dan normaal,
zodat alle extremen aan het eind van het jaar
weer zijn gladgestreken. Let op, ik zeg mis
schien. Er zijn mensen die serieus denken
dat ik nu al kan voorspellen wat voor weer
het in september zal zijn. Dat verbaast me
echt. Iedereen weet toch dat je uitgerekend
het weerbericht niet al te serieus moet ne-
Natuurlijk kan ik een computer aan de
hand van een rits gegevens laten bepalen hoe
warm het over een halfjaar m I issr zmi moe
ten zijn. maar die cijfers hebben geen enkele
waarde. Ze wijken waarschijnlijk morgen al
af van de werkelijkheid, omdat we te veel fa»
toren nog niet kennen. Daarom mogen uil
spraken over het weer die zuiver op grond
van een computermodel worden gedaan niet
letterlijk worden genomen. ]e kunt met zo'n
model prachtig even het kooldioxide-gehalte
in de atmosfeer verdubbelen, even de oceaan
een paar graden warmer maken of even een
vulkaan laten uitbarsten, maar je kunt er
geen voorspellingen mee doen.
Toch heeft al dat onderzoek wel degelijk
zin. Je komt er elke keer een stapje verder
mee in je kennis van het weer in het alge
meen. Zo heeft langdurige bestudering van
de verspreiding van de fall out van Tsjer-
nobyl ons veel geleerd over luchtstromingen.
Dat heeft weer geholpen bij de oliebranden
in Kuwayt. Het KNMI heeft op grond van een
eigen model toen berekeningen over de ver
spreiding van de rook gemaakt en die klop
ten heel behoorlijk. De Kuwayti's waren daar
heel dankbaar voor", aldus Groenland.
In een zomer fijn, moet er donder'zijn.
Zal de gemiddelde Nederlander geen goed
woord voor het juli-weer over hebben.
Groenland heeft er geen pioblemen mee. In
tegendeel. Hij vindt het zelfs een welkome af
wisseling na al die warme zomers. „Voor mij
is het een leuke periode. Er is weerkundig ge
zien erg veel te doen. Ik kan bijvoorbeeld
prachtige dia's van allerlei verschijnselen ma
ken. Maar ja, ik denk dat je daarvoor een pas
sie voor het weer moet hebben. Zo mag je
dat wel noemen, ja."
De weerspreuken zijn afkomstig uit Weerbe
richten van A.H. de Weijer, Weerspreuken
van Johan Verschuuren en Boeren is loeren
van Paul van Zurn meren.
